1. ข้ อเสนอ
เพือการรณรงค์แก้ไขเพิมเติมประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๑๒
่ ่
โดยตระหนักว่ามนุษย์ ไม่วาจะชาติกาเนิดใด ดารงตาแหน่งสถานะใด ย่อมมีศกดิ์ศรี ความเป็ นมนุ ษย์
่ ั
มีเสรี ภาพ มีความเสมอภาคเท่าเทียมกัน มีเหตุผล มีความสามารถอดทนอดกลั้นต่อความคิดเห็ นที่แตกต่าง
และในสังคมประชาธิ ปไตย เสรี ภาพในการแสดงความคิดเห็นเป็ นเสรี ภาพที่จะขาดเสี ยมิได้ หากจะมีการ
จากัดเสรี ภาพดังกล่าว รัฐต้องกระทาเท่าที่จาเป็ น และจะจากัดจนถึงขนาดกระทบต่อสารัตถะแห่ งเสรี ภาพนั้น
มิได้
กฎหมายเกี่ยวกับความผิดฐานหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริ ย ์
พระราชิ นี รั ชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ มี ความไม่เหมาะสมทั้งในแง่ ของโครงสร้ างของ
้
บทบัญญัติ อัตราโทษ และการบังคับใช้ ประกอบกับกฎหมายดังกล่ าวไม่มีการยกเว้นความผิดในกรณี ที่
บุคคลติชม แสดงความคิดเห็น หรื อแสดงข้อความใดโดยสุ จริ ตเพื่อรักษาไว้ซ่ ึ งรัฐธรรมนูญและการปกครอง
ในระบอบประชาธิ ป ไตย อี กทั้งในปั จจุ บ นปรากฏชัดว่ากฎหมายดังกล่ าวเปิ ดช่ องให้บุคคลนาไปใช้เป็ น
ั
เครื่ องมือทางการเมือง หรื อนาไปใช้โดยไม่สุจริ ตและไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของกฎหมาย
เพื่อรักษาไว้ซ่ ึ งเสรี ภาพในการแสดงความคิดเห็นตามความมุ่งหมายของรัฐธรรมนูญ คณะนิติราษฎร์
จึงเห็ นควรเสนอแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายเกี่ ยวกับความผิดฐานหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาต
มาดร้ายพระมหากษัตริ ย ์ พระราชินี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ดังนี้
้
ประเด็นที่ ๑
การดารงอยู่ของมาตรา ๑๑๒
ข้ อเสนอ
ยกเลิกบทบัญญัติมาตรา ๑๑๒ แห่งประมวลกฎหมายอาญา
๑ www.enlightened-jurists.com

2. เหตุผล
ั ่
๑. มาตรา ๑๑๒ แห่ งประมวลกฎหมายอาญาที่ใช้บงคับอยูในปั จจุบนได้รับการบัญญัติข้ ึนโดยคาสั่ง
ั
ของคณะปฏิ รูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ ๔๑ ลงวันที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๑๙ ซึ่ งเป็ น “กฎหมาย” ของคณะ
รัฐประหาร บทบัญญัติในมาตรานี้จึงขาดความชอบธรรมทางประชาธิปไตย
๒. ข้อเสนอของคณะนิ ติราษฎร์ เป็ นการเปลี่ยนแปลงโครงสร้ างของบทบัญญัติต่าง ๆ ในประมวล
กฎหมายอาญาที่ เกี่ ยวข้องกับความผิดฐานหมิ่ นประมาทพระมหากษัตริ ย ์ จึ งจาเป็ นต้องยกเลิ กบทบัญญัติ
มาตรา ๑๑๒ ในลักษณะ ๑ ความผิดเกี่ ยวกับความมันคงแห่ งราชอาณาจักร เพื่อนาไปบัญญัติข้ ึ นใหม่เป็ น
่
ลักษณะ... ความผิดเกี่ ยวกับเกี ยรติยศและชื่ อเสี ยงของพระมหากษัตริ ย ์ พระราชิ นี รัชทายาท และผูสาเร็ จ
้
ราชการแทนพระองค์
ประเด็นที่ ๒
ตาแหน่ งแห่ งทีของบทบัญญัติว่าด้ วยความผิดเกียวกับเกียรติยศและชื่อเสี ยงของ
่ ่
พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และผู้สาเร็จราชการแทนพระองค์
ข้ อเสนอ
๑. เพิ่มเติมลักษณะ... ความผิดเกี่ ยวกับพระเกียรติของพระมหากษัตริ ย ์ พระราชิ นี รัชทายาท และ
เกียรติยศของผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ไว้ในประมวลกฎหมายอาญา
้
๒. นาบทบัญญัติเกี่ ย วกับ ความผิดฐานหมิ่ นประมาท ดู หมิ่ น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ าย
พระมหากษัตริ ย ์ พระราชินี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ไปบัญญัติไว้ในลักษณะ...
้
๓. แยกความผิดในลักษณะ... เป็ น ๔ ฐานความผิด คือ
 ความผิดฐานหมิ่นประมาทพระมหากษัตริ ย ์
 ความผิดฐานดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริ ย ์
 ความผิดฐานหมิ่นประมาทพระราชินี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์
้
 ความผิดฐานดู หมิ่ น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ า ยพระราชิ นี รั ชทายาท และผูส าเร็ จ้
ราชการแทนพระองค์
เหตุผล
โดยสภาพของความผิ ด ความผิ ด ฐานหมิ่ น ประมาท ดู ห มิ่ น หรื อ แสดงความอาฆาตมาดร้ า ย
พระมหากษัตริ ย ์ พระราชิ นี รัช ทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ในระบอบประชาธิ ปไตยอันมี
้
๒ www.enlightened-jurists.com

3. พระมหากษัตริ ยทรงเป็ นประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ ไม่มีสภาพร้ายแรงถึงขนาดกระทบกระเทือนต่อการดารง
์
่
อยูของบูรณภาพและความมันคงแห่งราชอาณาจักร
่
ประเด็นที่ ๓
ตาแหน่ งทีได้ รับการคุ้มครอง
่
ข้ อเสนอ
แบ่ ง แยกการคุ ้ม ครองส าหรั บ ต าแหน่ ง พระมหากษัต ริ ย ์อ อกจากการคุ ้ม ครองส าหรั บ ต าแหน่ ง
พระราชินี รัชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ดังนี้
้
มาตรา ... “ผูใดหมิ่นประมาทพระมหากษัตริ ย ์ ต้องระวางโทษ ...
้
ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทตามวรรคหนึ่งได้กระทาโดยการโฆษณา ผูกระทาต้องระวางโทษ…”
้
มาตรา ... “ผูใดดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริ ย ์ ต้องระวางโทษ ...”
้
มาตรา ... “ผูใดหมิ่นประมาทพระราชิ นี รัชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ต้องระวาง
้ ้
โทษ ...
ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทตามวรรคหนึ่งได้กระทาโดยการโฆษณา ผูกระทาต้องระวางโทษ…”
้
มาตรา ... “ผูใด ดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระราชิ นี รัชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการ
้ ้
แทนพระองค์ ต้องระวางโทษ ...”
เหตุผล
เพื่ อ ให้ ส อดคล้อ งกับ การแบ่ ง แยกการคุ ้ม ครองระหว่า งต าแหน่ ง พระมหากษัต ริ ย ์ก ับ ต าแหน่ ง
พระราชินี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ ในความผิดฐานอื่นๆ กล่าวคือ
้
 ความผิดฐานปลงพระชนม์พระมหากษัตริ ย ์ (มาตรา ๑๐๗)
 ความผิดฐานกระทาการประทุษร้ายพระมหากษัตริ ย ์ (มาตรา ๑๐๘)
 ความผิดฐานปลงพระชนม์พระราชิ นี รัชทายาท และความผิดฐานฆ่าผูสาเร็ จราชการ
้
แทนพระองค์ (มาตรา ๑๐๙)
 ความผิดฐานกระทาการประทุษ ร้ ายพระราชิ นี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทน
้
พระองค์ (มาตรา ๑๑๐)
๓ www.enlightened-jurists.com

4. ประเด็นที่ ๔
อัตราโทษ
ข้ อเสนอ
๑. ไม่มีอตราโทษขั้นต่า
ั
๒. ลดอัตราโทษขั้นสู งให้เป็ นจาคุกไม่เกินสองปี สาหรับความผิดฐานหมิ่นประมาทพระมหากษัตริ ย ์
และกาหนดโทษปรับไม่เกินห้าหมื่นบาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ ถ้าความผิดดังกล่าวได้กระทาโดยการโฆษณาให้
ระวางโทษจาคุกไม่เกินสามปี หรื อปรับไม่เกินสี่ แสนบาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ
๓. ลดอัตราโทษขั้นสู งให้เป็ นจาคุ กไม่เกิ นหนึ่ งปี สาหรั บความผิดฐานดู หมิ่ น หรื อแสดงความ
อาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริ ย ์ และกาหนดโทษปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ
๔. ลดอัตราโทษขั้นสู งให้เป็ นจาคุ กไม่เกิ นหนึ่ งปี สาหรั บความผิดฐานหมิ่นประมาทพระราชิ นี
รัชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ และกาหนดโทษปรับไม่เกิ นสามหมื่นบาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ
้
ถ้าความผิดดังกล่าวได้กระทาโดยการโฆษณา ให้ระวางโทษจาคุ กไม่เกิ นสองปี หรื อปรับไม่เกิ นสามแสน
บาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ
๕. ลดอัตราโทษขั้นสู งให้เป็ นจาคุ กไม่เกิ นหกเดื อน สาหรับความผิดฐานดูหมิ่น หรื อแสดงความ
อาฆาตมาดร้ ายพระราชิ นี รั ชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ และกาหนดโทษปรั บไม่เกิ นหนึ่ ง
้
หมื่นบาท หรื อทั้งจาทั้งปรับ
เหตุผล
๑. ในระบอบสมบูรณาญาสิ ทธิ ราชย์ ไม่มีการกาหนดอัตราโทษขั้นต่าในความผิดฐานหมิ่นประมาท
พระมหากษัตริ ย ์ ดังนั้น ในระบอบประชาธิ ปไตยอันมีพระมหากษัตริ ยทรงเป็ นประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ จึง
์
ยิงไม่ควรมีการกาหนดอัตราโทษขั้นต่าในความผิดฐานดังกล่าว
่
๒. เปิ ดโอกาสให้ศาลได้ใช้ดุลพินิจในการกาหนดโทษจาคุกน้อยเพียงใดก็ได้ตามควรแก่กรณี และ
ในกรณี ท่ีศาลเห็นว่าการกระทานั้นเป็ นความผิด แต่ไม่ควรลงโทษถึงขั้นจาคุก ศาลอาจใช้ดุลพินิจให้ลงโทษ
ปรับแต่เพียงอย่างเดียวก็ได้
๓. เป็ นการคุ มครองบุคคลในตาแหน่งพระมหากษัตริ ย ์ พระราชินี รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการ
้ ้
แทนพระองค์ ให้สมแก่ สถานะแห่ งตาแหน่ ง จึ งกาหนดให้มีอตราโทษขั้นสู งที่ สูงกว่าความผิดฐานหมิ่ น
ั
ประมาทหรื อดูหมิ่นบุคคลธรรมดา แล้วแต่กรณี และเพื่อให้เกิ ดความสมดุ ลระหว่างความร้ ายแรงของการ
กระทาอันเป็ นความผิดกับโทษที่ผกระทาความผิดนั้นควรได้รับ อันเป็ นไปตามหลักความพอสมควรแก่เหตุ
ู้
ซึ่ งได้รับการรับรองตามรัฐธรรมนูญ จึงกาหนดให้มีอตราโทษขั้นสู งลดลงจากเดิม
ั
๔ www.enlightened-jurists.com

5. ๔. โดยเหตุที่พระมหากษัตริ ยทรงดารงตาแหน่งประมุขของรัฐ ซึ่ งมีสถานะแตกต่างจากพระราชิ นี
์
รัชทายาท และผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์ จึงกาหนดอัตราโทษให้แตกต่างกัน
้
๕. โดยเหตุที่ลกษณะของการกระทาความผิดและความเสี ยหายที่เกิดจากการกระทาความผิดฐาน
ั
หมิ่นประมาท แตกต่างจากลักษณะของการกระทาความผิดและความเสี ยหายที่เกิดจากการกระทาความผิด
ฐานดูหมิ่น หรื อแสดงความอาฆาตมาดร้ าย จึงสมควรแยกการกระทาความผิดทั้งสองลักษณะออกจากกัน
และกาหนดอัตราโทษให้แตกต่างกัน
ประเด็นที่ ๕
เหตุยกเว้ นความผิด
ข้ อเสนอ
เพิ่มเติมเหตุยกเว้นความผิด ดังนี้
มาตรา ... “ผูใด ติช ม แสดงความคิ ดเห็ น หรื อแสดงข้อความใดโดยสุ จริ ต เพื่ อรัก ษาไว้ซ่ ึ งการ
้
ปกครองในระบอบประชาธิ ปไตยอันมีพระมหากษัตริ ยทรงเป็ นประมุ ขภายใต้รัฐธรรมนูญ เพื่อธารงไว้ซ่ ึ ง
์
รัฐธรรมนูญ เพื่อประโยชน์ทางวิชาการ หรื อเพื่อประโยชน์สาธารณะ ผูน้ นไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท
้ ั
พระมหากษัตริ ย ์ หรื อหมิ่นประมาทพระราชินี รัชทายาท หรื อผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์”
้
เหตุผล
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย มาตรา ๔๕ รับรองเสรี ภาพในการแสดงความคิดเห็น และมาตรา
๕๐ รับรองเสรี ภาพในทางวิชาการ ดังนั้น การแสดงความคิดเห็นโดยสุ จริ ตเพื่อการดังกล่าว จึงไม่สมควรเป็ น
ความผิดทางอาญา
ประเด็นที่ ๖
เหตุยกเว้ นโทษ
ข้ อเสนอ
เพิ่มเติมเหตุยกเว้นโทษ ดังนี้
๕ www.enlightened-jurists.com

6. มาตรา ... “ในกรณี ความผิดฐานหมิ่นประมาทตามลักษณะ... ถ้าผูถูกกล่าวหาว่ากระทาความผิด
้
่
พิสูจน์ได้วาข้อความนั้นเป็ นความจริ ง ผูน้ นไม่ตองรับโทษ
้ ั ้
ถ้าข้อที่ กล่ าวหาว่าเป็ นความผิดนั้นเป็ นเรื่ องความเป็ นอยู่ส่วนพระองค์หรื อความเป็ นอยู่ส่ วนตัว
แล้วแต่กรณี และการพิสูจน์น้ นไม่เป็ นประโยชน์แก่ประชาชน ห้ามมิให้พิสูจน์”
ั
เหตุผล
แม้การกระท านั้นเป็ นความผิด แต่หากการกระทานั้นเป็ นการแสดงข้อความที่ เป็ นจริ ง และเป็ น
ประโยชน์แก่ประชาชน ก็สมควรได้รับการยกเว้นโทษ
ประเด็นที่ ๗
ผู้มอานาจกล่าวโทษ
ี
ข้ อเสนอ
๑. ห้า มบุ ค คลทัวไปกล่ า วโทษว่า มี ก ารกระท าความผิดเกี่ ย วกับ พระเกี ย รติ ข องพระมหากษัตริ ย ์
่
พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์
้
๒. ให้ ส านัก ราชเลขาธิ ก ารเป็ นผู ้ก ล่ า วโทษว่ า มี ก ารกระท าความผิ ด เกี่ ย วกับ พระเกี ย รติ ข อง
พระมหากษัตริ ย ์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์
้
เหตุผล
๑. เพื่อมิให้บุคคลทัวไปนาบทบัญญัติดงกล่าวมาใช้เป็ นเครื่ องมือทางการเมืองหรื อนาไปใช้โดยไม่
่ ั
สุ จริ ต
๒. โดยเหตุที่สานักราชเลขาธิ การเป็ นหน่ วยงานของรั ฐ มี อานาจหน้าที่ เกี่ ยวกับการเลขานุ การใน
พระองค์พระมหากษัตริ ยตามมาตรา ๔๖ วรรคหนึ่ง (๑) แห่ งพระราชบัญญัติปรับปรุ งกระทรวง ทบวง กรม
์
่
พ.ศ.๒๕๔๕ และมีสถานะเป็ นกรม อยูภายใต้การบังคับบัญชาของนายกรัฐมนตรี ตามมาตรา ๔๖ วรรคสอง
แห่ งพระราชบัญญัติปรับปรุ งกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.๒๕๔๕ มีกองนิ ติการทาหน้าที่ ดาเนิ นการเกี่ ยวกับ
กฎหมายที่เกี่ ยวข้องกับสถาบันพระมหากษัตริ ยและงานส่ วนพระองค์และดาเนิ นการเกี่ยวกับกฎหมายและ
์
ระเบียบในความรับผิดชอบของสานักราชเลขาธิ การ จึงสมควรให้สานักราชเลขาธิ การทาหน้าที่ปกป้ องพระ
เกียรติของพระมหากษัตริ ย ์ พระราชินี รัชทายาท และเกียรติยศของผูสาเร็ จราชการแทนพระองค์
้
๖ www.enlightened-jurists.com

7. หมายเหตุ ข้อเสนอนี้ นอกจากจะเป็ นข้อเสนอเพื่ อการปฏิ รูปประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๑๒ แล้ว
คณะนิ ติราษฎร์ ยงมุ่งหวังให้เป็ นมาตรฐานในการปฏิ รูปกฎเกณฑ์เกี่ ยวกับความผิดฐานหมิ่นประมาทและ
ั
ดู หมิ่ นกรณี อื่น ๆ ในประมวลกฎหมายอาญา ได้แก่ ความผิดฐานหมิ่ นประมาท ดู หมิ่ นหรื อแสดงความ
อาฆาตมาดร้ ายประมุ ข หรื อผูแทนรั ฐต่ างประเทศ (มาตรา ๑๓๓ และมาตรา ๑๓๔) ความผิดฐานดู หมิ่ น
้
เจ้า พนัก งาน (มาตรา ๑๓๖) ความผิ ด ฐานดู ห มิ่ น ศาลหรื อ ผูพิ พ ากษา (มาตรา ๑๙๘) และความผิด ฐาน
้
หมิ่นประมาทบุคคลธรรมดา (มาตรา ๓๒๖ และมาตรา ๓๒๘) ให้เป็ นระบบและสอดคล้องกับข้อเสนอนี้ ใน
โอกาสต่อไปด้วย
คณะนิติราษฎร์ : นิติศาสตร์เพื่อราษฎร
ท่าพระจันทร์ , ๒๖ ธันวาคม ๒๕๕๔.
๗ www.enlightened-jurists.com