Presentación de aula 2º Bacharelato Historia de España IES Alfredo Brañas

7. 1829. Código de Comercio
1821. Creación da Bolsa de Madrid
1834. Limitacións dos gremios. Liberdade de fabricación e
comercio.
1836. Desmortización de Mendizábal (clero regular). Supresión
da Mesta e das servidumes colectivas. Cercamento de campos.
Liberdade de industria. Supresión dos gremios.
1837. Abolición definitiva do réxime señorial.
1841 desamortización de Espartero (clero secular). Abolición do
décimo. Desvinculación dos morgados. Traslados das aduanas
vascas e navarras aos Pirineos.
1842. Liberdade nos arrendamentos urbanos.
1845. Reforma da Facenda Mon Santillán. Uniformización do
sistema impositivo.
1848. Lei de fundación de sociedades por accións.
1849. Implantación do sistema métrico decimal.
1855. Desamortización de Madoz. Lei Xeral dos Ferrocarrís
1856. Fundación do Banco de España. Autorización das
sociedades
1868. A peseta como unidade monetaria.
1873. Supresión da fianza de embarque a emigrantes (1º éxodo).
1874. Monopolio da emisión monetaria ao Banco de España

8. DATAS
1830-1870
1870 - 1890
1890 - 1923
CARACTERÍSTICAS
Vertebración económica e inicios da industrialización

Reforma agraria liberal.

Desamortizacións

Construcción do ferrocarril

Formación dun mercado interior integrado

Individualización das áreas produtivas

Formación e asentamento do sistema bancario e financiero

Crecemento moderado con dificultades
Ralentización e estancamento

Caída dos presos agrícolas, empobrecemento do campesiñado

Aumento da competitividade

Estancamento da industrialización

Dependencia do capital exterior

Emigración exterior

Desequilibrios rexionais

Exportación de materia prima

Importación de productos manufacturados
Crecemento xeral desequilibrado

Aumenta o proteccionismo

Maior diversificación industrial

Incremento das exportación agrarias

Desenvolvemento das hidroeléctricas

Aumenta a emigración a América

Crecemento urbano

Éxodo rural

Fundación dos grandes bancos do país

Madrid e periferia vs interior agrario

9. • Abolición dos señoríos
• Modificación da propiedade
(aristocracia terratenente)
• Desvinculación dos morgados
• Supresión da Mesta e das servidumes
• Desamortizacións.
• Latifundios na Meseta e no Sur.
Minifundios no NW e medianas
propiedades no N e L peninsular
•
•
•
•
•
•
Economía de mercado
Empobrecemento campesiño
Xornaleirismo
Escasa mecanización
Aproveitamento rápido vs investimentos
Aumento da produtividade e dos
rendementos
• Éxodo rural
• Especialización de la producción agrícola:
“tríada mediterránea” na Meseta e gandeiría
no N
Abolición de
réxime señorial
Reforma
agraria
“A agricultura española é aínda agricultura do s. XV; por falta de fertilizantes minerais, falta de rega artificial, agricultura de
transporte ao lombo, do arado romano, do gañán analfabeto, da mesquiña colleita, do colleiteiro famento…servo da
hipoteca e do cacique” (adaptación de J.Costa Agricultura harmónica, 1911.

10. • Mendizábal
• ART. 1. “Quedan declaradas en
venda desde agora todos os bens
raíces de calquera clase que
pertenceron ás comunidades e
corporacións relixiosas extinguidas”
Real Decreto de desamortización
de bens do clero (19-2-1936).
Sobre os bens
do clero. 1836
• P. Madoz
• Art. 1. Decláranse en estado de
venda todos os predios rústicos e
urbanos,
censos
e
foros
pertencentes: ao Estado, ao clero,
ao Exército (…) Á instrución pública
e calquera outros pertencentes a
mans mortas tanto que estean ou
non mandadas a vender por leis
anteriores. Lei de desamortización
xeral (1-5-1855)
Lei Xeral. 1855
Dinamizador:
Recadatorio:
Modernizar a
Político:
Obter ingresos coa agricultura e crear
Achegar afinidades
venda dos bens novos propietarios
ao réxime liberal
desamortizados
que invistan no
campo

13. • Introducción do algodón
• Política proteccionista
• Alto desenvolvemento
• Burguesía catalá
• Forte capitalización
• Mecanización dos teares
• Aumento da demanda
• Perxudicou á competencia
(liño galego)
• Debilidades: falta de
carbón, mala rede de
transportes, mercado
feble e escaseza de
materia prima
• Localizada esencialmente no
País Vasco, Asturias e
Andalucía.
• Fracaso andaluza por falta de
carbón e rede de transporte
insuficiente
• Asturias aproveita a mineiría
do carbón pero producía ferro
de mala calidade
• Introducción dos Altos Fornos
en Biscaia, hexemonía vasca
dende finais de século, 1880.
• Sociedade anónima de Altos
Hornos
• Fábrica de Hierro y Acero de
Bilbao
• Dinamizou á Banca (BBV)
• Lei de Minas de 1868:
liberalización do sector
• Dependencia exterior,
resta beneficios
• Mecanización, aumento
da producción
• Aumento da demanda
europea (exportacións)
• 1874-1914 Boom mineiro:
carbón e ferro en Asturias,
cobre en Huelva, chumbo
no Sur, mercurio en
Almadén, Cinc en
Cantabria.
• Proteccionismo contra a
competencia estranxeira
Téxtil
catalá
Siderurxia
Mineiría

14. • Industria
agroalimentaria:
agricultura, gandeiría e
pesca
• Conserveira galega
(modernización e crise
do modelo tradicional)
• Industria do gas
• Química
• Sector naval
• Escasa producción
Outros
sectores

15. • Desenvolvemento industrial –
motor de arrastre da
economía
• Conexión dos mercados
interiores e saída aos
mercados exteriores
• 1ª liñas: Cuba (1838)
//Barecelona-Mataró (1848)
//Madrid – Aranjuez (1851)
///
• Galicia: Cormes – Carril
(1873)
• Marco Xurídico: Ley General
de los Ferrocarriles Españoles
(1855)
Obxectivos
• Intensa etapa de construcción – interrompida por a Crise dos
(financeira) ferrocarrís de 1866.
• Estrutura radial, antepuxo os intereses centralistas aos
económicos (unir industria e portos de mar).
• En 1900 a práctica totalidade da rede estaba finalizada
• Ancho de vía superior ao Europeo –motivos técnicos, a
orografía,obrigaba ao trasbordo na fronteira
• Participación de compañías estraxeiras (G.B. e Francia)
• Liberdade arancelaria para os materiais – limitou a demanda da
producción nacional, incapaz de satisfacer ás necesidades de
producción da construcción ferroviaria
• O monopolio das inversións no ferrocaarril privou de
investimentos noutros sectores
• Artellou o mercado nacional
• Acelerou o a consolidación do sistema financeiro estatal
• Axilizou o transporte de persoas e mercadorías
• Facilitou un maior control do territorio
Efectos

16. (…)¡Vinde vela mociños e
mozas! / ¡Saludaina, rapaces e
vellos!
por onde ela pasa / fecunda os
terreos, / espértanse os homes,
/ frorecen os eidos. (…)/ Tras
del a non veñen / abades nin
cregos, / mas si ven a fartura /¡i
a luz i o progreso! (…) / que a
máquena é o Cristo / dos
tempos modernos.
Curros Enríquez. Aires da
miña Terra: “Na chegada a
Ourense da 1ª locomotora.”
Expectativas sobre o ferrocarril
“Acabo de recibir y tengo el gusto de anunciar al público la noticia de haber comenzado las obras
de la vía férrea de SAR la Infanta Doña Isabel, en el puerto del Carril, designado por los Señores
Concesionarios para esta ceremonia.(…)Este acontecimiento será también precursor de otros
muchos, igualmente gloriosos para Galicia y para Santiago, si con sincero patriotismo y completa
abnegación procuramos todos encauzar las ventajas que proporciona a los pueblos la unión y
concordia entre sus habitantes; así como impacientes ambiciones entrañan la discordia y ésta
esteriliza para el bien público los nobles esfuerzos de los más leales patricios.
Estos son los puros sentimientos y vivos deseos que abriga vuestro Alcalde Constitucional.
(Alcaldía Constitucional de Santiago, Fernando Núñez, Santiago,4 de marzo de 1862).”

17. • Obxectivos:
• Sanear a facenda e aumentar os ingresos do
Estado
• Reforma fiscal Mon Santillán – elimina as
exencións fiscais aos privilexiados
• Aumento do déficit público a través de
créditos no exterior, concesións de
explotacións e venda de débeda pública –
supuxo a creba do sistema e a limitación do
crédito exterior
• A Banca
• Precedentes: Banco de San Fernando (1829)
e Bolsa de Madrid (1831)
• 1856 Ley de Bancos y Sociedades de Crédito
– Banco de España – Banco Hipotecario
• Bancos e caixas: Banco de Bilbao (1856) ou
Banco de Vizcaya (1902)
• En Galicia: Banco Gallego, Pastor, Simeón…
Sistema
financeiro
• Política económica librecambista e proteccionista:
• Estimula a demanda pero limita a competitividade e
favorece os desequilibrios territoriais
• Comercio interior:
• Supresións dos gremios, impostos de paso, taxas e impostos
indirectos
• Falta de industria
• Deficiente rede comunicacións e de transportes
• Pouca capacidade adquisitiva
• Baixa demanda só estimulada por os efectos do ferrocarril
• Comercio exterior:
• Independencia das colonias – reorientación das
exportacións
• Cambio nas importacións: trigo, algodón e liño deron paso
ao carbón, algodón e produtos elaborados
• Cambios nas exportacións: da lá, liño e alimentos pasouse a
exportar mineriais, ferro , aceiro, tecidos de algodón e
produtos agroalimentarios.
Comercio

18. O fracaso do campo
“En España considérase o capital humano baixo un punto de vista
completamente distinto que noutras nacións. Aquí o capital é
sinónimo de aforro inmobiliario, destinado exclusivamente a
producir unha renda, que proporciona a opulencia ou serve de
garantía contra a miseria; se algunha vez se expón é para correr os
riscos da usura ou o azar do xogo; nunca para que se produza por
medio do progresivo e regular desenvolvemento da industria. En
España o capital é instrumento de folganza, noutras partes é
instrumento de traballo. Esta é a misión que debe cumprir, se se
quere que un país chegue ao mais alto grao de
prosperidade”.Gaceta de los Caminos de Hierro 28/02/1858 (cast).
O fracaso da industrialización:
Por que se tardou tanto en construír o ferrocarril nun país que tanto o precisaba? A resposta é que se
combinaron o círculo vicioso do subdesenvolvemento coa inepcia e a inercia gubernamentais (…) Os
progresistas consideraban que o ferrocarril era unha parte esencial na modernización da economía española
(…) e (…) estaban dispostos a investir todos os recursos necesarios, fosen nacionais ou importados. A rede
española comezou a construírse demasiado tarde (…) con excesiva precipitación… planificación deficiente,
un finanzamento inaxeitado e un trazado especulativo que deron como consecuencia unha infraestrutura
física e unha estrutura empresarial febles. (…) A partir do ano 1864, comprobouse que as expectativas de
beneficios da explotación quedaban defraudadas: os ingresos non abondaban nin para cubrir os gastos, e
menos aínda para poder restituír os capitais investidos. Tortella, G. “O desenvolvemento da España
Contemporánea” Hª económica dos s.s. XIX e XX. 1994.