1. น้้ ำกับชีวิต
ประจ้ำวัน
วัฏจักรของน้้ ำ

2. น้ ้ ำกั บชี วิ ตประจ้ำ วั น...
ควำมส้ำคัญของน้ ้ ำ
นำำำเป็นองค์ประกอบสำำคัญของโลก พืำนผิวส่วนใหญ่ของโลก
ประกอบด้วยนำำำ นำำำจึงมีควำมสำำคัญต่อระบบนิเวศน์ ทัำงพืช สัตว์ โดย
เฉพำะอย่ำงยิ่งมีควำมสำำคัญต่อกำรดำำรงชีวิตของมนุษย์ เป็นส่วน
ประกอบสำำคัญของร่ำงกำยมนุษย์ เป็นส่วนประกอบสำำคัญในปัจจัยพืำน
ฐำน 4 ประกำรในกำรดำำรงชีวิตของมนุษย์ ดังนัำน มนุษย์จึงต้องเรียนรู้ถึง
สภำวกำรณ์ของนำำำบนโลก เพื่อที่มนุษย์กับนำำำจะเกืำอกูลอยู่ร่วมกันอย่ำง
ยั่งยืน
2

3. ภำพแสดงสัดส่วนปริมำณน้ ้ ำจืดของโลก
น้ ้ำเพ่ ือกำรอุปโภคบริโภค
ร่ำงกำยของมนุษย์มีนำำเป็นส่วนประกอบ มนุษย์
จะไม่สำมำรถดำำรง ชีวิตอยู่ได้หำกปรำศจำกนำำำ ใน 1
วันมนุษย์ต้องกำรนำำำในกำรอุปโภคบริโภคประมำณ
100 ลิตรต่อคนต่อวัน ควำมต้องกำรใช้นำำในกำร
อุปโภคบริโภค ประมำณ 2,460 ล้ำนลูกบำศก์เมตรต่อปี
ในจำำนวนนีำมีกำรใช้นำำบำดำลเพื่อกำรอุปโภคบริโภค
ประมำณ 713 ล้ำนลูกบำศก์เมตรต่อปี และจำกข้อมูลกำรขออนุญำตใช้
นำำำของบ่อบำดำลภำคเอกชนเพื่อกำรอุปโภคบริโภค จำำนวน 10,991 บ่อ
ปริมำณนำำำที่ใช้ 476,657 ลูกบำศก์เมตรต่อวัน และมีกำรใช้นำำจำกบ่อนำำำ
บำดำลของภำครัฐเพื่อกำรอุปโภคบริโภค จำำนวน
183,070 บ่อ ปริมำณนำำำ 12,716,568 ลูกบำศก์
เมตรต่อวัน
น้ ้ ำเพ่ ือกำรเกษตร
3

4. ประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม เป็นแหล่งผลิตอำหำรให้กับ
โลก ซึ่งในกำรทำำกำรเกษตรให้ได้ผลผลิตดี และมีปริมำณมำกๆ ต้องมีนำำ
อย่ำงเพียงพอ ซึ่งอำจได้มำจำกนำำำผิวดินและนำำำบำดำล ควำมต้องกำรใช้
นำำำในภำคเกษตรกรรมในเขตชลประทำนขนำดใหญ่ ขนำดกลำง และ
กำรผลิตไฟฟ้ำประมำณ 53,034 ล้ำนลูกบำศก์เมตรต่อปี และมีกำรใช้นำำ
บำดำลเพื่อกำรเกษตร 5,655 ล้ำนลูกบำศก์เมตรต่อปี และจำกข้อมูลกำร
ขออนุญำตใช้นำำของบ่อบำดำลภำคเอกชนเพื่อกำรเกษตรกรรม จำำนวน
5,072 บ่อ ปริมำณนำำำที่ใช้ 275,499 ลูกบำศก์
เมตรต่อวัน
กำรใช้นำำบำดำลร่วมกับนำำำผิวดินในประเทศไทย
ในระยะ เวลำที่ผ่ำนมำจนถึงปัจจุบัน ในภำคเอกชนมี
กำรพัฒนำนำำำบำดำลระดับตืำน ในพืำนที่ภำคกลำงตอน
บน คือจังหวัดสุพรรณบุรี จังหวัดชัยนำท จังหวัดสิงห์บุรี
จังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดอุทัยธำนี ใช้นำำบำดำล
ระดับตืำนเพื่อกำรทำำนำปรัง ในฤดูแล้ง ในฤดูฝนหรือฤดู
นำำำหลำกใช้นำำผิวดินจำกระบบชลประทำน ประมำณว่ำ
มีกำรทำำนำปรัง ในภำคเหนือตอนล่ำงคือจังหวัดพิจิตร จังหวัดตำก
จังหวัดกำำแพงเพชร จังหวัดพิษณุโลก จังหวัดสุโขทัย บำงส่วน ได้มีกำร
ใช้นำำบำดำลระดับตืำน เพื่อกำรทำำนำปรัง เช่นเดียวกับพืำนที่ภำคกลำงตอน
บน ซึ่งมีกำรทำำนำปีและนำปรังรวม 5 ครัำง ใน 2 ปี ซึ่ง 3 ครัำงจะใช้นำำ
บำดำล ในพืำนที่ภำคตะวันตก คือจังหวัดกำญจนบุรี ภำคตะวันออกเฉียง
4

5. เหนือ จังหวัดชัยภูมิ จังหวัดขอนแก่น มีกำรใช้นำำ
บำดำลระดับตืำนเพื่อกำรปลูกอ้อย และจังหวัดศรีสะเกษ
จังหวัดอุบลรำชธำนี จังหวัดยโสธร มีกำรใช้นำำบำดำล
เพื่อกำรปลูกพริก หอมแดง กระเทียม แตงโม แตงกวำ
ข้ำวโพดหวำน และพืชผักสวนครัว ประมำณว่ำมีกำร
ใช้นำำบำดำลระดับตืำน เพื่อกำรเกษตรฤดูแล้งทั่วประเทศไม่น้อยกว่ำ 15
ล้ำนไร่ทั่วประเทศ ข้อมูลเหล่ำนีำกรมทรัพยำกรนำำำบำดำลกำำลังทำำ
โครงกำรสำำรวจ ทำำพิกัดบ่อนำำำบำดำลทั่วประเทศ คำดว่ำจะได้ตัวเลขที่
ชัดเจนประมำณปี 2553 (ศึกษำค้นคว้ำเพิ่มเติมได้ที่
www.kromchol.rid.go.th)
จะเห็นว่ำกำรใช้นำำบำดำลระดับตืำนดังที่กล่ำวก่อให้เกิดมูลค่ำเพิ่มใน
กำรใช้ที่ดิน เป็นผลดีต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศมหำศำล แต่ผลเสียที่
ภำคเอกชนใช้นำำบำดำลดังกล่ำว ก่อให้เกิดผลเสียต่อนำำำบำดำล ทำำให้
ระดับนำำำบำดำลระดับตืำนลดลงอย่ำงเป็นระบบ (Ground water level
depression) มีผลเสียต่อผู้ใช้นำำทำำให้เสียค่ำใช้จ่ำยขุดบ่อ หรือเรียกว่ำ
ทรุดบ่อตำมระดับนำำำที่ลดลง เสียค่ำพลังงำนในกำรสูบนำำำที่ลึกขึำน บำงครัำง
ถึงกับเสียชีวิต เนื่องจำกกำรขุดบ่อนำำำตืำนที่ลึกลงไปด้วยแรงคน ทำำให้ขำด
อำกำศหำยใจ ทัำงนีำเกิดจำกกำรใช้นำำบำดำลที่ขำดองค์ควำมรู้ ขำดกำร
จัดกำรนำำำบำดำลที่ดี
ในส่วนของภำครำชกำรได้จดให้มกำรใช้นำำบำดำลระดับลึก โดย
ั ี
กรมชลประทำนในพืำนที่จังหวัดสุโขทัย มีกำรนำำร่องตัำงแต่ปี พ.ศ.2520
สำำหรับกรมทรัพยำกรนำำำบำดำลใช้นำำบำดำลระดับลึกเพื่อกำรเกษตรใน
จังหวัดเชียงใหม่ ลำำพูน เพื่อกำรปลูกพืชสวน เช่น ลำำไย ลิำนจี่ กำรปลูก
หอมใหญ่ กระเทียม โดยกำรจัดเป็นระบบนำำำบำดำลเพื่อกำรเกษตรใน
จังหวัดบุรีรัมย์ จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดขอนแก่น และ
จังหวัดนครรำชสีมำ มีกำรปลูกพืชตำมแนวปรัชญำเศรษฐกิจพอเพียง
5

6. บำงแห่งใช้ตกกล้ำข้ำว และเสริมนำำำในนำยำมเมื่อเกิดฝนทิำงช่วง (ศึกษำ
ค้นคว้ำเพิ่มเติมได้ที่ www.moac.go.th)
น้ ้ำเพ่ ือกำรอุตสำหกรรมและธุรกิจบริกำร
นอกจำกจะมีกำรใช้นำำเพื่อกำรอุปโภคบริโภค
และกำรเกษตรแล้ว นำำำยังเป็นปัจจัยในกำรผลิตที่
สำำคัญของภำคอุตสำหกรรม ไม่ว่ำจะโดยทำงตรง
หรือทำงอ้อม ในทำงตรง เช่น นำำำดื่มบรรจุขวด นำำำอัดลม นำำำหวำน เหล้ำ
เบียร์ โรงงำนย้อมผ้ำ ฯลฯ ในทำงอ้อม ได้แก่ กำรใช้นำำในกระบวน กำร
ผลิตต่ำงๆ เช่น กำรซักล้ำงภำชนะ หรือวัตถุดิบต่ำงๆ กำรนำำนำำำมำต้มให้
เป็นไอนำำำ เพื่อใช้ในกำรผลักดันเครื่องจักร เครื่องกลให้ทำำงำน ในภำค
6

7. ธุรกิจบริกำรบำงอย่ำง ก็ตองใช้นำำเป็นปัจจัยหลัก
้
เช่น โรงแรม สปำ คำร์แคร์ ฯลฯ
ควำมต้องกำรใช้นำำในภำคอุตสำหกรรมและ
กำรท่องเทียว ประมำณ 2,396 ล้ำนลูกบำศก์เมตรต่อปี (กรมทรัพยำกรนำำำ:
่
2550) และจำกข้อมูลกำรขออนุญำตใช้นำำของบ่อนำำำบำดำลภำคเอกชน
เพืออุตสำหกรรม จำำนวน 14,138 บ่อ ปริมำณนำำำทีใช้ 1,947,055 ลูกบำศก์
่ ่
เมตรต่อวัน
อุตสำหกรรมส่วนใหญ่ใช้นำำบำดำลในกระบวนกำรผลิตโดยเฉพำะ
อย่ำงยิ่งในอุตสำหกรรมฟอกย้อมที่ใช้นำำมำกที่สุดเมื่อเทียบกับทุก
อุตสำหกรรม นโยบำยของภำครัฐที่ประกำศปิดบ่อนำำำบำดำลทั่วประเทศ
ภำยในปี 2546 ส่งผลกระทบในด้ำนต่ำงๆ ต่อผู้ประกอบกำรอุตสำหกรรม
มำกบ้ำงน้อยบ้ำง ตำมควำมสำำคัญของนำำำที่ใช้เป็นปัจจัยหนึ่งในกำรผลิต
รู้ หรื อไม่ ?...
นำำำบำดำลใช้เป็นวัตถุดิบหลัก
ในกำรผลิตนำำำดื่ม นำำำอัดลม
และเครื่องดื่ม เพรำะทำำให้มี
รสชำติดีขึำน
7

8. ประเด็นกำรเรียนรู้
กิจกรรมกำรเรียนรู้
แบ่งกลุ่มนักเรียน 5-7 คน สมมุติสถำนกำรณ์ว่ำ ให้กลุ่มหลง
ทำงอยู่กลำงทะเลทรำย
และไม่มีแหล่งนำำำในบริเวณใกล้เคียง กลุ่มเหลือนำำำอยู่เพียง 1,000
ลิตร และอีก 10 วัน
หน่วยช่วยเหลือจึงจะเดินทำงมำถึง ให้แต่ละกลุ่มช่วยกันวำงแผน
กำรใช้นำำให้เกิดประโยชน์
สูงสุด เพื่อให้รอดพ้นจำกสถำนกำรณ์ดังกล่ำว
ค้ำถำมเพ่ ือกำรเรียนรู้
นักเรียนคิดว่ำ ถ้ำปริมำณนำำำไม่เพียงพอหรือไม่มีคุณภำพดี
พอที่จะใช้ นักเรียนคิดว่ำ
จะเกิดปัญหำอย่ำงไรบ้ำง และจะเรียงลำำดับควำมสำำคัญปัญหำเหล่ำ
นัำนได้อย่ำงไรบ้ำง
แหล่งเรียนรู้เพ่ิมเติม
www.moac.go.th
www.kromchol.rid.go.th
8

9. “นำำำบำดำลทุกหยดมีคุณค่ำ ดังพระเมตตำของพ่อหลวง”
่
ด.ญ. จิรำวรรณ อันทปัญญำ ชัำน
ประถมศึกษำปีที่ 5
9

10. วัฏจักรของน้ ้ ำ
แหล่งนำำำธรรมชำติแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท คือ น้ ้ ำฟ้ ำ
(Atmospheric water) น้ ้ ำผิวดิน (Surface water) และน้ ้ ำใต้ดิน (Subsurface
water) น้ ้ ำฟู ำ หมำยถึง นำำำที่อยู่ในบรรยำกำศหรืออยู่สูงกว่ำระดับผิวดิน
ขึนไป ประกอบด้วยนำำำที่อยู่ในสถำนะเป็นไอ เช่น หมอก และ
ำ
เมฆ นำำำที่อยู่ในสถำนะเป็นของเหลว เช่น ฝนและนำำำค้ำง และนำำำที่
อยู่ในสถำนะเป็นของแข็ง เช่น ลูกเห็บและหิมะ นำำำฟ้ำเหล่ำนีำถ้ำตกลงมำสู่
พืำนโลกโดยตรงได้ก็ตกลงมำ ที่ตกไม่ได้ก็จะกลั่นตัวเป็นหยดนำำำตกลงมำ
ภำยหลัง และถูกเก็บหรือกักขังเป็นนำำำในแม่นำำ ลำำคลอง หนอง บึง บ่อ
สระ และทะเลสำบ หรือ มหำสมุทร นำำำที่ถูกกักเก็บอยู่นีำ ถือเป็นนำำำประเภท
ที่สอง คือ น้ ้ ำผิวดิน นำำำจำกผิวดินนีำบำงส่วนจะไหลหลั่งลงสู่แม่นำำหรือ
ทะเล แต่บำงส่วนไหลซึมลงไปใต้ดินไปถูกกักเก็บไว้ทัำงในดินและในหิน
เกิดเป็นนำำำประเภทที่สำม คือ น้ ้ ำใตูดิน
(ศึกษำค้นคว้ำเพิ่มเติมได้ที่
http://ecurriculum.mv.ac.th/library2/sience/scien222/Groundwate
r.htm)
10

11. วัฏจักรกำรเกิดน้้ ำ
“หำกนำำำฟ้ำมำจำกเทพประทำน นำำำบำดำล
คงเสกจำกนำครำช
มนุษย์ใช้ ล้ำงกำยใจให้สะอำด ให้ยืนหยัด
ยั่งยืนคู่ผืนดิน”
ด.ญ. ปิ ยำพร สีหำนำม ชัน
้
ประถมศึกษำปี ท่ี 6
ประเด็ นกำรเรี ยนรู้
กิจกรรมกำรเรียนรู้
١. ให้นักเรียนศึกษำและสำำรวจแหล่งนำำำในชุมชน
٢. กำรสัมภำษณ์บุคคลในชุมชน เกี่ยวกับควำมสำำคัญของ
แหล่งนำำำในชุมชน
٣. กำรอภิปรำยกลุ่ม และแสดงควำมคิดเห็น ในหัวข้อ หำก
สภำวะโลกร้อนยังเกิดขึำน
อย่ำงต่อเนื่อง จะเกิดผลกระทบต่อแหล่งนำำำของชุมชน และ
ของโลกอย่ำงไร
ค้ำถำมเพ่ ือกำรเรียนรู้
11

12. ١. นักเรียนคิดว่ำในชีวิตประจำำวันของเรำ ถ้ำไม่มีนำำอุปโภค
บริโภค จะเกิดอะไรขึำน
٢. ถ้ำนำำำบนดินไม่เพียงพอต่อกำรใช้ นักเรียนคิดว่ำจะมี
แนวทำงกำรแก้ปัญหำอย่ำงไร
٣. ถ้ำนำำำบำดำลขำดหำยไปจำกวัฏจักรของนำำำ จะเกิดผลกระ
ทบอย่ำงไร
แหล่งเรียนรู้เพ่ิมเติม
www.kromchlo.rid.dgo.th
www.moac.go.th
www.water.egat.co.th
http://ecurriculum.mv.ac.th/
12