3. 1929 krizi ve dünya savaşlarının neden olduğu olumsuz etkilerin giderilmesi için
kamu ekonomisine ek fonksiyonlar yüklenmiş ve yeni faaliyet alanları
açılmıştır.Ancak 1970’li yıllardan itibaren durgunluk ve işsizliğin birlikte
görülmesi,kamu sektöründe görülen verimsizlik ve
etkinsizlikler,iktisatçıları,kamusal tercihleri ve etkinliğini değerlendirmeye
yöneltmiş ve “hükümet aksaklığı teorisi”ni geliştirmelerine neden olmuştur.
3
4. Devletin(hükümetin) piyasadaki kaynakların etkin dağılmamasına ilişkin
geliştirmiş olduğu politikaların sonucunda oluşan olası aksaklıklardır.
Hükümet, aksak rekabetin olduğu pazarlara müdahale eder.Yani hükümet
ekonominin bir şekilde içerisindedir ve bu aksaklıklar için politika geliştirir.İşte
geliştirmiş olduğu bu politika ve politikalar bazen söz konusu problemi çözmek
yerine daha da kötüleştirebilmektedir.Bu durumun sonunda oluşan aksaklığa
“hükümet aksaklığı” denir.
Roland McKean 1965 de kazandırıyor. McKean, Roland N. (1965), "The Unseen
Hand in Government," "American Economic Review," 55(3), pp, 496
1970’ler konunun popüler olduğu zamanlar.
James M.Buchanan(1986 Nobel İktisat Ödülü’nü aldı.) ve Gordon Tullock
4
5. Piyasa başarısızlığı teorisine karşı kamu ekonomisinin de başarısız olduğu
noktaların olabileceği görüşü ilk kez James M.Buchanan ve Gordon Tullock’un
başını çektiği kamu tercihi teorisyenleri tarafından
savunulmuştur.(Prof.Dr.Coşkun Can Aktan,Kamu Ekonomisi)
“Politika Biliminin Ekonomik Analizi” olarak tanımlanabilir.
Kamu Tercihi,siyaset biliminin temel konularını iktisat biliminin araçları ve
teknikleri yardımıyla analiz etmektedir.
Kamu tercihi yaklaşımının temel unsurlarından biri homo economicus(iktisadi
insan) olarak adlandırılan davranış biçimidir.
5
6. 2.Hükümet Aksaklığı’nın olası nedenleri
1)Kendi çıkarları peşinde olan politikacılar,bürokratlar;yeni bir yol,yeni bir köprü
,yeni bir okul ya da diğer devlet gelirleriyle finanse edilecek yatırımlar, bu
yatırımların nereye ve kim tarafından yapılacağı ve bu yatırımların hükümet
çevresinde ki “lobi”lerin baskısının etkisi.
2)Seçim baskısı;seçimlerden dolayı hükümetlerin, harcamalarını seçim takvimine
göre ayarlaması ve politikacıların seçim kaygısı duymalarından dolayı özelliklede
vergi indirimi gibi konularda etkinsizlik yaratmaları.Fayda-maliyet analizi
yapılmadan seçim kaygısı ile finanse edilen yatırımların olması.
3)Kısa vadeli çözümler aramaya eğilim;hükümetlerin kısa dönemli çözümler arama
eğilimi sürekli var olmuştur.Örneğin kısa dönem için yolların yapılması fakat
bunun uzun dönemde trafik problemine neden olması vb.
4)Çevresel etki;hükümetler bazı tarım ürünleri için fiyat belirliyor bu fiyatlardan
dolayı yaşanan arz fazlası,yine tarım sektöründe çokça görülen vergiden muafiyet
ve sübvanse gübre kullanımından dolayı dışsallıklardaki artışlar.
6
7. 5)Eksik bilgi;hükümet hangi hizmeti ve malı ne kadar ve kimin için
üretecek?.Tüketiciler tüketmiş oldukları kamusal mallara olan taleplerini ve bu
bilgiyi tam ve doğru bir şekilde yansıtmamaktadırlar(free rider problem).Bundan
dolayıda sorunun cevabı verilememekte ve bu şekilde eksik bilgiden dolayı
hükümet aksaklığı oluşmaktadır.
7
8. ?
2001 yılı TCMB Uzman Yardımcılığı Sınav Soruları
Kamu Maliyesi Soruları
1)”Piyasa Aksaklığı” ve “Hükümet Aksaklığı” nedir.Karşılaştırınız.
8
11. PİYASA KOŞULLARINDA KAYNAKLARIN ETKİN BİR ŞEKİLDE TAHSİS
EDİLEBİLMESİNİN ÜÇ ÖN-KOŞULU VARDIR:
1. Ürünlerin dışlanabilir(“excludability”)
2.Rekabetçi olması (“rivalry” özellikleri)
3.Ve şeffaflık (tranparency )
11
12. * Dışlanabilirlik ve rekabetçilik, belirli
bir malın ancak bir tüketici tarafından
tüketilebilmesini ve tüketilen bir malın
bitmesini, yok olmasını
tanımlamaktadır. Bir başka deyişle, bir malın bir tüketici
tarafından kullanılması, başka
tüketiciler tarafından da kullanılmasını
dışlamaktadır ve mal tüketildikten
sonra, yeniden tüketilmek istenirse,
yeniden satın alınmak zorundadır.
* Şeffaflık ise, aktörlerin rasyonel
davranabilmelerini sağlayacak (örneğin,
malların nitelikleri ve fiyatları hakkında)
gerekli bilgilere sahip olması koşuludur.
12
14. . Teknolojik yenilik ve bilginin, fiziksel mallardan önemli bir farklılığı, kamusal
mal niteliğinin önemli olması, yani dışlanabilirlik ve rekabetçilik özelliğinin (güçlü)
olmamasıdır.
. Teknolojik yenilik faaliyetlerinde piyasanın aksamasının üçüncü nedeni, Arrow
ikilemi olarak bilinen durumdur.
* Bilginin, bilindiği zaman alınmasına gerek kalmaz, bilinmediğinde ise değeri
ölçülemez. Bu durumda, teknolojik yenilikler için piyasalar sığ olacak, piyasa
mekanizması etkin olarak çalışamayacaktır.
14
16. 4.İkinci en iyi çözüm
* Bu bağlamda, son yıllarda, “devletin aksaması”
(government failure) kavramı da çok kullanılmaktadır.
Piyasaların aksamasına benzer bir şekilde, lobi
faaliyetleri, rant elde etme çalışmaları, yetersiz bilgi vb
sonucu devlet politikalarının “piyasa-dostu”
olmayabileceği ve iyi uygulanamayabileceği
söylenmekte, devletin aksamasının büyük boyutlara
ulaşması durumunda, hiç bir teknoloji ve yenilik
politikasının uygulanmamasının “ikinci en iyi çözüm”
16
olabileceği vurgulanmaktadır.
17. Kaynakça
İktisadi Verimlilik Açısından Bir Hizmetin Devlet Tarafından veya Özel Sektörce
Yürütülmesi,F.Rifat ORTAÇ
Ulusal Yenilik Sistemi; Türkiye İmalat Sanayiinde Teknolojik Değişim ve Yenilik
Süreçleri, Erol TAYMAZ
Kamu Ekonomisi,Coşkun Can AKTAN,2001
17
