1. Биологи 12-р анги Шалгалт 2
Үндэсний хөтөлбөрийн хувилбар хугацаа 80 минут
1. Дараах зурагт байгаа эсийн тухай бүлэг асуултанд хариулна уу. ( нийт 9
оноо)
a) Энэ ямар амьд биеийн эс вэ?
……………………………………………………………………………………………… [1]
b) Яагаад ингэж үзэж байгаа 3 шалтгааныг тайлбарлана уу
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………… [3]
c) А эрхтэнцэр нь энэ амьд биед ямар ач холбогдолтой вэ?
.....................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………… [2 ]
d) I. Зурагт заагдсан В эрхтэнцэрийг нэрлэнэ үү
……………………………………… [1]
ii. A,B эрхтэнцэрүүд үүргээрээ хэрхэн холбогдох вэ?
A
B

2. ......................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………… [2]
2..Дараах бүдүүвч зургаар 5 төрлийн эсийг микроскопоор харагдах байдлыг
үзүүлжээ.(бодит хэмжээгээр нь зураагүй болно) ( нийт 9 оноо )
1 2 3
4 5
a) Эдгээрээс аль нь амьтны эсүүд вэ?
A 1 болон 2 B 2 болон 3
C 3 болон 4 D 4 болон 5 [1]
b) Эдгээрээс аль 3 эс нь удамшлын мэдээлэл агуулаагүй
байдаг вэ?
………………..………… [2]
В

3. c) Эдгээрээс аль нь цитоплазм агуулаагүй байдаг вэ? ………………..………… [1]
d) Аль нь мэдрэлийн импульсэд өдөөгдөн агших
чадвартай вэ?
………………..………… [1]
e) Ямар 2 эс гадаргуугийн талбай ихтэй байдаг вэ? ………………..………… [2]
f) Ямар 2 эс нь ургамлыг усаар хангадаг вэ? ………………..………… [1]
g) Ямар эс нь цитоплазм болон эсийн ханатай вэ? ………………..………… [1]
3. Хүснэгтэнд жишээ болгон амьд биесийн хромосомын бүрдлийг харуулжээ. (нийт
5 оноо)
Зүйлийн нэр Бөөм
хуваагдаагүй
үеийн
хромосом
Бөөм хуваагдсаны дараах хромосомын тоо
i. Митоз хуваагдлаар
[1]
ii.Меиоз хуваагдлаар
[1]
Жимсний ялаа 8
Шимпанзе 48
a) Амьд биесийн хромосомын тоог митоз ба меиоз хуваагдлын дараа ямар
байхаар нь хүснэгтэнд харгалзуулан бичнэ үү [2]
b) Аливаа зүйлийн хромосомын бүрдэл тэгш тоотой байдгийн учир юу вэ?
.....................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………… [ 1 ]
c) Өгөгдсөн зургаас меиоз хуваагдлаар үүссэн хромосомын бүрдлийг олно уу?

4. A B C D
[ 1 ]
d) Яагаад ингэж үзэж байгаагаа тайлбарлана уу?
............................................................................................................................................
......................................……….......................................................................…………………… [1 ]
4. Дараах бүдүүвч зураг дээр амин хүчлүүд хоорондоо холбогдох урвалыг
бүдүүвчлэн үзүүлжээ. Энэ урвалтай холбоотой бүлэг асуултанд хариулна уу. (нийт
4 оноо)
a) Амин хүчлийн карбоксилийн бүлэг , амины бүлэг хаана байгааг урвалын
бүдүүвчинд дугуйлан нэрлэж бичнэ үү . [ 1 ]
b) Урвалын үр дүн болох 2 бүтээгдэхүүн бодисыг бүдүүвчийн арын зайнд
нөхөж бичнэ үү . [ 2 ]
c) Уургийн хоёрдогч бүтцийг үүсгэхэд оролцох бүтцийн хэсгийг урвалын эхний
хэсэгт дугуйлна уу. [ 1 ]
5. Зураг дах сумаар хоол тэжээлийн хэлхээний энергийн урсгалыг дүрсэлжээ.
(нийт 6 оноо)
В

5. А
a) А үсгээр тэмдэглэсэн энергийн хэлбэрийг нэрлэнэ үү
…………………………………………………………………………………………… [ 1 ]
b) В болон С хэлбэрээр алдагдаж байгаа энергийн хэлбэрийг нэрлэнэ үү.
…………………………………………………………………………………………… [ 1 ]
c) D энергийг үхэр хэрэглэж болох 2 үйл ажиллагааг нэрлэнэ үү
i. …………………………………………………………………………………….… [ 1 ]
ii. ….…………………………………………………………………………………… [ 1 ]
d) i. Алдагдаж байгаа С энергийг ашиглаж болох амьд биеийг нэрлэнэ үү .
………….………………………………………………………………………………… [ 1 ]
D
A
B
C

6. ii. Энэхүү С энергийг хэрэглэгч амьд бие нь бодисын эргэлтэнд ямар
үүрэгтэй оролцох вэ?
............................................................................................................................................
......................................……….......................................................................…………………… [ 1 ]
6. Бүдүүвчээр биомассын пирамидыг дүрслэн үзүүлжээ. (нийт 3 оноо)
a) Хоол тэжээлийн пирамидын доод 2 хэсэгт тохирох үгсийг нөхөж бичнэ үү?
[ 1 ]
b) Яагаад махчид биомассын хувьд пирамидад хамгийн бага хэмжээтэй
байгаагийн учрыг тайлбарлана уу .
............................................................................................................................................
......................................……….......................................................................…………………… [ 2 ]
7. Халиун нэгэн нуурын замаг болон түүгээр хооллогч планктоны популяцийн
талаар судалгаа хийжээ. Дараах графикт түүний цуглуулсан мэдээллээр 2
популяцийн хэмжээ хэдэн сарын турш хэрхэн өөрчлөгдсөнийг харуулжээ.
(нийт 8 оноо)
Популяцийн хэмжээ
Махчин

7. хугацаа А В
a) Графикт дүрсэлсэн C , D муруйн аль нь бүтээгч болон хэрэглэгч вэ?
i. .....…………………………… [ 1 ]
ii. .....…………………………… [ 1 ]
iii. Яагаад ингэж үзэж байгаагаа тайлбарлана уу
............................................................................................................................................
......................................……….......................................................................…………………… [ 1 ]
b) Халиун судалгааны явцад А цэг дээр тариаланчид бордоо хэрэглэснээс
бүтээгч популяцийн хэмжээ өөрчлөгдсөнийг ажиглажээ. Энэ арга нь
популяцийн өсөлтөнд хэрхэн нөлөөлсөн байж болохыг таамаглаж бичнэ үү.
............................................................................................................................................
......................……….......................................................................…………………… [ 2 ]
c) Гэтэл В хугацааны дараа хэдэн долоо хоногт 2 популяцийн хэмжээ маш
ихээр буурч, харин нянгийн тоо хэмжээ өндөрсөж байгааг ажиглажээ.
Хэрхэн энэ өөрчлөлт бий болохыг таамаглаж буйгаа бичнэ үү .
............................................................................................................................................
D
C

8. ......................……….......................................................................…………………… [ 2 ]
d) Дээрх жишээн дээр амьд биеийн бүлгэмдэл болон амьдрах орчны
тэнцвэржилтийг илэрхийлсэн ямар нэр томьёо байдаг вэ?
......................……….......................................................................…………………… [ 1 ]
8. Графикаар нэгэн хүний усанд орохоос өмнө, орж байх үе, дараах үеийн биеийн
температурын өөрчлөлтийг үзүүлжээ. Орсон усны температур нь 22О С байсан. .
(нийт 8 оноо)
Биеийн
темпеаратур ОС
37
36
35
0 10 20 30 40 50 60
Хугацаа мин
a ) Энэ хүн хэр зэрэг удаан усанд байсан бэ?
.................................…………………… [ 1 ]
b) Яагаад энэ хүний биеийн температур буурсан бэ?
......................……….......................................................................…………………… [ 2 ]
c) Дараах зүйлс биеийн температур буцаж хэвийн болоход ямар үүрэгтэйг
тайлбарлана уу:
(i) элэг

9. ...........................................................................................................................................
......................……….......................................................................…………………… [ 1 ]
(ii) арьсандах цусны судаснууд
...........................................................................................................................................
......................……….......................................................................…………………… [ 1 ]
d) Хүний биеийн температур дийлэнхдээ хэдэн градус байна вэ?
.................................…………………… [ 1 ]
e) Ийм байхын ач холбогдолыг тайлбарлана уу?
...........................................................................................................................................
......................……….......................................................................…………………… [ 2 ]
9. Гурван өөр төрлийн хэлбэртэй D , E болон F ургамлын навчнуудыг
үзүүлжээ. (нийт 8 оноо)
D ургамал E ургамал F ургамал
Навч нь үзүүртэй навч нь дугуй навч нь зуйван
Эдгээр ургамлын навчны хэлбэр нь хоёр аллель болох S1 болон S 2- р удамшдаг.
D болон E ургамал нь гомозигот бие, харин F ургамал нь гетерозигот байдаг.
а ) Гетерозигот ургамлын фенотипийг олно уу.

10. .................................…………………… [ 1 ]
b) Бүх үр удам нь ямагт эцэг эхээс өөр өөр фенотиптэй байх ургамлын эцэг эх
биеийг генетик бүдүүвчээр дүрслэн үзүүлнэ үү. [ 4 ]
c) Дээрх зурагт байгаагаас 2 ургамлыг үржүүлхэд хоёр өөр төрлийн навчтай
ургамлын харьцаа 1:1 гарах үр удам бүрийн генетик бичиглэлийг хийнэ үү. [ 3 ]