ჩემი მხარის ტურისტული გიდი

1. ქუთაისი

2. ქუთაისი
• ქალაქი მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს ცენტრალურ ნაწ
ილში. იგი გაშენებულია იმ ადგილას, სადაც მდინარე რიონი თავი
სი ვიწრო და საკმაოდ ღრმა ხეობიდან ფართო ვაკეზე გამოდის. უკ
ანასკნელ დრომდე მდინარე ორ თანაბარ –
აღმოსავლეთ და დასავლეთ –
ნაწილად ჰყოფდა საქალაქო დასახლებას, თუმცა ამჟამად ქალაქის
მარჯვენა მხარეს ბევრად მეტი ტერიტორია უკავია, ვიდრე მდინა
რის მარცხნივ მდებარე უბნებს. ქალაქის განაშენიანებული კვარტ
ლები ჩრთილოეთიდან სამხრეთისაკენ გრძელდება 7 კმ-
ზე, ხოლო აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ 10 კმ-
ზე. ყველაზე უფრო დაბალი მდებარეობა აქვს სამხრეთ-
დასავლეთ განაპირა უბნებს, რომლებიც განლაგებულია ზღვის დ
ონიდან 125-130 მ-ზე, ხოლო ჩრდილო-
აღმოსავლეთ დასახლება თანდათან მაღლა მიიწევს ფერდობებზე
და ტყიბულის გზატკეცილის გასწვრივ აღწევს 300 მ. სიმაღლეს. ქუ
თაისი წარმოადგენს საქართველოს დასავლეთ რაიონების გეოგრა
ფიულ ცენტრს.
ქალაქს გარს არტყია მეტად მჭიდროდ დასახლებული რაიონები.ქა
ლაქის მიმდებარე ტერიტორიის სამხრეთ ნაწილი უჭირავს კოლხე
თის ვაკე–
დაბლობს, რომელიც უფრო ჩრდილოეთით გადადის გორაკ–
ბორცვებში. ქუთაისის მიდამოების უკიდურესი ჩრდილოეთი და ჩ
რდილო–
აღმოსავლეთი ნაწილი კი წარმოადგენს მთაგორებს. ქუთაისის მდ
ებარეობა ასეთ გარდამავალ ზონაში თვალში საცემია ქუთაისში პი
რველად მოხვედრილი ადამიანისთვისაც. მაშინ, როდესაც მის სამ
ხრეთითა და დასავლეთით ვრცელი ვაკეა გაშლილი, ჩრდილოეთი
დან და აღმოსავლეთიდან ქალაქს რკალისმაგვარად ესაზღვრება მ
თაგორიანი, საკმაოდ დანაწევრებული ტერიტორია.

3. ქუათაისის
ღირსშესანიშნაობები
• ქუთაისი — ქალაქი და მუნიციპალიტეტი საქართველოში, იმერეთის
მხარის ადმინისტრაციული ცენტრი, სიდიდით მესამე ქალაქი
საქართველოში, საქართველოს სამეფოს ისტორიული
დედაქალაქი, ქუთაისის საეპისკოპოსოს ისტორიული ცენტრი.
• ქუთაისის დოკუმენტური ისტორია იწყება ძვ. წ. III საუკუნიდან,
თუმცა ანტიკური ავტორები მას თვლიან ძველი კოლხეთის სამეფოს (ძვ.
წ. VIII ს.) დედაქალაქად. ქუთაისის ძველი სახელებია: აია, ქუთაია,
ქუთათისიუმი. ქუთაისი საუკუნეების განმავლობაში, VIII-
დან XIX საუკუნემდე, დასავლეთქართული სახელმწიფოს
(მოგვიანებით იმერეთის სამეფოს) ცენტრი
იყო. ქ
• უთაისის და მისი შემოგარენის მთავარი
ღირსშესანიშნაობანია: ბაგრატის ტაძრის ნანგრევები
(XI ს.), გელათის მონასტერი (XII ს.), გეგუთის სასახლე (XII
ს.), სათაფლიის მღვიმური ნაკრძალი, ბალნეოლოგიური
კურორტი წყალტუბო. ქუთაისში არის ქუთაის-გაენათის
ეპარქიის კათედრა და რეზიდენცია.

4. Ბაგრათის ტაძარი
• ბაგრატის ტაძარი — ღვთისმშობლის
მიძინების სახელობის ტაძარი,
აგებული 1003 წელს, ბაგრატ III-ის (975-1014)
მეფობაში, ქუთაისში, უქიმერიონის გორაზე. ძეგლი
წარმოადგენს ქართული შუასაუკუნეების საეკლესიო
არქიტექტურაში საეტაპო მნიშვნელობის ტაძარს,
როგორც თავისი არქიტექტურული გადაწყვეტით,
ასევე ისტორიული და სიმბოლური მნიშვნელობითაც.
• ბაგრატის ტაძარი (ქუთაისის ყოვლადწმინდა
ღვთისმშობლის სახელობის საკათედრო ტაძარი)
მდებარეობს ქალაქ ქუთაისში, მდინარე რიონის
მარჯვენა ნაპირთან აღმართულ კლდოვან ბორცვზე,
რომელსაც უქიმერიონს უწოდებენ. ქალაქი ქუთაისი
ისტორიულად ორ ნაწილად იყოფოდა: ზედა და ქვედა
ნაწილებად, ბაგრატის ტაძარი სწორედ ქალაქის ზედა
ნაწილში მდებარეობდა და საფორტიფიკაციო
ნაგებობებში იყო ჩაფლული.
• ბაგრატის ტაძარი ტრიკონქის ტიპის
ჯვარგუმბათოვანი ნაგებობაა. გუმბათი ოთხ მძლავრ
ბურჯს ეყრდნობოდა, ჯვრის შვერილი მკლავები
გარედან სწორკუთხა, შიგნით კი (აღმოსავლეთ,
სამხრეთ და ჩრდილოეთ მხარეს) - ნახევარწრიული
აფსიდებით იყო დასრულებული. შიგნითვე
დასავლეთის მკლავს შემოუყვებოდა პატრონიკე -
გალერეა, სადაც წირვა-ლოცვისა და დღესასწაულების
დროს მეფე-დედოფალი და დიდებულები იდგნენ.
საკურთხევლის ორსავ მხარეს სამკვეთლო და
სადიაკვნე იყო. მშენებლობის დამთავრებამდე ძეგლს
ჩრდილო-დასავლეთიდან სამსართულიანი
საცხოვრებელი კოშკი, ხოლო XI საუკუნის I ნახევარში
სამხრეთიდან და დასავლეთიდან მდიდრულად
მოჩუქურთმებული კარიბჭები მიაშენეს.

5. გეგუთის სასახლე
• გეგუთის სასახლე — ფეოდალური ხანის
საქართველოს საერო არქიტექტურის ძეგლი,
მდებარეობს წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში,
სოფელ გეგუთში, ქუთაისის სამხრეთით, 7 კმ-
ზე, რიონის ნაპირას. 2006 წლის 7 ნოემბერს,
საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების
თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის
კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია.
• ყველაზე ადრეული ისტორიული ცნობა
გეგუთის სასახლის შესახებ VIII
საუკუნეს ეკუთვნის. ჯუანშერის თხზულების
„ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა“-ს ერთ–ერთ
ნუსხაში ქართლის ერისმთავარი არჩილი
ამბობს „...წარვალ და დავეშენები ციხესა
გეგუთს და ქუთათისს.“ სასახლის მთავარი
ნაგებობა გიორგი III-ს დროინდელია. სწორედ აქ
გამოაცხადა გიორგი III-
მ თანამოსაყდრედ თამარ მეფე. საქართველოს
სამეფოს დაშლის შემდეგ გეგუთის
სასახლე იმერეთის მეფეთა რეზიდენციაა
(აღნიშნულია — იმერეთის სამეფოს 1737 წლის
რუკაზე). სასახლე დაზიანდა XIX საუკუნის
პირველ ნახევარში სოლომონ II-
ის ბრძოლებისას. რუსეთის
იმპერიის მიერ იმერეთის სამეფოს ანექსიის
შემდეგ კი გაგრძელდა მისი ნგრევა, სასახლის
მასალას იმპერიის მოხელეები
იყენებდნენ ქუთაისში შენობების ასაშენებლად.
გეგუთის კომპლექსის პირველმა მკვლევარმა,
შვეიცარიელმა დიუბუა დე მონპერემ 1833
წელს შეადგინა სასახლის გადარჩენილი
ნაწილის გეგმა და განსაზღვრა ცალკეული
სათავსების ფუნქცია.

6. გელათის მონასტერი

7. Ბათაფლიის
სახელმწიფო ნაკრძალი
• სათაფლიის სახელმწიფო ნაკრძალი — სახელმწიფო
ნაკრძალი საქართველოში. მდებარეობს წყალტუბოს
მუნიციპალიტეტის სოფლების გუმბრას, ბანოჯასა და
ხომულის ტერიტორიაზე, სათაფლიის მთაზე, ზღვის
დონიდან 500 მ. დაარსდა 1935 წელს. ფართობი 330 ჰა.
ნაკრძალი კომპლექსური ხასიათისაა და შეიცავს
გეოლოგიურ, პალეონტოლოგიურ, სპელეოლოგიურ,
ზოოლოგიურ და ბოტანიკურ ძეგლებს. რელიეფი
მთაგორიანია. ტერიტორიის 95% დაფარულია
რელიქტური კოლხური ტიპის ტყით, რომელსაც
ქმნის წიფელი, წაბლი, რცხილა, თელა, ბზა, ძელქვა, მუ
რყანი, ცაცხვი, მუხა, პანტა, მაჟალო და სხვა. ქვეტყე
ქმნის გაუვალ რაყას. ბევრია
ლიანებიც. ძუძუმწოვრებიდან აქ
გავრცელებულია ტურა, კვერნა, მაჩვი, მელა, კურდღე
ლი, ციყვი. იშვიათად შემოდის შველი,
ბევრია ფრინველი. ნაკრძალის ტერიტორია
მდიდარია კარსტრული მღვიმეებით. აქვე
აღმოჩენილია მტაცებელი და ბალახიჭამია
დინოზავრების 200-მდე ნაკვალევი, რომლებიც
მერგელოვან კირქვებზეა აღბეჭდილი. ნაკრძალში არის
ბიოსპელეოლოგიური მუზეუმი.

8. თეთრი ხიდი
•თეთრი ხიდი - მდებარეობს ქუთაისის
ცენტრალურ ნაწილში, ქალაქის ძველ
უბანში, მდინარე რიონზე.
იგი ქუთაისის ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი
ხიდია, მისი მშენებლობა 1850 წელს დაიწყო,
ხოლო დამთავრდა 1852 წელს, პროექტის
ავტორი იყო სამხედრო ინჟინერი ვიტე. 1860
წელს იგი ჩაინგრა და 1870 წლისათვის
მოხერხდა ხიდის აღდგენითი პროექტის
შედგენა. ხიდის ლითონის ნაწილები, ისევე
როგორც მოაჯირი, თეთრად შეღებეს და
ახლად აღდგენილ ხიდს „თეთრი ხიდი“
უწოდეს. დღესდღეობით იგი საფეხმავლო
ხიდს წარმოადგენს.
•მდინარის თეთრი ქვები ხიდის სითეთრეს
კარგად შეხამებია. ეს ადგილი ოდითგან
ქუთაისელ შეყვარებულთა პაემნის,
შეხვედრის ადგილი გახლავთ. ყმაწვილთ
ეწადათ შეყვარებულთათვის ვაჟკაცობის
დამტკიცება, რასაც ხიდის საკმაო
სიმაღლიდან მდინარეში ხტომით
გამოხატავდნენ, ჭაბუკის სიმკვირცხლე
მოაჯირიდან ხტომით იზომებოდა.
•ლეგენდის მსგავსი ამბავიც არსებობს:
რეჟისორ კოტე მარჯანიშვილს თეთრ ხიდზე
სეირნობისას უხილავს გასროლილი
ისარივით მომართული ყმაწვილი როგორ
დაეშვა ხიდიდან მდინარეში. ეს იყო
ბედნიერი შეხვედრა რეჟისორ კოტე
მარჯანიშვილისა და მომავალი დიდი
მსახიობის გიორგი შავგულიძისა.

9. მესხიშვილის თეატრი
• 1861 წლის 3 მარტს ქუთაისში, სცენისმოყვარეების
მონაწილეობით, გაიმართა პირველი, ისტორიული
წარმოდგენა, გიორგი ერისთავის კომედია „გაყრა“, რომლითაც
აღინიშნა ახალი მოძრაობის დასაწყისი ქართული თეატრის
ისტორიაში. 1880 წელს ქუთაისში დაფუძნდა პროფესიული დასი,
რომელსაც 1885 წელს სათავეში ჩაუდგა ცნობილი მსახიობი და
რეჟისორი კოტე მესხი.
• 1894-1905 წლებში ქუთაისის თეატრს ხელმძღვანელობდა დიდ
ქართველი მსახიობი, რეჟისორი და საზოგადო მოღვაწე ლადო
ალექსი-მესხიშვილი. 1928 წელს ქუთაისში დაარსდა მეორე
სახელმწიფო თეატრი, ქუთაის-ბათუმის თეატრის
სახელწოდებით, კოტე მარჯანიშვილის ხელმძღვანელობით. ორი
სათეატრო სეზონის განმავლობაში, ქართული თეატრის
რეფორმატორმა, დიდმა რეჟისორმა, ქართული სცენის მსახიობთა
ჭეშმარიტ თანავარსკვლავედდთან ერთად, აქ განახორციელა თავისი
საუკეთესო დადგმები.
• 1940 წელს ქუთაისის თეატრს ლადო მესხიშვილის სახელი
მიენიჭა. 1955 წელს ოფიციალურად გაიხსნა ქუთაისის დრამატული
თეატრის ახალი შენობა, უნიკალური არქიტექტურული ნაგებობა,
რომელსაც 2009 წელს ძეგლის სტატუსი მიენიჭა. 2008 წელს
მესხიშვილის თეატრში გაიხსნა 100 ადგილიანი მცირე სცენა და
ქუთაისის თეატრის ისტორიის ამსახველი მუზეუმი. 2009-2010
წლებში, კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს
გადაწყვეტილებით, თეატრის შენობის წინ საზეიმოდ გაიხსნა
მესხიშვილის თეატრის სამი მსახიობის სახელობითი ვარსკვლავი:
ევა ხუტუნაშვილის, ანზორ ხერხაძის და ერემო სვანაძის. ქუთაისის
თეატრის ისტორია მდიდარია ქართული თეატრისა და კულტურის
თვალსაჩინო მოღვაწების სახელებით, მნიშვნელოვანი თეატრალური
მოვლენებით და ფაქტებით.