1. Universiteti i Prishtinës
Fakulteti Ekonomik
Dep. Banka,financa dhe kontabilitet
PUNIM SEMINARIK
LËNDA:Makroekonomi
TEMA: Papunsia,punsimi dhe joaktiv
Mentori: Ass. Mic UKAJ Studentet: Aulona
Ahmetxhekaj
Rita Kuçi
Arta Tërnava
Prishtinë,2015
2. Papunësia
Papunësia paraqet përqindjen e të papunësuarve nga
tërë kapaciteti i fuqisë punëtore në një territor të
caktuar brenda një vendi apo në tërë vendin. Pra, ky
indikator ekonomik tregon nivelin e fuqisë punëtore të
pashfrytëzuar në proceset ekonomike në një territor
gjeografik.
Shkalla e papunësisë është një tregues i mirëqenies
ekonomike në përgjithësi. Një shkallë e ulët është
tregues i një ekonomie të fortë ku ata që kërkojnë punë
mund ta gjejnë atë shpejt, ndërsa një shkallë e lartë
mund të tregojë një ekonomi më të dobët
Nga ana tjetër, punëdhënësit mund të gjejnë më lehtë
punonjës kur shkalla e papunësisë është e lartë.
3. Pra një ndër problemet shqetësuese në shoqërinë e sotme
është papunësia.Përcaktimi për nocionin papunësi
mbështetet në përkufizimin e dhënë nga Organizata
Ndërkombëtare e Punës(ONP,ang.ILO-International
Labour Organization)
"Të papunë konsiderohen të gjithë personat në moshë
pine të bazuar në matjen e popullsisë ekonomikisht
aktive,të cilët gjatë periudhës referuese plotësojnë
kërkesat:- janë pa punë, të gatshëm për punë dhe
kërkojnë punë."
4. Papunësia,matja dhe kostot e saj
Kostot e papunësisë i klasifikojmë në dy grupe kryesore:
• Kostot ekonomike të papunësisë
Kostot sociale të papunësisë
Kosotot ekonomike të papunësisë.Nga pikëpamja
ekonomike një papunësi e lartë do të thotë rënie në
GDP aktuale,pra treguesi i GDP aktuale është më i
vogël se sa treguesi i GDP potencial.Lidhje midis
papunësisë dhe GDP jepet nga ligji Okun,sipas të cilit
për qçdo 2% të rënies së GDP aktual në krahasim me
GDP potencial,norma e papunësisë rritet me 1%.Për
shembull,në qoftë se GDP potencial është 100%,norma
e papunësisë është 6% dhe GDP aktual bie në
masën96% të GDP potencial,atëherë norma e
papunsisë rritet nga 6% në 8%.
5. Kostoja ekonomike e papunësisë shprehet në diferencën
midis produktit aktual dhe atij potencial dhe paraqet
Hendekun e prodhimit.
Në situatata papunësie kjo diferencë merr vlera negative
Një aspekt tjetër ku shfaqen kostot e papunësisë është
edhe fakti se Të papunët janë një barrë e rëndë
financiare për qeverinë si dhe Zvogëlimi I të ardhurave
personale.
6. Kostot sociale të papunësisë është e vështirë të shprehen
në vlera por nuk janë më pak të rëndësishme se të
parat.Kostot sociale të papunësisë mund të paraqiten në
disa forma:
Papunësia shkakton zhvlerësimin e kapitalit human
Rritja e papunësisë mund të shërbejë si shtrat i ngrohtë
për rritjen e kriminalitetit në shkallë vendi.
Kostot sociale të papunësisë marrin edhe formën e
uljes së dinjitetit personal dhe të keqësimit të shëndetit të
të papunëve
7. Matja e papunësisë
Një individ mund të jetë i punësuar, i papunë, ose jashtë forcës
punëtore.
Të punësuarit - popullata që kryen ndonjë punë të pagueshme.
Të papunë - popullata që nuk është e punësuar, por në mënyrë
aktive kërkon punë ose pret që të kthehet në punë.
Jashtë forcës punëtore - janë personat që gjenden në shkollim,
janë në pension etj.
Duke ditur numrin e të papunëve dhe numrin e forcës
punëtore,mund të llogarisim normën e papunësisë:
Norma e papunësië (%) = Të papunë x 100
Forca punëtore
8. Masat kundër papunësisë:
Politikat pasive të tregut të punës (beneficionet për të
papunët)
Politikat aktive të tregut të punës (trajnimet, subvencionet,
etj.)
9. Punësimi
Punësimi është një marrëveshje në pajtim me ligjin, mes:
punëdhënësit dhe punëmarrësit.
Shkalla e punësimit, përfaqëson të gjithë personat e
punësuar gjatë kohës së matjeve statistikore. Në
statistika përfshihen disa kategori të punonjësve në:
sektorin bujqësor; industri jo bujqësore; punonjësit me
kohë të pjesshme; punonjësit me kohë të plotë; personeli
qeveritar dhe nëpunësit civil; personat e vetëpunësuar;
punonjësit e papaguar në ndërmarrjet familjare;
ndihmësit shtëpiakë etj.
Nxitja e punësimit koordinuar me politikat e nxitjes së
investimeve publike dhe private do përmirësonin
gjendjen e nivelin e punësimit
10. Puna vullnetare
Vullnetarizmi është proces shum I rëndësishëm në kërkimin
e punës,shumë herë është thënë dhe duhet të përsëritet
se vullnetarizmi paraqet një ngritje për vendin e arshëm të
punës.Vullnetarizmi nuk është fuqi punëtore pa
pagesë.Vullnetarizmi është një mundësi që të mësohen
aftësi.Qdo njeri i ri duhet ta dijë këtë: “ Përderisa ngjiteni
lartë me kujdes, ju do të jeni të sukseshëm në sferën e
përzgjedhur por nëse nga bankat e fakultetit uleni në
kolltukun e drejtorit ateherë ju do të jeni një prej drejtorëve
të paaftë,firmat e të cilëve dalë ngadalë do të përmbysen”.
11. Shkalla e joaktivitetit
Rezultatet e Anketës së Fuqisë Punëtore në Kosovë
2013
Marrë nga Agjencia e Statistikave të Kosovës
Shkalla e pjesëmarrjes në fuqinë punëtore 40.5 %
Shkalla e joaktivitetit 59.5 %
Shkalla e papunësisë Total 30.0 %
Shkalla e papunësisë te Meshkujt 26.9 %
Shkalla e papunësisë te Femrat 38.8 %
Shkalla e papunësisë te të rinjtë (mosha 15-24 vjeç) 55.9%
12. Varfëria e përgjithshme për vitin 2011 29.7 %
Varfëria ekstreme për vitin 2011 10.2 %
Shpenzimet në ushqim dhe pije jo alkoholike të buxhetit të
ekonomive familjare për vitin 2013, 45 %
Burimi kryesor i të ardhurave të ekonomive familjare janë
rrogat dhe pagat nga sektori publik me për vitin 2013, 23
%
Rritja Reale e BPV për vitin 2013 3.4 %
BPV për Kokë Banori për vitin 2013 (në euro) 2,935
