2. Թիթեռը հիմնականում
ցերեկային թռչող
միջատ է`
Լեպիդորտերա դասի
պատկանող: Հայտնի է
թիթեռների մոտ
140.000 տեսակ, որից
3000-ը` նաև
Հայաստանում,
Դիլիջանում, Իջևանի,
Ստեփանավանի,
Գորիսի, Մեղրու,
Կապանի
անտառներում:
3. Թիթեռների մեծ մասը
գիշերային կամ
մթնշաղային կյանք են
վարում:Նրանց
լսողության
ապարատը
ետնակրծքի շրջանում
է կամ փորիկի
հիմքում: Թիթեռները
ընդունակ են
ընկալելու չղջիկների
էխոլոկացիոն
ուլտրաձայնային
ազդանշանները և
թաքնվելու նրանցից:
4. Սնվում են ծաղիկների
նեկտարով, փտած
մրգերի հյութերով, որոշ
տեսակներ հասուն
վիճակում սնունդ չեն
ընդունում և սնվում են
թրթուրային շրջանում
պահեստած նյութերի
հաշվին: Թիթեռները
լինում են օգտակար և
վնասատու:Օգտակար
թիթեռներից դեռևս հին
ժամանակներից
հայտնի է թթենու
մետաքսագործը , որի
թելից գործում են
մետաքս:
5. Թիթեռը հիացմունքի
օբեյկտից գիտական
ուսումնասիրության
առարկա դարձավ 18
դարում: Հենց այս
ժամանակ դրվեցին
թիթեռագիտության
հիմքերը:Մինչ օրս,
սակայն դեռ
վերջնականապես
բացահայտված չէ
այս միջատների
թռիչքի գաղտնիքը:
6. Գիտնականնների համար
էլ ավելի լուրջ խնդիր է,
կարծես այսպես կոչված
Թիթեռնիկների էֆեկտի
ապացուցումը:Այս
գիտական
հասկացությունը
ձևավորվել է դեռևս
անցած դարի 2-րդ կեսին:
Ըստ այդմ` համակարգի
վրա ամենաչնչին
ազդեցությունը կարող է
մեծ և անկանխատեսելի
հետևանքներ ունենալ:
2005թ-ի աշնանը
Ճապոնիան
պատուհասած թայֆունն
անվանել են Նարի`
թիթեռ:
7. Հնուց սկսած`
հավատալիքի
համաձայն` թիթեռի
մուտքը տուն վատ նշան
է: Պատճառը գուցե այն
հավատալիքն է, որի
համաձայն թիթեռները
քնի ժամանակ վհուկների
մարմինները լքած
հոգիներ են:
Հավատալիքի
ամենահայտնին
Չարագուշակ ոսկե թիթեռ
անվանումով տեսակն է,
որին հանդիպած մարդը
կամ մահ պետք է սպասի,
կամ հիվանդություն:
8. Թիթեռնիկները
աշխարհի
ամենագեղեցիկ
արարածներից են:
Նրանցով բոլորն են
հիանում և նրանց
մասին զարմանալի
լեգենդներ են պատմում:
Եվ հենց թիթեռնիկների
կարճատև կյանքն էլ
ասես փոքրիկ լեգենդ
լինի: Թիթեռնիկներ
կան գրեթե ամենուր,
բոլոր
մայրցամաքներում,
միակ վայրը, որտեղ
թիթեռնիկներ չեն
հայտնաբերվել,
Անտարկտիդան է:
Նրանք անգամ ջրի տակ
են կարողանում ապրել:
9. Թիթեռնիկները ծնվում են
ընդամենը մի քանի օր
ապրելու համար, բայց կյանք
են տալիս նոր թիթեռնիկների:
Միայն մի թիթեռնիկ՝
Միապետը, ապրում է մինչև
վեց ամիս: Իսկ նրանցից
ամենամեծի՝ Attacus altas
անունով թիթեռնիկի թևերի
բացվածքը ավելին է, քան 30
սմ-ը, և հաճախ նրան շփոթում
են թռչունի հետ: Մի ուրիշ
«ամենա» էլ բրազիլական
թիթեռնիկ Կալլիգոն է: Նա
ամենահնարամիտն է ու
պաշտպանվում է իրեն
հետապնդող թռչուններից՝
շրջվելով ու բաց անելով իր
թևերը: Թռչունները
սարսափած շտապում են
փախչել, որովհետև Կալլիգոյի
թևերի բացվածքի վրա տեսնում
են իրենց ոխերիմ թշնամու՝
բուի պատկերը՝ մեծ աչքերով
ու սուր կտուցով:
10. Իսկ գիտե՞ք, որ թիթեռնիկները նաև
զարմանալի արագություն կարող են
զարգացնել՝ 60 կմ/ժ: Նրանք նաև
մեծ ախորժակ ունեն, կարող են
իրենց քաշից երկու անգամ ավելի
շաքարաջուր խմել:Թիթեռնիկներով
զարմանալ մենք անվերջ կարող ենք,
այնպես, ինչպես մեր նախնիները:
Նրանք զանազան առասպելներ են
կապել թիթեռնիկների հետ ու
հեքիաթներ հորինել թիթեռների
մասին: Այդպիսի առասպելական
ծագում ունեն անգամ նրանց
անվանումները տարբեր լեզուներով:
Օրինակ ռուսերեն «бабочка» բառը
առաջացել է «баба» բառից,
որովհետև հին սլավոնական
ժողովուրդները վստահ էին, որ
կախարդուհիները մահվանից հետո
վերափոխվում են թիթեռնիկների, և
թիթեռնիկներին էլ կոչել են նրանց
անվան փաղաքշական
տարբերակով:
11. Միջնադարում
հավատում էին, որ
թիթեռնիկերը սիրում են
թռչել կարագ
պատրաստող խնոցիների
շուրջ, որպեսզի գիշերը
կարագ գողանան:Բոլոր
ազգերը թիթեռնիկներին
ասոցացրել են
գեղեցկության, գարնան
ու հավերժության
հետ:Հին հույները
աստվածուհի Փսիխեային
պատկերում էին
թիթեռնիկների թևերով
աղջկա տեսքով:
12. Եվ թիթեռնիկների անվանումների մեջ էլ
շատ հաճախ են հանդիպում հին
հունական աստվածների անուններ,
որովհետև Կարլ Լինեյը, առաջին
գիտնականը, որ լրջորեն զբաղվեց
կենդանաբանությամբ, առանձնահատուկ
սիրով էր վերաբերվում թիթեռնիկներին
ու վստահ էր, որ նրանք այնքան գեղեցիկ
ու հիասքանչ են, որքան հին հունական
աստվածներն ու հերոսները: Ասիական
երկրներում թիթեռնիկ տանը տեսնելը
հաջողություն է խորհրդանշում: Իսկ
Հնդկաստանում թիթեռնիկը սիրո
խորհրդանիշ է: Ացտեկները վստահ էին,
որ եթե թիթեռնիկ բռնես ու բաց թողնես,
նա անպայման կիրականացնի քո
երազանքը: Դե իսկ սկանդինավյան
ժողովուրդները երևի թե նվիրել են
աշխարհին ամենահեքիաթային
արարածներին՝ էլֆերին՝ փոքրիկ
մարդուկներին՝ թիթեռնիկների թևերով:
