Σκέψεις πάνω σε ζητήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, Αντώνιος Κάργας, 2011

1. 2011
Working
Project
Αντϊνιοσ Δ. Κάργασ
[Σκζψεισ πάνω ςε ηθτιματα
τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ]
Σο εν λόγω working project αποτελεί τθν καταγραφι τθσ υφιςτάμενθσ κατάςταςθσ ςε κάποια
βαςικά ηθτιματα τθσ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ, τθν υποβολι ςυγκεκριμζνθσ πρόταςθσ ανά ηιτθμα
και τθν παρουςίαςθ των αποτελεςμάτων που ενδεχομζνωσ κα ζχει θ εφαρμογι τθσ.

2. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ............................................................................................................................2
Α. Ηθτιματα λειτουργίασ και δομϊν του ελλθνικοφ πανεπιςτθμίου .......................................3
Α1. Πολλαπλζσ κατευκφνςεισ – διαφοροποίθςθ πτυχίου ....................................................3
Α2. Μεταπτυχιακά - ΢χολι Μεταπτυχιακϊν..........................................................................4
Α3. Διδάκτορεσ.......................................................................................................................6
Α4. Σο ηιτθμα των δομϊν (ςχολζσ ζναντι τμθμάτων)...........................................................8
Α5. Μζλθ ΔΕΠ.........................................................................................................................9
Α6. Πιςτοποιθτικά δεξιοτιτων.............................................................................................10
Β. Ο χαρακτιρασ του ελλθνικοφ πανεπιςτθμίου.....................................................................11
Β1. Αυτόνομα Ινςτιτοφτα Ζρευνασ.......................................................................................12
Β2. Κζντρα Αριςτείασ ι Κζντρα Προθγμζνων ΢πουδϊν ......................................................13
Β2. Θερμοκοιτίδεσ επιχειρθματικότθτασ.............................................................................14
Γ. Κινθτικότθτα ςτο ελλθνικό πανεπιςτιμιο............................................................................15
Γ1. Κινθτικότθτα μελϊν ΔΕΠ ................................................................................................15
Γ2. Ελλθνικό Erasmus (πικανό όνομα Παυςανίασ / Θρόδοτοσ) ..........................................16
Γ3. Κινθτικότθτα εντόσ του πανεπιςτθμίου.........................................................................17
Δ. Χρθματοδότθςθ ...................................................................................................................18
Δ1. ΕΠΕΑΕΚ...........................................................................................................................18

3. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 3
Α. Ζητήματα λειτουργίασ και δομών του ελληνικού
πανεπιςτημίου
Α1. Πολλαπλέσ κατευθύνςεισ – διαφοροποίηςη πτυχίου
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σα Πανεπιςτιμια ςιμερα δομοφνται από ΢χολζσ και οι ΢χολζσ από
Σμιματα. Κάκε Σμιμα του Πανεπιςτθμίου μπορεί και παρζχει με τθν ολοκλιρωςθ των
ςπουδϊν ζνα πανεπιςτθμιακό τίτλο. Επί τθσ ουςίασ με τον τρόπο αυτό δεν είναι τα
Σμιματα που κακορίηουν τα πτυχία τουσ, αλλά τα Πτυχία που ορίηουν το εκάςτοτε Σμιμα.
Για να γίνει καλφτερα αντιλθπτό αυτό ςτθν ανϊτερθ εκπαίδευςθ ιςχφει θ εξίςωςθ «Πτυχίο
= Σμιμα» δθμιουργϊντασ ουςιαςτικά ςτο μυαλό φοιτθτϊν, διδαςκόντων και ακαδθμαϊκισ
κοινότθτασ μία ταυτόςθμθ ζννοια.
Πρόταςη: Σα Σμιματα των περιςςοτζρων Πανεπιςτθμίων διακζτουν κατευκφνςεισ τισ
οποίεσ ο φοιτθτισ μπορεί να επιλζξει ςτα τελευταία ζτθ φοίτθςθσ. Σο πρόγραμμα
μακθμάτων μπορεί να διαχωριςτεί λοιπόν ςε δφο μζρθ: α) το γενικό που είναι κοινό για
όλουσ τουσ φοιτθτζσ του Σμιματοσ και β) το ειδικό – κατεφκυνςθ (ι κατευκφνςεισ) το οποίο
κάκε φοιτθτισ επιλζγει βάςει των κλίςεϊν του. Θ δυνατότθτα παροχισ διαφορετικϊν
πτυχίων, με βάςει τισ κατευκφνςεισ ι τθν παροχι πτυχίου με πολλαπλζσ κατευκφνςεισ
(major και minor κατεφκυνςθ ι διπλι major). Για παράδειγμα, μπορεί το πτυχίο να
αναγράφει το γενικό τίτλο (πχ Οικονομικζσ Επιςτιμεσ) και τθν κφρια κατεφκυνςθ
(χρθματοοικονομικά, διεκνι οικονομικά ι άλλο) ι τισ κατευκφνςεισ (major και minor). ΢τα
πλαίςια αυτά ίςωσ πρζπει να υπάρξει μετονομαςία τμθμάτων ϊςτε να λάβουν γενικοφσ
τίτλουσ με βάςθ το αντικείμενο ςπουδϊν.
Αποτελέςματα: Σα Σμιματα αποκτοφν εςωτερικζσ δομζσ και ξεφεφγουν από τθ λογικι του
«ενόσ πτυχίου». Τπάρχουν βάςιμοι λόγοι να πιςτεφει κανείσ πωσ κα αναπτυχκεί εςωτερικι
άμιλλα μεταξφ των κατευκφνςεων προκειμζνου να παράγουν ζρευνα και να προςελκφςουν
μζςω τθσ αποτελεςματικισ διδαςκαλίασ φοιτθτζσ. Σο ςφςτθμα αυτό μπορεί να ζχει
επιπλζον κετικά αποτελζςματα ςτο ότι θ ειδίκευςθ κα εντείνει τισ πιζςεισ για δθμιουργία
νζων κατευκφνςεων ςφγχρονων και αναγκαίων ςτθν αγορά και τθν κοινωνία, κακϊσ και ςτθ
δθμιουργία μεταπτυχιακϊν προγραμμάτων τα οποία κα αποτελοφν ςυνζχειά τουσ.
Θ ςφγκριςθ των Σμθμάτων ςε πανελλαδικό επίπεδο κα αποκτιςει επιπλζον νόθμα αφοφ
πλζον κα ανταγωνίηονται ςε φιμθ όχι μόνο λόγω του τίτλου του Πανεπιςτθμίου ςτο οποίο
ανικουν (Καποδιςτριακό ι Αριςτοτζλειο για παράδειγμα), αλλά και ςτισ εςωτερικζσ δομζσ

4. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 4
– κατευκφνςεισ. Σμιματα περιφερειακϊν Πανεπιςτθμίων μποροφν να ενιςχφςουν τθ κζςθ
τουσ και να καταςτοφν ανταγωνιςτικά ωσ προσ τθν επιλογι των φοιτθτϊν (ι και τθ
χρθματοδότθςθ από το κράτοσ και μελλοντικά φορείσ ι επιχειριςεισ), μζςω τθσ
δθμιουργίασ ςφγχρονων και ανταγωνιςτικϊν κατευκφνςεων.
Σο ςφςτθμα αυτό εμπεριζχει ζνα ακόμα κετικό ςθμείο. Διαλζγοντασ ςτα 18 του ζνασ
μακθτισ το Σμιμα που επικυμεί να ειςζλκει μζςω του εκάςτοτε ςυςτιματοσ ειςαγωγικϊν
εξετάςεων παγιδεφεται ςε μία επιλογι Πτυχίου = Σμιματοσ. Θ δυνατότθτα να επιλζξει
κατευκφνςεισ εντόσ του Σμιματοσ απαλφνει λίγο τθ μονομζρεια ςτθν επιλογι, αναηθτϊντασ
προςωπικζσ κλίςεισ και ζχοντασ ουςιαςτικό κίνθτρο να τισ αναηθτιςει.
Α2. Μεταπτυχιακά - Σχολή Μεταπτυχιακών
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σα μεταπτυχιακά προγράμματα αποτελοφν ζναν από τουσ
βαςικοφσ πυλϊνεσ τθσ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ ςτθν Ελλάδα. Θ ηιτθςθ από πλευράσ
φοιτθτϊν για μεταπτυχιακζσ ςπουδζσ υπιρξε εξαιρετικά μεγάλθ τα τελευταία χρόνια,
οδθγϊντασ πολλοφσ από αυτοφσ ςε χϊρεσ του εξωτερικοφ (με κυριότερθ το Θνωμζνο
Βαςίλειο). Αν και δεν υπάρχουν ςτατιςτικά ςτοιχεία, κα ιταν ενδιαφζρον να μελετιςει
κανείσ τθν εξζλιξθ των φοιτθτϊν που επιλζγουν χϊρεσ του εξωτερικοφ για προπτυχιακζσ
ςπουδζσ, ζναντι αυτϊν που πραγματοποιοφν τισ προπτυχιακζσ τουσ ςπουδζσ ςε ελλθνικό
πανεπιςτιμιο και ςυνεχίηουν ςε μεταπτυχιακό επίπεδο ςε πανεπιςτιμιο του εξωτερικοφ.
Σα μεταπτυχιακά προγράμματα των ελλθνικϊν πανεπιςτθμίων μποροφν να ενταχκοφν ςε
δφο βαςικζσ κατθγορίεσ: 1) τα προγράμματα που λειτουργοφν ςτα διοικθτικά και
εννοιολογικά πλαίςια κάποιου τμιματοσ και 2) τα διατμθματικά μεταπτυχιακά τα οποία
αποτελοφν ςυνενϊςεισ δφο ι περιςςοτζρων γνωςτικϊν αντικειμζνων με ςκοπό τθν
ανάπτυξθ τθσ διεπιςτθμονικότθτασ, αλλά και τθν αμοιβαία μεταφορά κουλτοφρασ,
μεκοδολογιϊν και ερευνθτικϊν πρωτοκόλλων μεταξφ επιςτθμόνων και ερευνθτϊν
διαφορετικϊν αντικειμζνων.
Θ ιδζα για δθμιουργία μόνο μίασ ΢χολισ Μεταπτυχιακϊν ανά τμιμα, ουςιαςτικά
επιδεινϊνει βαςικά προβλιματα των μεγάλων Πανεπιςτθμίων και οδθγεί προσ λανκαςμζνθ
κατεφκυνςθ. ΢ε πανεπιςτθμιακά ιδρφματα όπωσ το Καποδιςτριακό ι το Αριςτοτζλειο δεν
μπορεί να δθμιουργθκεί αποκλειςτικά μία ΢χολι, κακϊσ θ πλθκϊρα επιςτθμονικϊν
αντικειμζνων κα κακιςτά αδφνατθ τθ ςωςτι διοίκθςθ των προγραμμάτων και τθν ζγκαιρθ
ςτόχευςθ ςε ανανζωςθ του περιεχομζνου και του προςωπικοφ. ΢υγκεκριμζνα, ακόμα και
μζςα ςε ζνα επιςτθμονικό πεδίο λειτουργοφν πολλαπλοί τομείσ, κακϊσ δεν υπάρχει

5. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 5
μονοδιάςτατο επιςτθμονικό αντικείμενο. Επιπροςκζτωσ, κα πρζπει να οριςτεί κάποιο
κριτιριο κατανομισ των πόρων μεταξφ των διαφορετικϊν προγραμμάτων που αντανακλοφν
τισ ανάγκεσ των τομζων, χωρίσ βζβαια να ζχει καταςτεί δυνατό κάτι τζτοιο ςε παγκόςμιο
επίπεδο.
Θ δθμιουργία ΢χολϊν Μεταπτυχιακϊν επιπροςκζτωσ περιορίηει τθν κινθτικότθτα και τθ
διεπιςτθμονικότθτα. Γνωςτικά αντικείμενα που κα βρεκοφν ςε διαφορετικζσ ΢χολζσ
Μεταπτυχιακϊν, δεν κα μποροφν να ςυμπράξουν. ΢το Καποδιςτριακό Πανεπιςτιμιο για
παράδειγμα λειτουργοφν με επιτυχία αρκετά χρόνια Μεταπτυχιακά Προγράμματα ΢πουδϊν
που ςυνδζουν τθ Διοίκθςθ και Οικονομία με τισ Μονάδεσ Τγείασ ι τον Κλάδο των
Σθλεπικοινωνιϊν, ενϊ ςυςτθματικι παρουςία ζχει και το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα
΢πουδϊν ςτθ Βαςικι και Εφαρμοςμζνθ Γνωςιακι Επιςτιμθ, ςτο οποίο ςυμμετζχουν 4
Σμιματα του Καποδιςτριακοφ Πανεπιςτθμίου και ζνα του Οικονομικοφ Πανεπιςτθμίου. Σα
προγράμματα αυτά κα χρειαςτοφν ειδικό πλαίςιο λειτουργίασ αν βρεκοφν εντόσ τθσ ίδιασ
΢χολισ Μεταπτυχιακϊν.
Πρόταςη: Σα Μεταπτυχιακά Προγράμματα μποροφν να αποτελζςουν και ςε ςθμαντικό
βακμό ιδθ αποτελοφν ζνα από τα δυναμικότερα ςτοιχεία του ελλθνικοφ πανεπιςτθμίου. Θ
ηιτθςθ είναι μεγάλθ, ακόμα και ςτα προγράμματα τα οποία ζχουν υψθλά δίδακτρα. Σα
μεταπτυχιακά προγράμματα πρζπει να κινθκοφν με βάςθ τρεισ άξονεσ: α) υψθλι ποιότθτα
ςπουδϊν και προθγμζνα αντικείμενα ζρευνασ, β) αυτοχρθματοδότθςθ και κοινωνικι
παροχι και γ) διεκνοποίθςθ.
Θ υψθλι ποιότθτα ςπουδϊν και τα προθγμζνα αντικείμενα ζρευνασ αποτελοφν ςτοιχεία
ανταγωνιςτικότθτασ ζναντι των προγραμμάτων του εξωτερικοφ και αποτελοφν ςτοιχείο που
μπορεί να ςυγκρατιςει φοιτθτζσ ςτο εγχϊριο εκπαιδευτικό ςφςτθμα, αλλά και να
προςελκφςει υπό προχποκζςεισ και φοιτθτζσ από το εξωτερικό. ΢κοπόσ των προγραμμάτων
πρζπει να μθν είναι αποκλειςτικά θ διδαςκαλία, αλλά και θ ζρευνα, με μετριςιμα
αποτελζςματα. Σα μεταπτυχιακά προγράμματα μποροφν να αποτελζςουν κερμοκοιτίδεσ
επιχειρθματικότθτασ αλλά και ςτοχευόμενθσ ζρευνασ ςε αντικείμενα είτε κοινωνικά είτε
τθσ αγοράσ.
Θ αυτοχρθματοδότθςθ ζχει να κάνει με τθν ανάγκθ διδάκτρων ςε επίπεδο μεταπτυχιακϊν
ςπουδϊν ι τθν κάλυψθ των διδάκτρων αυτϊν από πόρουσ του Πανεπιςτθμίου αν δεν
επικυμεί το ίδρυμα να ζχει δίδακτρα. Ο κοινωνικόσ χαρακτιρασ όμωσ πρζπει να κεωρείται
αυτονόθτοσ και να διαςφαλίηεται με υποτροφίεσ και παροχζσ ζργου (για απαλλαγι από τα
δίδακτρα). ΢υγκεκριμζνα, ο χαρακτιρασ των προγραμμάτων αυτϊν δεν μπορεί να είναι
κερδοςκοπικόσ, αλλά κα πρζπει να διακζτουν τόςουσ πόρουσ όςουσ απαιτοφνται για να

6. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 6
καλφπτεται ο προγραμματιςμόσ τουσ ςε διδαςκαλία και ζρευνα. Θα πρζπει να υπάρχει
ελάχιςτθ ποςόςτωςθ φοιτθτϊν (για παράδειγμα 40%) οι οποίοι κα απαλλάςςονται για
οικονομικοφσ και κοινωνικοφσ λόγουσ από τα δίδακτρα, ζτςι ϊςτε να παρζχεται ςε όλουσ το
δικαίωμα ςτθ πρόςβαςθ.
Θ διεκνοποίθςθ των προγραμμάτων μπορεί να ςυμβάλλει ςε τρεισ άξονεσ: α) τθν
κινθτικότθτα ςε επίπεδο διδαςκόντων, τθν ειςροι νζων ιδεϊν, μεκόδων και ερευνθτικϊν
ενδιαφερόντων από το εξωτερικό, β) τθν οικονομικι ενίςχυςθ του ελλθνικοφ
πανεπιςτθμίου, αλλά και τθν ενδυνάμωςθ του ρόλου τθσ ελλθνικισ κουλτοφρασ και
εκπαίδευςθσ ςε χϊρεσ με ιδιαίτερο γεωγραφικό, πολιτικό και επιχειρθματικό ενδιαφζρον
όπωσ οι Βαλκανικζσ, θ Μζςθ Ανατολι, θ Κίνα και θ Νοτιοανατολικι Αςία. Θ Ελλάδα με τον
ιδιαίτερο πολιτιςμό τθσ και το εκπαιδευτικό τθσ υπόβακρο μπορεί να αποτελζςει
προθγμζνο κζντρο εκπαίδευςθσ ςε πολλά γνωςτικά αντικείμενα. Όςον αφορά τουσ ζλλθνεσ
φοιτθτζσ που επικυμοφν διεπιςτθμονικι επαφι με μεταπτυχιακά προγράμματα του
εξωτερικοφ, μποροφν να δθμιουργθκοφν joint degree studies με πανεπιςτιμια του
εξωτερικοφ.
Αποτελέςματα: Σο ςφςτθμα αυτισ τθσ μορφισ προςδίδει: 1) Αναγνϊριςθ, αφοφ τα
εμπλεκόμενα μζρθ προχωροφν ςε αναγνϊριςθ τθσ ποιότθτασ των ςπουδϊν, 2) Αναβάκμιςθ
τθσ ποιότθτασ, με ειςαγωγι ιδεϊν, εργαλείων και μεκόδων από άλλεσ χϊρεσ, 3) ΢φγκλιςθ
των διαφορετικϊν ςυςτθμάτων εκπαίδευςθσ (τουλάχιςτον εντόσ τθσ ΕΕ) και 4) Κινθτικότθτα
διδαςκόντων, φοιτθτϊν, ιδεϊν, κουλτοφρασ.
Α3. Διδάκτορεσ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σο ηιτθμα τθσ εκπόνθςθσ διδακτορικϊν διατριβϊν ζχει
απαςχολιςει και απαςχολεί τθν ακαδθμαϊκι κοινότθτα τόςο τθσ Ελλάδασ, όςο και πολλϊν
χωρϊν του εξωτερικοφ. Εφγλωττα διατυπϊνεται το ερϊτθμα του εάν εν τζλει θ εκπόνθςθ
διδακτορικϊν διατριβϊν αποςκοπεί ςτθν προαγωγι τθσ γνϊςθσ προσ όφελοσ τθσ κοινωνίασ
ι εάν αποςκοπεί ςτθ διαιϊνιςθ ενόσ ιδθ διαμορφωμζνου «ςυςτιματοσ» εντόσ του
πανεπιςτθμιακοφ χϊρου.
Σο πρόβλθμα τθσ εκπόνθςθσ διδακτορικϊν διατριβϊν προκφπτει από δφο αντίρροπεσ
δυνάμεισ: α) τθν ανάγκθ για ελευκερία ςτθν ζρευνα, που ςυχνά οδθγεί ςε ςθμαντικζσ
εξελίξεισ, β) τθν ανάγκθ κάλυψθσ πρακτικϊν ερευνθτικϊν κεμάτων είτε για κοινωνικοφσ
είτε για επιχειρθματικοφσ λόγουσ. Οι δφο αυτζσ δυνάμεισ, ανάλογα τθ χϊρα προζλευςθσ,

7. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 7
ζχουν διαφορετικι βαρφτθτα ι παίηουν διαφορετικό ρόλο ςτθν τελικι διαμόρφωςθ των
υπό ζρευνα κεμάτων.
΢τθν Ελλάδα το πρόβλθμα τθσ εκπόνθςθσ διδακτορικϊν διατριβϊν ζγκειται ςτο γεγονόσ
πωσ δεν υπάρχουν επακριβι κριτιρια ι πανομοιότυπα ςυςτιματα. Τπάρχουν διδακτορικά
προγράμματα ςτα οποία οι μετζχοντεσ οφείλουν να παρακολουκοφν μακιματα, υπάρχουν
προγράμματα ςτα οποία θ εκπόνθςθ διδακτορικισ διατριβισ ζγκειται ςτθν κάλυψθ
αναγκϊν ςτα πλαίςια κάποιου προγράμματοσ ι κάποιασ ιδζασ, υπάρχουν και προγράμματα
ςτα οποία οι υποψιφιοι διδάκτορεσ αποτελοφν φτθνό ι δωρεάν εργατικό δυναμικό για τον
επιβλζποντα κακθγθτι τουσ.
Πρόταςη: Σρεισ άξονεσ πρζπει να διαμορφϊνουν το πλαίςιο υλοποίθςθσ μίασ διδακτορικισ
διατριβισ: α) ομοιόμορφο πλαίςιο ςυνκθκϊν ςε πανελλαδικό επίπεδο, β) άρςθ του
περιοριςμοφ των 5 υποψθφίων διδακτόρων ανά κακθγθτι, κακϊσ δεν τεκμθριϊνεται και γ)
θ προςπάκεια εξαςφάλιςθσ χρθματοοικονομικϊν πόρων εκ μζρουσ του Πανεπιςτθμίου ι
του επιβλζποντα κακθγθτι προσ τουσ υποψιφιουσ διδάκτορζσ του.
Ο πρϊτοσ άξονασ, του κοινοφ πλαιςίου, ζχει να κάνει με τθν ανάγκθ φπαρξθσ ενόσ μοντζλου
υπό το οποίο κα μπορεί ζνασ υποψιφιοσ διδάκτορασ να εκπονεί τθ διατριβι του. Επί του
παρόντοσ ο Νόμοσ Πλαίςιο αςχολείται κυρίωσ με τθν φπαρξθ ενόσ μεταπτυχιακοφ –
διδακτορικοφ προγράμματοσ ανά Σμιμα. Με τον τρόπο αυτό κζτει ςθμαντικοφσ
περιοριςμοφσ ςτο ηιτθμα τθσ εκπόνθςθσ διεπιςτθμονικϊν διδακτορικϊν, λόγω τθσ φπαρξθσ
διαφορετικϊν ςυςτθμάτων. Θ παγκόςμια επιςτθμονικι τάςθ αντίκετα ενκαρρφνει τισ
επιςτθμονικζσ ςυνεργαςίεσ και τθ διεπιςτθμονικι ζρευνα.
Ο δεφτεροσ άξονασ ςχετίηεται με τθν υπάρχουςα χρθματοοικονομικι κρίςθ που
αντιμετωπίηει θ χϊρα μασ. Τπό τισ ςυνκικεσ αυτζσ, πολλοί νζοι κεωροφν ωσ εναλλακτικι
λφςθ το να προχωριςουν ζνα επίπεδο παραπάνω τισ ςπουδζσ τουσ, μζςω τθσ
πραγματοποίθςθσ διδακτορικισ διατριβισ. Ο περιοριςμόσ των υποψθφίων που μπορεί να
υποςτθρίξει ζνασ επιβλζπων, αφενόσ περιορίηει τισ δυνατότθτεσ, αφετζρου ποτζ δεν
τεκμθριϊκθκε επιςτθμονικά πωσ προζκυψε ο αρικμόσ αυτόσ και αν θ ειςαγωγι του μζτρου
είχε κάποια κετικά αποτελζςματα ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ. Οι διδακτορικζσ διατριβζσ
πρζπει να παροτρυνκοφν ϊςτε να αποτελζςουν τθν αιχμι του δόρατοσ για τθν ζξοδο τθσ
χϊρασ από τθν κρίςθ. Θ παραγωγι καινοτομίασ ςε ακαδθμαϊκό επίπεδο και θ εφαρμογι
τθσ ςε επιχειρθματικό μπορεί να ςυμβάλλουν κετικά ςτθν εν γζνει κατάςταςθ τθσ χϊρασ.
Θ εκπόνθςθ διδακτορικισ διατριβισ δεν πρζπει να αποτελεί μία δοκιμαςία αντοχισ για
τουσ υποψθφίουσ. Θ παραγωγι νζασ γνϊςθσ πρζπει να αντιμετωπίηεται ωσ επζνδυςθ από

8. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 8
το Πανεπιςτιμιο και τθν πολιτεία, ϊςτε να μπορεί να λάβει ωσ αντιςτάκμιςμα τα
αποτελζςματα τθσ ζρευνασ. ΢το ςθμείο αυτό κα πρζπει να υπάρξει θ δυνατότθτα πζραν
των κρατικϊν πόρων, ο ιδιωτικόσ τομζασ να μπορεί να χρθματοδοτιςει τθν παραγωγι
γνϊςθσ και τθ διεξαγωγι ζρευνασ, προκειμζνου ο υποψιφιοσ να μπορεί απερίςπαςτοσ να
αςχολθκεί με το αντικείμενό του.
΢θμαντικό κομμάτι ςυηιτθςθσ ςτο εξωτερικό αποτελεί το τι γίνονται οι διδάκτορεσ μετά τθν
ολοκλιρωςθ τθσ διατριβισ τουσ. Αξιοποιοφνται από το Πανεπιςτιμιο ι τθν πολιτεία,
επιτυγχάνουν ςθμαντικι ςταδιοδρομία ςτον ιδιωτικό τομζα. Θ πορεία των αποφοίτων
ουςιαςτικά καταδεικνφει και τθν επιτυχία ι αποτυχία ςτον τρόπο επιλογισ υποψθφίων,
αλλά και ςτον τρόπο που διεξάγεται θ ζρευνα ςτα διάφορα πανεπιςτιμια.
Αποτελέςματα: Οι διδακτορικζσ διατριβζσ αποτελοφν το κυριότερο όχθμα παραγωγισ
ζρευνασ ςτθν Ελλάδα. Οι υποψιφιοι διδάκτορεσ και οι μετά – διδάκτορεσ αποτελοφν το
βαςικό ερευνθτικό προςωπικό τθσ χϊρασ. Θ επζνδυςθ ςε ανκρϊπινο κεφάλαιο αναμζνεται
να αποδϊςει ςθμαντικά πλεονεκτιματα, αν δθμιουργθκεί το κατάλλθλο περιβάλλον ϊςτε
να μποροφν απρόςκοπτα να παράγουν νζα γνϊςθ και τεχνολογία. Σο πανεπιςτιμιο, θ
κοινωνία και θ αγορά μποροφν να ζχουν λαμβάνειν μεγάλα οφζλθ διατθρϊντασ το πλοφςιο
ςε γνϊςεισ και ερευνθτικι εμπειρία ανκρϊπινο δυναμικό ςε μία ςυνεχιηόμενθ παραγωγικι
διαδικαςία.
Α4. Το ζήτημα των δομών (ςχολέσ έναντι τμημάτων)
Περιγραφθ κατάςταςησ: Ζχει ανοίξει διάλογοσ για το ηιτθμα των δομϊν λειτουργίασ των
Πανεπιςτθμίων. ΢υγκεκριμζνα, ακοφγεται ζντονα θ πρόταςθ να γίνεται θ ειςαγωγι του
φοιτθτι αρχικά ςε Πανεπιςτθμιακι ΢χολι, ενϊ μετά το πρϊτο ζτοσ θ ειςαγωγι κα γίνεται
ςε Σμιμα με βάςει τισ επιδόςεισ ςε μακιματα.
Οι πανελλινιεσ εξετάςεισ παρά τισ τυχόν αδυναμίεσ που ζχουν ωσ ςφςτθμα ειςαγωγισ ςτα
πανεπιςτιμια, διαςφάλιηαν ςτθ ςυνείδθςθ των Ελλινων, μία αδιάβλθτθ διαδικαςία, εκ των
προτζρων γνωςτι ςε όλουσ, που επζτρεπε ανεξαρτιτωσ καταγωγισ, γεωγραφικισ
προζλευςθσ και οικονομικισ κατάςταςθσ, ςε όλα τα νζα παιδιά να ελπίηουν και να
διεκδικιςουν επί ίςοισ όροισ μία ευκαιρία για ςπουδζσ.
Θ αλλαγι του ςυςτιματοσ ειςαγωγισ επεκτείνει τθν αγωνία κακϊσ ςτο τζλοσ του Λυκείου
κα γίνεται θ ειςαγωγι ςε Πανεπιςτθμιακι ςχολι και μετακζτει το ηιτθμα κατά ζνα ζτοσ τθν
τελικι ειςαγωγι. ΢το μυαλό του κάκε γονζα γεννάται το ερϊτθμα του τρόπου με τον οποίο

9. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 9
κα γίνεται θ τελικι επιλογι για το Σμιμα, ειδικά ςτισ ςχολζσ με μεγάλεσ ανομοιογζνειεσ. Θ
κρίςθ κα εξαρτάται από ζναν κακθγθτι ι μία ομάδα κακθγθτϊν, θ οποία κα επιλζγει τα
κζματα και κα διορκϊνει γραπτά; Είναι ζτοιμα τα Πανεπιςτθμιακά ιδρφματα να αναλάβουν
τθ διαδικαςία αυτι; Σι προετοιμαςία ζχει προθγθκεί και με ποια εχζγγυα φερεγγυότθτασ;
Όςον αφορά τθ λειτουργία του ίδιου του Πανεπιςτθμίου ςε επίπεδο ΢χολϊν, τίκεται
ηιτθμα για το ςφνδρομο «Μεγάλου αδερφοφ ζναντι του μικροφ». Σα μεγάλα (ωσ προσ
μζγεκοσ μελϊν ΔΕΠ και αρικμό ειςακτζων) τμιματα αντιμετωπίηουν με προςτατευτιςμό τα
μικρότερα, τείνοντασ όμωσ να υποβακμίηουν τθν αναγκαιότθτά τουσ. Για να λειτουργιςει
το ςφςτθμα δεν πρζπει να υφίςταται κζμα ςυμβιβαςμϊν, αλλά κζμα βιωςιμότθτασ ςτθ
λειτουργία και ομοκυμίασ ςτισ αποφάςεισ, ειδικά όταν κα τίκεται κζμα κατανομισ πόρων.
Επιπροςκζτωσ, ςε ςχολζσ με γενικά ανομοιογενζσ αντικείμενο, όπωσ θ ΢χολι Νομικϊν,
Οικονομικϊν και Πολιτικϊν Επιςτθμϊν πολλά ηθτιματα διοίκθςθσ είναι δυςεπίλυτα.
Σα Σμιματα με τθν υπάρχουςα μορφι τουσ αποτελοφν καλι μορφι πρωτογενοφσ
διοίκθςθσ, κακϊσ το κφτταρο κάκε τμιματοσ είναι οι επιμζρουσ τομείσ του – κατευκφνςεισ
που μπορεί να ζχει. Σα Σμιματα μποροφν να ςυμβάλλουν ςτθ διαδικαςία ειςαγωγισ ςτα
Πανεπιςτιμια, προτείνοντασ γνωςτικι φλθ, θ οποία πρζπει να εξετάηεται όμωσ ςε επίπεδο
πανελλθνίων εξετάςεων.
Α5. Μέλη ΔΕΠ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σο Τπουργείο Παιδείασ ετοιμάηεται να προχωριςει ςε αλλαγζσ ςτθ
διάρκρωςθ του διατακτικοφ προςωπικοφ ςτα πανεπιςτιμια. ΢υγκεκριμζνα, ακοφγονται
κζςεισ περί κατάργθςθσ τθσ βακμίδασ του Λζκτορα με τθν υπάρχουςα μορφι, ςτθν
μονιμοποίθςθ ςτθ βακμίδα του αναπλθρωτι κακθγθτι, ενϊ δεν ζχει ξεκακαρίςει πλιρωσ
αν κα εφαρμοςτεί και ςτα πανεπιςτιμια ο κανόνασ «1 πρόςλθψθ για κάκε 5 κζςεισ» που
μζνουν κενζσ.
Πρόταςη: Όςον αφορά το ηιτθμα τθσ μονιμοποίθςθσ ςτθ βακμίδα του αναπλθρωτι, αυτό
κρίνεται «απαράδεκτο» από τθν πανεπιςτθμιακι κοινότθτα (ενδζχεται μζλθ ΔΕΠ ςτθ
βακμίδα του Κακθγθτι να μθν ζχουν πρόβλθμα). Μία τζτοια απόφαςθ αναμζνεται να
οδθγιςει ςε περαιτζρω εςωςτρζφεια του ελλθνικοφ δθμόςιου πανεπιςτθμίου, κακϊσ θ
μονιμοποίθςθ ςε τόςο υψθλι βακμίδα, κακιςτά τα μζλθ ΔΕΠ ςτθ βακμίδα του Κακθγθτι
«επικυρίαρχουσ» ςτα Σμιματα και τα μζλθ ΔΕΠ όλων των υπολοίπων βακμίδων
«ομιρουσ». Θ λογικι τθσ μονιμοποίθςθσ ζχει να κάνει με το να διακζτει ζνα τμιμα τον
απαραίτθτο χρόνο ϊςτε να κρίνει εάν κάποιο μζλοσ ΔΕΠ πλθροί ι όχι τισ προχποκζςεισ για

10. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 10
να ενταχκεί πλιρωσ ςτθν ακαδθμαϊκι κοινότθτα. Ωσ εκ τοφτου προτείνεται, θ
μονιμοποίθςθ να απεμπλακεί από τθ βακμίδα. Αυτό μπορεί να υλοποιθκεί αν θ
μονιμοποίθςθ γίνεται ςτθ δεφτερθ κρίςθ κάκε μζλουσ ΔΕΠ, ανεξαρτιτωσ τθσ βακμίδασ του.
Ζτςι μετά τθν ζνταξι του, κάκε μζλοσ ΔΕΠ κα ζχει χρονικό διάςτθμα τουλάχιςτον 6 ετϊν για
να δείξει τθν επάρκεια και τθν καταλλθλότθτά του προκειμζνου να μονιμοποιθκεί.
Όςον αφορά το ηιτθμα των Λεκτόρων, θ τροποποίθςθ αυτι αποδίδεται ςτθν εναρμόνιςθ
με το τι ιςχφει ςε χϊρεσ του εξωτερικοφ. Θ λογικι τθσ αλλαγισ αυτισ ςίγουρα κα ζχει τόςο
πολζμιουσ όςο και υπερμάχουσ. ΢το εξωτερικό ο Λζκτορασ αποτελεί υποςτθρικτικό
πανεπιςτθμιακό προςωπικό το οποίο καλφπτει μεγάλο όγκο των λειτουργικϊν αναγκϊν. ΢ε
πολλζσ περιπτϊςεισ για να εργαςτεί κάποιοσ ωσ λζκτορασ δεν απαιτείται καν θ φπαρξθ
διδακτορικοφ τίτλου. ΢ε περίπτωςθ κεςμοκζτθςθσ ενόσ τζτοιου μζτρου θ πρόταςθ πρζπει
να κινθκεί ςε δφο άξονεσ: α) ςτθ δθμιουργία «κρίςιμθσ μάηασ» ερευνθτικοφ και
υποςτθρικτικοφ προςωπικοφ ϊςτε να αποφευχκοφν φαινόμενα «οικογενειοκρατίασ» και
ςυναλλαγϊν και β) επαρκζσ χρονικό διάςτθμα εργαςίασ. ΢υγκεκριμζνα θ κρίςιμθ μάηα
μπορεί να δθμιουργθκεί μζςω τθσ ενοποίθςθσ εργαηομζνων με το ΠΔ. 407, των
μεταδιδακτορικϊν ερευνθτϊν και των ΕΕΔΙΠ ςε μία κατθγορία: Ερευνθτικοφσ Λζκτορεσ
5τοφσ εργαςίασ. Σο χρονικό αυτό διάςτθμα είναι επαρκζσ ϊςτε να κρικεί ποιοι από αυτοφσ
είναι κατάλλθλοι για να ενταχκοφν ωσ μζλθ ΔΕΠ ςτο πανεπιςτιμιο και ποιοι κα ςυνεχίςουν
να καλφπτουν τισ λειτουργικζσ ανάγκεσ του πανεπιςτθμίου.
Θ εφαρμογι του κανόνα «1 πρόςλθψθ για κάκε 5 κζςεισ» που μζνουν κενζσ, αποτελεί
μζγιςτο λάκοσ. Σα μζλθ ΔΕΠ ςτα περιςςότερα τμιματα είναι ςχετικά λίγα με βάςθ τον
αρικμό ειςακτζων. ΢ε αυτό πρζπει να ςυνυπολογιςτεί και το γεγονόσ πωσ θ εκάςτοτε
κυβζρνθςθ χρθςιμοποιεί μεγάλο αρικμό μελϊν ΔΕΠ για να καλφψει ανάγκεσ του Δθμόςιου
Σομζα, με ςτελζχθ ανϊτερθσ εκπαίδευςθσ, μειϊνοντασ ζτςι ακόμα περιςςότερο τουσ
ανκρϊπινουσ πόρουσ του πανεπιςτθμίου. Πζραν αυτοφ, κα πρζπει να αποφαςίςει το
ελλθνικό κράτοσ αν κεωρεί τθν πανεπιςτθμιακι παιδεία και ζρευνα ωσ επζνδυςθ ικανι να
παράγει αποτελζςματα τζτοια που ςυμβάλουν ςτθν ζξοδο από τθν κρίςθ. Μία τζτοια
κεϊρθςθ απαιτεί να αντιμετωπίηεται το πανεπιςτθμιακό δυναμικό ωσ υψθλισ ποιότθτασ
ανκρϊπινο δυναμικό και να μθν αξιοποιείται επιλεκτικά, αλλά ςυςτθματικά ςτθν κρατικι
μθχανι.
Α6. Πιςτοποιητικά δεξιοτήτων
Περιγραφθ κατάςταςησ: Οι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα ξοδεφουν ζνα μεγάλο ποςοςτό του
χρόνου τουσ και των διακζςιμων χρθματοοικονομικϊν πόρων που διακζτουν, ςτθν

11. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 11
απόκτθςθ πολλαπλϊν δεξιοτιτων, με πλζον διαδεδομζνεσ αυτζσ τθσ επάρκειασ γνϊςθσ
κάποιασ ξζνθσ γλϊςςασ και τθσ χριςθσ θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν. Σα πιςτοποιθτικά
δεξιοτιτων αυτά απαιτοφνται είτε για τθ ςυνζχιςθ των ςπουδϊν τουσ ςε επόμενο επίπεδο,
είτε για τθν επαγγελματικι τουσ ςταδιοδρομία. Χαρακτθριςτικά αναφζρεται πωσ μία
μεγάλθ μερίδα φοιτθτϊν πιςτοποιεί τθν επάρκεια του ςτθν αγγλικι γλϊςςα (TOEFL, GMAT,
κρατικά πιςτοποιθτικά γλωςςομάκειασ) και ςτουσ υπολογιςτζσ (ECDL).
Πρόταςη: Προτείνεται θ δθμιουργία δράςθσ πιςτοποίθςθσ δεξιοτιτων (soft skills
development). Σο πανεπιςτιμιο μπορεί να αναλάβει τθ δθμιουργία, τθ διδαςκαλία και τθν
εξζταςθ για τθν απόκτθςθ πιςτοποιθτικϊν δεξιοτιτων από τουσ φοιτθτζσ του, αλλά και
άλλεσ κοινωνικζσ ομάδεσ. ΢υγκεκριμζνα, το πανεπιςτιμιο διακζτει τισ υποδομζσ και το
κατάλλθλο προςωπικό προκειμζνου να παρζχει διδαςκαλία ςε αντικείμενα όπωσ ξζνεσ
γλϊςςεσ και χριςθ υπολογιςτϊν.
Πζραν των ςυμβατικϊν αυτϊν υπθρεςιϊν, το πανεπιςτιμιο μπορεί να δθμιουργιςει τα
δικά του τεςτ δεξιοτιτων είτε ςτθ μορφι των αντίςτοιχων τεςτ που δίνουν για μοριοδότθςθ
ςτο δθμόςιο, είτε ςε ειδικευμζνα αντικείμενα που αφοροφν τα πεδία διδαςκαλίασ ςτα
τμιματά του. Ζτςι αν κάποιοσ κελιςει να πιςτοποιιςει τθν επάρκειά του ςτα οικονομικά,
ςτα παιδαγωγικά ι ςε κάποια άλλθ επιςτιμθ κα μπορεί να λαμβάνει μζροσ είτε ςε
προγράμματα ταχφρρυκμθσ προετοιμαςίασ, είτε αν κεωρεί πωσ διακζτει τισ απαιτοφμενεσ
γνϊςεισ να δίνει απευκείασ εξετάςεισ. Με τον τρόπο αυτό το πανεπιςτιμιο κα μπορεί ανά
πάςα ςτιγμι να πιςτοποιιςει τισ γνϊςεισ των αποφοίτων του, τισ γνϊςεισ αποφοίτων
άλλων πανεπιςτθμίων (εςωτερικοφ και χωρϊν εντόσ ι εκτόσ ευρωαπικισ ζνωςθσ), αλλά και
να παρζχει χριςιμα εφόδια ςτουσ φοιτθτζσ του για τθ μετζπειτα ακαδθμαϊκι ι
επαγγελματικι τουσ πορεία.
Θ διδαςκαλία και οι εξετάςεισ αυτζσ μπορεί να μθν περιορίηονται αποκλειςτικά ςτουσ
φοιτθτζσ και τουσ αποφοίτουσ, αλλά να επεκτείνονται και ςε άλλεσ κοινωνικζσ ομάδεσ
μζςω του προγράμματοσ δια βίου εκπαίδευςθσ, δίνοντασ ζτςι δεφτερθ ευκαιρία ςε
ανκρϊπουσ που δεν είχαν τθ δυνατότθτα να λάβουν ανϊτερθσ εκπαίδευςθσ ςτθ νεανικι
τουσ θλικία.
Β. Ο χαρακτήρασ του ελληνικού πανεπιςτημίου
Σο ελλθνικό δθμόςιο πανεπιςτιμιο πιζηεται από δφο αντίρροπεσ δυνάμεισ. Θ πρϊτθ
δφναμθ αφορά τθ διαςφνδεςι του με τθν αγορά και τισ επιχειριςεισ. ΢τισ ςυνειδιςεισ των
περιςςότερων ακαδθμαϊκϊν, μίασ ςειράσ πολιτικϊν παρατάξεων και μεγάλθσ κοινωνικισ

12. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 12
μερίδασ, θ φπαρξθ μίασ τζτοιασ ςχζςθσ υποκρφπτει ςυμφζροντα και κινδφνουσ
καταςτρατιγθςθσ τθσ ελευκερίασ τθσ ςκζψθσ και τθσ ζρευνασ. Θ δεφτερθ δφναμθ αφορά
τθν ανάγκθ ςφνδεςισ του με τθν ζννοια τθσ «αριςτείασ». ΢τισ ςυνειδιςεισ των ελεφκερων
ςτοχαςτϊν, μίασ ςθμαντικισ μερίδασ ακαδθμαϊκϊν και των υπεραςπιςτϊν των κοινωνικϊν
ιςοτιτων, θ ζννοια αυτι υποκρφπτει «ελίτ», ενϊ δεν είναι λίγεσ οι φορζσ που ςυνδζεται με
άμεςα μετριςιμα αποτελζςματα που μόνο θ ςτοχευμζνθ ζρευνα μπορεί να παράγει. ΢τισ
ακόλουκεσ ενότθτεσ δίνεται θ πρόταςθ για το ςυνδυαςμό των δφο αυτϊν δυνάμεων για τθν
ορκότερθ λειτουργία του Πανεπιςτθμίου.
Β1. Αυτόνομα Ινςτιτούτα Έρευνασ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Οι ιδεολθψίεσ που υπάρχουν βακιά ριηωμζνεσ ςτο ελλθνικό
πανεπιςτιμιο κεωροφν ςχεδόν αιρετικι τθ κζςθ ότι θ διαςφνδεςθ του πανεπιςτθμίου με
τθν αγορά, κα ζχει ςθμαντικζσ και κετικζσ ςυνζπειεσ και για τα δφο εμπλεκόμενα μζρθ,
φυςικά με τθν προχπόκεςθ τθσ φπαρξθσ κατάλλθλου ρυκμιςτικοφ πλαιςίου. Οι υπζρμαχοι
τθσ κοινωνικισ φφςθσ του πανεπιςτθμίου παραγνωρίηουν ςε κάκε περίπτωςθ πωσ θ
επιχειρθματικότθτα και θ ελεφκερθ αγορά αποτελοφν και αυτά αναπόςπαςτο κομμάτι τθσ
ελλθνικισ κοινωνίασ.
΢τον παρελκόν, και προκειμζνου να απεμπλακεί θ παραγωγι ζρευνασ από το ακανκϊδεσ
ηιτθμα τθσ διαςφνδεςθσ του πανεπιςτθμίου με τθν αγορά, είχαν δθμιουργθκεί τα
Ερευνθτικά Ινςτιτοφτα. Θ λειτουργία τουσ ζδειξε πωσ δεν κατόρκωςαν να υποςκελίςουν τθν
παραγόμενθ από τα πανεπιςτιμια ζρευνα, οφτε να προςελκφςουν από τθν αγορά τα
κεφάλαια εκείνα που κα εξαςφάλιηαν τθν οικονομικι τουσ αυτάρκεια. Χαρακτθριςτικό
είναι πωσ μεγάλο κομμάτι τθσ ζρευνασ που πραγματοποιείται προζρχεται από υποψιφιουσ
διδάκτορεσ, εγγεγραμμζνουσ ςε κάποιο πανεπιςτθμιακό τμιμα. Θ ςχζςθ διδακτορικϊν
διατριβϊν και ζρευνασ είναι πολφ ςτενι ςτθν Ελλάδα και αυτόσ είναι ο λόγοσ που τα
πανεπιςτιμια υπερζχουν των ερευνθτικϊν ινςτιτοφτων.
Από τθν άλλθ πλευρά τα πανεπιςτιμια δυςκολεφονται να ςυνεργαςτοφν με όρουσ αγοράσ
με τισ επιχειριςεισ και δε διακζτουν τισ κατάλλθλεσ υποδομζσ. Ο Ειδικόσ Λογαριαςμόσ
Κονδυλίων και Ζρευνασ (ΕΛΚΕ) είναι μάλλον δυςκίνθτοσ και γραφειοκρατικόσ,
λειτουργϊντασ πολφ περιςςότερο ωσ υπθρεςία δθμόςιου οργανιςμοφ παρά με όρουσ τθσ
αγοράσ. Οι ςυνκικεσ αυτζσ λειτουργίασ μπορεί να μθν επθρεάηουν προγράμματα ι
χρθματοδοτιςεισ που ςυνδζονται με τον ευρφτερο δθμόςιο τομζα, αλλά απομακρφνουν
χρθματοδοτιςεισ από τθν αγορά

13. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 13
Πρόταςη: Θ ενςωμάτωςθ των υπαρχόντων Ινςτιτοφτων Ζρευνασ ωσ αυτόνομα μζρθ των
πανεπιςτθμιακϊν ιδρυμάτων, κα μποροφςε να αποτελζςει λφςθ. Σα περιςςότερα εξ αυτϊν
άλλωςτε διακζτουν δομζσ που προςομοιάηουν με αυτζσ των πανεπιςτθμίων. ΢αφϊσ κα
πρζπει να λθφκεί υπόψιν ότι θ φπαρξθ «και» ανεξάρτθτων από τα πανεπιςτιμια κζντρων
ζρευνασ αποτελεί κετικό ςτοιχείο. Σα όποια τρωτά ςθμεία διακζτουν δεν αποτελεί ηιτθμα
επίλυςθσ ςτο οποίο το πανεπιςτιμιο μπορεί να παίξει πρωτεφοντα ρόλο. Εναλλακτικι λφςθ
αποτελεί να δθμιουργιςουν τα ίδια τα πανεπιςτιμια αυτόνομα ινςτιτοφτα ζρευνασ τα
οποία ςκοπό κα ζχουν να λειτουργοφν παράλλθλα με τθν αγορά, να διαμορφϊνουν
πλαίςια ςυνεργαςίασ και να παράγουν ερευνθτικά αποτελζςματα τα οποία κα βρίςκουν
εφαρμογι ςτθν αγορά και τισ επιχειριςεισ.
Αποτελέςματα: Σα πανεπιςτιμια αποφεφγουν το ςκόπελο τθσ χρθματοδότθςθσ από τον
ιδιωτικό τομζα για τθν παραγωγι ζρευνασ, ενϊ παράλλθλα μποροφν να ανταγωνιςτοφν
ακόμα και με ιδιωτικζσ επιχειριςεισ ςε πλθκϊρα προγραμμάτων εξαςφαλίηοντασ ζτςι
πόρουσ, οι οποίοι αντιςτακμιςτικά μποροφν να επανεπενδυκοφν ςτθ διδαςκαλία, ςε
κοινωνικό ζργο ι ςτθ χρθματοδότθςθ λειτουργικϊν αναγκϊν του. Σο πανεπιςτιμιο δθλαδι
κα καταλιξει να παράγει ζρευνα μόνο όταν κατορκϊςει να εξαςφαλίςει χρθματοδότθςθ
και για κζματα που αφοροφν τθν αγορά; Φυςικά όχι. Θ δράςθ αυτι αφορά ςτο να
διαλειτουργιςει και με κζματα που αφοροφν τθν αγορά και χριηουν επιςτθμονικισ
ζρευνασ. Θ ακαδθμαϊκι ζρευνα κα ςυνεχιςτεί κανονικά μζςω των διδακτορικϊν
προγραμμάτων, ενϊ παράλλθλα κα λειτουργιςουν και τα κζντρα αριςτείασ που
περιγράφονται ςτθν επόμενθ ενότθτα.
Β2. Κέντρα Αριςτείασ ή Κέντρα Προηγμένων Σπουδών
Περιγραφθ κατάςταςησ: Θ ζννοια τθσ αριςτείασ ςτα πανεπιςτιμια ζχει τόςουσ πολλοφσ
υποςτθρικτζσ όςο και αντίπαλουσ. Ζχει ςυνδυαςτεί με «αριςτοκρατίεσ» γνϊςθσ, αλλά και
με τθν ανάγκθ να ξεχωρίςουν αυτοί των οποίων θ πρωτοπόρα ςκζψθ μπορεί να οδθγιςει
τθ γνϊςθ και τθν κοινωνία μπροςτά. Σο κυρίαρχο ηιτθμα είναι πωσ θ διαμόρφωςθ
πλαιςίων αριςτείασ, δεν καταλιγει να αποτελζςει ζνα κλειςτό ςφςτθμα, το οποίο ςτοχεφει
ςτθν προαγωγι μειοψθφιϊν και ςτθ διαςφάλιςθ κατάλλθλου περιβάλλοντοσ για αυτζσ,
παρζχοντασ ζνα ελάχιςτο επίπεδο παροχϊν ςτθν ευρεία μάηα που δεν υπερβαίνει το μζςο
όρο. Θ αριςτεία δεν πρζπει να ςυνδεκεί με «αριςτοκρατίεσ», αλλά οφτε να υπάρχει φόβοσ
να αξιοποιθκοφν τα μυαλά αυτά. Πολφ περιςςότερο δεν πρζπει θ «αριςτεία» να ταυτιςτεί
με τα μετριςιμα αποτελζςματα που μόνο θ ςτοχευμζνθ ζρευνα ζχει. Θ αριςτεία πρζπει να
αποςυνδεκεί με μετριςιμα αποτελζςματα και εφαρμογζσ άμεςα υλοποιιςιμεσ ςτθν αγορά
(πατζντεσ).

14. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 14
Πρόταςη: Προτείνεται θ δθμιουργία κζντρων προθγμζνων ςπουδϊν (κζντρα αριςτείασ). Σα
κζντρα αυτά ςκοπό κα ζχουν να προάγουν τθ διανόθςθ, τθν κριτικι ςκζψθ και τθν
παραγωγι κεωρθτικισ γνϊςθσ και επιςτθμολογικϊν κεωριςεων. Θ χριςθ των ανωτζρω
μπορεί να αφορά είτε ηθτιματα διδαςκαλίασ, είτε ανάλυςθ επί κοινωνικϊν ηθτθμάτων,
αλλά ακόμα και μοντζλα που αφοροφν τθν αγορά (επιχειρθματικά μοντζλα, τιμολογιακά
μοντζλα, μοντζλα φορολόγθςθσ και άλλα). Για παράδειγμα τα κζντρα προθγμζνων
ςπουδϊν κα μποροφςαν να διαμορφϊςουν το πλαίςιο επαγγελματικισ θκικισ
διαφορετικϊν κλάδων, αντικείμενο το οποίο δε διδάςκεται ςιμερα, αλλά οφτε υπάρχει
καταγεγραμμζνο.
Αποτελέςματα: Παράλλθλα με τθ δραςτθριοποίθςθ ςε ηθτιματα τθσ αγοράσ, το
πανεπιςτιμιο κα πρζπει να διακζτει τθν υποδομι ϊςτε να ςτεγάςει τθ διανόθςθ εκείνθ
που κα υπθρετιςει κοινωνικζσ και εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ. Σα κζντρα προθγμζνων
ςπουδϊν μποροφν να αποτελζςουν κζντρα πνευματικισ παραγωγισ.
Β2. Θερμοκοιτίδεσ επιχειρηματικότητασ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σο πανεπιςτιμιο παράγει ζρευνα, εκπαιδεφει υψθλισ ποιότθτασ
ανκρϊπινο δυναμικό και διακζτει πλοφςια τεχνογνωςία ςε πολλαπλοφσ τομείσ, αλλά δε
διακζτει το πλαίςιο μζςα από το οποίο κα μποροφςε να διαχειριςτεί και να αξιοποιιςει
όλα αυτά, ϊςτε α) να παράγει επιχειρθματικότθτα και β) να ςυνδράμει τουσ αποφοίτουσ
του ςτθν επαγγελματικι τουσ ςταδιοδρομία ι ςτθν υλοποίθςθ καινοτόμων ιδεϊν που
μπορεί να διακζτουν.
Πρόταςη: Προτείνεται θ δθμιουργία κερμοκοιτίδων επιχειρθματικότθτασ, ςε ςυνδυαςμό
πάντα με τα αυτόνομα ινςτιτοφτα ζρευνασ και τα κζντρα αριςτείασ. Οι κερμοκοιτίδεσ
επιχειρθματικότθτασ κα παρζχουν το περιβάλλον, τθν τεχνογνωςία και τθν υποςτιριξθ για
τθν υλοποίθςθ καινοτόμων ιδεϊν που κα παράγονται από νζουσ ερευνθτζσ ι φοιτθτζσ.
Επιπροςκζτωσ, μζςω των ινςτιτοφτων ζρευνασ κα μποροφν να εξαςφαλίηουν κεφάλαια για
τθν υλοποίθςθ των ιδεϊν αυτϊν, ιδιωτικά ι δθμόςια. Με τον τρόπο αυτό αφενόσ κα
ςτθριχτεί θ νεανικι επιχειρθματικότθτα, αλλά επιπλζον το πανεπιςτιμιο κα αποτελζςει
ςυνεργάτθ τθσ ιδιωτικισ πρωτοβουλίασ.
Αποτελέςματα: α) Περαιτζρω ςφνδεςθ του πανεπιςτθμίου με τθν επιχειρθματικότθτα, αλλά
αυτι τθ φορά θ επιχειρθματικότθτα κα ξεπθδά από τουσ κόλπουσ του, β) ενίςχυςθ τθσ
οικονομικισ κζςθσ του πανεπιςτθμίου και αφξθςθ του κοινωνικοφ του κφρουσ, γ) το

15. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 15
πανεπιςτιμιο κα καταςτεί ςυμμζτοχοσ φορζασ ςτθν πρακτικι υλοποίθςθ καινοτομίασ,
γεγονόσ που κα του δϊςει κίνθτρα για επιπλζον ζρευνα.
Γ. Κινητικότητα ςτο ελληνικό πανεπιςτήμιο
Θ κινθτικότθτα αποτελεί ζνα ηιτθμα τθσ διεκνοφσ επιςτθμονικισ κοινότθτασ. Θ ανταλλαγι
ιδεϊν, θ λειτουργία του πανεπιςτθμίου ωσ «κοινότθτασ» και θ απόκτθςθ εμπειριϊν από
διαφορετικά εκπαιδευτικά ςυςτιματα και ακαδθμαϊκά περιβάλλοντα, αποτελοφν
αναπόςπαςτα ςτοιχεία τθσ γενικότερθσ λειτουργίασ τθσ ανϊτερθσ εκπαίδευςθσ. ΢τθν
περίπτωςθ τθσ Ελλάδασ θ κινθτικότθτα αν και είναι κεςμοκετθμζνθ δε διευκολφνεται
ςυςτθματικά. Φυςικά, ςε οποιαδιποτε πρόταςθ κεςπιςτεί, κα πρζπει να λθφκοφν υπόψθ
και οι δφςκολεσ οικονομικζσ ςυγκυρίεσ. ΢τισ επόμενεσ δφο ενότθτεσ περιγράφονται
ηθτιματα κινθτικότθτασ όςον αφορά μζλθ ΔΕΠ, αλλά και τουσ φοιτθτζσ.
Γ1. Κινητικότητα μελών ΔΕΠ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Διδάςκων ςε κάποιο ελλθνικό πανεπιςτιμιο είναι πιο εφκολο να
πάει ωσ επιςκζπτθσ κακθγθτισ ςε πανεπιςτιμιο του εξωτερικοφ. Σο γεγονόσ αυτό κακιςτά
το ελλθνικό δθμόςιο πανεπιςτιμιο, χαμθλισ κινθτικότθτασ. Σα μζλθ του γνωρίηονται
ελάχιςτα ι και κακόλου. Είναι χαρακτθριςτικό ότι υπάρχει ζλλειμμα ςτο ηιτθμα τθσ
φπαρξθσ ενιαίασ πανεπιςτθμιακισ κοινότθτασ, θ οποία να ςκζφτεται και να λειτουργεί ωσ
«όλον».
Πρόταςη: Θα πρζπει να μπορεί να δοκεί θ δυνατότθτα ςε μζλθ ΔΕΠ διαφόρων βακμίδων να
μετακινοφνται για μικρά χρονικά διαςτιματα, όπωσ τα διδακτικά εξάμθνα, ςε άλλα
πανεπιςτθμιακά ιδρφματα από αυτά ςτα οποία ανικουν, με τθ ςφμφωνθ γνϊμθ και των
δφο εμπλεκόμενων τμθμάτων.
Αποτελέςματα: Θ διαδικαςία αυτι κα μποροφςε να αποτελζςει μζκοδοσ αναβάκμιςθσ των
λιγότερων προνομιοφχων ι των νεότερων Πανεπιςτθμίων τα οποία ςτεροφνται τθσ
εμπειρίασ και των μεκοδολογιϊν που ζχουν αναπτφξει τα μεγαλφτερα και παλαιότερα
ιδρφματα τθσ χϊρασ. Ουςιαςτικά, θ μετακίνθςθ για μικρά χρονικά διαςτιματα κα επζτρεπε
ςε μζλθ ΔΕΠ τθν παρακολοφκθςθ τθσ λειτουργίασ, των δομϊν, των εργαλείων και των
εκπαιδευτικϊν διαδικαςιϊν προθγμζνων Σμθμάτων και τθ μετζπειτα ενςωμάτωςθ τθσ
εμπειρίασ αυτισ ςτο Σμιμα προζλευςισ τουσ. Παράλλθλα, θ μετακίνθςθ από προθγμζνα

16. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 16
και ζμπειρα Σμιματα, ςε λιγότερο προνομιοφχα κα επζτρεπε τον εντοπιςμό αδυναμιϊν και
τθ μεταφορά τεχνογνωςίασ, ειδικά ςε αναπτυξιακά και εξειδικευμζνα γνωςιακά ηθτιματα.
Θ διαδικαςία αυτι μπορεί να αποτελζςει μζςω ςφγκλιςθσ μεταξφ των Πανεπιςτθμίων, αλλά
και κάλυψθσ πικανϊν χαςμάτων ωσ προσ τθν εκπαιδευτικι και γνωςιακι διαδικαςία, χωρίσ
να δαπανθκοφν ςθμαντικά ποςά ςε επίπεδο μιςκοδοςίασ. Επιπροςκζτωσ, ενδεχομζνωσ
δθμιουργιςει μία τάςθ ςυνεργαςίασ μεταξφ του διδακτικοφ και ερευνθτικοφ προςωπικοφ
ςε πανεπιςτιμια όλθσ τθσ χϊρασ, επιτρζποντασ τθ δθμιουργία επιπλζον ςυνεργιϊν, τθν
καλφτερθ διάχυςθ τθσ γνϊςθσ και τισ επιςτθμονικζσ ςυμπράξεισ.
Γ2. Ελληνικό Erasmus (πιθανό όνομα Παυςανίασ / Ηρόδοτοσ)
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σο Erasmus λειτουργεί εδϊ και αρκετά χρόνια, με μεγάλθ απιχθςθ
ςτο φοιτθτικό κόςμο. Αποτελεί μία διζξοδο για πολλοφσ φοιτθτζσ να γνωρίςουν ζνα
πανεπιςτθμιακό ίδρυμα του εξωτερικοφ, ζνα διαφορετικό ςφςτθμα παιδείασ, να γνωρίςουν
ςυναδζλφουσ τουσ από διαφορετικζσ περιοχζσ τθσ Ευρϊπθσ και μία νζα χϊρα. Θ μεγάλθ
επιτυχία του προγράμματοσ βαςίηεται ςτο γεγονόσ πωσ παράλλθλα με τα ανωτζρω δίνεται
θ δυνατότθτα ςτουσ φοιτθτζσ να παρακολουκιςουν και να εξεταςτοφν ςε κάποια
μακιματα με τθν προοπτικι αυτά να αναγνωριςτοφν από τα εγχϊρια εκπαιδευτικά
ιδρφματα. Κατά τθν ορολογία των φοιτθτϊν «γνωρίζουν κάτι νέο, χωρίσ να χάςουν τελείωσ
το εξάμηνο».
Πρόταςη: ΢τα πλαίςια τθσ κινθτικότθτασ εντόσ του ελλαδικοφ πανεπιςτθμιακοφ χϊρου, μία
αντίςτοιχθ ιδζα κα μποροφςε να εφαρμοςτεί, όπου μάλιςτα παρουςιάηεται μεγαλφτερθ
ομογενοποίθςθ ωσ προσ τα μακιματα, το περιεχόμενό τουσ και το ςφςτθμα εξζταςθσ. Θα
παρζχεται δθλαδι θ δυνατότθτα ςε φοιτθτζσ να παρακολουκιςουν μακιματα για ζνα
εξάμθνο ςε αντίςτοιχο τμιμα άλλου πανεπιςτθμίου. ΢υμπλθρωματικό ωσ προσ αυτό μπορεί
να είναι θ ςτοχευμζνθ μετακίνθςθ φοιτθτϊν, όπωσ για παράδειγμα από τα μεγάλα αςτικά
κζντρα, προσ πανεπιςτιμια τθσ περιφζρειασ ι ακριτικϊν περιοχϊν.
Αποτελέςματα: Σα αποτελζςματα είναι δυςδιάςτατα. Αφενόσ, διευρφνεται θ κινθτικότθτα
ςτα πλαίςια του ελλθνικοφ εκπαιδευτικοφ ςυςτιματοσ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ. Θ
διεπαφι με άλλουσ τρόπουσ διδαςκαλίασ, με φοιτθτζσ άλλων πόλεων, ςυμβάλει ςτθ
μεταφορά και διάδοςθ νζων ιδεϊν, αλλά και ςτθν ανάπτυξθ ςυνεργαςιϊν μεταξφ των
φοιτθτϊν. Ο τρόποσ φοιτθτικισ ηωισ, τα προβλιματα και τα πλεονεκτιματα κάκε τμιματοσ
δεν πρζπει να μζνουν κρυφά αλλά να ςυηθτοφνται ϊςτε να διαχζονται ι να επιλφονται
όταν χρειάηεται.

17. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 17
Αφετζρου θ κινθτικότθτα από πλευράσ φοιτθτϊν κα τονϊςει ςθμαντικά από οικονομικισ
πλευράσ πολλζσ περιφερειακζσ πόλεισ. Είναι ενδεικτικό πωσ για το 2011 τα πρϊτα ςτοιχεία
δείχνουν μείωςθ τθσ ηιτθςθσ των φοιτθτϊν να μετάςχουν ςτο πρόγραμμα Erasmus κάτι το
οποίο πρζπει να ςυνδυαςτεί με τθν οικονομικι κρίςθ τθν οποία βιϊνει θ χϊρα μασ. Μία
ιδζα για ςυμμετοχι ςε ζνα τζτοιο πρόγραμμα, το οποίο είναι ςαφϊσ μικρότερου κόςτουσ
για τουσ φοιτθτζσ μπορεί να αποτελζςει λφςθ.
Γ3. Κινητικότητα εντόσ του πανεπιςτημίου
Περιγραφθ κατάςταςησ: Σο υπάρχον εκπαιδευτικό ςφςτθμα «επιβάλλει» ςτουσ μακθτζσ να
επιλζξουν αντικείμενο ςπουδϊν περίπου ςτθ Β’ Λυκείου. Θ επιλογι μπορεί να γίνει και
αργότερα αλλά ςαφϊσ, θ πλειοψθφία των μακθτϊν ξεκινά προετοιμαςία ςε κάποια από τισ
δφο πρϊτεσ τάξεισ του Λυκείου. Θ επιλογι γίνεται με κριτιρια επαγγελματικισ
αποκατάςταςθσ, με παρότρυνςθ του οικογενειακοφ περιβάλλοντοσ και λιγότερο με βάςθ τα
μακιματα επαγγελματικοφ προςανατολιςμοφ ι τισ πραγματικζσ κλίςεισ του κάκε μακθτι.
Αποτζλεςμα αυτισ τθσ κατάςταςθσ είναι, μετά τθν είςοδο ςτθν ανϊτερθ εκπαίδευςθ,
πολλοί φοιτθτζσ να αντιλαμβάνονται ότι ζκαναν λάκοσ επιλογι ι ότι βρζκθκαν λόγω
ςυγκυριϊν (βακμολογικϊν) ςε κάποια ςχολι που δεν τουσ ταιριάηει.
Οι ςυνζπειεσ κάποιασ λάκουσ επιλογισ είναι ςθμαντικζσ. Πρζπει ι να ξαναδϊςουν
πανελλινιεσ εξετάςεισ ι αφοφ ολοκλθρϊςουν τισ ςπουδζσ τουσ να δϊςουν κατατακτιριεσ
για να ειςζλκουν ςε τμιμα τθσ επιλογισ τουσ, ζχοντασ ιδθ αφιερϊςει 4 χρόνια ςπουδϊν ςε
κάποιο αντικείμενο που δεν πρόκειται να εξαςκιςουν και ζχοντασ ςτεριςει τθ κζςθ αυτι
από κάποιον άλλο υποψιφιο. Επιπροςκζτωσ, δεν είναι λίγεσ οι περιπτϊςεισ εκείνων που θ
είςοδοσ ςε κάποια ςχολι που δεν τουσ ενδιαφζρει το αντικείμενο, λειτουργεί αναςταλτικά
ςτο να προχωριςουν ςτισ ςπουδζσ τουσ, με αποτζλεςμα να μθν ολοκλθρϊνουν ποτζ.
Πρόταςη: Θ πολιτεία και το πανεπιςτιμιο μποροφν να κεςμοκετιςουν τθ κινθτικότθτα ςτα
πλαίςια του ίδιου ιδρφματοσ. Σα τμιματα μποροφν να κατθγοριοποιθκοφν ςε ευρφτερεσ
κατθγορίεσ (ςε ςυγγενι αντικείμενα, όπωσ είναι για παράδειγμα: κοινωνικζσ επιςτιμεσ,
επιςτιμεσ υγείασ, φυςικζσ επιςτιμεσ και άλλα). Οι φοιτθτζσ κα πρζπει εγκαίρωσ (ςτο
πρϊτο ι το δεφτερο εξάμθνο ςπουδϊν) να διαπιςτϊςουν το αν πράγματι είναι
διατεκειμζνοι να ακολουκιςουν το αντικείμενο ςπουδϊν του τμιματοσ ςτο οποίο
πζραςαν.

18. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 18
΢ε περίπτωςθ που επικυμοφν να αλλάξουν τμιμα, το ίδιο το πανεπιςτιμιο κα κακορίηει
ζναν αρικμό κζςεων (βακμόσ κινθτικότθτασ του κάκε πανεπιςτιμιου) ςε κάκε τμιμα για
αυτοφσ και κα πραγματοποιεί εξετάςεισ με «τεςτ ευρφτθτασ γνϊςεων» πάνω ςτο
αντικείμενο ςπουδϊν του τμιματοσ μετακίνθςθσ. Σα τεςτ ευρφτθτασ γνϊςεων μπορεί να
αποτελοφνται από ερωτιςεισ πολλαπλισ επιλογισ και παράλλθλα ανάλυςθσ ειςαγωγικϊν
κεμάτων ςε επιςτθμονικά αντικείμενα του κάκε πεδίου. Θ διαδικαςία αυτι μπορεί να
αποτελζςει και ζνα τεςτ αξιοπιςτίασ των πανεπιςτθμίων ςε περίπτωςθ που ςτο μζλλον
χρειαςτεί να διαλζγουν τα ίδια εξ’ αρχισ τουσ φοιτθτζσ τουσ με εξετάςεισ (αν - υποκετικά
μιλϊντασ - αλλάξει το ςφςτθμα ειςαγωγισ).
Αποτελέςματα: Αποφεφγεται το να παγιδεφονται τα παιδιά ςε μία επιλογι που κάνουν
ςτθν θλικία των 18. Ζςτω κι αν ο αρικμόσ των φοιτθτϊν που κα μποροφν να μετακινθκοφν
είναι μικρόσ (για παράδειγμα ζνα 5% επί των ειςακτζων), ζνα τζτοιο μζτρο δεν παφει να
αποτελεί μία δεφτερθ ευκαιρία πολφ καλφτερθσ μορφισ από αυτζσ που είναι διακζςιμεσ
ςιμερα.
Δ. Χρηματοδότηςη
Δ1. ΕΠΕΑΕΚ
Περιγραφθ κατάςταςησ: Κάποτε κεωροφταν το καλφτερο πρόγραμμα, ενϊ ςιμερα
παραπαίει μεταξφ αδράνειασ και κακοδιαχείριςθσ. Οι αιτίεσ που ζχει οδθγθκεί ςε αυτι τθν
κατάςταςθ είναι τρεισ: α) διοικθτικοί, β) λειτουργικοί και γ) λόγοι πολιτικισ φιλοςοφίασ και
ςτρατθγικισ.
Οι διοικθτικοί λόγοι ςχετίηονται με το γεγονόσ πωσ θ διαχείριςθ όλου του προγράμματοσ
γίνεται από ζναν άνκρωπο (Πανάρετοσ), με αποτζλεςμα κακυςτεριςεισ, λάκθ και άςτοχεσ
ενζργειεσ. Θ διαχείριςθ των αξιολογιςεων εκ μζρουσ του αποτελεί «εκτόσ διαδικαςίασ»
πράξθ, αλλά παρόλα αυτά καμία ενζργεια δεν ζχει γίνει από τθν πλευρά τθσ κυβζρνθςθσ,
οφτε ζχει λθφκεί κάποιο μζτρο. Θ υπθρεςία επί τθσ ουςίασ ζχει αποδιοργανωκεί, ενϊ δεν
υπάρχει καν ςωςτόσ ζλεγχοσ του που βρίςκεται το πρόγραμμα από πλευράσ
απορροφθτικότθτασ. Χαρακτθριςτικό είναι πωσ αν και υπάρχουν διαρροζσ για
απορροφθτικότθτα τθσ τάξεωσ του 6% - 10% (από το περίπου 1,5 δισ. Ευρϊ), οι γνϊςτεσ
επιςθμαίνουν πωσ δεν υπάρχουν αυτι τθ ςτιγμι ζργα ικανά να παράγουν μζχρι το τζλοσ
του ζτουσ 300 εκατομμφρια € δαπάνεσ. Τφίςταται κίνδυνοσ μεταφοράσ κονδυλίων από τθν
παιδεία ςε άλλα προγράμματα λόγω αδυναμίασ απορρόφθςισ τουσ.

19. Σκϋψεισ πϊνω ςε ζητόματα τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ
ΑΘΗΝΑ 2011 Σελύδα 19
Οι λειτουργικοί λόγοι που εμποδίηουν τθν απορροφθτικότθτα ζχουν να κάνουν με τον
τρόπο διαχείριςθσ των προγραμμάτων. ΢υγκεκριμζνα, τα προγράμματα μοιράςτθκαν για
υλοποίθςθ ςτα νομικά παιδιά του υπουργείου (παιδαγωγικό ινςτιτοφτο και άλλα). Με τον
τρόπο αυτό δθμιουργικθκε μία τεράςτια αυτεπιςταςία, θ οποία μπορεί να βολεφει
πολιτικά ςτον τομζα τθσ παρουςίαςθσ «κεωρθτικισ» απορροφθτικότθτασ και τθσ πολιτικισ
διαχείριςθσ των οικονομικϊν πόρων, αλλά χωρίσ να εξαςφαλίηονται επιτυχι
αποτελζςματα. Οι γραφειοκρατικζσ δομζσ και θ ζλλειψθ τεχνογνωςίασ και κατάλλθλα
καταρτιςμζνου προςωπικοφ ςτθν υλοποίθςθ των αντικειμζνων των προγραμμάτων, ενζχει
κινδφνουσ. Ζτςι υφίςταται κίνδυνοσ είτε να μθν υλοποιθκοφν τα ζργα, είτε ο τρόποσ
υλοποίθςισ τουσ να μθν αποφζρει ουςιαςτικά οφζλθ, αλλά να γίνει ςτθ λογικι του «να
τελειϊνουμε ϊςτε να μθν χακοφν τα χριματα».
Θ πολιτικι φιλοςοφία και ςτρατθγικι που αποδίδεται ςτον Τπουργείο (ςυγκεκριμζνα ςτον
Πανάρετο), ζχει να κάνει με τισ χαρακτθριςτικζσ κακυςτεριςεισ ςτθν αξιολόγθςθ, γεγονόσ
που οδθγεί ςε οικονομικι αςφυξία τα πανεπιςτιμια και ουςιαςτικό αποτζλεςμα κα ζχει τθ
ςτρατθγικι υποβάκμιςι τουσ. Είναι εξάλλου γνωςτό πωσ αυτι τθ ςτιγμι το πανεπιςτιμιο
ζχει μείνει να υλοποιεί μόνο τα Γραφεία Διαςφνδεςθσ και ΢ταδιοδρομίασ, το πρόγραμμα
ΔΑ΢ΣΑ (Δομι Απαςχόλθςθσ και ΢ταδιοδρομίασ) και τθν προϊκθςθ τθσ Καινοτομίασ.
Πρόταςη: Για να αυξθκεί θ απορροφθτικότθτα πρζπει δίπλα ςτουσ φορείσ υλοποίθςθσ
(νομικά παιδιά του υπουργείου) να τοποκετθκοφν ςυνεργάτεσ – ςυνεργαηόμενοι φορείσ,
ϊςτε να δθμιουργθκοφν πιο ευζλικτα διαχειριςτικά ςχιματα. Θ δικαιολογία του
υπουργείου ότι οι φορείσ υλοποίθςθσ είναι οι κακ’ φλθν αρμόδιοι, αντικροφεται με το
λογικό επιχείρθμα ότι αδυνατοφν να υλοποιιςουν τα προγράμματα ςτθν παροφςα φάςθ.
Σα πανεπιςτιμια, αν και κομμάτι του δθμόςιου τομζα, διακζτουν τθν επάρκεια και τθν
τεχνογνωςία να ςυμβάλλουν προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ.