1. Β Λυκείου
Θεωρητική Κατεύθυνση
Αρχές Φιλοσοφίας – Ηθική
Αξιολογώντας την πράξη
Βιωματική διδακτική προσέγγιση με αναφορά μια κινηματογραφική ταινία
Διδασκαλία : Κατερίνα Αθανασίου, φιλόλογος
Τα τελευταία πέντε χρόνια που διδάσκω το μάθημα Αρχές Φιλοσοφίας στη Θεωρητική Κατεύθυνση στη Β τάξη, κατά την παρουσίαση του κεφαλαίου της ηθικής φιλοσοφίας Αξιολογώντας την πράξη, οργανώνω την προβολή ενός μεγάλου μέρους της κινηματογραφικής ταινίας Match Point, σε σκηνοθεσία Woody Allen. Τα προηγούμενα χρόνια η προβολή γινόταν μετά τη διδασκαλία των ενοτήτων του κεφαλαίου και ακολουθούσε συζήτηση στην τάξη.
Κατά τη φετινή σχολική χρονιά, 2013-14, επέλεξα, βάσει της βιωματικής μεθόδου, να ξεκινήσω με την ταινία, προβάλλοντάς τη, όμως, τμηματικά, και να προχωρήσω, εναλλάξ, με τη διδασκαλία του κεφαλαίου, θέτοντας τα διερευνητικά ερωτήματα. Η ταινία, λοιπόν, αποτέλεσε το ζωντανό παράδειγμα αναφορικά με το οποίο τέθηκαν τα ερωτήματα για την αναζήτηση κριτηρίου ηθικής ορθότητας σε κρίσιμες καταστάσεις και διλήμματα, εκφράστηκαν οι απορίες και ενστάσεις για τη δυνατότητα ηθικής σκέψης και πράξης και, τέλος, έγινε απόπειρα δικαιολόγησης της ηθικής στάσης ζωής.

2. Χρειαστήκαμε συνολικά 10 διδακτικές ώρες για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος, για το οποίο σχεδίασα δύο φύλλα εργασίας. Το ένα το παρέδωσα κατά την έναρξη της προβολής και παρέλαβα τις απαντήσεις την επόμενη διδακτική ώρα, στην τάξη. Το άλλο το παρέδωσα μόλις ολοκληρώθηκε η προβολή. Στο πρώτο, με τα ερωτήματα προσπάθησα να επικεντρώσω τα παιδιά σε θέματα αναφορικά με την κοινωνική προέλευση των ηρώων- πρωταγωνιστών, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κεντρικού ήρωα αλλά και των άλλων προσώπων, τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και τις προτιμήσεις τους , τους χώρους στους οποίους κινούνταν, και, φυσικά , τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γνωρίστηκαν, ώστε μέσα από τη διερεύνηση και τις απαντήσεις που θα έδιναν να παρουσιαστεί μπροστά τους η εγγύτητα και αμεσότητα των ζητουμένων. Κατά την επεξεργασία του φύλλου στην τάξη αποκαλύφθηκε, αμέσως, η αφύπνιση του ενδιαφέροντος των παιδιών και η κατάσταση αναμονής στην οποία βρίσκονταν για τη συνέχεια.
Το δεύτερο φύλλο το παρέδωσα μετά την ολοκλήρωση της προβολής αλλά και της παρουσίασης του κεφαλαίου. Τα ερωτήματα ήταν κριτικού τύπου, απαιτούσαν εμπεριστατωμένες απαντήσεις βάσει του παραδείγματος της ταινίας αλλά και της πραγμάτευσης των αντίστοιχων ζητημάτων στο βιβλίο και αποσκοπούσαν στο να καταδειχτεί ο κατεξοχήν πρακτικός χαρακτήρας της φιλοσοφικής ηθικής.
Επιπλέον, στην τάξη, εφαρμόζοντας, κατά κάποιο τρόπο, τη λογοτεχνική θεωρία της «πρόσληψης», προχωρήσαμε σε ερωτήματα, σταδιακά, και ενώ συνεχιζόταν η προβολή, αναζητώντας, από την ανάλυση των κινήτρων και της συμπεριφοράς, να υποθέσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες τη συνέχεια της πλοκής ή να προτείνουν τη δική τους εκδοχή.
Η προβολή έγινε στην αίθουσα του μαθήματος των Αγγλικών, την οποία έχουμε εξοπλίσει με τη συνάδελφο κα Νινίκα με DVD και συσκευή τηλεόρασης, ενώ οι υπόλοιπες ώρες για τη διδασκαλία του κεφαλαίου έγιναν στην αίθουσα του τμήματος.
Παρόλο, λοιπόν, που παρακολουθήσαμε τμηματικά την ταινία, με αυστηρή επιλογή των συνδεόμενων με το θέμα μας σημείων, το ενδιαφέρον μας παρέμεινε πολύ υψηλό και δεν επηρεάστηκε η αισθητική απόλαυση, ενώ επιτελέστηκε αποτελεσματικά ο διδακτικός

3. στόχος , όπως αποδείχτηκε από τις επαρκείς και ενδιαφέρουσες απαντήσεις των μαθητών/τριών στο δεύτερο φύλλο εργασίας.
Κατά την προσέγγισή μας διαπιστώσαμε με κατάπληξη πώς η τύχη μπορεί να αποδειχτεί άριστος συνεργός, δίπλα στους σωστούς υπολογισμούς και τις κατάλληλες προφυλάξεις, ενός προικισμένου και φιλόδοξου ανθρώπου που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του στενά εννοούμενου ατομικού συμφέροντος και ικανοποιεί απεριόριστα την εγωϊστική του θέληση για δύναμη και κυριαρχία - πλούτο, επιτυχία – ενώ, παράλληλα, επιδίδεται στην απόλαυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μέσα από τις επιλογές του, που κινούνται στο χώρο της υπερβολής και, σίγουρα, πέρα από τη μεσότητα, αναδεικνύεται ένας νιτσεϊκός υπεράνθρωπος, που τίποτε δεν τον σταματά στην εκπλήρωση των στόχων του.
Παρακολουθήσαμε, επίσης, σε αντιδιαστολή με τον πρωταγωνιστή, το παράδειγμα της ηρωϊδας, την ωρίμανση και ανάδειξή της σε υπεύθυνη προσωπικότητα που επιλέγει η ίδια τι θα κερδίσει και τι θα χάσει - καριέρα, προσωπική ζωή - υπογραμμίζοντας τις ιδιότητες του χαρακτήρα της που συνετέλεσαν στην αυτονομία της και διερευνώντας τις, πιθανές, ηθικές αρχές που κατηύθυναν τη βούλησή της.

4. Παράλληλα, πέρα από τα φύλλα εργασίας και τα ερωτήματα του κεφαλαίου, επισήμανα στα παιδιά και συζητήσαμε αρκετά πιο ελεύθερα, στην τάξη, λεπτότερες πτυχές της ταινίας. Αφενός, προσπαθήσαμε να υποθέσουμε τη μετέπειτα ζωή του ήρωα και, ιδιαίτερα, την ψυχική του ζωή και τη δυνατότητα υπέρβασης του πόνου ή των ενοχών που του προκλήθηκαν απέναντι στα πρόσωπα που αδίκησε με αμετάκλητο τρόπο. Αφετέρου, παρουσιάσαμε και έγινε ξεκάθαρο το πως οι κρίσιμες αποφάσεις μας, πέρα από την έκφραση προσωπικών συναισθημάτων, έχουν πρακτικό χαρακτήρα, αφού διαγράφουν το πλαίσιο της ζωής μας. Τέλος, έγινε αρκετά σαφές στους μαθητές και τις μαθήτριες ότι η ηθική αρχίζει εκεί όπου καθένας αποφασίζει πέρα από το φόβο κάποιας τιμωρίας ή καταστολής.
Περαιτέρω, παρατηρήσαμε με απορία ότι ο αστυνομικός που διερευνούσε την υπόθεση, στο όνειρο του, μακριά από το χώρο της εργασίας , προσέγγισε με ακρίβεια την αλήθεια των γεγονότων. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, λόγω της τύχης, ασφαλώς, αλλά και της επίδρασης του σύγχρονου μηχανοποιημένου τρόπου εργασίας και σκέψης, που επιφανειακά και συνοπτικά διερευνά τα ποικίλα θέματα, οδηγήθηκε στην πλάνη. Αναρωτηθήκαμε, λοιπόν, πώς η σύγχρονη ορθολογική σκέψη που όλα τα τυποποιεί, σε πολλές περιπτώσεις στερεί από τον εαυτό της τη δυνατότατα να ερευνά και να σκέφτεται.