Ο Εύξεινος Πόντος κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία της ελληνικής νομισματοκοπίας, καθώς είναι μια περιοχή όπου η εμφάνιση του νομίσματος ακολούθησε ανεξάρτητους και παράλληλους δρόμους.

1. Νομίσματα του Πόντου
Οι μαθήτριες του 1ου δημοτικού σχολείου Θρακομακεδόνων:
Μπισταράκη Κάτια
Τσιώλη Ελισάβετ
Στεργίου Χριστίνα

2. Νομίσματα του
Πόντου
Τα ελληνικά νομίσματα άρχισαν να
κυκλοφορούν στη δυτική και τη βόρεια
Μαύρη θάλασσα τον 6ο αι. π.Χ.
Οι δύο αυτές περιοχές χαρακτηρίζονται από
την αρχική εμφάνιση ασυνήθιστων χάλκινων
αντικειμένων, η νομισματική αξία των
οποίων επιβεβαιώνεται αρχαιολογικά.
Έχουν ανακαλυφθεί αργυρά, χάλκινα, ακόμα
και χρυσά νομίσματα, τα οποία έχουν
κατηγοριοποιηθεί σύμφωνα με την
εικονογραφία τους.
Συνολικά, τα νομίσματα της περιοχής
επηρεάστηκαν πολύ από πολιτιστικούς,
οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες.

3. Αρχαία νομίσματα που ανέδειξαν οι ανασκαφές στο Μετρό
Θεσσαλονίκης
Τα αρχαία νομίσματα που ανέδειξαν οι ανασκαφές στο
Μετρό Θεσσαλονίκης αποκαλύπτουν τους δρόμους του
εμπορίου με τη Μαύρη Θάλασσα.
Τους αρχαίους εμπορικούς δρόμους, που συνέδεαν τη
Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία της ρωμαϊκής περιόδου,
με πόλεις στις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Μαύρης
Θάλασσας "χαρτογραφούν" τα νομίσματα, που ανέδειξαν
οι αρχαιολογικές ανασκαφές, στους υπό κατασκευή
σταθμούς για το μετρό της Θεσσαλονίκης.
Τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για
το μετρό της Θεσσαλονίκης, βρέθηκαν 57 χάλκινα
νομίσματα, που είχαν εκδοθεί στις πόλεις της
Προποντίδας και της Μαύρης Θάλασσας. Αυτά τα
νομίσματα εντοπίστηκαν, τόσο στη θέση της αρχαίας
πόλης, όσο και στα νεκροταφεία. Προέρχονται από την
Κωνσταντινούπολη (22), την Κύζικο (18), τη Νικομήδεια
(5), την Ηράκλεια (9), την Τρωάδα(1), τη Βιθυνία (1) και το
Παντικάπαιο (1) και χρονολογούνται από τον 3ο και 4ο
αιώνα μ.Χ,
Πηγή:
https://www.typosthes.gr/thessaloniki/76489_thessaloniki-
arhaia-nomismata-apokalyptoyn-emporio-me-ti-mayri-thalassa

4. Νομισματοκοπεία και χρονολογία
της λειτουργίας τους
Η αρχική φάση της κυκλοφορίας των νομισμάτων στη συγκεκριμένη περιοχή χρονολογείται
κατά το α΄ μισό του 6ου έως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ.
Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από τη χρήση χάλκινων αντικειμένων ιδιαίτερης κατασκευής
σε σχήμα αιχμής βέλους. Τη νομισματική τους λειτουργία επιβεβαιώνει το γεγονός ότι
βρέθηκαν σε σύνολα, καθώς και η χρήση τους ως οβολοί του Χάροντα σε ελληνικές ταφές
και η ιδιαίτερη περιεκτικότητα των μετάλλων τους.
Η κυκλοφορία τους εκτεινόταν στην περιοχή που απαρτιζόταν από τις αποικίες των
Μιλησίων στην Ίστρια, την Απολλωνία και την Τόμιδα συμπεριλαμβανομένης και της χώρας
τους.
Αυτό και το γεγονός ότι οι αιχμές βελών σχετίζονταν άμεσα με τη μιλησιακή λατρεία του
Απόλλωνα Ιατρού ενισχύουν την πιθανότητα ότι αυτά ήταν ανώνυμα πρωτο-νομίσματα στις
προαναφερθείσες μιλησιακές αποικίες.

5. Η Ίστρια ήταν η πρώτη ελληνική πόλη στην περιοχή η οποία στο α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. ξεκίνησε να εκδίδει
δικά της νομίσματα εγχάρακτα, με τη σύντμηση του ονόματος της πόλης.
Πρόκειται για μικρά χάλκινα νομίσματα που απεικόνιζαν μια σχηματική εικόνα του ηλιακού δίσκου στο σχήμα
ενός τετράκτινου τροχού.
Τόσο η Ίστρια, όσο και η Απολλωνία και η Μεσημβρία πιθανότατα άρχισαν να εκδίδουν νομίσματα ήδη από το
β’ μισό του 5ου αι. π.Χ. Τα νομίσματα αυτά ήταν αργυρά και αργότερα ο συγκεκριμένος τύπος καθιερώθηκε.
Κατά το β’ μισό του 4ου αι. π.Χ. και τον 3ο αι. π.Χ. πολλαπλασιάστηκαν τα ενεργά νομισματοκοπεία της
περιοχής, όταν η Οδησσός, η Κάλλατις, η Διονυσόπολις και η Τόμις προστέθηκαν στα ήδη υπάρχοντα. Η
δραστηριότητα αυτή των ελληνικών πόλεων στις δυτικές ακτές της Μαύρης θάλασσας εγκαταλείφθηκε γύρω
στα 70 π.Χ., όταν κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους, και ξεκίνησε μεν και πάλι τον 1ο αι. μ.Χ., όχι όμως παντού.
Μοναχά η Τόμις, η Οδησσός και η Κάλλατις εξακολουθούσαν να κόβουν μικρά χάλκινα νομίσματα από καιρού
εις καιρόν κατά τον 1ο αιώνα. Η κανονική και ομαλή παραγωγή νομισμάτων ξεκίνησε πάλι στις περισσότερες
πόλεις τα χρόνια του Αντωνίνου Πίου (138-161). Εκτός των παλιότερων νομισματοκοπείων, αξίζει κανείς να
αναφέρει τα νεότερα και ιδιαίτερα παραγωγικά νομισματοκοπεία της Αγχιάλου και της Μαρκιανοπόλεως. Η
υστερότερη κοπή νομισμάτων στην περιοχή χρονολογείται κατά το α΄ μισό του 3ου αιώνα. Τα υστερότερα
νομίσματα εκδόθηκαν στην Οδησσό κατά το Γαλιηνό (253-268).
Νομισματοκοπεία και χρονολογία
της λειτουργίας τους

6. Νομίσματα των ελληνικών πόλεων των
βόρειων ακτών της Μαύρης θάλασσας
Η εμφάνιση των πόλεων και η νομισματική ιστορία δύο περιοχών των βόρειων ακτών της Μαύρης θάλασσας
διαφέρουν αισθητά, γεγονός που τις καθιστά ιδιαίτερες περιπτώσεις.
Η βορειοδυτική περιοχή χαρακτηρίζεται από την αρχική χρήση πρωτονομισματικών χάλκινων αντικειμένων σε
σχήμα αιχμών βέλους και δελφινιών.
Τα πρώτα πιθανότατα παράγονταν ήδη από το α’ μισό του 6ου αι. π.Χ. στον ελληνικό οικισμό της νήσου Μπερεζάν
(αρχαίος Βορυσθένης), ενώ τα δεύτερα είχαν παραχθεί στη μιλησιακή αποικία της Ολβίας από τα τέλη του 6ου και
στη διάρκεια του 5ου αι. π.Χ.
Η ιωνική πόλη της περιοχής, η αρχαία Κερκινίτις, παρήγε, επίσης τον 5ο αι. π.Χ., αιχμές βελών και παράξενα
«νομισματοειδή» αντικείμενα, των οποίων η μία πλευρά απεικόνιζε αιχμές βελών και η άλλη ένα δελφίνι.
Παρά την ασυνήθιστη εμφάνισή τους τόσο η σύνδεσή τους με τις ιωνικές λατρείες του Απόλλωνα Ιατρού και του
Δελφινίου Απόλλωνα, όσο και η νομισματική τους χρήση είναι επιβεβαιωμένες από την αρχαιολογική έρευνα.

7. Τα νομίσματα των μεγάλων Κομνηνών
Αν και το βυζαντινό νομισματικό σύστημα προέβλεπε την ύπαρξη πολλών
νομισματοκοπείων διασκορπισμένων ανά την επικράτεια, μέχρι τον 11ο
αιώνα δε μαρτυρείται η λειτουργία νομισματοκοπείου, έστω και τοπικού,
στον Πόντο, γεγονός που οφειλόταν πιθανότατα στη μειωμένη ασφάλεια
της περιοχής, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης και των εχθρικών
επιδρομών.
Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι μια ομάδα νομισμάτων κόπηκαν στην
Τραπεζούντα κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Θεοδώρου Α΄ Γαβρά.
Πρόκειται για μικρά χάλκινα νομίσματα που κατατάσσονται στις
ανώνυμες βυζαντινές κοπές του 11ου αιώνα, αν και μερικά από αυτά
αναφέρουν τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ Κομνηνό. Η άποψη αυτή ωστόσο
έχει δεχτεί έντονη αμφισβήτηση από την επιστημονική κοινότητα.
Νομισματική δραστηριότητα, ενδεικτική της ευημερίας της περιοχής και
της έντασης των εμπορικών συναλλαγών, εμφανίζεται κατά το 13ο και 14ο
αιώνα στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Τα ασημένια νομίσματα της
Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών ονομάστηκαν από τους
συγχρόνους τους "άσπρα", προφανώς λόγω του χρώματός τους.
Τουλάχιστον από το 14ο αιώνα ονομάζονταν και "Κομνηνάτα" (Cominiati
στα λατινικά), λόγω της προέλευσής τους.
Ο πρώτος αυτοκράτορας ο οποίος έκοψε χάλκινο νόμισμα που έφερε το
όνομά του ήταν ο Ανδρόνικος Α΄ Γίδων. Στο Μανουήλ Α΄ Μεγάλο Κομνηνό
αποδίδονται οι πρώτες κοπές σε πολύτιμο μέταλλο. Πρόκειται για
ασημένια κυρτά νομίσματα, με την παράσταση της ένθρονης Παναγίας
στον εμπροσθότυπο και τη μορφή του αυτοκράτορα ισταμένου στον
οπισθότυπο. Τα νομίσματα αυτά θεωρούνται εξέλιξη βυζαντινών κοπών
του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού.
Τα διαδέχτηκαν επίπεδα νομίσματα με την παράσταση του αγίου Ευγενίου
στον εμπροσθότυπο. Ο τύπος αυτός, με την απεικόνιση του πολιούχου αγίου
στη μια πλευρά και του αυτοκράτορα στην άλλη, καθιερώθηκε με ελάχιστες
εικονογραφικές παραλλαγές στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Το βάρος
των νομισμάτων ήταν 2,9 γραμμάρια, γεγονός που παραπέμπει περισσότερο
στο μουσουλμανικό dirhem ή σε σύγχρονες αρμενικές κοπές παρά στο
βυζαντινό νομισματικό σύστημα.
Η καθαρότητα σε ασήμι έφτανε γενικά το 95%. Στη διάρκεια της βασιλείας του
Ιωάννη Β΄ και των διαδόχων του ωστόσο, το βάρος και η καθαρότητα των
ασημένιων νομισμάτων μειώθηκαν σταδιακά, ακολουθώντας την παρακμή της
αυτοκρατορίας.
Οι κοπές της Τραπεζούντας διέφεραν κατά πολύ από αυτές των κρατών που
προέκυψαν μετά την άλωση της Πόλης το 1204, δηλαδή της Ηπείρου, της
Θεσσαλονίκης και της Νίκαιας. Η επιλογή του ασημιού ως βασικού μετάλλου
έγινε κατ' επίδραση των νομισματικών συστημάτων γειτονικών περιοχών και
λόγω της δυνατότητας εξόρυξης του μετάλλου σε ορυχεία της περιοχής.
Ας σημειωθεί ότι παρά το μονομεταλλικό χαρακτήρα του συστήματος η κοπή
των ασημένιων νομισμάτων έβαινε παράλληλα με την κοπή αντίστοιχων
χάλκινων κυρτών, απομιμήσεων παλαιοτέρων βυζαντινών νομισμάτων.
Οι κοπές αυτές ονομάζονταν πιθανότατα από τους συγχρόνους τους "τραχέα",
όπως και τα αντίστοιχα βυζαντινά νομίσματα.
Πηγή:http://www.ime.gr/choros/trapezounda/gr/webpages/30
2b.html

8. Τα νομίσματα των μεγάλων Κομνηνών
H οικονομική ευημερία και η έντονη εμπορική δραστηριότητα του 13ου και του 14ου αιώνα πιστοποιείται μεταξύ άλλων και με
την κοπή νομισμάτων στην Αυτοκρατορία της Tραπεζούντας. Στην εικόνα, νόμισμα του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μιχαήλ
(1344-1349).
Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. ΥΠ.ΠΟ/ΤΑΠ.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Θ΄, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1979, σ. 334.
©ΥΠ.ΠΟ
Νόμισμα του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Αλεξίου B΄ (1297-1330), που εικονίζει τον άγιο Ευγένιο.
Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. ΥΠ.ΠΟ/ΤΑΠ.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Θ΄, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1979, σ. 330.
©ΥΠ.ΠΟ
Νόμισμα του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Ιωάννη Β΄ Μεγάλου Κομνηνού (1280-4/1285-97).
Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. ΥΠ.ΠΟ/ΤΑΠ.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Θ΄, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1979, σ. 331.
©ΥΠ.ΠΟ
http://www.ime.gr/choros/trapezounda/gr/webpages/302b.html

9. Αρχαία νομίσματα από τον Πόντο
Πηγή: iefimerida.gr - https://www.iefimerida.gr/news/12339/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1-
%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-
%CE%B2%CF%81%CE%AD%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B1%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%89%CE%B6%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B7
Αρχαία ελληνικά νομίσματα βρέθηκαν στη Σωζόπολη
(Απολλωνία) Ελληνικά χάλκινα νομίσματα με την κεφαλή του
Απόλλωνα, που χρονολογούνται μεταξύ 4ου και 3ου αιώνα π. Χ.,
βρέθηκαν στη Σωζόπολη της Βουλγαρίας.
Σύμφωνα με ιστοσελίδα της Σόφιας, η ανακάλυψη έγινε κατά τη
διάρκεια ανασκαφών στον λόφο της Αγίας Μαρίνας, κοντά στη
Σωζόπολη, που βρίσκεται περίπου 30 χλμ νότια του Μπουργκάς,
στη βουλγαρική ακτή της Μαύρης Θάλασσας

10. Αρχαία νομίσματα, κομμένα στην Καππαδοκία
Αρχαία νομίσματα, κομμένα στην
Καππαδοκία, ανακαλύφθηκαν
στην αρχαία ελληνική πόλη
Άψαρο στην… Γεωργία στον
Πόντο!
http://www.arxeion-politismou.gr/2018/08/arxaia-nomismata-stin-Apsaro.html

11. Εισαγωγή στη Νομισματική του Ευξείνου Πόντου
Ο Εύξεινος Πόντος κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία
της ελληνικής νομισματοκοπίας, καθώς είναι μια περιοχή
όπου η εμφάνιση του νομίσματος ακολούθησε
ανεξάρτητους και παράλληλους δρόμους σε σχέση με την
πορεία του κερματόμορφου, παιστού νομίσματος σε
πολύτιμο μέταλλο που επινοήθηκε στην Ιωνία και στη
Λυδία στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. και υιοθετήθηκε
κατόπιν από τον υπόλοιπο ελληνικό κόσμο.
Οι λόγοι που οδήγησαν τις ανωτέρω πόλεις στην επιλογή
μιας τέτοιας μορφής πρωτό-νομίσματος αποτελούν
αντικείμενο συζήτησης, ωστόσο είναι σαφές ότι αυτό
αποτέλεσε ένα τοπικό μέσο συναλλαγών μεταξύ των
Ελλήνων αποίκων της περιοχής του Βόρειου και του
Δυτικού Ευξείνου Πόντου.

12. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι οι χυτές αιχμές βελών
αντικατέστησαν πραγματικές αιχμές, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν
αρχικά ως μέσο συναλλαγών.
Άλλοι συνδέουν την παραγωγή της προκερματικής αυτής μορφής
νομίσματος με τη λατρεία του Απόλλωνος Ιατρού, προστάτη του
μιλησιακού αποικισμού, του οποίου το τόξο και τα βέλη
αποτέλεσαν χαρακτηριστικά σύμβολα, ενώ χάλκινες αιχμές που
χρονολογούνται τον 7ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. έχουν βρεθεί ως
αφιερώματα στον ναό του θεού στην Ολβία.
Επιπλέον, η ευρύτερη περιοχή συνδέει τον Απόλλωνα με τους
Υπερβορείους, στους οποίους ο θεός έκρυψε το τόξο του μετά την
εξόντωση των Κυκλώπων, πριν αυτό σχηματίσει στον ουρανό τον
αστερισμό του Τοξότη.
Εισαγωγή στη Νομισματική του Ευξείνου
Πόντου

13. Απολλωνία Ποντική - Νομισματική
Στην Απολλωνία Ποντική αποδίδεται η παραγωγή ενός
τμήματος μιας πολύ σημαντικής προκερματικής μορφής
νομίσματος, η οποία κυριάρχησε στην περιοχή του
Δυτικού και Βορειοδυτικού Ευξείνου Πόντου κατά τον 6ο
και 5ο αιώνα π.Χ.
Πρόκειται για τα χάλκινα, χυτά νομίσματα σε μορφή
αιχμής βελών, γνωστά στην έρευνα από μεγάλους
«θησαυρούς», αλλά και μεμονωμένα ευρήματα που
ήρθαν στο φως τόσο στην περιοχή της σημερινής
Βουλγαρίας, όσο και της Ίστρου και της Ολβίας.
Καθοριστικό στοιχείο για την απόδοση μέρους αυτής
της παραγωγής στην Απολλωνία ήταν η εύρεση αιχμών
που φέρουν στην επιφάνειά τους ανάγλυφη άγκυρα, η
οποία αποτελεί τον νομισματικό τύπο της Απολλωνίας,
και το γράμμα Α ή μόνον το γράμμα Α.
Επιπλέον στην ευρύτερη περιοχή της Απολλωνίας, όπως
και της Ολβίας, βρέθηκαν μήτρες κατασκευής χυτών
αιχμών, γεγονός που επιβεβαιώνει την παραγωγή τους
στις περιοχές αυτές.

14. Η έναρξη της αργυρής, παιστής
νομισματοκοπίας της Απολλωνίας τοποθετείται
τον 5ο αιώνα π.Χ.
Η πόλη εκδίδει ανεπίγραφα ημιωβόλια και
δραχμές του τύπου άγκυρα/σβάστικα,
εκδόσεις, οι οποίες πρόσφατα χρονολογήθηκαν
στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ., ενώ στο
δεύτερο μισό του αιώνα μπορεί να
χρονολογηθεί το μοναδικό ημιωβόλιο αυτού
του τύπου που φυλάσσεται στο Βρετανικό
Μουσείο και φέρει στην οπίσθια όψη το
επιγράφιο ΑΠΟ.
Στην οπίσθια όψη του τύπου άγκυρα/σβάστικα
συχνά χαράσσονται δελφίνια ανάμεσα στις
κεραίες της σβάστικας, ενώ συνήθως και στην
εμπρόσθια όψη συναντάμε μια καραβίδα,
σύμβολο που όμως απουσιάζει από τις πρώτες
εκδόσεις.
Απολλωνία Ποντική - Νομισματική

15. Περί το τρίτο τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ. η Απολλωνία θέτει σε κυκλοφορία
δραχμές, οι οποίες φέρουν τη γνωστή άγκυρα ως εμπροσθότυπο και την
κεφαλή της Μέδουσας ως οπισθότυπο, γεγονός που αποδίδεται στην επιρροή
που ασκεί την εποχή αυτή η Αθήνα στην ευρύτερη περιοχή.
Αμέσως μετά, ο νομισματικός τύπος θα αλλάξει με τη μεταφορά της
παράστασης της Μέδουσας στην εμπρόσθια όψη και της παράστασης της
άγκυρας στην οπίσθια όψη αντίστοιχα. Ο νέος τύπος Μέδουσα/άγκυρα θα
εξακολουθήσει να κόβεται για έναν σχεδόν αιώνα, έως τα μέσα περίπου του
τρίτου τετάρτου του 4ου αιώνα π.Χ..
Προς τα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. η πόλη εκδίδει μια σπάνια σειρά διωβόλων
που φέρουν την πετασοφόρο κεφαλή του Ερμή κατενώπιον ως εμπροσθότυπο
και τη γνωστή άγκυρα με την καραβίδα ως οπισθότυπο. Κατά τον 4ο αιώνα
π.Χ. η πόλη εκδίδει διώβολα με τη μετωπική κεφαλή του Απόλλωνος ως
εμπροσθότυπο και την άγκυρα ως οπισθότυπο.
Στη φάση αυτή εμφανίζονται και αρχικά ονομάτων των υπευθύνων για τη
νομισματοκοπία αρχόντων. Την ίδια περίοδο η πόλη εκδίδει για πρώτη φορά
τετράδραχμα με την κεφαλή του Απόλλωνος προς τα αριστερά ή τα δεξιά ως
εμπροσθότυπο, ενώ στην οπίσθια όψη, με την άγκυρα και την καραβίδα, τα
ονόματα των αρχόντων χαράσσονται τώρα ολογράφως.
Παράλληλα τίθεται σε κυκλοφορία και μια νέα σειρά διωβόλων στον τύπο των
τετραδράχμων. Τέλος, είναι αυτός ο αιώνας κατά τον οποίo η πόλη θα
προχωρήσει για πρώτη φορά και στην έκδοση παιστών, χάλκινων νομισμάτων.
Προς τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. η νομισματική
παραγωγή της Απολλωνίας διακόπτεται, καθώς
η πόλη δεν φαίνεται να προέβη στην κοπή
μεταθανάτιων εκδόσεων τόσο του Αλεξάνδρου
Γ΄ όσο και του Λυσιμάχου.
Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η κοπή μιας
σειράς εξαιρετικά σπάνιων τετραδράχμων που
χρονολογούνται στα τέλη του 3ου ή στις αρχές
του 2ου αιώνα π.Χ.
Τα νομίσματα αυτά φέρουν την κεφαλή του
Απόλλωνος προς τα δεξιά ως εμπροσθότυπο,
και τον Απόλλωνα όρθιο, γυμνό, να κρατά τόξο
και βέλος με το αριστερό χέρι και κλάδο δάφνης
με το δεξί
Απολλωνία Ποντική - Νομισματική

16. Μεσημβρία - Νομισματική
Η έναρξη της νομισματικής παραγωγής της Μεσημβρίας
τοποθετείται στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Η πόλη
εκδίδει αργυρούς οβολούς και δραχμές που φέρουν
κορινθιακό κράνος κατενώπιον ως εμπροσθότυπο και
έγκοιλο τετράγωνο στην οπίσθια όψη.
Πολύ σύντομα το έγκοιλο τετράγωνο του οπισθοτύπου θα
παραχωρήσει τη θέση του σε έναν τετράκτινο τροχό. Έτσι
διαμορφώνεται ο τύπος κορινθιακό κράνος τετράκτινος
τροχός, ο οποίος και θα παραμείνει σταθερός στη
νομισματική ιστορία της πόλης.
Τα τέσσερα διάχωρα που δημιουργούν οι ακτίνες του
τροχού, στην αρχή παραμένουν ακόσμητα, λίγο αργότερα
όμως κοσμούνται με ισάριθμες σβάστικες ή με το εθνικό
ΜΕΣ και μια σβάστικα ή με το εθνικό ΜΕΤΑ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια δραχμή που χρονολογείται
στον 5ο αιώνα π.Χ. και φέρει στα δύο μόνο διάχωρα
κρανοφόρο κεφαλή στα αριστερά και σβάστικα.
Προς τα τέλη του 5ου και κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα
π.Χ. η πόλη εκδίδει διώβολα σε μεγάλους αριθμούς στον
γνωστό τύπο κορινθιακό κράνος κατενώπιον/τετράκτινος
τροχός με το εθνικό ΜΕΤΑ.
Στη φάση αυτή εμφανίζονται και κάποια αρχικά ονομάτων
των υπευθύνων για τη νομισματοκοπία αρχόντων. Τον 4ο
αιώνα π.Χ., και παράλληλα με τις αντίστοιχες εκδόσεις της
Απολλωνίας, μπορεί να χρονολογηθεί το μοναδικό γνωστό
έως σήμερα τετράδραχμο της Μεσημβρίας στον γνωστό τύπο
κορινθιακό κράνος κατενώπιον/τετράκτινος τροχός, το εθνικό
ΜΕΤΑ και την αναγραφή του ονόματος ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΟΣ.
Τον ίδιο αιώνα, και πιθανότατα κατά το πρώτο μισό του, η
πόλη θα θέσει σε κυκλοφορία για πρώτη φορά και χάλκινα
νομίσματα, σε τύπους που παραπέμπουν στις αργυρές της
εκδόσεις, όπως κορινθιακό κράνος κατενώπιον/τετράκτινος
τροχός με το εθνικό ΜΕΤΑ, ή νέους όπως κεφαλή
Αθηνάς/τετράκτινος τροχός με το εθνικό ΜΕΤΑ

17. Προς τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. η αυτόνομη
νομισματοκοπία της Μεσημβρίας σε άργυρο διακόπτεται.
Εντούτοις, η παραγωγή σε χαλκό συνεχίζεται και μάλιστα
περί το 275 π.Χ. η πόλη θα θέσει σε κυκλοφορία τον τύπο
γυναικεία κεφαλή/ Αθηνά Πρόμαχος, ο οποίος θα συνεχίσει
να εκδίδεται έως και τον 2ο αιώνα π.Χ.
Παράλληλα, και από τα μέσα περίπου του 3ου αιώνα π.Χ., η
πόλη θα προχωρήσει στην κοπή μεταθανάτιων εκδόσεων
στο όνομα του Αλεξάνδρου Γ΄. Η παραγωγή αυτή θα
συνεχιστεί απρόσκοπτη έως και το δεύτερο τέταρτο του 1ου
αιώνα π.Χ., καθιστώντας τη Μεσημβρία το πιο δραστήριο
νομισματοκοπείο του Ευξείνου Πόντου στην παραγωγή
αυτών των νομισμάτων.
Οι τελευταίες της εκδόσεις αποτελούν παράλληλα και τις
τελευταίες κοπές στο όνομα του Αλεξάνδρου και μπορούν
να χρονολογηθούν περί το 65 π.Χ., καθώς το
νομισματοκοπείο της Μεσημβρίας φαίνεται να διακόπτει τη
λειτουργία του με τον θάνατο του Μιθριδάτου ΣΤ΄
Ευπάτορος και να επαναλειτουργεί κατά την αυτοκρατορική
περίοδο, με τη μεγαλύτερη παραγωγή του να χρονολογείται
στον 2ο και στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα μ.Χ..
Μεσημβρία - Νομισματική

18. Οδησσός - Νομισματική
Η έναρξη της νομισματικής παραγωγής της Οδησσού
τοποθετείται στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ. και
αφορά σε κοπές χάλκινων νομισμάτων.
Οι εκδόσεις αυτές φέρουν γυναικεία κεφαλή ως
εμπροσθότυπο και ως οπισθότυπο τον τοπικό Μεγάλο
Θεό ανακεκλιμένο σε βάθρο, στη βάση του οποίου
χαράσσεται η επιγραφή ΟΔΗΣΙΤΩΝ .
Κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ. η πόλη θα θέσει σε
κυκλοφορία έναν νέο τύπο χάλκινου νομίσματος.
Οι εκδόσεις αυτές φέρουν τη δαφνοστεφή κεφαλή του
Διός ως εμπροσθότυπο και έναν ιππέα με το επιγράφιο
ΟΔΗΣΙΤΩΝ ως οπισθότυπο.
Παράλληλα, και από το 280 περίπου π.Χ., η Οδησσός θα
θέσει σε κυκλοφορία μεταθανάτιες εκδόσεις αργυρών
τετραδράχμων και χρυσών στατήρων στο όνομα του
Αλεξάνδρου Γ’.
Η παραγωγή αυτή θα διακοπεί στο μεταίχμιο του 3ου προς
τον 2ο αιώνα π.Χ., γεγονός που αποδίδεται στις πιέσεις που
ασκούν στην πόλη, την εποχή αυτή, τα τοπικά φύλα.

19. Ολβία - Νομισματική
Η Ολβία υπήρξε ένα από τα πιο παραγωγικά
νομισματοκοπεία του Ευξείνου Πόντου, με τη
λειτουργία του να εκτείνεται από τον 6ο αιώνα π.Χ. έως
και την αυτοκρατορική περίοδο.
Εντούτοις η εναρκτήρια νομισματική της παραγωγή,
καθώς και η ακριβής χρονολόγησή της παραμένει ακόμη
υπό συζήτηση, καθώς συνδέεται με το περίπλοκο
ζήτημα της σχέσης Ολβίας.
Πρόκειται για ένα θέμα που ακόμη απασχολεί την
έρευνα και σχετίζεται με το αν η πρώτη εγκατάσταση
στην περιοχή, ο Βορυσθένης, που ιδρύθηκε στη
χερσόνησο του Μπερεζάν στο δεύτερο μισό του 7ου
αιώνα π.Χ., μετεξελίχθηκε έως τα μέσα του 6ου αιώνα
στην Ολβία, ενσωματώνοντας παράλληλα τον πρώτο
οικισμό, άποψη που φαίνεται να κυριαρχεί, ή εάν οι
δύο αυτοί οικισμοί, το άστυ και το εμπόριον
εξελίχθηκαν παράλληλα, με τον πρώτο να απορροφά
τελικά τον δεύτερο, στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα
π.Χ.
Στην Ολβία, λοιπόν, αποδίδεται η πρωιμότερη νομισματική
παραγωγή του Βόρειου Ευξείνου Πόντου. Πρόκειται για ένα
πολύ σημαντικό προκερματικό είδος χάλκινου, χυτού
νομίσματος σε μορφή αιχμής βελών, το οποίο κυκλοφόρησε σε
ολόκληρo τον Βόρειο και Δυτικό Εύξεινο Πόντο,
με την παραγωγή του να τοποθετείται στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ.
Νομίσματα αυτής της μορφής αποδίδονται επίσης στην
Ίστρο και στην Απολλωνία, ενώ η παραγωγή τους συνδέεται
με τη λατρεία του Απόλλωνος Ιατρού, κοινή και στις τρεις
αυτές πόλεις.

20. Αρχαία ελληνικά
νομίσματα-δελφίνια, το αρχαίο ευρώ του Πόντου
Η αρχαία ελληνική πόλις Ολβία (= ευδαίμων, ευτυχής, μακαρία] η Ποντική
(ή/και Βορυσθένις) - αποικία Μιλησίων, ήδη από τον 7ο αι. π.Χ.
τουλάχιστον στον βόρειο Πόντο, ήταν γνωστή για τους ναυτεργάτες που
παρείχε, και το εμπόριο δημητριακών και ψαριών... αλλά και για το
περίεργο σχήμα κάποιων (ανταλλακτικών) νομισμάτων της, που είχαν
σχήμα δελφινιού!
Τα δελφίνια θεωρούνταν φίλοι των ναυτικών – και δη των ναυαγών -
θεωρούνταν ευοίωνοι οιωνοί, και ήταν ιερά και αφιερωμένα στον θεό
Απόλλωνα
Πηγή: http://www.arxeion-politismou.gr/2020/04/xepouliountai-arxaia-nomismata-delfinia.html

21. Κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. η Ολβία θα
προβεί στην έκδοση της δεύτερης προκερματικής μορφής
νομίσματος που κυκλοφόρησε στην περιοχή.
Πρόκειται για εκδόσεις σε μορφή χυτών, χάλκινων
δελφινιών, τα οποία κυκλοφόρησαν έως και τα τέλη του
5ου αιώνα π.Χ.
Αρχικά τα νομίσματα αυτά φέρουν το σχήμα του
δελφινιού και στις δύο όψεις τους, σταδιακά όμως η μια
όψη παραμένει επίπεδη και φέρει συχνά σύμβολα ή
γράμματα.
Στις εκδόσεις του 5ου αιώνα, μάλιστα, εμφανίζονται οι
επιγραφές ΑΡΙΧΟ και ΘΥ.
Στα νομίσματα αυτά φαίνεται να αντανακλάται η
σπουδαιότητα της λατρείας του Απόλλωνος Δελφινίου, ο
ναός του οποίου αποτελούσε το κεντρικό τέμενος της
πόλης.
Ολβία - Νομισματική

22. Σύντομα όμως, και εντός του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ., η
πόλη θα προχωρήσει στην έκδοση ενός ακόμη νέου είδους
νομίσματος.
Πρόκειται για μεγάλα, χάλκινα, χυτά, βαρύσταθμα, δισκόμορφα
νομίσματα που φέρουν την κεφαλή της Αθηνάς με ένα δελφίνι
ως εμπροσθότυπο και ως οπισθότυπο τετράκτινο τροχό όπου
συχνά αναγράφεται το όνομα του άρχοντος Παυσανίου.
Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 5ου αιώνα π.Χ. η πόλη
θα κόψει έναν νέο τύπο χάλκινων βαρύσταθμων νομισμάτων, ο
οποίος φέρει ένα μετωπικό γοργόνειο ως εμπροσθότυπο και ως
οπισθότυπο έναν αετό να πετά προς τα δεξιά κρατώντας με τα
νύχια του ένα δελφίνι και το επιγράφιο ΑΡΙΧ ή έναν τετράκτινο
τροχό με το ίδιο επιγράφιο.
Την ίδια εποχή και για μικρό πάντως διάστημα η πόλη κόβει και
παιστούς αργυρούς στατήρες με τον Ηρακλή να τεντώνει το τόξο
του και το όνομα ΕΜΙΝΑΚΟ στην εμπρόσθια όψη και τροχό με
τέσσερα δελφίνια στην οπίσθια όψη.
Η πόλη θα προχωρήσει στην τελική κοπή βαρύσταθμων χυτών
νομισμάτων κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 4ου αιώνα π.Χ.
εκδίδοντας έναν νέο τύπο που φέρει τη μετωπική κεφαλή της
Δήμητρoς στην εμπρόσθια όψη και τον αετό να στέκεται με τα
φτερά ανοικτά επάνω σε δελφίνι και το επιγράφιο ΟΛΒΙΗ στην
οπίσθια όψη.
Ολβία - Νομισματική

23. Την ίδια εποχή η πόλη θα κόψει και τα πρώτα της
παιστά χάλκινα νομίσματα, ενώ θα ακολουθήσουν και
αργυρές αλλά και χρυσές παιστές εκδόσεις, καθώς η
πόλη εγκαταλείπει την τεχνική των χυτών νομισμάτων.
Η παιστή αυτή παραγωγή της Ολβίας της ύστερης
κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου φέρει
συνήθως στις εμπρόσθιες όψεις των νομισμάτων της
την κεφαλή μιας από τις βασικές θεότητες της πόλης,
όπως του Απόλλωνος, της Δήμητρoς, του Διός, της
Αθηνάς και του Ηρακλέους, ενώ ξεχωριστή θέση
κατέχει η κεφαλή του ποτάμιου θεού Βορυσθένους.
Αντίστοιχα στις οπίσθιες όψεις χαράσσονται συνήθως
κάποια από τα σύμβολα των θεών, ενώ ειδικά η
παράσταση του αετού με το δελφίνι θα χαρακτηρίζει το
νομισματοκοπείο της πόλης καθ’ όλη αυτή την
περίοδο.
Ολβία - Νομισματική

24. Παντικάπαιον - Νομισματική
Η εναρκτήρια νομισματοκοπία του Παντικαπαίου τοποθετείται
στον πρώιμο 5ο αιώνα π.Χ. και αποτελείται από αργυρές
δραχμές και τις υποδιαιρέσεις τους, ήτοι ημίδραχμα,
διώβολα και οβολούς.
Τα νομίσματα αυτά φέρουν κεφαλή λεοντής ως
εμπροσθότυπο και έγκοιλο τετράγωνο στην οπίσθια όψη,
αδρό αρχικά, τετραμερές σταδιακά, εντός του οποίου
χαράσσονται συχνά σύμβολα ή το εθνικό ΠΑΝ, ΠΑΝΤ ή
ΠΑΝΤΙ.
Σε κάποιες εκδόσεις αντί του εθνικού χαράσσεται το
επιγράφιο ΑΠ ή ΑΠΟΛ. Οι εκδόσεις αυτές χρονολογούνται στο
τρίτο τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ. και πιστεύεται ότι κόπηκαν
στον ναό του Απόλλωνος που ιδρύθηκε περί τα μέσα του
αιώνα.
Οι κοπές αυτές θεωρούνται ένα είδος συμμαχικού νομίσματος
που εκδόθηκε για τις ανάγκες του βασιλείου του Κιμμερίου
Βοσπόρου, το οποίο είχε ιδρυθεί περί το 480 π.Χ. με
πρωτεύουσα το Παντικάπαιον, για να αντιμετωπίσουν οι
ελληνικές πόλεις του Κιμμερίου Βοσπόρου τις πιέσεις των
Σκυθών.
Ο ίδιος εμπροσθότυπος, με την κεφαλή όμως ενός κριού ως
οπισθότυπο, θα συνεχίσει να εκδίδεται και εντός του 4ου
αιώνα π.Χ. πριν η πόλη υιοθετήσει έναν νέο εμπροσθότυπο
ο οποίος θα χαρακτηρίσει εφεξής τις εκδόσεις του
Παντικαπαίου τόσο σε άργυρο όσο και σε χαλκό.
Πρόκειται για την κεφαλή του Πανός, η οποία αποτελεί και το
λαλούν σήμα της πόλης, και συνοδεύεται από ποικιλία
παραστάσεων στις οπίσθιες όψεις των νομισμάτων, όπως την
κεφαλή ενός λέοντος, ταύρου, γρύπα ή ίππου, λέοντα να
θραύει δόρυ, με το εθνικό να αναγράφεται πάντοτε
βραχυγραφικά.

25. Εντούτοις τα αριστουργήματα του νομισματοκοπείου
του Παντικαπαίου θα αποτελέσουν οι χρυσές του
εκδόσεις στατήρες και ημιστάτηρα που
χρονολογούνται στον 4ο αιώνα π.Χ. και φέρουν την
κεφαλή του Πανός, γενειοφόρου, κισσοστεφούς, ως
εμπροσθότυπο και έναν γρύπα με δόρυ στο στόμα να
στέκεται επάνω σε στάχυ και το εθνικό ΠΑΝ ως
οπισθότυπο.
Ο στάχυς μοιάζει να αποτελεί αναφορά στον
πλούτο της περιοχής σε σιτηρά, ενώ o γρύπα φέρνει
στον νου την αναφορά του Ηροδότου στους
«χρυσοφύλακας γρῦπας» του βορρά.
Το νομισματοκοπείο του Παντικαπαίου θα συνεχίσει
τη λειτουργία του έως και τον ύστερο 1ο αιώνα π.Χ.
Εκδίδοντας χάλκινα, αργυρά και περιστασιακά χρυσά
νομίσματα.
Σταδιακά νέοι τύποι εμφανίζονται στη νομισματική
εικονογραφία της πόλης, όπως αυτοί του Απόλλωνος
και του Διονύσου, ενώ και η ολογραφική μορφή του
εθνικού, ΠΑΝΤΙΚΑΠΑΙΤΩΝ, εμφανίζεται από τον 3ο
αιώνα π.Χ. και φαίνεται να κυριαρχεί εφεξής.
Παντικάπαιον - Νομισματική

26. Χερσόνησος Ταυρική - Νομισματική
Η έναρξη της νομισματικής παραγωγής της Ταυρικής Χερσονήσου
τοποθετείται στον πρώιμο 4ο αιώνα π.Χ. και αφορά σε μια εύρωστη
παραγωγή κυρίως χάλκινων και μικρού αριθμού αργυρών νομισμάτων.
Η απεικόνιση της Αρτέμιδος Παρθένου φαίνεται να κυριαρχεί ως
εμπροσθότυπος και στα δύο μέταλλα, ενώ στις οπίσθιες όψεις
εικονίζονται ποικίλα θέματα, όπως ιχθύς και κορύνη, ένας ταύρος, λεοντή
και κορύνη, ένα αστέρι, ένας γρύπας κ.ά., ενώ το εθνικό αναγράφεται κατά
κανόνα σε βραχυγραφική μορφή, ΧΕΡ.
Ιδιαίτερη φαίνεται η περίπτωση μιας χάλκινης έκδοσης με την Αρτέμιδα
Παρθένο σε τέθριππο ως εμπροσθότυπο και οπλίτη με δόρυ και ασπίδα
και το εθνικό ΧΕΡ ως οπισθότυπο, την οποία ορισμένοι ερευνητές
συνδέουν με νίκη την οποία κατήγαγε η Χερσόνησος κατά της Ολβίας, στα
μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., με αποτέλεσμα την επέκτασή της στη
Βορειοδυτική Κριμαία.
Κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ. η πόλη αρχίζει τη σταθερή παραγωγή
αργυρών νομισμάτων, η οποία θα συνεχιστεί έως και τα ρωμαϊκά χρόνια,
αν και σαφώς μειωμένη από τον 1ο αιώνα π.Χ.
Στο διάστημα περί τα τέλη του 2ου και τις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. η
πόλη θα θέσει σε κυκλοφορία μια ξεχωριστή σειρά αργυρών δραχμών με
την πυργοστεφή κεφαλή της Αρτέμιδος Παρθένου ως εμπροσθότυπο και
ένα ελάφι με το εθνικό ΧΕΡ και το όνομα ΜΟΙΡΙΟΣ ως οπισθότυπο.
Η Ταυρική Χερσόνησος έχει να επιδείξει μια πλούσια
νομισματική παραγωγή και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η παραγωγή αυτή, σε
αντίθεση με τη συντριπτική πλειονότητα των υπολοίπων
επαρχιακών νομισματοκοπείων της αυτοκρατορικής περιόδου,
δεν απεικονίζει ποτέ πορτρέτα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, παρά
μόνον τοπικά θέματα και συνήθως την Αρτέμιδα Παρθένο.
Η νομισματοκοπία αυτή θα συνεχιστεί έως τα μέσα του 3ου
αιώνα μ.Χ., μέχρι τη βασιλεία του αυτοκράτορος Γαλλιηνού,
οπότε και θα διακοπεί οριστικά.

27. Απολλωνία-Πληροφορίες
Η Σωζόπολη (Απολλωνια) είναι μια από τις παλαιότερες πόλεις της ακτής της Μαύρης Θάλασσας της Βουλγαρικής
Θράκης. Η πρώτη εγκατάσταση στα μέρη αυτά χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού.
Υποθαλάσσιες έρευνες στην περιοχή του λιμανιού έφεραν στο φως απομεινάρια κατοικιών, κεραμικά πήλινα
σκεύη, λίθινα και ξύλινα εργαλεία από αυτή την εποχή. Στον κόλπο της Σωζόπολης έχουν ανακαλυφθεί πολλές
άγκυρες από τη 2η και 1η χιλιετία π.Χ., απόδειξη δραστήριας ναυσιπλοΐας από την αρχαιότητα.
Η σημερινή πόλη ιδρύθηκε από Έλληνες αποίκους από τη Μίλητο ως Άνθεια, με επικεφαλής τον Αναξίμανδρο. Η
πόλη διοικήθηκε από ένα ελεγμένο συμβούλιο αρχόντων και αναπτύχθηκε ως εμπορικό και ναυτικό κέντρο.
Συγκεκριμένα αναπτύχθηκε το εμπόριο κρασιού, αλατιού, υφασμάτων κεραμικής και χαλκού.
Το όνομα σύντομα άλλαξε σε Απολλωνία, λόγω ενός ναού της πόλης αφιερωμένου στον Απόλλωνα, που περιείχε
ένα διάσημο κολοσσιαίο άγαλμα του θεού Απόλλωνα, έργο του Κάλαμι, ύψους 30 πήχεων, που μεταφέρθηκε
αργότερα στη Ρώμη από το Λούκουλλο και τοποθετήθηκε στο Καπιτώλιο.
Σύμφωνα με τον Ψευδο-Σκύλακα, η Απολλωνία ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που συναντούσε κανείς περιπλέοντας
προς τα βόρεια τις δυτικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Τα νομίσματα, που πρωτοεμφανίζονται τον 6ο αιώνα
π.Χ., φέρουν το όνομα Απολλωνία και την εικόνα του Απόλλωνα.
Τα αυτοκρατορικά νομίσματα, που ακολουθούν το πρώτο μισό του τρίτου αιώνα μ.Χ., και ο Πευτιγγεριανός
Πίνακας περιέχει επίσης το όνομα Απολλωνία, αλλά ο "Περίπλους του Ευξείνου Πόντου", 85, και τα έχουν μόνο το
νέο όνομα Σωζόπολη.
Η νησίδα στην οποία διαμορφώθηκε είναι πλέον συνδεδεμένη με την ξηρά με μια στενή γλώσσα γης. Οι κάτοικοί
της, κατά το παρελθόν ως επί το πλείστον Έλληνες, ζούσαν από την αλιεία και τη γεωργία.
Η πόλη εδραιώθηκε ως εμπορικό και ναυτικό κέντρο κατά τους επόμενους αιώνες. Διατηρούσε στενές πολιτικές
και εμπορικές σχέσεις με τις πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας - Μίλητο, Αθήνα, Κόρινθο, Ηράκλεια Ποντική και τα νησιά
Ρόδο, Χίο, Λέσβο κ.α.
Η εμπορική της επίδραση στις Θρακικές περιοχές βασιζόταν σε μια συνθήκη με τους ηγεμόνες του βασιλείου των
Οδρυσών από τον 5ο αιώνα π.Χ. Το σύμβολο της πόλης - η άγκυρα, εμφανίζεται σε όλα τα νομίσματα, που
κόπηκαν στην Απολλωνία από τον 6ο αιώνα π.Χ. είναι απόδειξη της σημασίας του θαλάσσιου εμπορίου της.
Η πλούσια πόλη έγινε σύντομα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο. Στο κέντρο της πόλης υπάρχει αρχαιολογικό μουσείο
όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει μερικά από τα ευρήματα.
ΠΙΣΩ

28. Μεσημβρία-Πληροφορίες
Η Μεσημβρία είναι η μοναδική αποικία σε ολόκληρη την επικράτεια
του Εύξεινου Πόντου που χτίστηκε από Έλληνες δωρικής καταγωγής.
Βρίσκεται στη χερσόνησο του Νεσέμπαρ, όπου υπάρχει και η σύγχρονη
ομώνυμη πόλη της Βουλγαρίας.
Ετυμολογικά η λέξη «Νεσέμπαρ» αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας λέξης
«Μεσημβρία».
Για την ίδρυση της αποικίας οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς μάς έχουν
διασώσει ορισμένα πολύτιμα στοιχεία.
Ο Ηρόδοτος, για παράδειγμα, αναφέρει ότι άποικοι από την
Καλχηδόνα και το Βυζάντιο ίδρυσαν τη Μεσημβρία,
ενώ κατά το Σκύμνο το Χίο η πόλη χτίστηκε από κατοίκους της
Καλχηδόνας και της μητρόπολής της, των Μεγάρων.
Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων, τέλος, μας πληροφορεί ότι η
Μεσημβρία ιδρύθηκε από Μεγαρείς αποίκους. Από ένα άλλο χωρίο
του Ηροδότου5 γίνεται φανερό ότι η πόλη της Μεσημβρίας υπήρχε
ήδη κατά την περιβόητη εκστρατεία του Δαρείου στη Σκυθία, γύρω στο
513 π.Χ.
Οι αρχαιολογικές έρευνες στο χώρο της αρχαίας Μεσημβρίας έχουν
δείξει ότι ο ελληνικός οικισμός χτίστηκε στη θέση ενός προϋπάρξαντος
θρακικού οικισμού. Ίσως το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση της
γειτονικής αποικίας της Μεσημβρίας, της Βιζώνης, στα τέλη του 5ου αι.
π.Χ.
ΠΙΣΩ

29. Οδησσός-Πληροφορίες
Στη θέση της σημερινής Οδησσού υπήρξε αρχαία Ελληνική αποικία, δεν
πρέπει όμως να συγχέεται με τη συνώνυμή της αποικία στην θρακική
ακτή, τη σημερινή Βάρνα.
Σήμερα υπάρχει σημαντικός αριθμός σωζόμενων μνημείων στην
ευρύτερη περιοχή. Στα χρόνια του Μεσαίωνα η περιοχή δέχτηκε
επιθέσεις από νομαδικές φυλές, Τουρκικής καταγωγής, κυρίους από
τους Πετσενέγους και τους Κουμάνους, ενώ αποτέλεσε ανάλογα με τη
χρονική περίοδο τμήμα της Ρως του Κιέβου, του Μεγάλου Δουκάτου της
Λιθουανίας, του Χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας.
Στα τέλη του 18ου αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρώσους κατά τη
διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1787 - 1792. Στις 25
Σεπτεμβρίου 1789, οι Ρωσικές δυνάμεις κάτω από τις διαταγές του Ιβάν
Γκούντοβιτς, κατέλαβαν την περιοχή. Το 1792 με την συνθήκη του
Ιάσιου, η περιοχή πέρασε επίσημα κάτω από την κυριαρχία της Ρωσίας
και αποτέλεσε τμήμα της λεγόμενης Ρωσία.
Η Μεγάλη Αικατερίνη, που ηγείτο της Ρωσίας εκείνη την εποχή,
θεώρησε ότι η περιοχή έχει σημαντικά στρατηγικά πλεονεκτήματα και
έδωσε εντολή να θεμελιωθεί μια πόλη στο σημείο όπου είχε οχυρωθεί ο
Ρωσικός στρατός, αποβλέποντας στη δημιουργία ενός σημαντικού
στρατιωτικού λιμανιού στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Έτσι το
1794 ιδρύεται η πόλη της Οδησσού.
ΠΙΣΩ

30. Ολβία-Πληροφορίες
Οι άποικοι όπως μας πληροφορεί ο Ευσέβιος ο Καισαρείας, φαίνεται πως
αρχικά εγκαταστάθηκαν στην απέναντι νησίδα το σημερινό Μπερεζάν,
αλλά σταδιακά πέρασαν απέναντι στις εκβολές του Μπουγκ, ιδρύοντας
την Ολβία.
Στην Ολβία υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα Δελφίνιο. Οι
κάτοικοι εκτός από τον Απόλλωνα λάτρευαν και τον Αχιλλέα, ως θεό.
Ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την πόλη κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και έχει
διασώσει μία περιγραφή της πόλης. Αξιοσημείωτη είναι η σπάνια
επιγραφή του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ. η οποία βρέθηκε στην περιοχή
σκαλισμένη σε πέτρινη επιφάνεια και καταγράφει την βολή με τόξο του
Αναξαγόρα πολίτη της Ολβίας ο οποίος έριξε το βέλος του στα 500
περίπου μέτρα, γεγονός που κάνει την βολή την παλαιότερη
καταγεγραμμένη τόξευση μακρινών αποστάσεων στην ιστορία.
Η Ολβία πολιορκήθηκε το 331 π.Χ. από τον στρατηγό του Μεγάλου
Αλεξάνδρου Ζωπυρίωνα, χωρίς τελικά αυτός να καταφέρει να κυριεύσει
την πόλη.
Τον 3ο αιώνα π.Χ. η πόλη αρχίζει να παρακμάζει. Αρχικά κατακτήθηκε από
τον βασιλιά Σκίλουρο της Σκυθίας και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στο
βασίλειο του Πόντου, του Βασιλιά Μιθριδάτη.
Τον 3ο αιώνα μ.Χ. η πόλη δέχτηκε απανωτές επιθέσεις, αρχικά των Γετών
και στην συνέχεια των Γότθων, με αποτέλεσμα μέχρι τα μέσα του 4ου
αιώνα να εγκαταλειφθεί εντελώς.
ΠΙΣΩ

31. Παντικάπαιον-Πληροφορίες
Το Παντικάπαιον ήταν σημαντική αρχαιοελληνική πόλη και
λιμένας στην Ταυρική, κείμενη σε λόφο στη δυτική πλευρά
του Κιμμέριου Βόσπορου στην έξοδο της λίμνης
Μαιώτιδος, εκεί που σήμερα είναι η πόλη Κερτς.
Ιδρυτές της πόλης θεωρούνται οι Μιλήσιοι κατά τον ύστερο
7ο-πρώιμο 6ο αιώνα.Κατά τον 5ο - 4ο αιώνα. η πόλη έγινε
έδρα των δυναστειών των Αρχαιανακτιδών και των
Σπαρτοκιδών, βασιλέων του βασιλείου του Βοσπόρου όπου
και ονομαζόταν ενίοτε Βόσπορος.
Την εποχή εκείνη γνώρισε μεγάλη ακμή από το σιτεμπόριο
που ανέπτυξε με άλλες αρχαίες ελληνικές πόλεις.
Η οικονομική της πτώση κατά τον 4ο και 3ο αιώνα Π.Κ.Ε.
ήταν το αποτέλεσμα αφενός οι επιδρομές των Σαρμάτων
στα βόρεια και αφετέρου το άνοιγμα νέων αγορών και του
αυξανόμενου ανταγωνισμού ιδίως του αιγυπτιακού
σταριού.
Ο τελευταίος των Σπαρτοκιδών άφησε το βασίλειό του
στον Μιθριδάτη Στ', βασιλέα του Πόντου, το 115 π.Χ. όταν
κατέλαβε τη νότια Ρωσία.
ΠΙΣΩ

32. Χερσόνησος Ταυρική-Πληροφορίες
Η πόλη ιδρύθηκε από αποίκους της Ηράκλειας της Ποντικής, η οποία με την σειρά της
ήταν αποικία των Μεγαρέων στην Αττική.
Οι περισσότερες πληροφορίες για την ίδρυση της πόλης προέρχονται στα γραπτά του
Ψευδοσκύλακα 4ος αιώνας π.Χ., ο οποίος αναφέρει επίσης πως συμμετείχαν και
κάτοικοι της Δήλου στην δημιουργία της αποικίας, κάτι που οδηγεί στην εκτίμηση πως
η πόλη ιδρύθηκε κατά το 422 με 421 π.Χ. καθώς η χρονολογία συμπίπτει με τις
επιθέσεις που δέχτηκαν από τους Αθηναίους τόσο η Ηράκλεια όσο και η Δήλος την
περίοδο αυτή, ενώ ο Στράβωνας 1ος αιώνας π.Χ. απλά αναφέρει πως ιδρύθηκε από
την Ηράκλεια.
Έχει επίσης γίνει η υπόθεση πως η πόλη ιδρύθηκε έναν αιώνα πριν, το 528 με 527
π.Χ., βάσει χρονολόγησης διαφόρων οστράκων και ειδών κεραμικής που έχουν
ανακαλυφθεί, και βάσει παρομοίων συνθηκών σε Δήλο και Ηράκλεια που ευνοούσαν
την μετακίνηση των κατοίκων.
Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία ωστόσο, στην πόλη χρησιμοποιούνταν το μιλησιακό
αλφάβητο (ιωνικό), ενώ τα ονόματα των κατοίκων ήταν δωρικά. Η αρχική της
ονομασία κατά τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο 1ος αιώνας μ.Χ. φέρεται να ήταν Μεγαρίς,
ενώ κατά τον Στράβωνα ήταν γνωστή και ως η μικρά Χερσόνησος έτσι ώστε να
διακρίνεται από την συνολική χερσόνησο της Ταυρικής.
Ο ιθαγενής λαός της περιοχής ήταν αυτός των Ταύρων. Η τοποθεσία της πρόσφερε
αμυντικά πλεονεκτήματα, καθώς στην βόρεια και ανατολική πλευρά της πόλης
βρισκόταν η θάλασσα, ενώ στην νότια και δυτική πλευρά τις προστατεύονταν από
φαράγγια.
Σημαντική ήταν η τοποθεσία της και από εμπορική άποψη καθώς αποτελούσε
διασταύρωση των θαλασσίων εμπορικών οδών μεταξύ των πόλεων στην Ταυρική,
αλλά και σταθμό για τα πλοία που ερχόταν από τα νότια παράλια του Ευξείνου
Πόντου στην Μικρά Ασία όπως η Σινώπη.
ΠΙΣΩ

33. Πηγές
http://www.ime.gr/choros/trapezounda/gr/webpages/302b.html
http://www.emg.gr/blacksea/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=11297
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltiokms/announcement
https://www.academia.edu/7056665/%CE%97_%CE%95%CE%A5%CE%A1%CE%A9%CE%
A0%CE%97_%CE%A4%CE%97%CE%A3_%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%9
F%CE%A3_%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%95%CE%A3_%CE%BA
%CE%91%CE%B9_%CE%9D%CE%9F%CE%BC%CE%B9%CE%A3%CE%BC%CE%91%CE%A4%
CE%91_%CE%91%CE%A0%CE%9F_%CE%A4%CE%97_%CE%A3%CE%A5%CE%9B%CE%9B%
CE%9F%CE%B3%CE%97_%CE%A4%CE%97%CE%A3_AlphA_Bank