SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
Download to read offline
Tembang
Macapat
Mochammad Nu'man Ramadhani
XI IPS 1/16
SMAN 1 PASURUAN
i
Daftar isi
ii
ii
i Halaman judul
Daftar isi
Filosofi tembang macapat
Ancese tembang macapat
1
Paugerane tembang macapat
Unsur kebahasaan
Contoh tembung
14
15
16
19
Filosofi tembang macapat
1
Tembang macapat
nggadhahi makna proses gesang manungsa,
proses wonten pundi tuhan nyukani ruh-ipun ,
ngantos manungsa kasebat wangsul kalih
piyambakipun
2
Ancase Tembang
Macapat
1. Maskumambang
2. Mijil
3. Sinom
4.Kinanthi
5. Asmarandana
6. Gambuh
7. Dhandanggula
8. Durma
9. Pangkur
10. Megatruh
11. Pocung
Maskumambang
Jawa : Gambaraké jabang bayi sing
isih ono kandhutané ibuné, sing
durung kawruhan lanang utawa
wadhon, Mas ateges durung weruh
lanang utawa wadhon, kumambang
ateges uripé ngambang nyang
kandhutané ibuné.
Indonesia : Menggambarkan
kehidupan manusia saat ada di dalam
kandungan ibunya yang mana saat itu
belum diketahui jenis kelaminnya.
"Mas" artinya belum diketahui laki-laki
atau perempuan, sedangkan
"kumambang" artinya hidupnya
mengambang di dalam rahim ibunya.
3
Mijil
Jawa : Ateges wis lair lan jelas priya utawa
wanita
Indonesia : Menggambarkan masa di mana
manusia dilahirkan (kondisi bayi).
4
Sinom
Jawa : Ateges kanoman, minangka
kalodhangan sing paling wigati
kanggoné wong anom supaya bisa
ngangsu kawruh sak akèh-akèhé.
Indonesia : Menggambarkan masa
kanak-kanak sampai remaja manusia,
di saat itulah manusia perlu belajar
sebanyak-banyaknya.
5
Kinanthi
Jawa : Saka tembung kanthi utawa tuntun kang
ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah
panguripan ing alam ndonya.
Indonesia : Kinanthi berasal dari kata "kanthi"
ayang artinya dituntun (dilatih) tentang cara
hidup di dunia. Dalam arti lain dilatih tentang
karakter yang baik. Misalnya ketaatan
beribadah, sopan-santun, dsb.
6
Asmarandana
Jawa : Ateges rasa tresna, tresna
marang liyan (priya lan wanita lan
kosok baliné) kang kabèh mau wis
dadi kodrat Ilahi.
Indonesia : Asmarandana artinya rasa
cinta kepada lawan jenisnya, dan itu
sudah menjadi kodrat manusia.
7
Gambuh
Jawa : Saka tembung jumbuh / sarujuk kang
ateges yèn wis jumbuh / sarujuk njur
digathukaké antarane priya lan wanita sing
padha nduwèni rasa tresna mau, ing
pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.
Indonesia : Gambuh berasal dari kata "jumbuh"
atau "sarujuk" yang artinya jika sudah cocok
(dengan yang dicintainya), dilanjutkan dengan
mengikat tali pernikahan untuk menjalani hidup
bersama.
8
Dhandhanggula
Jawa : Nggambaraké uripé wong
kang lagi seneng- senengé, apa kang
digayuh bisa kasembadan. Kelakon
duwé sisihan / kulawarga, duwé anak,
urip cukup kanggo sak kulawarga.
Mula kuwi wong kang lagi bungah /
bombong atine, bisa diarani lagu
ndandanggula.
Indonesia : Menggambarkan
kehidupan orang yang sedang
bahagia, apa yang dicita-citakan
terwujud. Mulai dari pekerjaan,
keluarga, dll.
9
Durma
Jawa : Saka tembung darma / wèwèh. Wong
yen wis rumangsa kacukupan uripé, banjur
tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra
liyané kang lagi nandhang kacintrakan, mula
banjur tuwuh rasa kepéngin darma / wèwèh
marang sapadha – padha. Kabèh mau
disengkuyung uga saka piwulangé agama lan
watak sosialé manungsa.
Indonesia : Durma berasal dari kata darma /
wèwèh. orang yang sudah merasa
berkecukupan hidupnya akan muncul rasa
belas kasih kepada sesamanya. Sehingga akan
muncul rasa ingin memberi. Hal ini dipengaruhi
oleh pendidikan agamanya dan watak
sosialnya.
10
Pangkur
Jawa : Saka tembung mungkur kang
ateges nyingkiri hawa nepsu angkara
murka. Kang dipikir tansah kepingin
wèwèh marang sapadha - padha.
Indonesia : Pangkur berasal dari kata
mungkur yang artinya menyingkirkan
(menahan) hawa nafsu.
11
Megatruh
Jawa : Saka tembung megat roh utawa pegat
rohe / nyawane, awit wis titi wanciné katimbalan
marak sowan mring Sing Maha Kuwasa.
Indonesia : Megatruh berasal dari kata "megat
roh" artinya meninggal. Saat itu lah waktu
kembalinya ruh kepada Tuhan Yang Maha
Kuasa.
12
Pocung
Jawa : Yen wis dadi layon / mayit
banjur dibungkus mori putih utawa
dipocong sak durungé dikubur.
Indonesia : Artinya jika sudah
meninggal, manusia kemudian akan
ditinggalkan oleh semua harta
dunianya. yang dibawa hanya
beberapa lembar kain kafan yang
membungkus raganya di dalam kubur.
13
Ancase tembang
macapat
TEMBANG MACAPAT ISINE PITUTUR
KANG DIANDHARAKE KANTHI
WICAKSANA. TEMBANG MACAPAT
NGANDHUT PIWELING SUPAYA ING
JAMAN BIYEN WONG TUWA
NGGUNAKAKE TEMBANG MACAPAT
KANGGO PITUTUR MARANG ANAK
TEMBANG MACAPAT WIWIT
WIWITAN ANA ING ABAD XIV
MASEHI NGANT SAKI DIGUNAKAKE
ING PANGURIPAN SOSIAL, KALEBU
MINANGKA HIBURAN, ESTETKA,
PENDIDIKAN.
ANA UGA KANG NGGUNAKAKE
PAGELARAN TRADISIONAL PIRANTI
KORESPONDENSI TEMBANG
MACAPAT
MANTRA KANGGO NGUSIR BALA,
KUMPUL-KUMPUL ADAT JAWA KANCA,
UPACARA KEGIATAN PANGESTU LAN
FILOSOFI SIKLUS URIP..
14
Paugerane
Tembang Macapat
Apa tegese guru gatra?
Guru gatra kuwi cacahe larik (banyaknya
baris) saben pada (tiap bait).
Apa tegese guru wilangan?
Guru wilangan kuwi cacahe wanda (jumlah
suku kata) saben larik (tiap baris).
Apa tegese guru lagu?
Guru lagu kuwi wuni pungkasane saben larik.
Wuni pungkasane saben gatra (a, i, u, e, o)
uga diarani dong dinge swara
15
Unsur Kebahasaan
Tembang Macapat
Tembung garba tegese yaiku
tembung (kata) loro utawa luwih
kang digabung dadi siji sarono
nyudha cacahing wandane utawa
ngurangi cacahing wandane.
Tembung garba diarani tembung
kang uga bisa kasebut tembung
sinandhi. Amerga tembung iki
digawe kangge nyingkat tembung
loro uga menak ngucapake.
1) Tembung Garba
Tuladha:
1.
2.
3.
Unsur Kebahasaan
Tembang Macapat
Tembung kawi,
yaiku tembung-
tembung sing asale
saka basa jawa
tengahan/Jawa
Kuno. Tembung iki
bisasane digunake
saben dino, mula
saiki wes arang
keprungu
2) Tembung Kawi
Tuladha:
1.
2.
3.
Unsur Kebahasaan
Tembang Macapat
Dasanama yaiku tembung-tembung
kang tegese padha. Dalam bahasa
Indonesia, dasanama adalah kata-
kata atau istilah yang memiliki arti
sama. Jika dalam bahasa Indonesia
dikenal dengan istilah sinonim atau
persamaan kata.
Dengan adanya tembung
dasanama, kita akan lebih
menyebutkan sesuatu berkali-kali
atau berulang tanpa menimbulkan
kesan monoton.
1) Tembung Dasamana
Tuladha:
1.
2.
3.
Tembang macapat

More Related Content

Similar to Tembang macapat

Tembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfTembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfMohAfifBahari
 
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfTembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfaisyah253517
 
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila NazlaSalsabila3
 
Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda MiaNuril
 
Tembang Macapat XI Semester 2.pdf
Tembang Macapat XI Semester 2.pdfTembang Macapat XI Semester 2.pdf
Tembang Macapat XI Semester 2.pdfAunillahiAesyi
 
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptx
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptxPengertian Macapat dalam perhitungan.pptx
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptximron998444
 
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 526//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5Tasyafa2
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfdinar24690
 
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdfTembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdfZakiyBagus21
 
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Andrew Hutabarat
 
34_VatmaER_Tembang Macapat
34_VatmaER_Tembang Macapat 34_VatmaER_Tembang Macapat
34_VatmaER_Tembang Macapat vendahBm
 
tembang mocopat
tembang mocopattembang mocopat
tembang mocopatALKATA
 

Similar to Tembang macapat (20)

Tembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfTembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdf
 
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfTembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
 
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
 
Tembung Macapat
Tembung Macapat Tembung Macapat
Tembung Macapat
 
Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda
 
Tembang Macapat
Tembang  Macapat Tembang  Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
 
Tembang Macapat XI Semester 2.pdf
Tembang Macapat XI Semester 2.pdfTembang Macapat XI Semester 2.pdf
Tembang Macapat XI Semester 2.pdf
 
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptx
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptxPengertian Macapat dalam perhitungan.pptx
Pengertian Macapat dalam perhitungan.pptx
 
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 526//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
 
Umar Faruq
Umar Faruq Umar Faruq
Umar Faruq
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
 
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdfTembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_03-Alvian-XI IPS 1.pdf
 
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
34_VatmaER_Tembang Macapat
34_VatmaER_Tembang Macapat 34_VatmaER_Tembang Macapat
34_VatmaER_Tembang Macapat
 
pdf_20230307_220509_0000.pdf
pdf_20230307_220509_0000.pdfpdf_20230307_220509_0000.pdf
pdf_20230307_220509_0000.pdf
 
Tembung macapat
Tembung macapatTembung macapat
Tembung macapat
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
tembang mocopat
tembang mocopattembang mocopat
tembang mocopat
 

Tembang macapat

  • 2. Daftar isi ii ii i Halaman judul Daftar isi Filosofi tembang macapat Ancese tembang macapat 1 Paugerane tembang macapat Unsur kebahasaan Contoh tembung 14 15 16 19
  • 4. Tembang macapat nggadhahi makna proses gesang manungsa, proses wonten pundi tuhan nyukani ruh-ipun , ngantos manungsa kasebat wangsul kalih piyambakipun 2
  • 5. Ancase Tembang Macapat 1. Maskumambang 2. Mijil 3. Sinom 4.Kinanthi 5. Asmarandana 6. Gambuh 7. Dhandanggula 8. Durma 9. Pangkur 10. Megatruh 11. Pocung
  • 6. Maskumambang Jawa : Gambaraké jabang bayi sing isih ono kandhutané ibuné, sing durung kawruhan lanang utawa wadhon, Mas ateges durung weruh lanang utawa wadhon, kumambang ateges uripé ngambang nyang kandhutané ibuné. Indonesia : Menggambarkan kehidupan manusia saat ada di dalam kandungan ibunya yang mana saat itu belum diketahui jenis kelaminnya. "Mas" artinya belum diketahui laki-laki atau perempuan, sedangkan "kumambang" artinya hidupnya mengambang di dalam rahim ibunya. 3
  • 7. Mijil Jawa : Ateges wis lair lan jelas priya utawa wanita Indonesia : Menggambarkan masa di mana manusia dilahirkan (kondisi bayi). 4
  • 8. Sinom Jawa : Ateges kanoman, minangka kalodhangan sing paling wigati kanggoné wong anom supaya bisa ngangsu kawruh sak akèh-akèhé. Indonesia : Menggambarkan masa kanak-kanak sampai remaja manusia, di saat itulah manusia perlu belajar sebanyak-banyaknya. 5
  • 9. Kinanthi Jawa : Saka tembung kanthi utawa tuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah panguripan ing alam ndonya. Indonesia : Kinanthi berasal dari kata "kanthi" ayang artinya dituntun (dilatih) tentang cara hidup di dunia. Dalam arti lain dilatih tentang karakter yang baik. Misalnya ketaatan beribadah, sopan-santun, dsb. 6
  • 10. Asmarandana Jawa : Ateges rasa tresna, tresna marang liyan (priya lan wanita lan kosok baliné) kang kabèh mau wis dadi kodrat Ilahi. Indonesia : Asmarandana artinya rasa cinta kepada lawan jenisnya, dan itu sudah menjadi kodrat manusia. 7
  • 11. Gambuh Jawa : Saka tembung jumbuh / sarujuk kang ateges yèn wis jumbuh / sarujuk njur digathukaké antarane priya lan wanita sing padha nduwèni rasa tresna mau, ing pangangkah supaya bisaa urip bebrayan. Indonesia : Gambuh berasal dari kata "jumbuh" atau "sarujuk" yang artinya jika sudah cocok (dengan yang dicintainya), dilanjutkan dengan mengikat tali pernikahan untuk menjalani hidup bersama. 8
  • 12. Dhandhanggula Jawa : Nggambaraké uripé wong kang lagi seneng- senengé, apa kang digayuh bisa kasembadan. Kelakon duwé sisihan / kulawarga, duwé anak, urip cukup kanggo sak kulawarga. Mula kuwi wong kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu ndandanggula. Indonesia : Menggambarkan kehidupan orang yang sedang bahagia, apa yang dicita-citakan terwujud. Mulai dari pekerjaan, keluarga, dll. 9
  • 13. Durma Jawa : Saka tembung darma / wèwèh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripé, banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyané kang lagi nandhang kacintrakan, mula banjur tuwuh rasa kepéngin darma / wèwèh marang sapadha – padha. Kabèh mau disengkuyung uga saka piwulangé agama lan watak sosialé manungsa. Indonesia : Durma berasal dari kata darma / wèwèh. orang yang sudah merasa berkecukupan hidupnya akan muncul rasa belas kasih kepada sesamanya. Sehingga akan muncul rasa ingin memberi. Hal ini dipengaruhi oleh pendidikan agamanya dan watak sosialnya. 10
  • 14. Pangkur Jawa : Saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. Kang dipikir tansah kepingin wèwèh marang sapadha - padha. Indonesia : Pangkur berasal dari kata mungkur yang artinya menyingkirkan (menahan) hawa nafsu. 11
  • 15. Megatruh Jawa : Saka tembung megat roh utawa pegat rohe / nyawane, awit wis titi wanciné katimbalan marak sowan mring Sing Maha Kuwasa. Indonesia : Megatruh berasal dari kata "megat roh" artinya meninggal. Saat itu lah waktu kembalinya ruh kepada Tuhan Yang Maha Kuasa. 12
  • 16. Pocung Jawa : Yen wis dadi layon / mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durungé dikubur. Indonesia : Artinya jika sudah meninggal, manusia kemudian akan ditinggalkan oleh semua harta dunianya. yang dibawa hanya beberapa lembar kain kafan yang membungkus raganya di dalam kubur. 13
  • 17. Ancase tembang macapat TEMBANG MACAPAT ISINE PITUTUR KANG DIANDHARAKE KANTHI WICAKSANA. TEMBANG MACAPAT NGANDHUT PIWELING SUPAYA ING JAMAN BIYEN WONG TUWA NGGUNAKAKE TEMBANG MACAPAT KANGGO PITUTUR MARANG ANAK TEMBANG MACAPAT WIWIT WIWITAN ANA ING ABAD XIV MASEHI NGANT SAKI DIGUNAKAKE ING PANGURIPAN SOSIAL, KALEBU MINANGKA HIBURAN, ESTETKA, PENDIDIKAN. ANA UGA KANG NGGUNAKAKE PAGELARAN TRADISIONAL PIRANTI KORESPONDENSI TEMBANG MACAPAT MANTRA KANGGO NGUSIR BALA, KUMPUL-KUMPUL ADAT JAWA KANCA, UPACARA KEGIATAN PANGESTU LAN FILOSOFI SIKLUS URIP.. 14
  • 18. Paugerane Tembang Macapat Apa tegese guru gatra? Guru gatra kuwi cacahe larik (banyaknya baris) saben pada (tiap bait). Apa tegese guru wilangan? Guru wilangan kuwi cacahe wanda (jumlah suku kata) saben larik (tiap baris). Apa tegese guru lagu? Guru lagu kuwi wuni pungkasane saben larik. Wuni pungkasane saben gatra (a, i, u, e, o) uga diarani dong dinge swara 15
  • 19. Unsur Kebahasaan Tembang Macapat Tembung garba tegese yaiku tembung (kata) loro utawa luwih kang digabung dadi siji sarono nyudha cacahing wandane utawa ngurangi cacahing wandane. Tembung garba diarani tembung kang uga bisa kasebut tembung sinandhi. Amerga tembung iki digawe kangge nyingkat tembung loro uga menak ngucapake. 1) Tembung Garba Tuladha: 1. 2. 3.
  • 20. Unsur Kebahasaan Tembang Macapat Tembung kawi, yaiku tembung- tembung sing asale saka basa jawa tengahan/Jawa Kuno. Tembung iki bisasane digunake saben dino, mula saiki wes arang keprungu 2) Tembung Kawi Tuladha: 1. 2. 3.
  • 21. Unsur Kebahasaan Tembang Macapat Dasanama yaiku tembung-tembung kang tegese padha. Dalam bahasa Indonesia, dasanama adalah kata- kata atau istilah yang memiliki arti sama. Jika dalam bahasa Indonesia dikenal dengan istilah sinonim atau persamaan kata. Dengan adanya tembung dasanama, kita akan lebih menyebutkan sesuatu berkali-kali atau berulang tanpa menimbulkan kesan monoton. 1) Tembung Dasamana Tuladha: 1. 2. 3.