1. 2011 оны 1-р сарын 5
ТҮҮХ НИЙГМИЙН УХААНЫ БАГШ
А.НАРАНТУЯА

2. ЗӨВ – БУРУУ-2
ТЕСТ-2
АСУУЛТАНД
ХАРИУЛАХ-2
2

3. 3

4. ЗӨВ БУРУУ 1
4

5. ЗӨВ БУРУУ 1
ЗӨВ
5

6. ЗӨВ БУРУУ 2
Ìîíãîë÷óóäûí íýãäìýë ¿çýë ñàíààã
áàãöàëñàí òàâàí ñóìíû áàò áýõýýð
ñóðãàñàí äîìîãò ýõ áîë ª¿ëýí õàòàí
þì
6

7. ЗӨВ БУРУУ 2
Буруу
Àëóíãîî ýõ
7

8. ЗӨВ БУРУУ
ТЕСТ
АСУУЛТАНД
ХАРИУЛАХ
8

9. M-VM
9

10. ТЕСТ 1
“Õàìàã Ìîíãîëûí” àíõíû
õààí õýí áàéñàí áý?
A) Åñ¿õýé
Б) Õàáóë
В) Òýì¿¿æèí
Г)Õîòóëà
10

11. ТЕСТ 1
Á)Õàáóë
11

12. ТЕСТ 2
Àëü íü Õàíëèã óëñ
áèø âý?
a)Õýðýéä
б)Íàéìàí
в)Òàòàð
г)Îéðàä
12

13. ТЕСТ 2
Ã)Îéðàä
13

14. ЗӨВ БУРУУ
ТЕСТ
АСУУЛТАНД
ХАРИУЛАХ
14

15. ?
АСУУЛТАНД ХАРИУЛАХ
15

16. АСУУЛТАНД ХАРИУЛАХ 1
Ãóðâàí Ìýðãèäèéí ãîë òîëãîéëîã÷
õýí áàéñàí áý?
16

17. АСУУЛТАНД ХАРИУЛАХ 1
Óäóéä Ìýðãèäèéí
Òîãòà áýõè
17

18. АСУУЛТАНД ХАРИУЛАХ 2
Òýì¿¿æèí
õýäýí îíä
õààíà õýíèé
õ¿¿ áîëîí
òºðñºí áý?
18

19. АСУУЛТАНД ХАРИУЛАХ 2
1162 îíä Îíîí ìºðíèé
Äýë¿¿í áîëäîã
õýìýýõ ãàçàð
Åñ¿õýé áààòðûí
õàòàí ª¿ëýí
¿æèíýýñ òºðæýý.
19

20. 20

21. 21

22. ИХ МОНГОЛ УЛС БАЙГУУЛАГДСАН НЬ
Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: ªìíºõ
800 ãàðóé æèëèéí ºìíº îðøèí õè÷ýýëýý
àìüäàð÷ áàéñàí бидний ºâºã áàòàòãàõ
äýýäñèéíõýý àìüäðàëûí õýâ ìàÿã,
íºõöºë áàéäàë, улс төрийн
бодлого, байлдан дагуулал нь Òýð ¿åèéí Õàìòàð÷
áîäèò
ýäèéí çàñãèéí шинэчлэл õàðèëöàà àìüäðàëòàé øèíý ìýäëýã
,íèéãìèéí,ñî¸ë áîëîâñðîëûí òàíèëöàíà á¿òýýíý
Çîðèëãûí
õºãæëилд хэрхэн нөлөөлж буй õýðýãæèë
îíöëîãèéí òàëààð òàíèí ìýäýæ ò
óëàìæëàë øèíý÷ëýëèéã îð÷èí ¿åèéí
íèéãýìòýéãýý õàðüöóóëàí ä¿ãíýæ
Ãàçðûí çóðàã
ñóäàëíà. àøèãëàí Áàãààð
õàìòàð÷
ãýðèéí
àíàëèç
äààëãàâàð
ä¿ãíýëò
ã¿éöýòãýíý õèéíý
22

23. МОНГОЛЧУУД ЭВЛЭРСЭН ҮЕДЭЭ ХҮЧТЭЙ.
• XIII зууны эхэн үеийн дэлхий ертөнц ба
монголчууд
• Хамаг Монголын ханилаг сэргэсэн нь
• Их Монгол улс байгуулагдсан нь
• Их Монгол улсын төрийн бодлого
• Чингисийн гадаад бодлого
• Дүгнэлт

24. ÄÝËÕÈÉ ÄÀÕÈÍ
Õèëëýæ áóé óëñóóä:
Õÿòàä-2 õýñýã
Òàíãóä
Õîðåçì /øàøíû çºð èë /
XIII çóóíû ýõýí ¿åä äýëõèé äàÿàðàà äàéí
ñàìóóíòàé, òàéâàí áóñ ¿å áàéâ

25. ÕÀÌÀÃ ÌÎÍÃÎËÛÍ ÕÀÍËÈÃ ÑÝÐÃÝÑÝÍ ÍÜ
1162 îíä Òýì¿¿æèí Îíîí ìºðíèé Äýë¿¿í áîëäîãò
Åñ¿õýé áààòðûí óóãàí õ¿¿ áîëæ ìýíäýëñýí.
Òýì¿¿æèí Æàìóõà
1189 îíä Õàð ç¿ðõíèé Õºõ íóóð ãýäýã ãàçàð
Àëòàí, Õó èð, Ñà à áýõè, Òàé ó çýðýã Õàìàã
Ìîíãîëûí íºëºº á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéã õóðàëäóóëàí
Òýì¿¿æèíä “ èíãèñ” öîë îëãîñîí.
Õàìàã Ìîíãîëûí õàíëèã ñýðãýñýí íü Èõ Ìîíãîë óëñ
áàéãóóëàãäàõ öºì íü áîëñîí.

26.  1206 îíä Îíîí ìºðíèé ýõýíä Ìîíãîë íî¸äûí Èõ õóðàëäàé
õóðàëäàæ Èõ Ìîíãîë óëñ áàéãóóëàãäñàíûã äàÿàð
îëîíä òóíõàãëàí çàðëàæ, Èõ õààíûã ºðãºìæëºâ.
 1206 îíû áàéäëààð :
Áàéãàëü íóóð
Àëòàéí
Õÿíãàíû
íóðóó íóðóó
Öàãààí õýðýì

27. 1206 ÎÍÛ ¿ÅÈÉÍ ÌÎÍÃÎË ÓËÑ

28. ÈÕ ÌÎÍÃÎË ÓËÑ ÁÀÉÃÓÓËÀÃÄÑÀÍÀÀÐ
 Äàéí äàæèí íàìäàæ, ýäèéí çàñàã ñýðãýí,
èë¿¿ äýâøèëòýò íèéãìèéã áàéãóóëàõ áîëîìæ
íýýãäñýí.
 Íóòàã äýâñãýð, õèë õÿçãààð á¿ðýëäýí òîãòîæ
óëìààð Ìîíãîë óãñààòàí á¿ðýëäýâ.
 Öýðãèéí àäâàð ºññºíººð òóñãààð òîãòíîëîî
õàìãààëàõ áàòàëãààòàé áîëîâ.
 Óéãàðæèí ìîíãîë áè ãèéã òºðèéí áè èã áîëãîæ
ò¿¿õ øàøòèðàà áè èæ ¿ëäýýõ áîëîâ.
 Óëñûí äîòîîä, ãàäààä õýðãèéã “Èõ çàñàã”
õóóëèéí õ¿ðýýíä øèéäâýðëýõ áîëîâ.

29. • Òºðèéí äýýä ýðõ
• Õààíû ¿ã õóóëü
Õààí
• Õààíä ºðãºìæëºõ
Èõ • Õàðü îðîíòîé íàéðàìäàõ, äàéòàõ
õóðàëäàé
• Àëñûí õàðààòàé çºâ áîäëîãî
Ñýöäèéí
çºâëºë

30. Èõ õààí òîìèëíî.
/Ìóõóëàé, Áîðîõóë,
Áîîð è, óëóóí/
Öàãààí õóâöàñ ºìñºíº. Øàäàð
Äàéí õèéõ ñàéí ºäºð ñàéäóóä Áîîð è, Çýëìý,
ñîíãîíî./Óñóí ºâãºí/ Áîðîõóë, Ñîðõîí
øàð
Òºðèéí Ñýöäèéí Äàðõäóóä
áýõè çºâëºë
Óëñûí ýõ, õàòàä
áîëîí èõ
ìýðãýä¿¿ä
Àõìàäóóä

31. èíãèñ õààíû 9 ºðëºã ĺðâºí íîõîñ
 Ìóõóëàé  Õóáóëàé
 Áîîð è  Çýëìý
 Øèõèõóòàã  Çýâ
 Ñîðõîí øàð  Ñ¿áýýäýé
 Ñ¿áýýäýé
 Çýâ
 Áîðîõóë
Óëñûí âàí-õýðýãæ¿¿ëýã / Ãî
 Õàð õýð¿ãý
âàí Ìóõóëàé/
 óó ìýðãýí
Óëñûí çàðãà - ø¿¿õ á¿õ ýðõ
/Øèõèõóòàã/

32. o èíãèñ õààí ýðò ¿åýñ óëàìæèëæ èðñýí ìÿíãàíû
ñèñòåìèéã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîæ óëñàà 95
ìÿíãàòàä õóâààâ.
o Áàéíãèéí àðìèéã áèé áîëãîæ öýðãèéí áîäëîãî
áîëîâñðóóëàõ “Èëäý ” õýìýýõ ãàçðûã áàéãóóëæýý.
o Åðºíõèéä íü óëñàà 3 õóâààí
Òºâ ----- Íààÿà
Áàðóóí--- Áîîð è óäèðäàæ áàéâ.
Ç¿¿í------Ìóõóëàé

33. ÃÀÄÀÀÄ ÁÎÄËÎÃÎ
 Ýðõ òýãø õàðèëöàà òîãòîîõ
 ºëººò õóäàëäààã õºãæ¿¿ëýõ
 Ãàäààä àþóëã¿é áàéäëàà
áàòàëãààæóóëàõ
 Ýë òºëººëºã èëãýýí, íàéðàìäàëò õàðèëöàà
áàéãóóëàõ

34. ÈÕ ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÄÀÉÍ ÒÓËÀÀÍ ÕÈÉÑÝÍ
ÈÃËÝË¿¿Ä

35. ÓÌÀÐÄ ÀËÒÀÍ ÓËÑÛÃ ÝÇÝËÑÝÍ ÍÜ
 Ýë èëãýýñýí áîëîâ òàòãàëçñàí, ìºí õóäàëäàà
àðèëæààã õààí áîîãäóóëæ áàéâ.
 1211 îíä èíãèñ õààí èõ öýðýã õºäºëãºñíººð 23
æèëèéí äàéíû ýõëýë áîëîâ.
 2 çàìààð öýðãýý õóâààæ íýãèéã íü èíãèñ
ººðºº, íºãººã íü Ìóõóëàé, Çýâ íàð óäèðäæýý.
 1213, 1214 îíä äàõèí öýðýã õºäºëãºæ 1215 îíä
Æ¿íä¿ (Áýýæèí) õîòûã ýçëýí àâàâ.
 1217 îíû 8 ñàðä ¿ëäñýí ãàçðûã ýçëýõ ¿¿ðãèéã
Ìóõóëàéä äààëãàæ, íóòàã áóöàâ.

36. ÕÎÐÅÇÌ ÓËÑÛÃ ÁÀÉËÄÀÍ ÄÀÃÓÓËÑÀÍ ÍÜ
 1217 îíä èíãèñ õààí Óõóíà òýðã¿¿òýé 450
õ¿íèéã õóäàëäàà õèéëãýõýýð
èëãýýñýí.Õóäàëäàà äûã Îòðàð õîòîä î èõîä
õîòûí äàðãà Èíàë óã òýäíèéã õºíººæýý.
 1218 îíä äàõèí èë èëãýýí áóðóóãàà
õ¿ëýýõèéã øààðäàâ.̺í ýë íàðààñ õî¸ðûã íü
àëæ, íýãèéã íü äîðîìæëîîí áóöààâ.
 1218 îíä èíãèñ õààí Èõ õóðàëäàé
õóðàëäóóëæ òºðèéí õýðãèéã Îò èãèí íî¸íä,
ãîâèîñ ºìíºõ Õàòàí ãîë õ¿ðòýëõèéã ã¿íæ
Àëàãáýõèä õàðèóöóóëàâ.

37. ÕÎÐÅÇÌ ÓËÑÛÃ ÁÀÉËÄÀÍ ÄÀÃÓÓËÑÀÍ ÍÜ
 Õîðåçì óëñûã áàéëäàõäàà èíãèñ õààí ìýðãýí çºâëºã
Åëþé óàé, 4 õ¿¿, Áîîð è, Ñ¿áýýäýé, Øèõèõóòàã, Çýâ,
Õóëàí íàðûã äàãóóëàí ÿâñàí.
 èíãèñ õààíû öýðãèéí òîî 150-200ìÿíãà îð èì áàéñàí
ãýñýí áàðèìò áàéäàã.
 1218 îíä öýðãýý 2 õýñýã áîëãîí ýë èéã íü õºíººñºí Îòðàð
õîòûã ýçëýí, Èíàëöóêèéã àëæ, õîòûã ¿íñýí òîâîðãî
áîëãîâ.
 ͺ㺺 õýñýã íü 1218 îíä Äîëîîí ìºðºí, 1219-1222 îíä Áóõàð,
Ñàìàðêàíä, Óðãåí õîòûã ýçëýí àâ ýý.
 1221 îíä Çýâ, Ñ¿áýýäýé Ìóõàìåäèéã ìºðäºí õººõèéí õàìò
Àçåðáàéäæí, ÿðæèéã ýçëýâ.
 1223 îíä Êàëêà ãîëûí õºâººí äýýð Îðîñûí âàíãóóäûã áóò
öîõèâ.

38. ÒÀÍÃÓÄÛÃ ÝÇÝËÑÝÍ ÍÜ
 1225 îíä èíãèñ õààí ýõ íóòàãòàà áóöàæ èðýýä, íàìàð íü
100000 öýðýãòýé, Òàíãóäðóó õºäºëæýý.
 1226 îíä öýðãýý 2 õýñýã áîëãîí Ç¿¿í ãàðûã èíãèñ ººðºº
óäèðäàí õóäàëäààíû òîìîîõîí òºâ áîëîõ Ñèëÿí õîòûã
áóóëãàí àâàâ.
 Áàðóóí ãàðûí öýðýã íü Ò¿ðýìãèé áàëãàñûã ýçëýí àâ
1227 îíû 1 ñàðä ßðãàé õîòîä äºõºæ î èâ. Ãîë õ¿ íü
Ò¿ðýìãèé áàëãàñàíä íýãýíò öîõèãäñîí, íèéñëýëýý áàãà
õ¿ ýýð õàìãààëæ áàéñàí òóë Òàíãóä óëñ ÿëàãäàâ.
 èíãèñ õààí àðãûí òîîëëûí 1227 îíû 8 äóãààð ñàðûí 25-íû
ºäºð øàðõíû õàëóóíààð òààëàë òºãñ ýý.

39. ЧИНГИС ХААНЫ БАЙЛДАН ДАГУУЛАЛ

40. МЯНГАНЫ ТҮҮХЭН ХҮН ЧИНГИС ХААН
 Òýì¿¿æèí ãýð á¿ëýý õàìãààëàõ,
áóòàðñàí óëñàà öóãëóóëàõ, óëìààð
ýñãèé òóóðãàòíàà íýãòãýõã¿éãýýð
ìîíãîë óóä îðøèí òîãòíîæ àäàõã¿é
ãýäãèéã ÿñ ìàõàíäàà òóëòàë îéëãîñîí
õ¿í áàéâ.
 èíãèñ õààíû ãîë çàð èì íü îëíîîñ îëîí,
öººíººñ öººí ãàðç ó èðíà ãýæ ¿çýæ íÿãò
íàðèéí áîëîâñðóóëñàí ñòðàòåãè,
òàêòèêèéí à ààð äàéí òóëààíààñ
õîõèðîë áàãàòàé ãàðäàã áàéñàí ÿâäàë
þì.Ýíý áîë öýðãèéí æàíæíû ãàéõàìøèãò
àíàð áîëíî.

41. 1206 ÎÍ , 1227 ÎÍÛ ÕÀÐÈÖÓÓËÑÀÍ ÁÀÉÄÀË

42. ДҮГНЭЛТ
Бид ямар он • МЭ XII зуунаас МЭ ХIII зуун
цагаар аялсан
бэ ?
Бид ямар газар • Гурван голын сав
нутгаар аялсан бэ ?
Бид энэ түүхийг
үзсэнээр ямар • Чингис хаан болон бусад
хүмүүстэй
танилцсан бэ?
Бид ямар түүхэн • Монголын нууц товчоо
сурвалжтай • Судрын чуулган
танилцсан бэ ?
Бид ямар түүхэн • Уугуул нутгаа эрхэмлэх
сургамж авсан • Үндэс язгуураа дээдлэх
бэ ? • Удам угсаагаа хадгалах

43. ГЭРИЙН ДААЛГАВАР “ГЭР ТЭРЭГ” ЭССЭ БИЧИХ