2. E-Öğrenme Sürecinde Değerlendirme
Öğretim sürecinde değerlendirme basamağı öğretimin niteliği ve öğrenci başarısı
açısında son derece önemlidir. Bu basamak, öğrenme sürecinde birden fazla amaca
hizmet eder. Bu amaçlar bireyleri performanslarına göre sıralamak, notlandırmak,
anlatılan konuların ne düzeyde anlaşıldığını tespit etmek ve anlaşılmayan konuları
belirlemektir. Geleneksel öğretimde kullanılan değerlendirme türleri e-öğrenme
sürecinde de uygulanabileceği gibi e-öğretimde süreç değerlendirmesi için
“Biçimlendirici Değerlendirme” ürün değerlendirmesi için “Düzey Belirleyici
Değerlendirme” uygulanmalıdır.
3. E-Öğrenme Sürecinde Değerlendirme
e-Öğretim ortamlarında iletişim sınırlı olduğu için değerlendirme basamağı, olası
sorunların önüne geçmek ve başarıyı arttırmak için önemlidir. Bu noktada öğrencilerin
sıklıkla izlenmesi gerekmektedir. İzleme sürecinde değerlendirme yaklaşımlarının
çeşitliliği öğretim niteliğini arttıracağından klasik ve alternatif yaklaşımların birlikte
kullanımı önerilir. Klasik Değerlendirme Yaklaşımları ürün değerlendirmesinde
kullanılırken Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları süreç değerlendirmesinde tercih
edilir.
4. Klasik Değerlendirme Yaklaşımları
Geleneksel öğretim ortamlarında sıklıkla kullanılan sınav uygulaması; çoktan seçmeli,
doğru-yanlış, eşleştirme, açık uçlu, boşluk doldurma gibi farklı biçimlerde
hazırlanabilir. Eğitimcilerin farklı biçimlerde çevrimiçi sınavlar hazırlamasının
mümkün olmadığı durumlarda, “Articulate” ve “QuestionMark” gibi yazılımlar
kullanılabilir. Kullanılan bu yazılımların avantajları öğrencilerin başarılarını anlık
olarak görüntüleyebilmeleri, uygulanması ve puanlamasının kolaylığı vb. iken
dezavantajları kopya ihtimalinin yüksek olması, açık uçlu hazırlanan sorularda anahtar
kelimelerle doğru yanıt aransa da teknoloji etkili yanıt verememesi vb.dir.
• Çoktan seçmeli
• Doğru-yanlış
• Boşluk doldurma
• Eşleştirme
• Kısa cevaplı soru türleri
5. Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları
Klasik yaklaşımlar ürün değerlendirmesi, alternatif yaklaşımlar süreç değerlendirmesi
odaklıdır. Kendini değerlendirme, akran değerlendirme, performans değerlendirme,
otantik değerlendirme, e-portfolyo değerlendirme ve proje tabanlı değerlendirme örnek
olarak gösterilebilir.
Alternatif değerlendirme yaklaşımları öğrencinin performansının değerlendirilmesini
farklı yeterlik ve öğrenmelere dayalı olarak yapılmasını amaçlamaktadır. Yani bu
yaklaşım öğrencinin sınav başarısından çok gerçek hayat koşullarındaki performansları
ile ilgilenir. Bu nedenle alternatif değerlendirmede öğrenci davranışları
gözlemlenebilmektedir.
• E-Portfolyo Değerlendirme
• Proje Tabanlı Örnek Bir Yaklaşım: Web Macerası (WebQuest)
• Tartışmaların Değerlendirilmesi
6. E-Portfolyo Değerlendirme
e-Portfolyo değerlendirme öğrencinin dönem boyunca performansının ve başarısının
kaydedilmesidir. Bu yöntem hem öğretmen hem de öğrenci açısından gözlem ve
değerlendirme olanağı sunduğundan son derece yararlı ve pratiktir. Örneğin bir
öğrencinin portfolyosunda (gelişim dosyasında) proje raporları, zihin ve kavram
haritaları, mektuplar, ses kayıtları, roman özetleri, web sitesi, müsvedde kağıtları vb.
bulunabilir.
7. E-Portfolyo Değerlendirme
e-Portfolyo değerlendirmesinin verimli olması için kullanım amacı, değerlendirme
kriterleri ve içeriğinin planlanması gerekmektedir. Tüm yapılan güzel planlamalar
sayesinde öğretim sürecinde öğrencinin harcadığı zamanı, çalışmalarını,
performansını, müsveddelerini, eksikliklerini ve düzeltmelerini ayrıntılı bir şekilde
göstermesi, öğrencinin kendi çalışmalarını değerlendirmesine rehberlik etmesi,
çğretmenler arasında öğretim materyallerinin ve tekniklerinin paylaşımına katkısı ve
bir öğrencinin bir bütün olarak gelişim aşamalarını izleme fırsatı tanıması gibi birçok
avantajı vardır. Ancak ne kadar iyi uygulanmış ve değerlendirilmiş olsa da öğrenci
sayısının fazlalığı, hazırlanma sürecinin uzunluğu ve puanlamanın objektifliği gibi
sınırlılıkları vardır.
8. Web Macerası WEBQUEST
WebQuest fikri ilk olarak Bernie Dodge ve Tom March tarafından 1999 yılının
başlarında San Dieego State Üniversitesi’nde ortaya çıkmıştır.
Türkçe karşılığı olarak Web Macerası kullanılmıştır. Web Macerası öğrencilerin
kullandıkları bilgileri araştırmaya ve sorgulamaya yönlendiren bir etkinliktir. Bu
etkinlik sayesinde öğrencilerin internette bulunan döküman ve kaynaklara olan
etkileşiminin artması beklenmektedir.
Web Macerası genelde grup etkinliklerinden oluşur. Bu etkinlikler bir kaç saatlik kısa
bir süreci de haftalarca süren uzun bir süreci de kapsayabilir.
9. Web Macerası WEBQUEST
Web Maceralarının en etkili şekilde amacına ulaşması için belli başlı bölümler
içermesi gerekmektedir. Bu bölümler:
1. Öğrenciyi etkinliğe hazırlayan «giriş»
2. Yapılabilir ve ilginç olan bir «işlem»
3. İnternet üzerinden erişilebilir olan «bilgi kaynakları»
4. Etkinliğin tamamlanabilmesi için gereken basamakların olduğu «süreç»
5. Elde edilen bilgilerin nasıl değerlendireceğini belirten «değerlendirme»
6. Öğrencilerin öğrendiği bilgilerin hatırlatılıp kavramasının sağlanacağı «sonuç»
10. Tartışmaların Değerlendirilmesi
E-Öğrenme sürecinde öğrenciler tartışmalarını sürdürmek için en yaygın olarak
«sohbet» ve «forum» kullanmaktadırlar. Bu tartışma süreçleri ile öğrenciler düşünme
becerilerini geliştirmekte ve içerik oluşumuna katkı sağlamaktadırlar. Öğrenciler
tartışma esnasında diğer öğrencilerin yorumlarınıda dikkate alarak yeni bilgiler de
öğrenmektedirler. Bundan dolayı tartışma oldukça yararlı bir öğretim etkinliğidir.
Her eğitmen verdiği derse göre tartışmalarda kullanılacak değişik değerlendirme
ölçütleri geliştirebilir. Burda önemli olan bu ölçütlerin tartışmadan önce öğrencilerle
paylaşılıp hazırlık yapabilmesi için onlara zaman tanımaktır.
11. Neleri Değerlendireceğiz?
Öğrencilerin performansı ve eğitim süreci başarıyı etkileyen en önemli faktörlerdendir.
Bu yüzden e-öğrenme sürecinin başarısının araştırılması çok önemlidir. Öğrencilerin e-
öğrenme ortamında nasıl öğrenebildiklerinin araştırılması ve geliştirilmesi çok daha
etkili uygulamaların oluşmasını sağlayacaktır. E-öğrenme sürecini değerlendirmek için
yanıt aramamız gereken sorular şunlardır:
1. Öğrenciler süreci yararlı buldular mı?
2. İçerik öğrenim kazanımları ile tutarlı mıydı?
3. Etkinlikler harcanılan zaman açısından yeterince öğretici miydi?
4. Öğrenciler beklenenden farklı deneyimler yaşadılar mı?
5. Öğrenciler ne düzeyde uzmanlaşabildiler?
6. Eğitmen, öğrencide oluşan değişimin farkına vardı mı?
12. Neleri Değerlendireceğiz?
Bu sorular, e-öğrenme sürecine ilişkin sorulabilecek binlerce sorudan sadece bir kaç
tanesidir. Neyin değerlendirileceği göz önüne alınarak pek çok farklı soru
yöneltilebilir. Ancak fazla detaya inilmeden yalnızca genel hatlar üzerinde
durulacaktır.
E-öğrenme sürecinin etkinliği değerlendirilirken dikkat edilecek tek faktör öğrenci
başarısı değildir. Bu sürece doğrudan veya dolaylı olarak bir çok bileşenin katkısı
vardır. Bu yüzden tüm bileşenlerin incelenmesi gerekir. Bu bağlamda aşğıdaki
bileşenlerin ayrı ayrı değerlendirilmesi daha uygun olacaktır.
1. Öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi
2. Program hedeflerinin değerlendirilmesi
3. Kuralların değerlendirilmesi
4. Organizasyonun değerlendirilmesi
5. Etkinliğin değerlendirilmesi
13. Neleri Değerlendireceğiz?
Öğretim etkinlikleri denildiğinde, uygulanan yaklaşımlar, öğretim yöntem ve
teknikleri, bireysel ve grup çalışmaları, etkileşimli alıştırmalar, sohbet oturumları,
forum tartışmalar, seçilen konular ve içerik gibi tüm boyutların değerlendirilmesi
gerekir.
Öğretim boyutunda tartışma ortamlarında, katılım ve devama ilişkin, süreç boyunca ve
internet ortamında uyulması gereken kurallar ve idari boyutta kurumsal kurallar
gözden geçirilerek gerekirse güncellemeler yapılabilir.
Bu değerlendirmeler için öğrenciler, eğitmen, ders tasarımcıları ve yöneticilerden
farklı dökümanlar, araştırmalar, görüşmeler, odak grupları ve gözlemler yoluyla elde
edilen veriler kullanılabilir. En az değerlendirme süreci kadar önemli olan bu sürecin
sürekli izlenmesi ve uygulama sonunda bulguların değerlendirilmesidir. Bu durum e-
öğrenme sürecinin başarısı için vazgeçilmezdir.
14. e-Öğrenme İçin Kritik Başarı Faktörleri
• Eğitmen: e-Öğrenme sürecinde kullanılan teknoloji değil, eğitmenin kullanılan
teknolojiyi öğrenme süreçlerine ne kadar iyi uyarlayabildiği önemlidir. Eğitmenin
teknoloji yeterliliği, e-öğrenme deneyimi, öğretim stili ve tutumu etkileyen başlıca
faktörlerdir.
• Öğrenci: e-Öğrenme sürecinde öğrencilerin başarılı olabilmeleri için bazı
özelliklere sahip olmaları gereklidir. Bunlar: zaman yönetimi, bireysel ve grup
çalışmalarını yönetebilme, teknoloji yeterliliği ve deneyimidir.
• Bilgi Teknolojileri: Kurumun teknik altyapısı önemlidir. Bant genişliği, ağ
güvenliği, erişim hızı, etkileşimli çoklu ortam yazılımları, video konferans, öğretim
ve içerik yönetim sistemleri bu faktörü etkilemektedir.
• Destek: Uygulanan projelerin sürekliliğinin sağlanması ve başarılı olması için
teknik anlamda öneriler ve sürekli destek sağlanması önem taşımaktadır. Yönetim
ile işbirliği bu faktörü etkilemektedir.
16. • Sorumluluk: Projeyi planlayanlar söylediklerini gerçekleştirebildi mi?
• Etkililik: Proje uygulaması ne kadar iyiydi?
• Etki: Proje, ders veya program bir fark yarattı mı?
• Kuramsal Bağlam: Projenin amacına ulaşılmasını sağlayan veya engelleyen
faktörler nelerdir?
• Beklenmeyen Çıktılar: Projede ne tür beklenmeyen sonuçlar ve değişiklikler
yaşandı?
17. e-Derslerin Değerlendirilmesi İçin Örnek Bir
Derecelendirme Ölçeği
Bu ölçek hangi özellikleri taşımalıdır?
• Etkileşim için sosyallik / uyum geliştirme tasarımları
• Etkileşim için öğretim tasarımı
• Öğretim kaynaklarının etkileşimi
• Öğrenci katılımı için kanıtlar
• Eğitmen katılımı için kanıtlar
18. Dereceleme Ölçeğinde Hangi Konular Yer Alır?
• Öğrenci desteği ve kaynaklar
• Çevrimiçi düzen ve tasarım
• Öğretim tasarımı ve dağıtım
• Öğrenmenin değerlendirilmesi
• Teknoloji ile yenilikçi öğretme
• Öğrenci bildirimlerinin fakülte tarafından kullanımı
19. e-Öğrenme Sürecinde Kalite
• Kalite: bir şeyin ne derece iyi ve mükemmel oluşunu gösteren bir niceliktir.
• Sıfır kusurlu olma
• İncelenen konuya göre kalite kavramının tanımı değişmektedir.
• Standartlar, kriterler, göstergeler ve kıyaslamalar olarak kaliteyi değerlendirmek ve
ölçmek için kullanılan başlıklar 5 tanedir.
20. Kalite ile İlgili Temel Kavramlar
1- İstatistikler ve Göstergeler : Herhangi bir birincil veya türetilmiş veri içeren
sistematik veri toplamaya ‘’istatistik‘’ denir. İstatistiki terimler veya veriler herhangi
bir şeyi göstermek için kullanılması durumunda ‘’gösterge‘’ olarak adlandırılırlar.
2- Performans Göstergeleri : Bir programın etkililiğini ortaya çıkarmak veya bir
kurumu değerlendirmek için kullanılan göstergelere denir. Bir sistemin veya kurumun
başarısı, onun verimliliği ve yeterliği hakkındaki performansı ile ilgilidir. Bu sebepten
dolayı, bu göstergeleri Verimlilik Göstergeleri ve Yeterlik Göstergeleri olarak iki farklı
türde inceleyebiliriz. Verimlilik göstergeleri bir işlemin hedeflenen amacını ne kadar
gerçekleştirdiğini gösterirken; Yeterlik göstergeleri bir işlemin kaynakları kullanırken
hedefini gerçekleştirmesiyle ilgili göstergelerdir.
21. Kalite ile İlgili Temel Kavramlar
3- Standartlar : Kişinin herhangi bir şeyin kalitesini onayladığı veya onaylayacağı
düzeyde olmasını gösteren ölçüye ‘’standart‘’ denir. Aynı zamanda ‘’belli bir amaç
için gerekli en iyi seviyeye‘’ de standart denilmektedir. Genel olarak, katma değerli
herhangi bir özellik harici ‘’temel şeyler‘’, ‘’ortalama kalite‘’ veya ‘’minimum
gereken şeyler‘’ olarak da tanımlanabilir.
4- Kriterler (Ölçütler) : Bir kavramın değerlendirildiği yönleri veya özelliklerine kriter
denir. Uluslararası Ağ Sözlüğünde ise ‘’herhangi bir şeyin değerlendirlimesinin
yapıldığı tanımlayıcı özellikler veya elementler‘’ olarak tanımlanmaktadır. Standart ve
kriteri birbirinden ayırt etmek için, kriterin bileşenleri veya farklı yönleri gösteren
göstergeler, standardın ise bunların seviyesini veya ölçüsünü gösteren ölçü olduğunu
söyleyebiliriz.
22. Kalite ile İlgili Temel Kavramlar
5- Kıyaslama : Karşılaştırma yapmak için kullanılan referans noktasına kıstas denir. İlk
olarak bir mimarın duvar, kolon ya da binadaki yükseltileri ölçmek için yaptığı
referans noktalarını göstermek için kullanılan kıstas, bugün bütün karşılaştırma
durumlarında kullanılmaktadır. En basit şekilde, kıyaslama karşılaştırma yaparak
gerçekleşen öğrenme süreci olarak tanımlanabilir. Daha önce karşılaştırma birçok
farklı şekilde yapılmasına rağmen, bugün iki veya daha fazla ürünü karşılaştırarak
gelişmelerin oluşmasını sağlayacak fikirlerin üretildiği resmi bir süreç olarak
tanımlanmaktadır.
23. Uzaktan Öğretimde Kalite
İsveç Yüksek Öğretim Kurumu’nun oluşturduğu, uzaktan öğretimde kaliteyi gösteren
e-Öğrenmede kalite adlı modele göre uzaktan eğitimin kalitesini gösteren 10 ölçüt
vardır. Bu ölçütler:
• Materyal / içerik
• Yapı / sanal ortam
• İletişim, işbirliği ve etkileşim
• Öğrenci değerlendirmesi
• Esneklik ve Uyumluluk
• Destek (Öğrenci ve personel)
• Personel yeterliği ve deneyimi
• Vizyon ve kurumsal liderlik
• Kaynak tahsisi
• Bütünsel ve işlem durumu
24. Uzaktan Öğretimde Kalite
Akademik İşbirliği’nin yazdığı rapora göre, uzaktan eğitim ortamlarında kalite
deneyimini gösteren ortak özellikler şunlardır:
Bu terminolojiler ne kadar farklılık gösterse de benzer kriterlere odaklanmaktadır. Bu
bağlamda en önemli konulardan biri eğitmen yeterlikleridir.
• Kurumsal destek (vizyon, planlama & altyapı)
• Ders oluşturma
• Öğrenme ve öğretim (eğitim)
• Ders yapısı
• Öğrenci desteği
• Personel desteği
• Teknoloji
• Değerlendirme
• Öğrenci değerlendirmesi
• Sınav güvenliği
25. Eğitim Yeterlikleri
Uzaktan eğitimle ders veren oğretmenlerin (e-eğitmen olarak adlandırılır) geleneksel
eğitimle ders veren öğretmenlere göre özellikle teknolojik yeniliklerle ilgili olmak
üzere çok daha fazla bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekir. Bu beceri ve yetenekler,
ler, e-eğitmenlerin sahip olması gereken yeterlikleri oluşturmaktadır.
26. Öğrenci Memnuniyeti
Uzaktan eğitimde öğrencilerin memnuniyeti, bütün süreçten etkilene en önemli
faktörlerden biridir ve uzaktan eğitimin kalitesi hakkında direkt ipucu ve ren en önemli
faktörlerden biridir. Bir dersin, programin veya eğitmenin ve hatta seçilen
teknolojilerin ve ders tasarımimin ne derece başarılı olduğunu belirlemek için sorulan
sorulara verilen cevaplar ve kullanınan göstergeler olarak da düşüne biliriz.
27. Öğrenci Memnuniyeti
Öğrenci memnuniyetine olumlu katkı eden faktörlerle ilgili olarak, Palmer ve Holt bir
çalışmalarında organizasyon ve yapı, öğrenme ve öğretim, eğit men ve diğer
öğrenciler, değerlendirme, davranış geliştirme ve birim performansı olmak üzere farklı
bölümlerden oluşan bir anket geliştirmiştir. Ayrıca, uzaktan eğitimle öğrenme becerisi
ve iletişim becerisi konularında kişi kendisini ne derece yeterli hissederse, benzer
düzeyde bir konu ile ilgili gerekenleri ayrıntılarıyla anladığını ve lyi öğrendiğini,
dolayısıyla öğrenci memnuniyeti üzerinde büyük bir pay olduğunu ortaya çıkarmıştır.
28. Sonuç
Uzaktan eğitimde değerlendirme ve kalite önemli bileşenlerdir. Değerlendir me için
farklı amaçlara göre farklı boyutlar ele almayabilir. Ancak, en temel bile şenler, bu
süreçte aktif rol oynayan öğrenciler ve eğitmenler, eğitim programı, içerik, öğretim
yöntem, teknik ve etkinliklerini temel alan “öğretim süreci”, teknik altyapı ve
teknolojik olanaklar çerçevesinde öğretim ortamları ve son olarak destek servisleri,
idari süreçleriyle liderlik Boyutunda temel alan “yönetim” boyutudur.
29. Hazırlayanlar
Maide GÜRBÜZ - 171620181078
Yaşar EREN – 171220181077
Yusuf GÜNEŞ - 171920201037
Selahattin DODURGA - 171820201112
Celal ARICI - 171920181023
