1. MEHMET SENCER SEZER

2.  Radyoaktif elementlerin bileşikleri de radyoaktiftir.
 Fiziksel ve kimyasal değişmeler radyoaktif özelliği
etkilemez.
 Isı, sıcaklık.basınç, çözünme ve katalizör gibi etkenler
radyoaktif özellikleri etkilemez.
 Radyoaktif ışınlar canlı organizmaya etki ederek onun
yapısını bozarlar.
 Radyoaktif ışınlar bazı sert cisimlerden geçemezler,
ancak yumuşak dokulardan geçebilirler. Röntgen
ışınları gibi…
 Radyoaktif ışınlar karanlıkta fotoğraf filmlerine etki
ederler.

3.  Bir nükleer tepkimede tek başına kütle ve enerji
korunmaz. Kütle ile enerjinin toplamı sabittir. Kütle
enerjiye ve enerji kütleye dönüşebilir.
 Bir nükleer tepkimede girenlerin kütle numaraları
toplamı, ürünlerin kütle numaraları toplamına ve
girenlerin yükleri toplamı ürünlerin yükleri toplamına
eşittir.
 Bir nükleer tepkime yazılırken;
Kaynaşıyor, bombardıman ediyor, üzerine gönderiliyor
ve yakalıyor ifadeleri kullanıldığında ışınlar girenler
tarafına yazılır.
Işıma yapıyor, fırlatıyor bozunuyor ifadeleri
kullanıldığında ışınlar ürünler tarafına yazılır.
 Atom numarası 82Pb  ........ 92U arasındaki elementler
doğal radyoaktif elementlerdir. Uranyumdan sonraki
elementler yapay radyoaktif elementlerdir.

4. Nükleer tepkimeler 2’ye ayrılır.
1) Doğal Radyoaktif Bozulmalar
 Beta Işıması
 Gama Işıması
 Potizron Bozunması
 Elektron Yakalaması
2) Çekirdek Tepkimeleri
 Fisyon
 Füzyon

5. Sembol Yük Kütle Eşdeğer
Alfa
 +2 4 4
2   4 He2
2
Beta

0
-1 0 1   -0 e
1
Gama
 0 0 0
0
Proton
p +1 1 1
1p  1H1
1
Nötron
1
n 0 1 0n
Elektron 0
e -1 0 1   -0 e
1
Pozitron
+
0
+1 0 1   0 e
1

6. Alfa ışıması nötronu ve kütle numarası çok çok
fazla olan radyoaktif atomlarda görülür.
Alfa ışımasında atom çekirdeğinden 2 tane
nötron ve 2 tane proton dışarıya fırlatılır. Alfa
ışını 2 nötron ile 2 protondan oluşur.
Bunun sonucu olarak elementin atom numarası
2 azalırken, kütle numarası 4 azalır.
b
a X  b--4 Y 
a2
4
2

7. Alfa ışınlarının yükü ve kütlesi çok büyük
olduğundan;
* Yayılma hızı çok yavaştır.
* Giriciliği çok azdır.
Alfa ışınlarının , diğer gazları iyonlaştırma gücü
vardır.
Alfa ışınları magnetik alanda negatif kutba doğru
sapar.

8. Beta ışıması nötronu, protonundan çok olan
atomlarda görülür.
 Beta ışımasında atom çekirdeğinde bir tane
nötron, doğrudan bir tane protona dönüşür.
1
0 n  1p  -0 
1 1
Bunun sonucu elementin atom numarası 1
artarken, kütle numarası değişmez.

9. b
a X a1  -0 
b
Y 1
 Beta ışınlarının yükü olmadığında hızları,
radyoaktiviteleri ve giricilikleri alfaya oranla daha
fazladır.

10.  Gama ışıması genellikle diğer ışımalardan
sonra görülür.
 Diğer ışımaları yapan atom çekirdeği yüksek
enerjili kararsız bir taneciğe dönüşür.
236
U   232 Th *  
92  90 
 
*
 232 Th
 Kararsız olan atomu artık gama
 90 
 
ışıması yapmaya meyillidir.

11.  232 Th *  232Th  
 90 
  92
 Gama ışımasını yapan bir atomun;
Atom çekirdeği yeniden düzenlenir.
Atom daha kararlı hale gelir.
Atomun toplam enerjisi azalır.
 Gama ışınlarının yükü ve kütlesi olmadığından;
Radyoaktif özelliği en fazla olanıdır.
Yayılma hızı en fazla olanıdır.
Giriciliği en gazla olanıdır.
Gama ışınları yüklü alanlardan etkilenmez.
Gama ışınları elektromagnetik enerji dalgaları
halinde doğrusal olarak yayılırlar

12. Pozitron bozunması protonu nötronundan çok
olan atomlarda görülür.
Atom çekirdeğinde 1 protonun, doğrudan 1
nötrona dönüşmesi sonucu oluşur.
1
1 p 
 0 n 
1

0
1
 Bunun sonucu elementin atom numarası 1
azalırken, kütle numarası değişmez.
b
a X  a-1  0 
b
Y 1

13. Protonu nötronundan çok olan atomlarda görülür.
Atomun 1s orbitalindeki elektronlardan 1 tanesinin,
atom çekirdeği tarafından yutulması ile oluşur.
1s2 2s 2 2p 6 3s 2......

14.  Atom çekirdeği tarafından yutulan elektron
çekirdekteki 1 proton ile birleşerek 1 nötrona
dönüşür.
1
1p  -0 e
1  1
 0 n
 Bu olay sonucu elementin atom numarası 1
azalırken; kütle numarası değişmez
b
a X  -0 e 
1
b
 a-1Y

15. BAĞLANMA  Elementlerin atom numaralı küçüldükçe
ENERJİSİ çekirdeğin kararlılığı artar.
 Atom numarası nötron sayısına eşit olan
atomlar, olmayanlara göre daha kararlıdır.
 Hem atom numarası nötron sayısına eşit
olup, hem de çift sayılı olanlar en çok
56 ATOM NO kararlıdır.
26 Fe
 n/p oranı 1’den küçük olan atomlar önce
pozitron ışımasını tercih ederler.
 n/p oranı 1,5’den büyük oyan atomlar
öncelikle alfa ışımasını tercih ederler.
 n/p oranı 1’den büyük olan atomlar
öncelikle beta ışımasın tercih ederler

16. Küçük kütle numaralı atom çekirdeklerinin
kaynaşarak daha büyük kütle numaralı ve
kararlı atom çekirdeklerine dönüşmesi olayına
FÜZYON denir.
En iyi örneği hidorej bombasıdır.
2 3 FÜZYON 4 1
1H  1H   2He 0 n  ENERJİ


17.  Nötron bombardımanıyla kararsız hale getilen
büyük kütleli atom çekirdeklerinin parçalanarak
daha küçük kütleli atom çekirdeklerine
dönüşmesi olayına denir.
Bunun en iyi örneği atom bombası’dır.
235 1
92 U  0n  236U
92
236
92 U146Ba  87Kr  0 n  ENERJİ
56 36
1

18.  Radyoaktivitenin birimi BECQUEREL (Bekerel) ‘dir.
 Geiger MULLER sayacı ile ölçülür.
Birim alana yapılan ışıma miktarı
1. Madde miktarı ile doğru orantılıdır.
2. Geçen zaman ile doğru orantılıdır.
3. Maddenin cinsine bağlıdır.
Birim alana birim zamanda yapılan ışıma şiddeti
1. Maddenin cinsine bağlıdır.
2. Yarı ömrü kısa olan atom daha çok ışıma yapar.
3. Zamanla azalır
4. Işıma yapılan alanın maddeye olan uzaklığının karesiyle ters
orantılıdır.

19. 1) Radyoaktif x izotopu X------------ Y +2He
Denklemine göre bozunmaktadır. yarı ömrü t yıl
olan radyoaktif x atomundan 3t yıl sonra 5.6 gram
He gazı oluştuğu ölçülüyor.
buna göre başlagıçta alınan x in mol sayısı kaçtır?
cvp=0.8 (X in kütle no 222 proton sayısı 86)
Çözüm: nHe=5,6/4=1,4mol
1mol x bozunursa 2mol He oluşursa,
1,4molHe oluştuğunda 0,7 mol x bozunur.
x-----x/2-----x/4----x/8 3t yıl sonra
x-x/8=0,7 den x=0,8 çıkar.

20. 2) Radyoaktif X izotopu 1 alfa, 2 beta ışıması yaparak radyoaktif Y izotopuna dönüşüyor.
Buna göre X ve Y atomlarının,
I.Çekirdek kütleleri eşittir.
II.Yarılanma süreleri farklıdır.
III.Kimyasal özellikeri aynıdır.
hangileri doğrudur?
Çözüm:Bir alfa ışıması yapan elementin atom numarası 2 , kütle numarası 4 azalır.
Beta bozunmasına uğrayan atomun atom numarası 1 artarken , kütle numarası değişmez ve
uğradığı atomun izobarı oluşur.
Alfa ışıması yapan X izotopunun atom numarası 2 azalırken kütle numarası 4 azalacak; daha
sonra 2 beta ışımasıyla kaybettiği protonları geri alacağından atom numarası 2 artacak fakat kütle
numarası değişmeyecek. yani; Y nin kütle numarası X ten 4 eksik atom numarası ise X ile aynı
olacak.(Y atomu X in izotopudur)
I.Çekirdek kütleleri eşittir.(Bir atoun çekirdeğinin kütlesi n+p yani kütle numarasıdır x ile y nin
kütle numaraları farklı olduğundan çekirdek kütleleri de farklıdır)
II.Yarılanma süreleri farklıdır.(Yarılanma süresi herhangi kimyasal dış etkiye bağlı değildir sadece
çekirdeğin yapısına bağlıdır dolayısıyla çekirdeğin kütleleri farklı olduğundan yarılanma süreleri
de farklıdır)
III.Kimyasal özellikeri aynıdır. (Bir maddenin kimyasal özelliği sahip olduğu proton ve
elektronlarla belirlenir.Birbirinin izotopu olan maddeler aynı kimyasal özelliğe sahiptir X ile Y
birbirinin izotopu olduğuna göre kimyasal özellikleri de aynıdır)
yanıt;II-III

21. 3) Radyoaktif X elementi art arda 1 alfa 2 beta ışıması yapıyor. Y elementine dönüşüyor.
Buna göre hansigi yanlıştır?
A)nükleon sayısı değişmez
B)kütle değişimi önemldir.
C)X ve Y elementlerinin periyodik cetveldeki yerleri aynıdır.
D)X ve Y izotoplarının yarılanma süreleri eşittir.
E)X ve Y'nin eşit mol sayılı örneklerinin bozunma hızları farklıdır.
Radyoaktif X elementi art arda 1 alfa 2 beta ışıması yapıyor. Y elementine dönüşüyormuş 1.
soruda olduğu gibi X ile Y birbirlerinin izotopu olurlar atom numaraları aynı olduğu halde
kütle numaraları farklı olur.
Bu soruda hangisinin yanlış olacağını soruyor
dolayısıyla A ve C şıkları doğru; D şıkkı yanlış çünkü kütle numaraları farklı olana
elementlerin yarılanma süreleri de farklıdır.

22. 4) Radyoaktif bir x elementi bileşik oluşturduğunda
I. Radyoaktif özelliği dğeişir.
II.Atom çapı küçülür.
III.çekirdek yapısı değişmez.
hangileri yanlıştır?
Çözüm: Atomlardaki çekirdek olayları kimyasal olaylardan farklıdır.Radyoaktiflik , dış etkenlere bağlı
değildir. Bir atomun radyoaktifliği sıcaklık , basınç , çözünme , kimyasal tepkimeye girme gibi olaylarla
değişmez.
Bir atom radyoaktif ise , o atomun oluşturduğu bileşikler de radyoaktiftir. Kimyasal olaylar radyoaktifliği
değiştirmez.
Bu bilgilere göre kimyasal değişimler radyoaktifliği etkilemeyeceğinden x elementi bileşik oluşturduğunda
radyoaktif özellikleri değişmez I seçenek yanlış
bileşik oluşturan X elementi daha kararlı bir yapıya ulaşır kararlı hale gelen X elementinin çapı kararsız
haldekinden küçüktür;II. seçenek doğru
1 alfa ve 2 beta ışıması yapan atomun atom numarasının değişmeyeceğini fakat kütle numarasının 2
artacağını söylemiştik kimyasal tepkimeler elektronlarla olacağından kimyasal tepkimelerden çekirdek
etkilenmez III. seçenek doğru.
5) Ra elementinin yarı ömrü t yıldır.
Ra(k)--> Rn(g) + He(g) tepkimesinde 1.2 mol Ra(k) alınarak bozunmaya bırakılıyor.
2t yıl sonra kaç mol gaz oluşmuştur?
ra nin t yılsa yarı ömrü t yıl sora 0,6 ya düşecek bi t yıl sonra 0,3 mole düşecek.
başlangıcta 1.2 moldu. 0,9unu kullanmış(harcanan)
0,9mol Ra(gaz) 0,9 He(gaz) oluşur toplam 1,8 mol gaz oluşur.
kaptaki son durum ise 0,3mol >Ra katısı ve 1,8 mol gaz bulunur.

23. 6) 234 a 4
X Y + He (alfa)
92 b 2
alfa ışıması yapan tepkimede a ve b değerleri nedir?
ÇÖZÜM:
Her iki tarafta yükler ve kütle numaraları eşit olmalıdır. Buna göre;
234=a + 4 a=230 olur.
92=b + 2 b=90 olur.
7) 14 17
N+XO+Y
78
Yukarıdaki çekirdek tepkimesinde,X ve Y hangi radyoaktif ışımaları göstermektedir?
ÇÖZÜM:
Çekirdek tepkimelerinde girenlerle çıkanların yük ve kütle numaraları eşittir. Bu eşitliğin sağlanabilmesi için X yerine alfa,Y yerine ise
gelmelidir.
14 4 17 1
N + alfa X O + p
7281
yük = 7 + 2 = 8 + 1
kütle numarası = 14 + 4 = 17 + 1
X = Alfa
Y=p
8) 10 13
X + alfa Y + n
57
Yukarıdaki tepkimede X çekirdeği,Y çekirdeğine dönüşürken proton (p) ve nötron (n) sayısında nasıl bir değişme olur?
ÇÖZÜM:
10 13
X + alfa Y + n
57
Atom No = p
Kütle No = p + n
Bağıntılarından X ve Y nin p ve n sayılarını bulabiliriz.
10 13
XY
57
p = 5 p = 7 ( 2 artmış)
n = 5 p = 6 ( 1 artmış)