2. MAVZU: O’zbekiston Respublikasi sud
tizimi
Darsning maqsadi :
Ta'limiy maqsad: o’quvchilarga O’zbekiston Respublikasi sud
tizimi, odil sudlov prinsiplari haqida tushuncha berish
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda huquqiy ong, huquqiy ma’rifat
bilan bir qatorda huquqiy madaniyatni shakllantira borib
vatanparvarlik ruhida tarbiyalsh
Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilarning fikrlash doirasi, o‘z
fikrini himoya qila olish va bayon qilish kabi o‘zini boshqarish
qobiliyatlari shakllantirish
Tayanch so‘zlar: sud, sud’ya, sud tizimi, odil sudlov prinsplari
aybsizlik prezumsiyasi
Uslub: og’zaki,noananaviy
Usul: aralash, “Lahzalik savol-javob”
Didaktik vositalar: Darslik, tegishli adabiyotlar, slaydlar rasmlar,
plakatlar, O’zbekiston Respublikasi Sudlar to’g’risidagi qonun
3. DARS BOSQICHLARI
1) Tashkiliy qism 2 daqiqa
2) O’tgan mavzuni takrorlash 10 daqiqa
3) Yangi mavzu bayoni 15daqiqa
4) Mustahkamlash 10 daqiqa
5) Darsni yakunlash 2 daqiqa
6) Uyga vazifa 1 daqiqa
4. 4
MUSTAQILLIK YILLARIDASHAKLLANTIRADIGAN DAVLATI
ORGANLARININGTIZIMI O’ZARO TIYILISH VA MUVOZANATNI
SAQLASH TIZIMINI POYDEVORI YARATILDI
PREZIDENT
QONUN
CHIQARUVCHI
HOKIMIYAT
IJRO ETUVCHI
HOKIMIYAT
SUD HOKIMIYATI
SENAT
VAZIRLAR
MAHKAMASI
OLIY SUD
QONUNCHILIK
PALATASI
VAZIRLIKLAR VA
DAVLAT
QO’MITALARI
OLIY XO’JALIK
SUDI
KONSTITUTSIYAVIY
SUD
5. Mavzu O’zbekiston Respublikasi
Sud tizimi
Sud-odil sudlov
amalga oshirishga
haqli bo`lgan
birdan bir
davlat hokimiyati
organidir.
Sudyalar o`zlari
qabul qilgan
qarorlar va
hukmlarini davlat
nomidan
chiqaradilar
6. Asosiy Qomusimizning 107-moddasiga muvofiq sud idoralari boshqa davlat hokimyati
tarmoqlarining o`zaro aloqasi natijasi o`laroq ,saylash va tayinlash asosida tashkil
topadi.
2000-yilning 14-dekabrida O`zbekiston Respublikasining “Sudlar
to`g`risida” gi Qonuni (yangi tahrirda) qabul qilindi.
O`zbekistonda sudyalarning vakolat muddati – 5 yil. “Sudlar to`g`risida”gi
qonunning 1-moddasiga binoan sud hokimyati tizimi quyidagilardan iborat:
-Konstitutsiyaviy sud;
-Oliy sud;
-Oliy xo`jalik sudi;
-Qoraqalpog`iston Respulikasining fuqarolik va jinoiy ishlari bo`yicha
viloyat va -Toshkent shahar sudlari;
-Fuqarolik ishlari bo`yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudlari,jinoyat
ishlari bo`yicha tuman (shahar) sudlari;
-Qoraqalpog`iston Respublikasining xo`jalik sudi;
-Viloyat va Toshkent shahar xo`jalik sudlari;
7. O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI
SUD TIZIMI
O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI OLIY
XO’JALIK SUDI
O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI OLIY
XO’JALIK SUDI
O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI
KONSTITUTSIYAVIY
SUDI
QORAQALPOG’ISTON
RESPUBLIKASI
XO’JALIK SUDI,
VILOYAT TOSHKENT
SHAHAR XO’JALIK
SUDLARI
O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI HARBIY
SUDI
QORAQALPOG’ISTON
RESPUBLIKASI JINOIY
ISHLAR BO’YICHA OLIY
SUDI JINOYAT ISHLARI
BO’YICHA VILOYAT VA
TOSHKENT SHAHAR SUDI
JINOYAT ISHLARI
BO’YICHA TUMAN
SHAHAR SUDLARI
QORAQALPOG’ISTON
RESPUBLIKASI
FUQAROLIK ISHLAR
BO’YICHA OLIY SUDI
FUQAROLIKISHLARI
BO’YICHA VILOYAT VA
TOSHKENT SHAHAR SUDI
OKRUG VA HUDUDIY
HARBIY SUDLAR
FUQAROLIK ISHLARI
BO’YICHA
TUMANLARARO
TUMAN SHAHAR
SUDLARI
ODIL SUDLOVNING YANGI YANGI
TIZIMI SHAKLLANTIRILDI VA
SUDLAR IXTISOSLASHTIRILDI
7
9. Qonunga binoan sud idoralaridan boshqa davlat egasi fuqarolik
jinoyat va boshqa ishlarni ko`rish hal etish huquqiga ega emas.Davlat o`z
zimmasiga sudlov organlari o`z vazifalarini samarali bajarilishi uchun zarur
sharioitlarni yaratib berish majburiyatini olgan. Sud idoralarining mustaqilligi
davlat tomonidan kafolatlanishi, Konstitutsiya va qonunlarda belgilab
qo`yilishi BMT tomonidan qabul qilingan “Sud idoralarining mustaqilligiga
oid asosiy tamoyillar” nomli xalqaro huquqiy hujjatda ham o`z ifodasini
topgan. Odil sudlovning samarasi, sudlar tomonidan qabul qilinayotgan
hujjatlarning majburiyligi bilan bevosita bog`liq. Shu o`rinda ta`kidlash
joizki, sudning qarorlari davlat majburlov kuchi bilan ta`minlanadi.
Oshkoralik tamoyili odil sudlov faoliyatining huquqiy asosini belgilab
beradigan muhim konstitutsiyaviy tamoyillardan biridir. O`zbekiston
Respublikasi sud tizimiga kiruvchi barcha ishlar ochiq ko`riladi.
Odil sudlovni amalga oshirishda til to`g`risidagi konstitutsiyaviy
tamoyil katta ahamiyatga ega. Konstitutsiyaning 115-moddasiga asosan
O`zbekiston Respublikasida sud ishlarini yuritish o`zbek tilida, qoraqalpoq
tilida yoki muayyan joydagi ko`pchilik aholi so`zlashadigan tilda olib
boriladi. Sudlar to`g`risidagi qonundagi yangiliklardan biri-bu aybsizlik
prezumpsiyasi qoidasining qonunda aks ettirilganidir.Bu milliy huquqiy
tizimning jiddiy yutug`i va fuqarolik jamiyatining muhim tamoyillaridan biri
hisoblanadi.
10. - Amir Temur davlatida odil sudlovni
amalga oshirish uchun mukammal
tizimdagi sud tizimi mavjud bo`lib, ular
quyidagi to`rt sohaga bo`lingan va
qozilar tomonidan boshqarilgan:
Fuqarolik sudi (aholi qozisi)
Harbiy sud (Lashkarlar qozisi)
Shariat sudi (islom qozisi)
Amaldorlar sudi (xizmatchilar qozisi)
Shahar, o`lka va viloyat aholisi jinoyat
va fuqarolar ishi bo`yicha sud qilinardi.
Bu ishda shariat, harbiy kishilarga
nisbatan (tribunal) harbiy sud
qo`llanilsada, tuzuklar asosida hukm
chiqarilgan. Taxt vorislari hukmni
amirning o`zi chiqaradi.
11. SUD-HUQUQ TIZIMINI ISLOH QILISH
SUD HUQUQ
TIZIMINI
ISLOH QILISH
Sudlarning
mustaqilligini
mustahkamlash
Sud orqali
himoyalanish
huquqini
ta’minlash
Malakali
kadrlar bilan
ta’minlash
Sud huquq
tizimining
Konstitutsiyavit
asoslarini
takomillashtirish Jinoyat
Qonunchiligini
liberallashtirish
Prosesual
Qonunchilikni
demokratlashtirish
Prokuraturaning
huquqiy asoslarini
takomillashtirish
Advokaturaning
huquqiy asoslarini
takomillashtirish
12. Sudya lavozimiga
Amaldagi qonunchilikka binoan, yigirma besh
yoshdan kichik bo`lmagan,oily yuridik
ma`lumotga, yuridik ixtisosi bo`yicha kamida
uch yillik mehnat stajiga ega bo`lgan hamda
malaka imtihonini ijobiy topshirgan o`zbekiston
Respublikasi fuqarosi tumanlararo, tuman
(shahar) sudi, xo`jalik sudi sudyasi bo`lishi
mumkun. Qonunda sudyalarning vakolat
muddati besh yil qilib belgilangan.
13. MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR:
SUD HOKIMIYATI
DEGANDA NIMANI
TUSHUNASIZ?
Sudlarning
mustaqilligi qay
tariqa
kafolatlanadi?
O’zbekiston
Respublikasi
Oliy sudi qanday
organ?
O’zbekiston
Respublikasi sud
tizimi organlari
kiradi?
Sud holikmiyati
organlari nima
vazifani bajaradi?
Sudlar va sudyalarning mustaqilligi qay tariqa
ta’minlanadi?
14. Darsni yakunlash:
1) xulosalash
2) darsda faol qatnashgan o’quvchilarni
rag’batlantirish
Uyga vazifa.
Konstitutsiyaning 106-116 moddalarni
o’rganish
