2. MOZAMBİK
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Sosyal Göstergeler
Resmi Adı
Mozambik Cumhuriyeti
Devlet Şekli
Cumhuriyet
Nüfus (2012)
23 milyon
Yüzölçümü
799.380 km 2
Dil
Portekizce (resmi dil), 3 ana Afrika dil grubu: Makua-Lomwe, Tsonga ve Sena-Nyanja
Din
Katolik (28,4) – Protestan (27,7) – Müslüman (17,9) – Diğer (7,7) – Hiçbiri (18,7)
Para Birimi
Metical (MT)
Başkent
Maputo
Başlıca Şehirler
Maputo (Başkent), Nampula, Beira, Chimoio, Nacala, Quelimane, Tete, Pemba
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Mozambik Ülke Raporu - Nisan 2012, CIA Factbook
Temel Ekonomik Göstergeler
2008 a
2009 a
2010 a
2011 b
2012 c
2013 c
GSYİH (milyar ABD doları)
9,9
9,8
9,6
12,0
15,4
18,4
Reel büyüme (%)
6,8
6,4
7,2
7,2
8,0
8,5
Kişi başı GSYİH d (ABD doları)
842
888
941b
1.007
1.093
1.184
10,3
3,3
12,7
10,4a
8,0
7,0
Tüketici fiyat enflasyonu (ort; %)
Döviz kuru $/MT (dönem sonu)
25,50
29,20
32,60
27,30a
25,10
25,35
İhracat (fob-milyon ABD doları)
2.653
1.853
2.333
2.649
3.000
3.290
İthalat (fob- milyon ABD doları)
3.643
3.243
3.512
4.029
5.098
5.722
Cari denge (milyon ABD doları)
-1.179
-1.171
-1.113
-1.422
-2.320
-2.942
Kaynak:The Economist Intelligence Unit, Mozambik Ülke Raporu - Nisan 2012
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
ACP, AfDB, AU, C, CPLP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO,
IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM (observer), IPU, ISO (correspondent), ITSO, ITU, ITUC, MIGA,
MONUSCO, NAM, OIC, OIF (gözlemci), OPCW, SADC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, Union
Latina, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.
Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Afrika kıtasının güneydoğusunda yer alan Mozambik kuzeyde Tanzanya, Malavi ve Zambiya ile, batıda
Zimbabve ile, güneybatıda Güney Afrika Cumhuriyeti ve Svaziland ile komşudur. Doğu ve
güneydoğusunda Hint okyanusu bulunmaktadır. 799.380 km2’lik yüzölçüme sahip olan ülkenin
başkenti Maputo’dur. Ülkede genel olarak tropikal iklim hâkimdir.
Siyasi ve İdari Yapı
Mozambik, Portekizlilere karşı 1964 yılında başlayan ve 1975 yılında sona eren zorlu bir savaştan sonra
bağımsızlığını kazanmıştır. Bağımsızlığın ardından FRELIMO (Mozambik Özgürlük Cephesi) ile RENAMO
(Mozambik Ulusal Direnişi) arasında 1992 yılında sona eren şiddetli bir iç savaş dönemi yaşamıştır.
-, 2013
2 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
3. Mozambik’te, 1990 yılında yeni anayasa ile çok partili bir demokratik sistem kabul edilmiş, ülkenin,
Mozambik Halk Cumhuriyeti olan resmi adı, Mozambik Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir.
Mozambik idari yapısı itibariyle, Cabo Delgado, Gaza, Inhambane, Manica, Maputo, Nampula, Niassa,
Sofala, Tete, Zambezia olmak üzere 10 vilayete ayrılmıştır.
Ülkenin yönetim şekli Başkanlık sistemidir. Başbakan ve Bakanlar Kurulu Devlet Başkanı tarafından
atanmaktadır.
Ülkede Parlamento ve Başkanlık seçimleri beş yılda bir düzenlenmektedir. Anayasa uyarınca Devlet
Başkanları en fazla iki dönem görev yapabilmektedir. Cumhuriyet Meclisi olarak adlandırılan yasama
organı beş yılda bir halk tarafından seçilen 250 milletvekilinden oluşmaktadır. Son Devlet Başkanlığı ve
milletvekili seçimleri 28 Ekim 2009 tarihinde yapılmıştır. Devlet Başkanlığına, oyların % 75’ini alan
iktidardaki FRELIMO partisinin adayı Armando Emilio Guebuza seçilmiştir. Muhalefetteki RENAMO
partisinin adayı Alfonso Dhlakama ise %16,4 oranında oy alabilmiştir. Parlamento seçimlerinde
FRELIMO, Parlamentodaki sandalye sayısını 160’tan 191’e çıkartarak Meclis’te anayasayı tek başına
değiştirebilecek çoğunluğu sağlamıştır. Seçimlerde, ana muhalefet partisi RENAMO’nun sandalye sayısı
ise 90’dan 51’e düşmüştür. Sözkonusu seçimlerde ayrıca, Mart 2009’da kurulan Mozambik Demokratik
Hareketi (MDM) de 8 sandalye kazanmış, böylece, ülkede ilk çok partili seçimlerin yapıldığı 1994
yılından bu yana Meclis’e ilk kez üçüncü bir parti girmiştir. Gelecek Başkanlık ve Parlamento
seçimlerinin 2014 yılında düzenlenmesi öngörülmektedir.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Mozambik 23 milyonluk nüfusu ile dünyanın en fazla nüfusa sahip olan ellinci ülkesi, Afrika kıtasının ise
on ikinci ülkesidir. Ülke nüfusunun üçte ikisinden fazlası kırsal kesimde yaşamakta ve geçimini tarımdan
sağlamaktadır. İşgücünün %81’i tarım sektöründe, %6’sı sanayi sektöründe, %13’ü ise hizmetler
sektöründe istihdam edilmektedir.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Mozambik doğal kaynaklar açısından zengin bir ülkedir. Başlıca doğal kaynaklar kömür, doğalgaz ve
mineral kumdur. Merkez Mozambik’te kömür madenciliği projeleri geliştirilmesi ve doğalgaz üretiminin
genişleyecek olması doğal kaynak sektöründe hızlı bir yükselişin yaşanacağına işaret etmektedir.
Dünya Bankası’na göre önümüzdeki birkaç yıl içerisinde, Mozambik’teki yeni gaz projeleri ülkeye 70
milyon tutarında yatırım, kömür projeleri ise 10 milyon dolar tutarında yatırım çekecektir. Altyapı
alanında ise önemli harcamalar yapılacaktır.
Mozambik, Tete yakınlarında dünyanın işletilmeyen en büyük kömür alanı olabileceği tahmin edilen
kömür yataklarına sahiptir. Ayrıca, Songo’da bulunan Afrika’nın en güçlü hidroelektrik santrali ile
Mozambik önemli hidroelektrik potansiyeline sahip bulunmaktadır. Aynı zamanda Mozambik 127,4
milyar metreküp doğalgaz rezervine sahiptir. Bir enerji firması olan Eni SPA Mamba açıklarında bulunan
gaz rezervlerinin 212,4 milyar metreküp potansiyele sahip olduğunu hesaplamaktadır.
Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
Mozambik 9,6 milyar ABD Doları GSYİH ile Afrika kıtasında 25. büyük ekonomidir. Gelişmekte olan
Mozambik ekonomisi 2008-2010 döneminde ortalama %6,8 oranında büyümüştür. Ancak ülkede halen
pek çok kişi yoksulluk sınırının altında hayatını sürdürmektedir. Bununla beraber, özellikle son
dönemlerde bulunan doğal gaz rezervleri ile birlikte ülkenin büyümeye devam edeceği öngörülmekte
olup, orta ve uzun vadede ülkenin büyük atılımlar göstereceği tahmin edilmektedir.
Ülke GSYİH’sının %28,4’ünü tarım oluşturmaktadır. Özellikle ülkenin verimli kuzey bölgelerinde tarım
potansiyeli yüksektir, ancak, arazi kullanım hakkı problemi bu potansiyeli kısıtlamaktadır. Önemli
tarımsal ürünler şeker, kurutulmuş hindistancevizi, kaju, çay ve tütündür. Kabuklu deniz hayvanları
tütünden sonra en fazla ihracatı gerçekleştirilen ikinci tarım/gıda ürünüdür.
Sanayi sektörü ülke GSYİH’sının %26,9’unu oluşturmaktadır. Ülkedeki en büyük yabancı yatırımı olan
Mozal alüminyum tesislerinin genişlemesinin (860 milyon dolar tutarında) etkisiyle imalat sektörü
büyümektedir. 2010 yılında ülke ihracatının yarısından fazlasını işlenmemiş alüminyum oluşturmuştur.
Ülke GSYİH’sının %44,7’sini ise hizmetler sektörü oluşturmaktadır.
İşgücünün %81’i tarım sektöründe, %6’sı sanayi sektöründe, %13’ü ise hizmetler sektöründe istihdam
edilmektedir.
Turizm sektörü yeterince gelişmemekle birlikte yüksek bir potansiyele sahiptir. 2011 yılında turizmden
elde edilen gelirler %2,21 oranında azalırken 2012 yılında %17,9 artacağı tahmin edilmektedir.
Ekonomik Performans
Mozambik ekonomisi son 15 yılda Sahraaltı Afrika’da en hızlı büyüme gösteren petrol-dışı ekonomidir.
2009 yılında büyüme hızı yavaşlamış olmakla birlikte, 2010 ve 2011 yıllarında tekrar hızlanmıştır. 2012
Mozambik Ülke Raporu
3 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
4. yılında Mozambik ekonomisinin %8 civarında büyüyeceği öngörülmektedir. Sonraki yıllarda ise daha
büyük büyüme oranlarının gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
2010 yılında 9,6 milyar dolar olan Mozambik GSYİH'sının 2011 yılında %7,2 oranında büyüyerek 12
milyar dolar olarak gerçekleştiği öngörülmektedir.
Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler
Mozambik ekonomisinin 2012 yılında %8 civarında büyüyeceği, sonraki yıllarda ise doğal kaynak
sektörünün hızlı yükselişiyle birlikte daha büyük oranlarda büyüyeceği tahmin edilmektedir.
Mozambik Merkez Bankası’nın enflasyon hedefi %6’dan küçük olmakla birlikte, 2012 yılında %7,2
oranında gerçekleşmesi beklenmektedir.
Kamu yatırımları ve sosyal kalkınma planları gerçekleştirilmek üzere 2012 yılında gevşek bir mali tutum
benimsenecektir. Altyapı yatırımlarının hız kazanması ile birlikte bütçe açığının yükselerek GSYİH’nın
%5,8’ine ulaşması öngörülmektedir.
2011 yılında cari açık büyüyerek GSYİH’nın %11,7’sine ulaşmıştır. 2012 yılında bu oranın %11,3
olması beklenmektedir. Gelecek yıllarda ise büyük yatırım projelerinden kaynaklı ithalattan dolayı cari
açığın artacağı tahmin edilmektedir.
Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Mozambik’de ülke nüfusunun çoğu kırsal kesimde yaşamakta ve geçimini tarım ile sağlamaktadır.
Bununla birlikte ülkenin tarım potansiyeli kullanılanın çok üzerindedir. Mozambik’in yüzölçümünün
%45’i tarım için uygun olmakla birlikte sadece %16’sı (36 milyon hektar) ekilidir ve sadece %3’ünde
sulu tarım yapılmaktadır. Çiftçilerin sadece %4-5’i gübre kullanmaktadır.
Tarım ülke GSYİH’sının %28,4’ünü oluşturmakta ve işgücünün %81’i tarım sektöründe istihdam
edilmektedir. Özellikle ülkenin verimli kuzey bölgelerinde tarım potansiyeli yüksektir, ancak, arazi
kullanım hakkı problemi bu potansiyeli kısıtlamaktadır. Önemli tarımsal ürünler şeker, kurutulmuş
hindistancevizi, kaju, çay ve tütündür. Kabuklu deniz hayvanları tütünden sonra en fazla ihracatı
gerçekleştirilen ikinci tarım/gıda ürünüdür.
Sanayi
Mozambik, sanayisi yeterince gelişmemiş bir ülke olup en büyük üretim tesisi Mozal alüminyum
tesisleridir. 2010 yılında ülke ihracatının yarısından fazlasını işlenmemiş alüminyum oluşturmuştur.
Önümüzdeki dönemlerde Mozal alüminyum tesislerinin genişletilmesi (860 milyon dolar tutarında)
planlanmaktadır.
Sanayi sektörü ülke GSYİH’sının %26,9’unu oluşturmakta ve işgücünün %6’sı sanayi sektöründe
istihdam edilmektedir.
Madencilik
Mozambik zengin doğal kaynaklara sahip bulunmaktadır. Bunların başlıcaları kömür ve doğalgazdır.
Kömür madenciliği projeleri geliştirilmesi ve doğalgaz üretiminin artacak olması ülkedeki doğal kaynak
sektörünün hızla yükselmesini sağlayacaktır.
Mozambik, Tete yakınlarında önemli kömür yataklarına sahiptir. Ayrıca, 127,4 milyar metreküp
kanıtlanmış doğalgaz rezervine sahiptir. Bir enerji firması olan Eni SPA Mamba açıklarında bulunan gaz
rezervlerinin 212,4 milyar metreküp potansiyele sahip olduğunu hesaplamaktadır.
Enerji
Afrika’nın en güçlü hidroelektrik santraline sahip olan Mozambik’in yıllık enerji üretimi 14,98 milyar
kWh’dır. Tüketimi ise 10,18 milyar kWh’dır.
Mozambik’in Nacala limanı ile Malavi arasında petrol boru hattı inşası başlamıştır. Zambiya’yı da içeren
projenin yaklaşık 1 milyar dolara mal olması ve söz konusu ülkeler arasındaki taşımacılık maliyetlerini
önemli ölçüde azaltması beklenmektedir.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
-, 2013
4 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
5. Dünya Bankası’nın Doing Business 2012 istatistiklerinde 139. sırada yer alan Mozambik bürokrasinin
bol olduğu ve gümrüklerde gecikmelerin yaşandığı bir ülkedir.
Potansiyel yatırım alanları altyapı, enerji (doğalgaz, hidroelektrik), madencilik (kömür), turizm (oteller)
ve tarımdır (susam, ağaç ürünleri, tütün).
2005 ila 2009 yılları arasında en büyük yatırımı yapan ülke 5 milyar dolar değerinde 15 proje ile ABD
olmuştur. ABD özellikle doğalgaz ve tütün işleme alanlarında yatırım yapmıştır. İkinci Portekiz 800
milyon dolar değerinde 127 proje, üçüncü Norveç 742 milyon dolar değerinde 2 proje, dördüncü 424
milyon dolar değerinde 318 proje, beşinci Çin 175 milyon dolar değerinde 41 proje gerçekleştirmiştir.
Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Dünya Bankası’nın Doing Business 2012 istatistiklerinde 139. sırada yer alan Mozambik bürokrasinin
bol olduğu ve gümrüklerde gecikmelerin yaşandığı bir ülkedir. Bununla birlikte yatırım ortamı
iyileştirilmeye çalışılmakta ve bilhassa büyük yatırımlarda kolaylıklar sağlanmaktadır. 2005 ila 2010
yılları arasında Mozambik toplam 8,7 milyar dolar değerinde yabancı yatırım projesini kabul etmiştir.
2005 ila 2009 yılları arasında Mozambik’de en büyük yatırımı yapan ülke 5 milyar dolar değerinde 15
proje ile ABD olmuştur. ABD özellikle doğalgaz/petrol arama ve tütün işleme alanlarında yatırım
yapmıştır. İkinci Portekiz 800 milyon dolar değerinde 127 proje, üçüncü Norveç 742 milyon dolar
değerinde 2 proje, dördüncü Güney Afrika Cumhuriyeti 424 milyon dolar değerinde 318 proje, beşinci
Çin 175 milyon dolar değerinde 41 proje gerçekleştirmiştir.
Yatırımlarda Öncelikli Alanlar
Potansiyel yatırım alanları altyapı, enerji (doğalgaz, hidroelektrik), madencilik (kömür), turizm (oteller)
ve tarımdır (susam, ağaç ürünleri, tütün).
Dış Ticaret
Genel Durum
Gelişmekte olan Mozambik’in dış ticaret hacmi artış eğiliminde olmakla birlikte, 2009 ve 2010 yıllarında
düşüş yaşanmıştır. Dış ticaret hacmi 2008 yılında maksimum seviyesi olan 6,66 milyar dolar seviyesine
ulaşmıştır. 2011 yılında dış ticaret hacminin tekrar artarak 6,68 milyar dolara ulaştığı tahmin
edilmektedir.
Ülkenin Dış Ticareti
Dış Ticaret Göstergeleri (1.000 Dolar)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
İhracat
1.745.256
2.381.132
2.412.079
2.653.260
2.147.169
2.243.069
İthalat
2.408.195
2.869.327
3.049.746
4.007.763
3.764.207
3.564.230
Denge
-662.939
-488.195
-637.667
-1.354.503
-1.617.038
-1.321.161
Hacim
4.153.451
5.250.459
5.461.825
6.661.023
5.911.376
5.807.299
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
İhracatında Başlıca Ürünler
Mozambik’in ihracatı 2010 yılında 2.243 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Gelişmiş bir sanayiye
sahip olmayan Mozambik’in gerçekleştirdiği ihracatın %52’sini işlenmemiş alüminyum oluşturmaktadır.
Elektrik enerjisi, yaprak tütün ve döküntüleri, petrol gazları, kabuklu hayvanlar, uzunlamasına kesilmiş
ağaçlar Mozambik’in ihraç ettiği diğer önemli ürünlerdir.
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP
Ürün
'7601
İşlenmemiş alüminyum
'2716
Elektrik enerjisi
226.369
274.387
276.544
'2401
Yaprak tütün ve tütün döküntüleri
193.041
179.337
142.635
'2711
Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar
4.494
90.229
135.362
'9999
Başka hiçbir yerde geçmeyen ürünler
198.959
867.749
83.655
Mozambik Ülke Raporu
2008
1.451.846
2009
2010
0 1.159.637
5 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
6. '0306
Kabuklu hayvanlar
68.668
60.286
52.318
'4407
Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç
25.926
28.704
43.380
'2710
Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
55.965
8.785
34.963
'5001
İpek böceği kozaları (çekilmeye elverişli)
0
0
29.057
'0713
Kuru baklagiller (kabuksuz)
8.533
38.573
22.442
'0801
Hindistan cevizi, brezilya ve kaju cevizi
30.330
29.092
21.162
'1207
Diğer yağlı tohumlar ve meyveler
37.099
45.265
20.143
'2614
Titanyum cevherleri ve konsantreleri
28.804
43.811
19.709
'0803
Muz (taze/kurutulmuş)
5.377
4.492
13.797
'4907
Posta, damga vb. Pullar; banknot, hısse senedı, tahvıl vs.
6.381
3.942
12.898
'1101
Buğday ve mahlut unu
1.750
17.209
10.240
'4403
Yuvarlak ağaçlar
9.902
5.006
10.233
'1202
Yer fıstığı
2.297
3.271
10.177
'7204
Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
19.977
11.482
8.303
'0802
Diğer kabuklu meyveler
2.246
5.042
7.624
'5202
Pamuk döküntüleri
297
0
6.341
'8906
Diğer gemiler (savas gemileri ve kurtarma gemileri dahıl, küreklı
harıç)
1
83
6.337
'2302
Hububat ve baklagillerin kepek, kavuz ve diğer kalıntıları
9.241
20.209
5.566
'1703
Seker ekstraksıyonundan/rafınajından elde edilen melaslar
1.299
4.127
5.276
'8426
Gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler
2.795
3.906
5.245
TOPLAM Tüm ürünler
2.653.260 2.147.169 2.243.069
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
İthalatında Başlıca Ürünler
Mozambik’in ithalatı 2010 yılında 3.564 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bunun %15’ini petrol
yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar oluşturmaktadır. Elektrik enerjisi, motorlu taşıtlar,
pirinç, buğday ve çimento ithal ettiği diğer önemli ürünlerdir.
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP
Ürün
2008
2009
2010
'9999
Başka hiçbir yerde geçmeyen diğer ürünler
674.864
468.279
617.199
'2710
Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
650.814
411.461
520.592
'2716
Elektrik enerjisi
122.085
127.261
157.427
'8704
Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
168.907
180.891
146.637
'8703
Otomobili, steyşın vagonlar
96.635
102.496
79.264
'1006
Pirinç
114.464
152.277
74.104
'1001
Buğday ve mahlut
106.168
96.913
64.227
'2523
Çimento
53.946
74.767
55.193
'1511
Palm yağı ve fraksiyonları
70.860
50.858
52.332
'7308
Demir/çelikten inşaat ve aksamı
37.763
35.749
44.724
'8429
Buldozerler, greyderler, toprak tesviye makineleri vb.
29.888
44.289
41.069
'3004
Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar
52.087
35.986
38.228
'3102
Azotlu mineral veya kimyasal gübreler
41.091
23.482
37.378
'8701
Traktörler
48.303
50.409
37.285
'0303
Balık (dondurulmuş)
35.524
36.198
33.361
'8702
Toplu halde yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
26.967
22.924
31.247
'8431
Makine aksam ve parçaları (84.25 ila 84.30 pozisyonlarındaki
makineler için)
20.885
24.967
30.586
-, 2013
6 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
7. '8428
Kaldırma, elleçleme, yükleme, boşaltma makineleri
4.721
10.557
28.366
'8471
Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri
'7228
Alaşımlı çelikten çubuk, profil, içi bos sondaj çubukları
24.788
24.795
27.255
1.209
9.601
26.806
'8544
İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenleri
39.499
26.694
25.888
'4011
Kauçuktan yeni dış lastikler
20.186
23.114
22.100
'8705
Özel amaçlı motorlu taşıtlar
'8708
Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar
'8479
Kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makineler ve mekanik
cihazlar
7.394
TOPLAM Tüm Ürünler
25.906
21.869
19.236
21.113
20.335
6.831
16.625
20.130
4.007.763 3.764.207 3.564.230
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Mozambik’in en büyük tedarikçisi Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. 2010 yılında Mozambik’in ithalatının
%34’ü Güney Afrika Cumhuriyeti’nden gerçekleştirilmiştir. Güney Afrika’dan sonra sırasıyla Hollanda,
Hindistan ve Portekiz Mozambik’in diğer önemli tedarikçileridir. Türkiye Mozambik’in 35. büyük
tedarikçisidir.
Mozambik’in en fazla ihracat yaptığı ülkelerin başında Hollanda gelmektedir. Mozambik’in en önemli
ihraç kalemi olan işlenmemiş alüminyumun tamamı Hollanda’ya gönderilmektedir. Hollanda’dan sonra
Güney Afrika Cumhuriyeti, Portekiz ve Çin Mozambik’in diğer önemli pazarlarıdır.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)
2008
2009
2010
4.007.763
3.764.207
3.564.230
1.164.861
1.333.780
1.226.797
Hollanda
697.994
488.157
642.908
Hindistan
144.361
244.684
201.700
Portekiz
115.825
141.953
154.164
Çin
156.094
173.121
130.042
Japonya
127.830
141.572
126.267
Bahreyn
269.718
14.885
94.672
Almanya
64.725
66.439
79.490
İtalya
31.058
56.919
74.689
160.434
134.793
74.365
1.074.863
967.904
759.136
2008
2009
2010
Toplam
2.653.260
2.147.169
2.243.069
Hollanda
1.476.381
893.933
1.181.948
Toplam
Güney Afrika
ABD
Diğerleri
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)
Güney Afrika
265.541
460.309
467.224
Portekiz
26.413
32.189
108.344
Çin
51.604
74.478
79.568
Zimbabve
81.347
73.798
72.069
İspanya
51.048
31.443
30.602
Hindistan
28.401
56.512
30.435
Malavi
46.768
46.709
26.970
Almanya
24.709
24.814
20.399
Endonezya
Diğerleri
Mozambik Ülke Raporu
2.138
7.525
17.967
598.910
445.459
207.543
7 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
8. Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
İthalat Rejimi
Şeker ve bazı lüks ürünler hariç olmak üzere tüm ürünlerde, gümrük vergisi ve KDV dışında herhangi
bir ithalat vergisi uygulanmamaktadır. Ülkedeki tüm ithalatçılar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı
Milli Ticaret Müdürlüğü tarafından lisans verilmiş olmalıdır.
Tüm ithalatta sevkiyat öncesi kontrol zorunludur. Canlı hayvanların ithalatında veteriner sertifikası
gerekmektedir. Tıbbi ürünler, ateşli silahlar ve patlayıcıların ithalatında özel izinler ve lisanslar
gerekmektedir.
Maputo’da Beluluane Endüstriyel Serbest Bölgesi ve Nampula’da Nacala Özel Ekonomik Bölgesi’nde
yapılan üretim için kullanılacak olan hammadde ve makine ithalatında gümrük vergisi ve KDV istisnaları
söz konusudur. Ayrıca daha düşük kurumlar vergisi ve SGK primi avantajları bulunmaktadır.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Mozambik’in uyguladığı gümrük vergisi oranları %0 ila %20 arasında değişmektedir. Ortalamada ise
%4-5 civarındadır. KDV oranı %17’dir.
Mozambik’in Ticari Anlaşmaları
Mozambik, Afrika’nın güneyinde bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirme amacıyla Nisan 1980’de kurulan
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu’nun (SADC - Southern African Development Community) üyesidir.
SADC kapsamında üye ülkeler arasında pek çok üründe gümrük vergileri kaldırılmıştır. Kalan ürünlerde
ise 2012 yılında kaldırılması planlanmaktadır ancak Mozambik’in 2015 yılına kadar uyum süresi söz
konusudur. Söz konusu indirimler üye 15 ülke tarafından tam anlamıyla uygulandığında, Mozambik
ürünlerinin 230 milyondan fazla nüfusa ve toplamda 735 milyar dolar GSYIH’ye (satın alma gücü
paritesine göre) sahip bir bölgeye gümrüksüz girişine imkân verecektir.
Afrika Büyüme ve Fırsat Akdi (African Growth and Opportunity Act – AGOA) ve Genelleştirilmiş
Tercihler Sistemi (GSP- Generalized System of Preferences) gereğince Mozambik’den ihraç edilen pek
çok ürün ABD’ye gümrüksüz olarak girebilmektedir.
Mozambik’in Malavi ile Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır. Söz konusu anlaşma kapsamında,
bira, alkolsüz içecekler, tütün, şeker, bitkisel yağlar, tavuklar ve yumurtaları, ofis gereçleri, petrol
ürünleri, silahlar ve patlayıcılar hariç olmak üzere diğer ürünlerin ticareti gümrüksüz olarak
gerçekleştirilebilmektedir. Mozambik aynı zamanda Zambiya ile STA imzalama aşamasındadır.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Mozambik’deki ürün standartları uygulamaları başta INNOQ (Standartlar ve Kalite Milli Enstitüsü)
olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın sorumluluğu altındadır. Ülkedeki
laboratuar eksikliğinden dolayı pek çok ürün sertifikasyon için Güney Afrika’daki özel tesislere
gönderilmektedir.
Etiketleme
Gıda ürünleri ve tıbbi ürünlerin etiketlenmesine ilişkin gereklilikler INNOQ (Standartlar Milli Enstitüsü)
tarafından belirlenmektedir. Tüm ürünler için spesifik normlar bulunmakta olup bu normların
uygulanması Sağlık Bakanlığı’nın sorumluluğundadır.
Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye ile Mozambik arasındaki ticaret hacmi artış eğiliminde olmasına karşın henüz istenilen seviyede
değildir. 2011 yılı itibarıyla Türkiye’nin Mozambik’e gerçekleştirmiş olduğu ihracat 102,5 milyon dolar,
Mozambik’ten gerçekleştirdiği ithalat ise 71 milyon dolar seviyesindedir.
2011 yılında Mozambik’e yapılan ihracatın toplam ihracatımızdaki payı %0,08 olup, en fazla ihracat
yaptığımız ülkeler arasında 109. sırada yer almıştır. Ülkemizin Mozambik’in toplam ithalatı içindeki payı
ise 2010 yılında %0,2 olarak gerçekleşmiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2011 yılı itibariyle 173,5
milyon dolar düzeyindedir.
Türkiye’nin Mozambik’e ihraç ettiği ürünlerin başında benzin gelmektedir. 2011 yılında Türkiye’den
Mozambik’e gerçekleştirilen ihracatın %65’ini benzin oluşturmuştur. 2011 yılında Mozambik’e
-, 2013
8 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
9. gerçekleştirilen ihracatta yaşanan büyük artışın sebebi de benzin ihracatında yaşanan artıştır. Benzinin
ardından buğday unu ve demir/çelik köşeli çubuklar ihracatı gerçekleştirilen diğer önemli ürünlerdir.
Türkiye’nin Mozambik’den gerçekleştirmiş olduğu ithalatta en önemli ürün taşkömürüdür. 2011 yılında
Mozambik’den gerçekleştirilen ithalatın %78’ini taşkömürü oluşturmuştur. Taşkömürünün ardından
tütün ile susam tohumu ithalatı gerçekleştirilen diğer iki üründür.
Türkiye-Mozambik Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)
Yıl İthalat
İthalat Genel İthalata İhracat
Değişim %
Oranı %
İhracat Genel İhracata
Değişim %
Oranı %
Hacim
Denge
2000
345
36,30%
0,00%
1.378
-36,70%
0,00%
1.723
1.033
2001
284
-17,70%
0,00%
509
-63,10%
0,00%
793
225
2002
1.273
348,20%
0,00%
527
3,50%
0,00%
1.799
-746
2003
122
-90,40%
0,00%
4.809
813,20%
0,01%
4.931
4.687
2004
6.601
5310,50%
0,01%
4.045
-15,90%
0,01%
10.646
-2.556
2005 12.365
87,30%
0,01%
6.363
57,30%
0,01%
18.728
-6.001
2006 14.243
15,20%
0,01%
8.559
34,50%
0,01%
22.802
-5.683
2007 18.465
29,60%
0,01%
14.987
75,10%
0,01%
33.452
-3.478
2008 10.775
-41,60%
0,01%
18.493
23,40%
0,01%
29.268
7.718
2009 66.179
514,20%
0,05%
24.496
32,50%
0,02%
90.675 -41.683
2010 43.346
-34,50%
0,02%
46.038
87,90%
0,04%
89.384
2.692
2011 71.001
63,80%
0,03% 102.553
122,80%
0,08% 173.554
31.552
0,03%
96.407
116,20%
0,08% 158.690
34.123
0,06%
33.520
-65,20%
0,02% 174.150 -107.110
2011
62.284
68,50%
(1-11 )
2012
140.630
125,80%
(1-11 )
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
Türkiye'nin Mozambik'e İhracatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar)
GTIP Ürün
2009
2010
2011
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
7.780 21.841
66.438
1101 Buğday unu/mahlut unu
1.068
5.055
5.388
486
4.683
5.312
7214 Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (dövülmüş, sıcak haddelenmiş,
haddeleme işleminden sonra buru
3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler
2.885
7216 Demir veya alaşımsız çelikten profiller
161
376
1.795
8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el
kurutucuları, ütüler
8438 Yiyecek ve içeceklerin sınai amaçlarla hazırlanması veya imaline mahsus
makina ve cihazlar
786
1.061
1.683
45
62
1.352
1902 Makarnalar ve kuskus
1.345
27
1.282
2102 Mayalar ve cansız diğer tek hücreli mikroorganizmalar
1.180
1.313
1.197
42
1.194
104
1.182
8437 Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayıklama ve
öğütmeye mahsus makina ve cihaz
7215 Demir veya alaşımsız çelikten diğer çubukıar
64
2503 Her nevi kükürt (süblime, presipite ve kolloidal kükürt hariç)
2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları
4819 Kağıttan, kartondan, selüloz vatkadan veya selüloz lif tabakalarından kutu,
mafhaza, torba vb.
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamüller, hosti, boş ilaç
kapsülü mühür güllacı, pirinç
8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin; redresörler) ve
endüktörler
955
187
712
897
639
1.071
178
522
72
251
512
75
460
7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm)
(sıcak haddelenmiş) (kaplanm
4803 Tuvalet ve yüz temizliği için ince kağıt, havlu veya kağıt peçete vb. Kağıtlar
127
346
442
6908 Cilalı veya sırlı seramikten döşeme veya kaplama karoları ve kaldırım
325
617
400
Mozambik Ülke Raporu
9 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
10. taşları; cilalı veya sırlı moz
7308 Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere
hazırlanmış demir veya çelik
9406 Prefabrik yapılar
265
2.221
339
48
139
333
8428 Kaldırma, elleçleme, yükleme, boşaltma makinaları (asansörler, yürüyen
merdivenler, konveyörler, tel
8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler, diğer
mesnetler ve sayısal kontro
8422 Bulaşık, şişe vb yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval vb
doldurma, etiketleme makinaları,
1
9
319
406
38
314
9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları
114
303
295
8.886
6.586
6.114
Diğer Ürünler
TOPLAM Tüm Ürünler
80
305
24.496 46.038 102.553
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
Türkiye'nin Mozambik'den İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar)
GTIP Ürün
2009
2010
2701 Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, topak vb. katı yakıtlar
1.525
5.228 55.195
2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri
8.093
6.887 13.524
1207 Diğer yağlı tohumlar ve meyveler
12.737
4.442
0307 Yumuşakçalar (canlı, taze, soğutulmuş, dondurulmuş, kurutulmuş,
tuzlanmış vs.)
16
4407 Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm
45
2
0
8481 Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için musluklar,
valfler (vanalar) ve ben
0
43.662 26.295
8542 Elektronik entegre devreler
2530 Tarifenin başka yerinde yer almayan mineral maddeler
2.229
35
4403 Yuvarlak ağaçlar
7601 İşlenmemiş alüminyum
2011
200
162
155
5607 Sicim, kordon, ip, halat
48
3924 Plastikten sofra, mutfak, ev, sağlık veya tuvalet eşyası
16
9603 Süpürgeler, fırçalar, paspaslar, fırça başları, boya pedleri ve ruloları,
silecekler vb.
4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü, kağıt mendiller
vb.
11
5
7616 Aluminyumdan diğer eşya
5
6307 Diğer hazır eşya (elbise patronları dahil)
4
3926 Plastikten diğer eşya
1
9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları
1
7615 Aluminyumdan sofra, mutfak ve ev işlerinde kullanılan eşya ile sağlığı
koruyucu eşya ve bunların aks
8471 Otomatik bilgi işlem mak. Bunlara ait birimler; manyetik veya optik
okuyucular, verileri koda dönüşt
1
2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar
0
8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar
0
4113 Diğer hayvanların dabaklama veya ara kurutmadan sonra ileri derecede
hazırlanmış deri ve köseleleri
TOPLAM Tüm ürünler
1
0
66.179 43.346 71.001
Kaynak: ITC Trademap, Mayıs 2012
Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz
-, 2013
10 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
11. Sektör
GTİP
Potansiyel Ürün
Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke
Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
2011 Aylık 2012 Aylık
ve Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
Veriler*
Veriler*
Payları (%) Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları
Meyve Suyu
2009
Meyve Suyu
12,3
0
220,35
0,1
100%
59
0
0,02
Kanatlı Etleri
0207
Kanatlı etleri
10,6
0,04
385,36
0
33%
91
0,04
0,07
Su ürünleri
0303
Balıklar
54,6
0
50
0,2
--
64
0
0
Yenilen Çeşitli
Gıda Müstahzarları 2104
Çorba, Et suyu ve
Karışım Halindeki
Homojonize Gıda
Müstahzarları
17,7
0
44,71
0,6
-100%
259
0
0
Hububat
Buğday ve Mahlut
140,1
0
2,58
0,3
--
118
0
0
1001
Güney
Afrika 78,4
Portekiz
7,9
Tayland
3,7
Türkiye 3,5
BAE 1,1
Brezilya
68,1
Güney
Afrika 12
ABD 10,8
Portekiz
2,9
BAE 1,8
Namibya
57,3
Güney
Afrika 31,6
Yeni
Zelanda
8,5
Portekiz
0,6
İspanya
0,5
Güney
Afrika 97,3
Portekiz
0,9
Çin 0,6
Zimbabve
0,4
Hindistan
0,3
Avustralya
29,8
ABD 28,3
Rusya 12
Arjantin
9,4
Mozambik Ülke Raporu
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
%20,
%7,5
Güney
Afrika
Cum: %0
%20
Güney
Afrika
Cum: %15
%20
Namibya,
Güney
Afrika
Cum: %0
%20
Güney
Afrika
Cum: %0
%2,5
11 / 17
12. Brezilya
8,7
Güney
Afrika 93
%2,5 ,
Zimbabve %20
Kuş ve Kümes
Güney
Hayvansal Ürünler 0407
8,2
0
284,05
0,2
-36
0
0 5,4
Hayvanı Yumurtaları
Malavi 0,8 Afrika
Afganistan Cum: %0,
0,5
%15
Çin 0,3
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 10 aylıktır.
-, 2013
12 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
13. Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz
Mozambik Ülke Raporu
13 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
14. Sektör
Petrol Ürünleri
GTİP
Potansiyel Ürün
Petrol yağları ve
bitümenli
2710 minerallerden
elde edilen yağlar
Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke
Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
2011 Aylık 2012 Aylık
ve Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
Veriler*
Veriler*
Payları (%) Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları
1097,4
1.101,62
0,3
-84,68%
190
0,32
0,67
Makine ve Cihazlar
Dozerler,
Greyder,
8429 Skreyper,
Ekskavatör,
Küreyici,
Yükleyici Vb.
205,2
0,02
102,01
0,4
--
400
0,02
0,13
600,00%
71
0
0,01
0,34
0
36
66,42
129,7
1.810,53
--
111
Demir/Çelik
0,14
0,7
204,21%
Demir/Çelikten
7308 İnsaat Ve Aksamı
19,1
911,31
0,1
2523 Çimento
8418 Buzdolabı ve
Dondurucu
0
5.816,67
İnşaat Malzemeleri
Beyaz Eşya
75,1
66,44
0,09
0,02
0,05
BAE 30,2
Güney
Afrika 26,1
Kuveyt
15,3
Bahreyn
9,9
İngiltere
5,5
Pakistan
25,6
Güney
Afrika 24
Tayland
14,9
Umman
7,4
BAE 6,8
Hindistan
55,9
Güney
Afrika 26,9
Portekiz
4,6
Vietnam
4,4
Çin 2,1
Çin 57,7
Güney
Afrika 19,6
Portekiz
6,5
İngiltere
4,8
ABD 4,6
Güney
Afrika 43,5
Çin 24,8
Portekiz
10,6
BAE 9,1
İspanya
-, 2013
%5 , %7,5
Güney
Afrika: %0
, %7,5
Tanzanya:
%0, %5
%7,5
Güney
Afrika: %0
, %7,5
%7,5
Güney
Afrika: %0
, %7,5
5%
Güney
Afrika: %0
%5 ,
%7,5 ,
%20
Güney
Afrika: %0
, %15
14 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
15. Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
Esya Tasımaya
8704 Mahsus Motorlu
Tasıtlar
272,2
0
3.963,07
0,2
--
86
0
0
Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
Otomobili,
8703 Steyşın Vagonlar,
Yarış Arabaları
124,8
0
6.485,59
0
--
57
0
0
Eczacılık Ürünleri
3004 İlaçlar
111,4
0
499,52
0
-100,00%
191
0
0
Gübreler
Azotlu
3102 Mineral/Kimyasal
Gübreler
58,6
2,88
80,70
0,2
--
57
2,05
5,34
Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
8701 Traktörler
71,2
0,16
369,04
0,1
-15,79%
91
0,16
0,15
Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
Toplu Halde
Yolcu Taşımağa
8702 Mahsus Motorlu
Taşıtlar
57,5
0
1.043,76
0,4
--
84
0
0
3,5
Güney
Afrika 42,3
Japonya
20,2
İngiltere
12,5
ABD 7,5
Fransa 4,8
Japonya
53,9
Güney
Afrika 24,7
Güney
Kore 8,2
Almanya
3,7
İngiltere
1,8
Hindistan
38,5
Fransa
31,4
Güney
Afrika 6,1
Portekiz
5,6
Hollanda
4,5
Güney
Afrika 42,9
S.
Arabistan
18,9
BAE 16,8
Belçika 6,1
Romanya
4,3
ABD 46,2
Güney
Afrika 14,6
Japonya 13
Çin 4,7
İngiltere 4
Japonya
35,9
Hindistan
30,2
Güney
Afrika 15,1
Mozambik Ülke Raporu
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
%5
Güney
Afrika: %0
, %5
%5 , %20
Güney
Afrika: %0
, %15
%0
%2,5
Güney
Afrika: %0
%5
Güney
Afrika: %0
%5 , %20
Güney
Afrika: %0
, %15
15 / 17
16. Taşıtlar
Çin 13,5
Güney
Kore 2,4
, %15
Güney
Afrika 47,8
İngiltere
Kara Taşıtları İçin
%7,5
Otomotiv Ana ve Yan
8708 Aksam ve
34
0,05
3.371,19
0
-67
0,05
0,02 9,5
Güney
Sanayi
ABD 9,1
Parçaları
Afrika:
BAE 6,4
Hindistan
4,8
Güney
Afrika 83,7
Yıkama,
Endonezya %7,5 ,
%20
Temizlik Maddeleri
3402 temizleme
26,9
0,11
274,30
0,1
-35
0,09
0,05 7
müstahzarları
Çin 4
Güney
(sabunlar hariç)
Singapur
Afrika:
1,5
Kenya 1,3
Güney
Elektrik
Afrika 40
transformatörleri,
Portekiz 27 %5
Elektrikli Makineler
8504 statik
32
0,51
730,44
0
104,00%
74
0,5
0,1 Almanya
Güney
konvertörler ve
5,4
Afrika:
endüktörler
Belçika 4,2
Çin 3,8
Güney
Elektrik kontrol,
Afrika 49,4
dağıtım tabloları,
Portekiz
panolar,
%7,5
14,2
konsollar,
Elektrikli Makineler
8537 kabinler, diğer
11,1
0,31
388,09
0
675,00%
-38
0,31
0,06 Hollanda
Güney
10
Afrika:
mesnetler ve
İsviçre 7,3
sayısal kontrol
Vietnam
cihazları
6,2
Güney
Afrika 32,5
Diğer mobilyalar
Çin 19,5
%20
Mobilya
9403 ve bunların
24,3
0,3
894,52
0
0,00%
44
0,24
0,19 Portekiz
Güney
aksam ve
16,9
Afrika:
parçaları
Malezya
7,3
ABD 4,5
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
%0
%0
%0
%0
%15
* Veriler 10 aylıktır.
-, 2013
16 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
17. Mozambik - Düzenlenen Önemli Fuarlar
Mozambik Ülke Raporu
17 / 17
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
