Filistin ulke raporu_2013

FİLİSTİN
ÜLKE RAPORU

Hazırlayan : Ümit ATEŞAĞAOĞLU

Ankara - February, 2013

FİLİSTİN
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Ekonomik Göstergeler
2008
GSYİH (US$ milyon)
Reel büyüme (%)

2009

2010

2011

6,247

6,720

8,331

9,982

9.3

10.7

7.1

7.4

1.356,3
*1.723,6
**806,5

1.415,7
*1.837,8
**786,8

Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort.)

9.9

2.8

3.8

2.9

İhracat (US$ milyon)

558

518

575

74*

İthalat (US$ milyon)

3,568

3,600

3,958

-764

-713

-691

-1,894

3.588

3.933

3.733

3.578

Kişi Başına GSYİH ($, baz yıl:
2004)* Batı Şeria **Gazze Şeridi

Cari İşlemler Dengesi (US$
milyar)
Döviz Kuru (NIS:US ortalama)

1.502,4 1.609,6 *1.912,1
*1.924,6
**1.164,5
**876,7

471*

Kaynak: EIU * Trademap Geçici ve Dolaylı İstatistikler
Temel Sosyal Göstergeler
Yüzölçümü

365 km2 (Gaza) +5.800 km2 (Batı Şeria)

Yönetim Şekli

Liberal

Nüfusu

4,16 milyon (2011)

Resmi Dili

Arapça resmi dildir ancak İngilizce ve İbranice'de yaygın olarak konuşulan dillerdir.

Din

Gazze Şeridi: %99 Müslüman,%1 Hıristiyan Batı Şeria: %75 Müslüman, %17 Yahudi, %8
Hıristiyan

Başkenti

(işgal altındaki) Doğu Kudüs; (de facto) Ramallah ve El-Bire, (de facto) Gazze

Başlıca
Şehirleri

Ramallah, Hebron, Jenin, Tubas, Rafah, Nablus, Khan Younis, Bethlehem, Tulkarm, Sal fit,
Tubas, Erika City, Kudüs

Etnik Yapısı

Gazze Şeridi: Tümü Arap; Batı Şeria: %87 Arap - %13 Yahudi

Kaynak: Economist Intelligence Unit Palestine Country Report, Aralık 2012
CIA The World Fact book

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
ABEDA, AFESD, AL, AMF, AU (gözlemci), CAEU, ICAO (gözlemci), ICRM, IDB, IFRCS, ILO (gözlemci),
IOC, PAB, ISESCO, ISO, ITUC, NAM, İKÖ, BM (gözlemci), UNCLOS (gözlemci), UNCLOS (gözlemci),
UNRWA (gözlemci), UNTWTO (gözlemci), WFTU,UNESCO

Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Filistin toprakları, Ortadoğu bölgesinde İsrail’in doğusunda, Ürdün’ün batısında ve Lübnan’ın güneyinde
yer almaktadır. Ayrıca İsrail’in güneyinde yer alan Gazze Şeridi de Filistinlilerin yaşadığı topraklardır.
Ürdün (Şeria) Nehri Filistin ile komşu Ürdün toprakları arasındaki sınır boyunca devam ederek bölgeyi
ikiye ayırır. Bölgenin Ürdün sınırları içinde kalan doğudaki kısmı Doğu Şeria (East Bank) ve batıdaki
kısmı Batı Şeria (West Bank) olarak adlandırılır. Batı Şeria bölümünün yüzölçümü yaklaşık 5.800 km2
ve Gazze Şeridi’nin yüzölçümü 365 km2’dir.
Filistin coğrafyası 4 bölgeden oluşmakta olup bunlar; Ürdün Vadisi, kıyı ve iç düzlükler, dağlık ve
tepelik bölgeler ve Güney Çölü şeklindedir. Ürdün Vadisi deniz seviyesinin altında olan bir düzlükten
oluşmaktadır. Bu özelliği nedeni ile toprakları oldukça verimli olmakla birlikte su kaynakları kıttır.
-, 2013

2 / 24

Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

Ürdün Nehri güneyde Ölü Deniz olarak da adlandırılan Lut gölüne akar. Her iki yaka da tarıma elverişli
düzlüklerden oluşmaktadır. Ölü deniz tuz ve fosfat bakımından zengindir. Filistin’in diğer bir önemli
akarsuyu Yermük Nehri’dir. Bunların dışında birçok küçük akarsu bulunmakta ve iklim yılın büyük bir
bölümünde oldukça yumuşak geçmektedir.
Bölgede yılın en sıcak ayı Ağustos olup gün içinde sıcaklık farklılıklar fazla olabilmektedir. Günlük
ortalama en düşük ve en yüksek sıcaklıklar 12 o C ve 29 o C arasındadır. Yılın en soğuk ayı Ocak olup
gün içinde sıcaklık 4 ile 11 o C derece arasında değişmektedir. En az yağış görülen dönem Mayıs-Eylül
dönemi olup hemen hemen hiç yağmur görülmez. En çok yağış Ocak ayında görülmekte ve ortalama
yağış 121 mm civarındadır. Yazları sıcak ve kurak geçmektedir.
Filistin coğrafyasındaki iklim kış aylarının son safhasından itibaren yaz aylarında üretilebilen sebzelerin
yetiştirilmesini mümkün kılar. Bölgedeki kayalık olan dağ ve tepeler ağaç yetişmesine de elverişli olup
çoğunlukla zeytin ağaçları bulunmaktadır. Filistin topraklarının bazı bölümleri de arpa, buğday ve
mercimek üretimi için uygundur.

Siyasi ve İdari Yapı
Bir devlet otoritesine sahip olmayan Filistin Ulusal Yönetimi (FUY), 1994 yılında yapılan Oslo Barışıyla
oluşmuştur. Başlangıçta geçiş dönemi olarak öngörülen 5 yıl için oluşturulmuş olan FUY’ne Filistin’in
şehir merkezlerinde güvenlik ve vatandaşlık işleri yetkileri verilmiş, taşra noktalarında ise sadece
vatandaşlık işleri verilmiştir.
Dış dünyadan aldığı uluslararası yardımlarla ayakta duran FUY, Ocak 2006’da Hamas’ın parlamentoda
çoğunluğu almasıyla dış yardımların kesilmesi tehlikesiyle karşı karşıya kalmış, İsrail’den almakta
olduğu gümrük ve KDV vergilerinin ödenmesi askıya alınmıştır. FUY tarafından yaptırılmış olan Gazze
Uluslararası Havaalanı İsrail operasyonları sırasında yıkılmış, Gazze şeridinde açtıkları liman da aynı
şekilde işleme şansı bulamamıştır.
Dış dünyayla fiziki bağlantısını sağlayacak bir ulaşım noktası bulunmaması nedeniyle ekonomik ve
dolaylı olarak ticari açıdan ciddi sıkıntılar çekilmektedir. Siyasi açıdan, 2006 yılında Hamas’ın
parlamentoda çoğunluğu alması ve sonrasında 2007 Haziran ayında Gazze Şeridi’ni ele geçirmesiyle
başlayan kriz, halen sürmekte, İsmail Haniye sonrası Mahmut Abbas’ın başkan olmasıyla Başbakan
olan Selim Fayyad hükümeti göreve devam etmektedir.
Yasama: FKÖ bir şemsiye organizasyon olup, altında merkez sağdan ve merkez soldan Fatah’ın da
dahil olduğu birçok parti bulunmaktadır. Merkez sağdan (islamcı) Hamas ise bu örgütün üyesi değildir.
Çoğunluk ve nispi sistemin karışımı olan bir seçim sistemi ile Ocak 2006’da seçilen 132 üyeli Filistin
Yasama Konseyi, 2007’nin ortasından beri İsrail’in Hamas milletvekillerinin çoğunu tutuklaması ve
Hamas-Fatah çatışmasından dolayı yeterli çoğunluk sağlanamadığından, toplanamamaktadır. Şu anda
Başkanlık Seçimi (Ocak 2009), Milletvekil Genel Seçimleri (Ocak 2010) ile Yerel Seçimlerin (Aralık
2009) yenilenme zamanı gelmiş olup, Hamas-Fatah anlaşmazlığı yüzünden yapılamamaktadır. 2011
yılının Mayıs ayında Arap Baharı’nın etkisiyle Hamas ile FKÖ arasında uzlaşma metni imzalanmıştır. Bu
anlaşmaya göre teknokratlardan oluşan ortak bir hükümet kurulacak ve bu hükümet, 1 yıl içinde Batı
Şeria ve Gazze Şeridi’nde genel seçimleri yapacaktır.
Yürütme: Filistin Yönetiminin Başkanı Mahmut Abbas (Fatah), Başbakanı da Dr. Selam Feyyaz
(Bağımsız)’dır. Gazze Hükümetinin Başbakanı ise İsmail Haniye (Hamas)’dir.
Yargı: Filistin yargı sistemi sulh mahkemeleri, birinci derece mahkemeleri, istinaf mahkemeleri ve
yüksek mahkeme ile temyiz mahkemesinden oluşmaktadır. Filistin Yönetimi Başsavcısı ise Ahmet
El-Muğanni olup, yargı sisteminin idari gözetim ve denetiminden sorumlu Yüksek Yargı Konseyi Başkanı
Başhakim Ferid El-Cellad’dır. Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu ve Yolsuzluk Suçları Mahkemesi mevcut
olup, Komisyon başkanı Refik Natşe’dir. Filistin’de aile ve miras hukukuna bakan birinci derece şeriat
mahkemeleri, şeriat istinaf mahkemeleri ve Üst Şeriat Mahkemesi ile başında Başkadı Şeyh Yusuf
Id’is’in bulunduğu Yüksek Şer’i Yargı Konseyi de bulunmaktadır.

Nüfus ve İşgücü Yapısı
EIU verilerine göre Filistin’in 2011 yılı sonu nüfusu tahmini 4.17 milyon kişidir. Bu sayıya Batı Şeria da
yaşayan 470.000 kişi dahil değildir.
Nüfus yoğunluğu bakımından dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 141. sırada yer almaktadır. Ülkede
0–14 yaş arası nüfus %35,1, çalışan nüfus %61,2 ve 65 yaş üstü nüfus da %3,7 dir. Nüfus artış oranı
%2.06 dır. Dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında nüfus artış oranı en fazla olan ülkeler sıralamasında 49.
sırada yer almaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımı 1.04 erkek: 0.96 bayan şeklindedir.
Ülkede kentleşme oranı %72 (2008 tahmini) olup, 2005–10 arası kentleşme artış oranı da yıllık %3,3
olarak verilmektedir.
Ülkede yaşayanların %83’ü Filistinli Arap, %17’si Yahudi’dir. Nüfusun %75’i Müslüman (çoğunluğu
Sünni), % 17’si Yahudi ve % 8’i Hıristiyan ve diğer dinlere mensuptur. Ülkede Arapça, İbranice ve
yaygın olarak da İngilizce konuşulmaktadır. 15 yaş ve üzeri için okuma yazma oranı toplam nüfusta:
erkek: % 92,4, kadın: % 96,7 dir.
Filistin’de sektörlere göre iş gücü dağılımı: Hizmetler: % 82, Endüstri: % 12.5, Tarım: % 5.5
Filistin Ülke Raporu

3 / 24


şeklindedir. İşsizlik oranı ise %23.5 olup, dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 172. sıradadır. Yoksulluk
sınırı altındaki nüfus oranı ise % 18.3’dür.

Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
Arap Birliği, İslam Konferansı Örgütü, BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), BM (Gözlemci Üye)

Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
2007 Haziran ayında Hamas’ın Gazze Şeridi’nde yönetimi ele geçirmesi sonucu İsrail’in aldığı bir kararla
Gazze’ye yönelik her türlü mal giriş ve çıkışını durdurmasıyla birlikte halkın temel ihtiyaç maddelerine
erişimde karşılaştığı zorluklar ciddi bir yoksulluğa ve sosyal koşullarda bozulmaya yol açmıştır.
2008 yılında meydana gelen İsrail saldırıları ile ekonomik açıdan çok zor koşullarda bulunan Gazze
Şeridi’nde altyapı tamamen çökmüştür. Savaştan bu yana Gazze’nin yeniden imarına yönelik çalışmalar
devam etmektedir. Bununla birlikte Gazze ile Mısır arasında bağlantı sağlayan Refah Kapısı, İsrail'in 27
Aralık 2008 ile 18 Ocak 2009 arasında 22 günlük saldırılarının ardından yerle bir olan bölgeye insani
yardım geçişleri için son aylarda aralıklarla açılmaktadır.
Diğer taraftan, 2007 Kasım ayında düzenlenen Annapolis Zirvesi sonrasında gerçekleştirilen Paris
Konferansı’nda taahhüt edilen yardım miktarı çerçevesinde, Filistin’e yapılmakta olan yardımların
istikrarlı bir şekilde süreceği anlaşılmıştır. Öte yandan, ağırlıklı olarak ithalata bağımlı olan Filistin
ekonomisi, para arzının da yerli kanallarla karşılanamıyor olması nedeniyle tamamen dış faktörlere
dayanan bir yapıya sahiptir.
Küçük fakat dışa açık Filistin ekonomisi 2011 yılında büyük bir büyüme göstermiştir. Gazze’deki
büyüme, Batı Şeria’dan daha yüksek olmuştur. Bu büyüme, yurtdışı bağışlara ve İsrail’in Batı Şeria’da
hareket serbestisini artırmasına ve yeraltı tünelleri ve ablukanın hafifletilmesiyle dayalı görünmektedir.
Fakirlik oranı düşmüştür. İşsizlik oranı düşmeye devam etmiştir. Öte yandan sanayi sektöründe
büyüme mütevazi kalırken, hizmetler sektörü özelikle de inşaat sektörü büyümüştür. Dış ticaret açığı
çok yüksek kalmaya devam etmiştir. Aralarındaki siyasi çatışmaya rağmen, İsrail, Filistin Yönetiminin
en büyük ticaret ortağı olmaya devam etmektedir. Filistin’de eğitim düzeyi yüksek olmasına rağmen,
işgücünün nitelikleri iş dünyasının ihtiyacını karşılayamamaktadır.
Filistin’de müteşebbis olarak nitelendirilebilecek bir işadamı sınıfı mevcut olmakla birlikte, ülkenin
içinde bulunduğu durum ticari faaliyetler ile iç ve dış yatırımların istenilen düzeye çıkartılmasının
önünde engel teşkil etmektedir
Filistin Ekonomisinde Yaşanan Temel Sorunlar:
-Doğal kaynaklar üzerinde tasarruf yetkisi sorunu,
-Ekonomik üretim yapısının hem tarım hem sanayi ürünlerinde gelişmemiş olması,
-Ekonomik gelişmeyi destekleyecek istikrar ve siyasi iradenin yokluğu,
-Siyasi nedenlerle ticari ilişkilerin doğrudan gerçekleştirilememesi

GSYİH- Sektörel Büyüme Hızları
GSYH – Sektörel Büyüme Hızları (%)*

2008

2009

2010

2011

Tarım ve Balıkçılık

13

2,48

7,4

9,9

9,4

-9,3

7,6

7,5

İnşaat

5,1

23,31

43,89

26,94

Toptan ve Perakende Ticareti

8,5

1,51

0,4

8,9

-2,5

-65,7

-11,1

12,3

2,6

-3,9

3,8

7,1

2,2

4,3

İmalat, Madencilik, Elektrik ve Su Temini

Ulaştırma
Mali Aracılık
Bilgi ve İletişim
Hizmetler
Diğerleri

Veri yok

Veri yok

5,12

8,5

10,13

8,53

4

9,64

4,24

13,1

Kaynak: T.C. Kudüs Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği
Para Politikaları
1997’de çıkarılan kanunla kuruluşu düzenlenen Filistin Para Kanunu ve 2002 de çıkarılan Bankalar
Kanunuyla düzenlenen bankacılık sektörü, para arzının Filistin Otoritesine bağlı olmayışı nedeniyle
bağımsız işleyişten uzaktır. Kanunla para arzını düzenlemek ve bankalara işletim izni vermek gibi
-, 2013

4 / 24


merkez bankasının genel görevleri para kurumuna verilmiş olup, konuya ilişkin tüm alt düzenlemeleri
yapmak da bu kuruma bırakılmıştır.

Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Filistin menşeli ürünlere İsrail tarafından uygulanan tarife dışı engeller ve İsrail’in güvenlik nedeniyle
ekilebilir alanlara yönelik uygulamaları, tarım ürünleri ihracatının kısıtlı kalmasına neden olmuştur.
İsrail’in çevreleme politikası tarımsal girdilerin fiyatlarını yükseltmiş, bu alandaki yatırımları olumsuz
etkilemiş, Filistinli çiftçileri geçimlik tarıma yönlendirmiştir. Filistin’de buğday, arpa, pirinç ve şeker
ithal edilen ürünler arasında yer almaktadır. Topraklarının yaklaşık 1/4 ‘ü ekili olan Filistin’de iklim
çeşitliliği yaklaşık 60 kadar değişik ürünün yetişmesine imkân tanımaktadır. Tarım sektöründeki
verimlilik seviyeleri İsrail’den düşük olmakla birlikte bölgedeki diğer Arap ülkelerine göre iyi bir
seviyedir.
Tarımsal sulama için yeraltı sularının yaklaşık %60’ı veya yaklaşık olarak 160 milyon m³ su
kullanılmaktadır.
Filistin tarımının karşılaştığı zorluk ve sorunları şöyle sıralayabiliriz:
• En önemlisi ayırım duvarı inşaatı ve bu inşaattan kaynaklanan arazi izolasyonu, ve alt yapısının
bozulması
• Tarımsal toprakların ve suyun az olması ve diğer sektörlerin bu kıt kaynaklar ile olan rekabeti
• Tarım sektöründe araştırmacı, laboratuvar, ekipman ve makinelerin eksikliği, aynı zamanda tarımsal
araştırmaların yapısının zayıf oluşu, deney istasyonlarının yeterli derecede uygun olmaması
• Tarımsal işletmelerin bazılarının dağılıp küçülmesi ve bazılarının mülkiyetinin çok ortaklı olması
• Tarımla ilgili yasaların uyarlanmış olmaması

Sanayi
İmalat sanayine yönelik uygulanan kısıtlamalar bu sektörün Filistin ekonomisinin en verimsiz sektörü
olmasına yol açmıştır. İmalat sanayinin GSYİH’daki payı % 21 düzeyinin üzerine hiçbir zaman
çıkmamıştır. Karmaşık ticaret prosedürleri ve lisans kısıtlamaları ve aracı finansal kuruluşların
bulunmaması yatırımcıları Batı Şeria ve Gazze şeridinde yatırım yapmaktan alıkoymaktadır. Madeni
ürünler, gıda işleme, tekstil, giyim ve dericilik imalat sanayinde ön plana çıkan sektörlerdir.
Sanayi sektörü, ekonominin gelişim sürecinde etkili olmayan körelmiş sektörden, genel kalkınma
sürecini etkileyen ve Filistin ekonomisindeki yapısal bozuklukları düzeltecek, diğer ekonomi
sektörlerinin önünde gelen bir sektöre dönüşme aşamasından geçmektedir. Bu dönüşüm de Filistin
ekonomisine imkanların ve fırsatların sağlanmasına bağlıdır.
Sanayi Üretim İstatistikleri
Başlıca ürünler (Değer: Bin $)

2008 / 2009

2010

Gıda ve İçecek Sanayileri

468.485,6

619.454,6

Ametal Madenler Sanayisi

403.849,4

385.767,9

Elektrik Besleme

336.884,8

339.768,6

Makina Hariç, Maden Sanayisi

251.903,1

270.630,3

Mobilya Sanayisi

193.594,6

235.594,0

Giyim Sanayisi

98.438,8

136.201,1

Kimyasal Madde Üretim Sanayisi

97.500,3

39.926,0

Basım ve Yayın Sanayileri

50.148,4

62.525,9

Deri Debağatı ve Hazırlanması, Çanta ve Ayakkabı sanayisi

43.299,7

50.293,2

Kaynak: T.C. Kudüs Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği 2011 Yıllık Raporu
Madencilik
Doğal taşa dayalı sanayiler El-Halil’de toplanmıştır. Buradaki taş kalitesi nedeniyle sektörün yurt
dışındaki piyasalarda rekabet gücü oldukça yüksektir. Bununla birlikte 1987’deki birinci intifada ve
sonrasında ihracatta düşüş yaşanmıştır. Son dönemde yapılan arama çalışmaları sonucunda özellikle
Batı Şeria ‘da önemli mermer kaynakları ortaya çıkmış, bu mermerler ithal edilenlere göre daha düşük
kaliteli olmakla birlikte fiyat farkı nedeniyle yerel sanayiye daha çok hitap etmektedir.
İnşaat
Filistin’de gayrimenkul sektörü, vatanın çeşitli illerini kapsayan büyük bir gelişme göstermiş olup,
istikrar ve gösterdiği gelişme açısından diğer sektörlere göre en önemli sektördür. Gayrimenkul

5 / 24


fiyatlarındaki devamlı yükseliş ve Filistin’de yapılan bir çok gayrimenkul turistik projelerinin yarattığı
büyüme sayesinde, bu sektörde yatırım yapmak büyük fayda sağlamaktadır.
Konut sektörü, Filistin'deki yatırımların %50-%60ını oluşturmaktadır. Filistin Yatırım Fonunun yapmış
olduğu araştırmalara göre, konut sektörünün yıllık 47 bin konuta ihtiyacı olduğundan dolayı, bu Fon,
başlattığı uygun konut milli programı sayesinde ülkenin çeşitli illerinde 30 bin konut projesi yaparak,
açığı kapatmayı hedeflemektedir.
Diğer yandan, Filistin genelinde gayrimenkul etkinliklerinin büyümesi nedeni ile ticari gayrimenkul
sektörü önemli ekonomik sektörlerden biri olarak sayılmaktadır.Ticari gayrimenkul sektöründe Yatırım
Fonunun uyguladığı stratejik, büyük projelerden biri Al-Ersal İş Merkezidir. Bu projenin yatırım hacmi
400 milyon dolardan fazla olup, aynı zamanda Ramallah ve El-Bire ilinde bir çok bina ve hizmet, ticari,
yerleşim ve ofis tesisleri içeren yeni bir ticaret ortamı oluşturacaktır.
Ramallah’ın kuzeyinde Rawabi isimli yeni bir şehir projesinin uzun yıllar beklemesinin ardından,
çalışmalar başlamış bulunmaktadır. Filistin’in (A) bölgesinde olup, Filistin Yönetiminin kontrolü altındaki
Rawabi, 1967 yılındaki İsrail işgalinden beri Filistin’in inşa edilen ilk örnek projesi olmaktadır. Filistin
Yönetimi projeyi desteklerken, yeni şehre giden bütün yolların İsrail kontrolünde olmasından dolayı,
Filistin Yönetiminin İsrail onayına ihtiyacı bulunmaktadır.
Yeni şehir yaklaşık olarak 100 hektar (yaklaşık 1 milyon m²) üzerinde Ramallah’ın kuzeyinde inşa
edilmektedir. İskan Bakanlığına göre, Batı Şeria şehirlerindeki konut projelerinde normal konutların
fiyatı 150 bin doları geçmiştir. Ramallah ve Beytlahim gibi şehirlerde 1 dönümlük arsanın (1.000m²)
fiyatı 2 milyon Ürdün Dinarına (2.5 milyon dolar) ulaştığı bu zamanda, Filistinlilerin gözünde Rawabi
projesi, kentsel ve ekonomik gelişimin sembolu ve topraklarında egemenliğin bir şekli haline geldi.
Projenin ihalesi Beyti şirketine verilmiş olup, Rawabi projesinin Filistin Yatırım Fonu ile beraber finanse
eden ortağı katarlı Diyar şirketi olup, şehrin inşa etme maliyeti 350 milyon dolardan fazla olacaktır.
Öte yandan, 250 dönümlük bir arsanın üstünde Amar şirketi tarafından 10.000 kişiyi alabilecek 2.000
konutluk, Ramallah ve El-Bire ilinde Al-Reyhan banliyösüne başlanmıştır.
Al-Reyhan banliyösü de Ramallah’ın kuzeyinde şehre manzaralı bir tepede olup, projenin yatırım
hacminin yaklaşık olarak 200 milyon dolar olabileceği düşünülmektedir. 352 konutu inşa etmeyi
hedefleyen projenin ilk aşamasının 2011'in ikinci yarısında bitmesi beklenmektedir. Aynı zamanda,
2011 yılı içinde projenin 2. ve 3. aşamasının başlatılacak ve yaklaşık olarak 1.200 konutu içerecektir.
Al-Ghadeer Banliyösü: Birzeyt kasabası ve Ramallah şehri arasında yer alan, toplumun çeşitli
kesimlerine uygun konuta sahip olma fırsatı verecek Filistin Emlak Yatırım Şirketi (PRICO)’nun inşa
ettiği yüksek kaliteli bir banliyödür. 2013'ün ikinci çeyreğinde tamamlanması beklenmektedir.
Al-Jinan, Filistinin kuzeyindeki Cenin’de ilk örnek banliyö olmaktadır. Yatırım Fonunun başlattığı uygun
konut milli projesinin bir parçası olup, gelecek yıllarda uygun fiyata yaklaşık 30.000 konut inşa etmeyi
hedeflemektedir.
Jinan banliyösü bir çok tesis ve genel hizmetleri içerip, bu şekilde banliyöye modern bir görüntü
vermektedir. Banliyönün alanı yaklaşık olarak 77 dönüm olup, bina, yeşil alan, ticari ve sosyal tesislere
sahiptir. Projenin ilk aşaması 300 konutu içermektedir.
Al-Maştal Villa Projesi: Filistin'in Gazze Şeridi'nde PRICO tarafından yapılacak tatil köyü projesinin
içeriğinde 40-80 m² arasında 200 villa, kafeterya, restoran, çok amaçlı salon ve birçok eğlence tesisi
bulunmakta olup, ikinci aşamada ise yat ve marina kulübü yapılacaktır. Tamamlanmak üzere olan bu
proje, Gazze plajı kıyısında yer almaktadır.
Katı Atıkların Geri Dönüşümü Projeleri (Cenin ve Nablus): Filistin Kalkınma ve Yatırım Şirketi (PADICO)
grubu şirketlerinden biri olan Tadweer şirketi, birçok yerli ve Arap ortak ile Cenin'de bir katı atık geri
dönüşüm projesi yapmaktadır. Projenin 2012 yılı başlarında çalışmaya başlayacağı tahmin
edilmektedir. Ayrıca, Nablus'ta başka bir katı atık geri dönüşüm projesinin gerekli olan bütün
sözleşmeleri imzalanmış olup, 2012 yılının sonuna kadar çalıştırılması beklenmektedir.

Turizm
Filistin topraklarına gelen hacı, turist ve eğlence sevenler en çok Batı Avrupa, bazı Asya bölgelerinden
ve Afrika’dan gelmektedir. Filistin’in bu ülkelere yakın olması, dikkat çekici olması, çeşitli turistik
kaynakları ve özelliklerinden dolayı birinci derecede turistik yer olmuştur.
Eskiliğiyle bilinen Filistin turizmi, hac turizmi eskiden beri olduğundan dolayı, turizm burada başlamış
denilebilir. Diğer yandan Filistin 3 dinin (İslam, Hristiyanlık ve Yahudilik) toplandığı yerdir. Filistin
topraklarındaki turizm sektörü, bölgedeki ülkeler barış yoluna gitmeye başlayınca büyük bir gelişme
beklerken, ard arda bir sürü krizlere maruz kalmıştır. Bölgedeki özellikle de Filistin topraklarının siyasi,
askeri, güvenlik koşulları nedeni ile turizm faaliyetleri iyi bir gidişat göstermemiştir.
Turizm İstatistikleri
Turizm
Turizm Sektörü Geliri (milyon $)
Gayri Safi Milli Hasıladaki Payı (%)

2010

2011

885

865

15

13,7

Kaynak: T.C. Kudüs Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği

-, 2013

6 / 24


Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
1994’de Filistin Yönetimi’nin kurulduğu anda İsrail telekomünikasyon ve posta sektörünü Filistin
yönetimine devretmiştir. İki taraf arasındaki düzenlemeler, 1995’te yapılan geçici bir anlaşmaya göre
yapıldı. Bu anlaşmanın en önemli dezavantajları:
• Sözleşme, İsrail tarafına Gazze Şeridi ve Batı Şeria’daki frekans spektrumuna mutlak kontrol hakkını
verdi.
• Sözleşme, telekomünikasyonun uluslararası bağlantı noktalarının kontrolünü de verdi.
• Filistin şebekelerine zincir vurup, baz istasyonlarının (C) olarak sınıflandırılmış bölgelerde olması için
zorladı.
• Sözleşme, Kudüs’ün doğusunda Filistin şirketleri ağlarının çalışmasını yasakladı.
• Batı Şeria bölgelerinde İsrail şirketlerine inşa, çalıştırma ve bütün hizmetleri sunma hakkı verdi.
• Sözleşme, Filistin postasını İsrail postasının bir yerel ajansı olarak görmektedir.
Bu geçici anlaşma sınırları içinde, 1996 da (PALTEL) kurulmuş olup, tüm Filistin topraklarına
telekomünikasyon ağları çalıştırma ruhsatı bu şirkete 20 yıllığına, başka operatörlere ihaleye girme
şansı vermeden verilmiştir. Sunu da belirtmekte yarar var ki, Filistin’de 1996 yılında 3 nolu kablolu ve
kablosuz telekomünikasyon kanunu çıkarılmış olup, 2003 yılında ilk kez ruhsat maddeleri kamuoyuna
yayınlanmıştır. Ruhsat, telekomünikasyon şirketine sabit telefon için 10 yıllık, cep telefonu (Jawwal)
için ise, İsrail’le anlaşmayı sağlayıp, gereken frekansları aldıktan sonra 5 yıllık bir süre ya da 120.000
aboneye ulaşana kadar (hangisi daha önce doluyorsa) bir tekel hakkı verdi. Ruhsata göre, gelirinin %
7’sini Filistin Yönetimi almaktadır. Bu gelir yaklaşık olarak aylık 50 milyon YİŞ olup, bu rakama vergiler
dahil değildir.
Jawwal’ın tekeli 2003 yılında, sabit hatların yan hizmetlerinin tekeli de 2006 yılında bitmesine rağmen,
bu alanlarda gerçek rekabet 2009 yılında Wataniyya cep telefonu şirketinin faaliyete geçmesine kadar
başlamamıştır. 2010 yılında ise sabit hatları kullanarak internet ve VOİP hizmetler gibi
telekomünikasyon hizmetlerinde kısmi rekabet başlamış bulunmaktadır. 2010 yılı itibariyle, elektrik
şirketlerinin elektrik ağlarını kontrol etmek amacıyla kullandıkları fiber optik sistemini, Bakanlık
tarafından ruhsatlı telekomünikasyon şirketlerine kullanma izni verilerek, bu şirketlerin vatandaşlara
telekomünikasyon hizmeti vermeleri ve sabit telekomünikasyonun alt yapısı konusunda rekabet
başlamıştır.
Wataniyya şirketinin telekomünikasyon piyasasına girmesi iyi bir atılım olmasına rağmen, İsrail Devleti,
Filistin Yönetimi hücresel haberleşme şirketlerine, kendisinin kontrol ettiği üçüncü nesil (3G) frekansları
vermediğinden dolayı atılan bu adım tam olmamıştır.
Filistin’de mevcut ulaşım koşulları günlük ihtiyacı karşılamaya uygun olmayıp özerk bölgeler arasındaki
kopukluklar ciddi seyahat problemleri doğurmakta ve kalkınma önünde engel teşkil etmektedir. Batı
Şeria ve Gazze Şeridi’ndeki toplam karayolu ağı 2006 yılı itibariyle 4.382 km uzunluğunda olup
karayolu taşımacılığı esas olarak eski otobüs ve özel şirketler tarafından istenilen dolmuşlarla
yürütülmektedir.
Trafiğin yönü ülkemizde olduğu gibi sağdan akmaktadır. Karayolları genelde düzgündür. Bununla
birlikte, özellikle yağışlı havalarda trafikte sıklıkla kazalar yaşanmaktadır. Bu sebeple sigortanın yanı
sıra, araçların tam kapsamlı sigorta yapılması ve bu sigortaya Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin de dahil
edilmesi tercih edilmelidir. Araç kiralama imkânı mevcuttur. Demiryolu ulaşımı yaygın değildir.
Haberleşme
Doğu Kudüs ve Batı Şeria’da posta hizmetleri gelişmiş olmakla birlikte zaman zaman aksaklıklar
meydana gelebilmekte, posta dağıtımında gecikmeler olabilmektedir. Bu nedenle mektup gönderme,
fatura ödeme vb. işlemler için Batı Kudüs’teki postane şubelerini tercih etmekte fayda vardır. Normal
bir posta süresinin Türkiye’ye ulaşma süresi yaklaşık 7-10 gün sürmektedir. Biraz daha pahalı olmakla
birlikte (20-30 Dolar) ‘Express Mail Service’ (EMS) sistemi daha güvenli ve hızlıdır. EMS sistemiyle
gönderilen paketler 3-4 günde adresine ulaşmaktadır.
Enerji
Filistin’de enerji sektörü hala gelişme aşamasında olup, çok zayıf elektrik sistemi ile eski ve etkisiz
elektrik ağları bulunmaktadır. Elektrik enerjisi toplam kullanılan enerjinin yaklaşık %31’ini oluşturup,
İsrail, Gazze ve komşu ülkelerin (Mısır – Ürdün) santrallerinden temin edilmektedir.
Batı Şeria elektrik açısından İsrail’e bağlı olup, İsrail, enerjiyi 3 santralden vermektedir:
• Güney bölgesinde, El-Halil şehrine yakın.
• Kuzey bölgesinde, Nablus şehrine yakın (Ariel yerleşme yeri)
• Orta bölgesinde, Kudüs şehrine yakın (Atarot yerleşme yeri)
Bu santrallardan gelen elektrik enerjisinin dağıtımı, 2002-2008 yılları arasında Batı Şeria’da kurulup
geliştirilen dağıtım santralları üzerinden yapılmaktadır. Bu dağıtım santralları, elektrik enerjisini
İsrail’den alıp, Batı Şeria bölgelerine dağıtmaktadır. Bu dağıtım santralları :
1) Güney bölgesinde olup, 2002 yılında Dünya Bankası yardımı ile yapılmıştır (JDECO).
2) Kuzey bölgesinde olup (Tubas), 2008 Norveç ve İsveç Yardımı ile yapılmıştır (NEDCO).
Filistin Elektrik Şirketi (Gazze)


7 / 24


Filistin Yatırım Fonu, 1999 yılında Norveç'in yardımı ile kurulan ve tek elektrik santralı olan Filistin
Elektrik Şirketinin kurucusu ve katılımcılarından biridir. Gazze elektrik santralından elektrik enerjisini
sağlayıp, Gazze’nin ihtiyacına karşılık 140 mega Watt’lık bir üretim sağlamaktadır. Gazze Şeridi
açıklarındaki doğalgaz çıkarılamadığından, santral mazotla çalışmakta, ayrıca Mısır’dan elektrik enerjisi
satın alınmaktadır.
Batı Şeria Elektrik Santralı Projesi
Filistin Yönetimi’nin kendi yerel elektriğini sağlaması için, Batı Şeria’da Kalkilya yakınlarında elektrik
santralı yapılacaktır: Jayyus santralı. Filistin Yatırım Fonunun bir projesi olup, şirket Enerji
Kurumu'ndan gereken ilk onayları almış bulunmaktadır. Santral, Batı Şeriada Filistin vatandaşlarının
elektrik enerjisi ihtiyaçlarını karşılayacak olup, Filistin'in enerji sektörünü İsrail ekonomisine olan
bağımlılığından kurtaracaktır.Santrala yapılacak toplam yatırımın 300 milyon doları geçeceği
düşünülmektedir.
Santralın inşası ve çalıştırılması için gereken izinler ve ruhsatlar alındıktan sonra inşaatı yaklaşık olarak
24 ile 30 ay sürecektir. 140 ile 200 Watt’lık bir elektrik üretim kapasitesine ulaşmak için, başlangıçta
mazotla çalıştırılacaktır.

Bankacılık
Filistin’deki bankacılık, Filistin’in geçirmiş olduğu siyasi sıkıntılarından kaynaklanan, başında zayıf ve
yapısal bozukluğu olan bir tarihsel gelişimin sonucunda olup, Filistin ekonomisini ve kalkınmasını pozitif
bir şekilde etkileyen, halka fayda sağlayan, yaşam seviyesini ve ekonomik durumlarını iyileştiren, güçlü
mali ve bankacılık işlemlerini düzenleme ve iyileştirmesinde rolü olan yeni bir bankacılık sektörünün
gereği duyulmuştur. Filistin Yönetimi, Filistin Para Ajansı tarafından temsil edilerek, bankacılık sistemini
yeniden kurup, 2011 yılında çalışan bankaların sayısı 25, şube ve ofislerin sayısı ise 153’e ulaşmıştır.
Oysa 1994 yılında Filistin Para Ajansı kurulduğunda 2 adet milli banka ve onlara bağlı sadece 14 şube
vardı. Söz konusu ajansın para basma yetkisi bulunmamaktadır. Diğer sektörler gibi bankacılık sektörü
de İsrail’in uygulamaları, işgal edilmiş topraklarda ayaklanmaların başladığından beri uygulamış olduğu
negatif etkilerden, varlıklarının azalması gibi büyük zararlar görmektedir.
Finansal Hizmetler
Salam Fayyad hükümeti, Haziran 2007’de göreve gelmesi ile birlikte finans sektöründe yeniden
yapılanmaya yönelik çalışmalar başlatılmıştır. 1967 ile 1980 yılları arasında bir bankacılık sisteminin
bulunmadığı Filistin’de, 1993 Oslo anlaşmasının akabinde, bir dizi yabancı banka Ürdün, Filistin, Batı
Şeria ve Gazze Şeridi’nde şubeler açmıştır. 2003 yılı sonu itibariyle 10 yerli banka, 10 tanesi Ürdünlü
olmak üzere 11 Arap bankası ve iki uluslararası banka Filistin genelinde 123 şube ile faaliyet
göstermektedir. Ayrıca, 2005 yılı sonu itibariyle Filistin’de 29 finans kuruluşu ve 9 sigorta şirketi
faaliyet göstermektedir. Filistin’de finans sektörü Arap Bankası, Kahire-Amman Bankası ve Ürdün
Bankası’nın hâkimiyetindedir.
Filistin Yönetimi’nin sigorta sektörüne olan gözetimi 1993'de başlamış olup, 1994'te ise sigorta
sektörünün coğrafi sorumluluğu artmıştır. Yetkileri devretme anlaşmasına göre, yasalarca Filistin
Yönetimi Filistin’de olan sigortacılık sektöründen faydalanan müşterilerin ve sigorta ajanslarının
etkinliklerinden sorumlu olup, Filistin yasaları trafik kazaları kurbanlarına verilen zorunlu tazminat
sistemini de kurmuştur.
Ülkede iş yapan yerli ve yabancı sigorta şirketleri artmış olup, tüm sigorta çeşitlerini yapan şirketlerin
sayısı 2011 yılında 10'a ulaşmıştır.Sigorta yasaları olmamasından dolayı, uzun süre hükümetin gözetimi
ve kontrolünün olmamasının sıkıntısını çeken sigorta sektörü, sektörün düzenlenmemesinden ve
sigorta kültürünün zafiyetinden de sıkıntı çekmiştir.2004 yılının sonuna doğru, Sermaye Piyasa Kurumu
kurulup, gözetim, uygulama ve sigorta sektörü işlerinin düzenlemesi konusunda bütün yetkileri almıştır.
Yasama Konseyi'nin 2006 da çıkarmış olduğu sigorta kanunu sektörün düzenlenmesinde yardımcı
olmuştur.

Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)
Cenin Sanayi Serbest Bölgesi
Proje, Filistin Sanayi Bölgeleri ve Serbest Bölgeler Kurumu (PİEFZA) sorumluluğunda Filistin
topraklarında ilk olacak bir sanayi serbest bölgesi inşa etmekten ibaret olup, Türk şirketi bölgeyi
geliştirirken, Alman Kalkınma Bankasının görevi Filistin Yönetimine bölgeye dış alt yapısını geliştirmek
için finans vermektir.
Cenin Sanayi Serbest Bölgesi, Cenin’in kuzeyinde olup, 60 numaralı Yolun 1700 metre batısında yer
almaktadır. Bölgenin toplam alanı 933 dönümdür. 890 dünümü sanayi bölgesine ait olup, geri kalan 43
dönümü hizmet tesisleri ve idari bölge olmaktadır. İşletecek firma ise TOBB-BİS şirketidir. 2011 Ekim
ayında Türk hükümeti bölgenin kamulaştırılması için 10 milyon $’ı Filistin Yönetimine bağışlamayı kabul
etmiştir.
Eriha Sanayi ve Tarım Kompleksi
-, 2013

8 / 24


Kalkınma amacıyla yapılan en temel projelerden biri olup, Japonya Hükümeti girişimini (Barış ve Refah
Koridoru) gerçekleştirmek için, 4 tarafın (Filistin, İsrail, Ürdün ve japonya) anlaşması sonucunda, Eriha
Sanayi Tarım Kompleksi (JAİP) inşa edilmektedir. 2006 yılının haziran ayında başlayan proje, 2012
yılında çalışmaya başlayacaktır.
Beytlahim Sanayi Bölgesi
Bu projenin en önemli amaçları, Filistin ekonomisini kalkındırmak ve geliştirmek, yeni iş fırsatları
yaratmak, kaliteli profesyonel eğitim vermek ve işsizlik oranını azaltmaktır.
Beytlahim Sanayi Bölgesi, Beytlahim'in çevresinde A (Filistin Yönetimi kontrolünde olan bölgeler) diye
sınıflandırılan bölgede yer almaktadır. Fransa Hükümeti yardımı ile yapılan bu projenin sözleşmesi
24.06.2009 yılında imzalanmış olup, alt yapının finansmanı Filistin Yönetimi tarafından yapılmaktadır.
Proje sorumlularının tahminlerine göre, projenin tamamlanmasının yaklaşık 5 ile 6 yıl arasında gibi bir
zaman alacağı düşünülmektedir.
Gazze Sanayi Bölgesi
1998 yılında kurulan Gazze Sanayi Bölgesi, Batı Şeria ve komşu bölgelerdeki sanayi bölgelerine
benzeyen, Gazze Şeridi’ndeki Filistin’in ilk sanayi bölgesi olup, toplam alanı 480.000 m², sınır noktaları,
havaalanları ve limanlara yakınlığından dolayı özel bir konuma sahiptir.
Gazze Sanayi Bölgesi hizmetler ve alt yapı açısından gereken her şey ile hazırlanmış olup, su
sistemleri, kablolu ve kablosuz telekomünikasyon ve kanalizasyon sistemleri ile donatılmıştır. Gazze
Sanayi Bölgesi idaresi, yatırımcılara işlerini daha kolay bir şekilde sürdürmeleri için yardımda bulunup,
posta, gümrükleme, şirket kayıtları, ruhsatları sağlama gibi hizmetlerde de bulunmaktadır.
Gazze Sanayi Bölgesinin, 300'den fazla fabrika çalıştırıp ve yaklaşık olarak 20.000 kişiye iş vermek gibi
uzun vadeli planları bulunmaktadır. Bu sanayi bölgesini işleten firma PIEDCO'dur.
Gazze’deki siyasi durumdan dolayı bu sanayi bölgesinde çalışmalar durmuş olup, halihazırda, az
sayıdaki fabrika ile UNRWA tarafından depo olarak kullanılmaktadır.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı
Yatırım Lisans Uygulamaları ve İşlemleri
Filistin’de yatırım ve ortaklık veya şirket kurma izinleri yatırımın türüne bağlı olarak
değişmektedir.Yatırım uygulamalarıyla ilgili kurum Filistin Yatırımı Teşvik Kurumu olup, örneğin; şirket
kurmak isteyen bir yatırımcı başvurusunu bu kuruma yapacaktır.
Şirketler ve ortaklar için başvuru yapma şartı aynı olup, söz konusu başvurular Batı Şeria’da Ticaret ve
Ekonomi Bakanlığı’na, Gazze Şeridi’nde ise Adalet Bakanlığı’na yapılacaktır. Şirketler uyruklarına göre
Yerel ve Yabancı olarak ikiye ayrılmışlar, başvuru prosedürleri de bu ayırıma göre şekillendirilmiştir.
-Yerel Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürü;
a) Yerel şirketler, kurulma işlemleri için aşağıda yer alan evraklar eşliğinde hazırladığı başvuru formunu
Kuruma sunmalıdır.
-Şirket sözleşmesi,
-Kuruluş Belgesi,
b) Tabii olduğu kanun hükümlerine göre öz sermayenin hisselere bölünmesi,
c) Tabii olduğu Kanun hükümlerine göre sahip olunması gereken sermayenin sağlaması,
d) Kayıt harçlarının yatırılması,
e) Uluslararası muhasebe kayıt ilkelerine Uygun olarak denetimden geçmesi ve
f) Vergi numarasına sahip olması.
Yabancı Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürleri;
Yabancı Şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını
onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye tutarı ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde
ibraz edeceklerdir. Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahısların
da bilgileri sunulacaktır.
Kuruluş harcı, sermayesi 700.000 ABD Dolarının üzerinde olan şirketler için 350 ABD Doları, altında
olanlar için ise 175 ABD Dolarıdır.
Şirketler yapılarına göre üçe ayrılmaktadırlar;
1-Şahıs İşletmeleri
2-Adi Şirketler
3-Ortaklık Şirketleri.
Kayıt İşlemleri için Geçerli Kanunlar
Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler Kanunu hükümleri
çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde (yerleşimlerde) kurulu
şirketler 1970 tarihli İsrail askeri Düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise
geçerli Kanun 1929 tarihli İngiliz Şirketler Kanunudur.
Bütün bu yasal ayrışmaları ortadan kaldıracak yeni şirketler kanunu taslağı üzerinde Filistin Otoritesi
çalışmakta olup, söz konusu kanunla yasal alanda çok başlılığın önlenmesi amaçlanmaktadır.


9 / 24


Şirket Kuruluşu
Yabancı şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını
onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde ibraz
edeceklerdir.
Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahıslarında bilgileri
sunulacaktır. Kuruluş sermaye harcı, sermayesi 700.000 doların üzerinde olan şirketler için 350 ABD
doları, altında olanlar için ise 175 ABD dolarıdır.
Geçerli Olan Kanunlar
Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler hükümleri çerçevesinde
gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde kurulu şirketler 1970 tarihli İsrail askeri
düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise geçerli kanun 1929 tarihli İngiliz
Şirketler Kanunudur.

Dış Ticaret
Genel Durum
Ülke ithalatında sanayi ürünleri öncelikli sıradadır. En fazla ithal edilen ürünler motorlu kara taşıtları,
traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça ve aksesuarı,
kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler; bunların aksam ve parçaları ve eczacılık ürünleridir.
Ürdün en önemli ticaret ortağıdır. 2011 yılında yapılan ithalatın yaklaşık % 17’si, ihracatın ise % 52’si
Ürdün ile yapılmaktadır. Mısır, Almanya, Türkiye ve Hollanda diğer ticaret ortaklarıdır.
Filistinli tüccarlar dış ticaret yaparken, mallarını aşağıdaki ticari geçiş noktalarından geçirerek, İsrail ve
Ürdün limanlarına veya bu limanlardan Filistin’e ulaştırmaktadır:
Batı Şeria: Taybe (Tulkerim), Avarta (Nablus), El-Celame (Cenin), Betunya (Ramallah ve El-Bire), Eriha
(Eriha), Tarkumya (El-Halil)
Gazze Şeridi: Sufa (Han Yunus) (kapalı), Kerim Ebu Salim (Refah)

Ülkenin Dış Ticareti
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)
YILLAR İHRACAT

İTHALAT

HACİM

DENGE

3.141.279

2007 512.983

3.654.262

-2.628.296

2008

558.446

3.568.674

4.127.120

-3.010.228

2009

518.355

3.600.785

4.119.140

-3.082.430

2010

575.513

3.958.512

4.534.025

-3.382.999

2011

74.114

471.278

545.392

- 397.164

Kaynak : ITC-Trademap
İhracatında Başlıca Ürünler
Filistin’in 2010 yılı ihracatı 575 milyon dolardan 2011 yılında 74 milyon dolara düşmüştür. Dolaylı
verilere göre, başlıca ihraç ürünleri arasında eczacılık ürünleri, taş, alçı, çimento, amyant, mika veya
benzeri maddelerden eşya, hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri,
hazır yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar yer almaktadır.
2011 yılında Filistin’in ihraç ürünlerinin % 16’sını yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar
oluştururken demir çelik ürünleri % 15’lik payla ihracatta öne çıkan diğer ürün grubu olmuştur.
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
Gtip Ürün adı
6802 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taslar (kayağan hariç)

2010

2011

99,622 12,048

3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan
ürünlerden oluşan ilaçlar

16,085

6,783

1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)

13,806

3,982

1601 Etten, sakatattan/kandan yapılmış sosisler vb. Ürünler

2,080

227

1211 Bitki ve bitki kısımları (parfümeride, eczacılıkta vs. Kullanılan)

3,436

3,804

2515 Mermer ve traverten, eko sın su mermeri, kireçli taslar

8,925

1,215

352

1,625

0703 Soğan, solat, sarımsak, pırasa ve diğer (taze/soğutulmuş)
-, 2013

10 / 24


0709 Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş)
3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler

2495

1,125

1,524

1,659

1602 Konserve; hazırlanmış/et, sakatat/kandan müstahzar

23

3,324

9404 Somyalar, şilte, yatak, yorgan, yastık, puf, diz, ayak örtüleri vb

13,059

967

7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri

32,562 10,835

1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları
0910 Zencefil, safran, zerdeçal, kekik, defneyaprakları, köri ve diğer
3923 Eşya tasıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül
2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)
2105 Dondurma ve yenilen diğer buzlar

0
4,886

2,200

24,056

281

2,571

888

428

358

0

585

29

25

6804 Değirmen tası; bileği tası, parlatma, bileme tasları
8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar
Diğer Ürünler
Toplam

979

221,000 30,000
575,513 73,729

Kaynak: Trademap
İthalatında Başlıca Ürünler
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
Gtip Ürün adı
8703 Binek otomobiller

2010

2011

95,170

49,748

8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler

12,487

829

3004 Tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar (dozlandırılmış)

72,603

24,196

2402 Tutun/tutun yerine gecen maddelerden purolar ve sigaralar

54,566

12,690

7604 Alüminyum çubuk ve profiller

19,797

6,515

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde)

16,033

6,038

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile ilaç kapsülü mühür güllacı vs.

24,379

21,710

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar

55,461

13,468

3,992

2,535

1507 Soya yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar

9,502

16,396

1704 Kakao içermeyen seker mamulleri (beyaz çikolata dahil)

26,039

5,879

1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları

26,007

9,045

9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları

15,450

4,724

2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları

11,631

8,576

9018 Tıp, cerrahı, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları

21,898

5,536

6,582

5,736

8831

1,303

8443 Matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı makineler

11,156

7,109

3907 Poliasetallar, diğer polieterler, epoksit-alkid reçineler vb (ilk şekilde)

25,220

8,108


968

670

3207 Seramik, emaye/cam sanayinde kullanılan boya, sır, cila vb.

276

5,592

3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, ası, toksin vb. Ürünler
2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol katılmamış)

2402 Tutun/tutun yerine gecen maddelerden purolar ve sigaralar
Diğer Ürünler
Toplam

54,566

12,690

2,815,000

295,000

3,958,512

467,587

Kaynak: Trademap
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti


11 / 24


Filistin’in 2011 yılsonuna kadar ihracat yaptığı başlıca ülkeler, Ürdün ve ABD’dir. Bunları Belçika,
Cezayir, Fransa ve İngiltere izlemiştir. Ürdün’e gerçekleştirilmiş olan ihracat toplam ihracatın % 52’sini
oluşturmuştur.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)
Ülkeler

2010

2011

Ürdün

36.852

38.251

ABD

7.328

8.673

Belçika

2.981

7.080

Cezayir

7.307

6.141

892

2.710

İngiltere

1.368

2.309

Güney Kore

1.732

1.686

Italya

1.046

1.436

363

1.041

1.752

1.038

Norveç

632

673

İsviçre

389

503

Mısır

915

412

Polonya

289

297

Almanya

247

284

Türkiye

576

271

Fildişi Sahili

176

212

68

153

9

112

18

101

Fransa

Çin
Hollanda

Avusturya
İsveç
Rusya Federasyonu

Kaynak:TradeMap
Filistin’in ithal ettiği ürünler genel olarak sanayi hammaddeleri ve ara malları, sermaye malları ve gıda
ürünleridir. Bu ürünler arasında otomobil ilk sırada yer alırken; televizyon alıcıları, video monitörleri ve
projektörler, tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar ve tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar
ve sigaralar onu izlemektedir.
Filistin’in 2011 yılı ithalatında Ürdün ilk sırada yer alırken, Mısır, Almanya ve Türkiye onu takip
etmektedir.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)
Ülkeler

2010

2011

66.001

82.424

Mısır

88.588

79.868

Almanya

42.281

50.568

Türkiye

40.305

49.093

Çin

26.008

47.815

İsviçre

26.719

31.933

Güney Kore

18.958

27.740

0

15.722

2.428

12.218

Fransa

13.334

8.964

Hollanda

Ürdün

Brezilya
İsveç

14.824

8.964

İspanya

4.932

8.866

Italya

7.941

7.401

İngiltere

2.508

5.526

Uruguay

2.339

5.250

-, 2013

12 / 24


Belçika

3.073

4.008

Avusturya

2.634

1.857

795

1.761

Çek Cumhuriyeti

2.997

1.715

Ukrayna

1.477

1.709

Japonya

3.471

1.683

Polonya

1.065

1.629

Danimarka

1.198

1.578

Rusya Federasyonu

1.073

1.418

Romanya

Kaynak:TradeMap

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Filistinli ve diğer uyruklu kişilerin ithalat ve ihracat bağlamında ticari faaliyette bulunabilmeleri için
lisans almaları gerekmektedir. Dış ticaret işlemleri lisansı ithalat ve ihracat işlemlerinin ikisine de cevap
veren bir seferlik başvuruyla alınan bir lisanstır. Başvurular Ulusal Ekonomi Bakanlığı’na yapılmakta,
onay üzerine hem Filistin hem de İsrail’de ithalat ve ihracat lisansı verilmektedir. İşlemler sırasında bir
harç ödenmemekte olup, tüm prosedür 3 hafta içinde tamamlanmaktadır.
Öncelikle ithalatçının ithalat işlemlerini başlatmadan ve işlem sırasında malı gümrükten çekerken
bilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bu hususlar ithal edilecek olan tüm mallara uygulanmamakla
birlikte, genellikle işlemler sırasında eksiklik olması zaman ve para kaybına neden olabilmektedir. Göz
önüne alınarak dikkat edilmesi gereken hususlar;
-Geçerli ithalat sertifikası
-Geçerli menşe belgesi
-Malın talep edilen standartlara uygunluğu ve bir takım analizlerinin yapılmış olması
-Malın Bitki ve Hayvan Sağlığına ilişkin olarak yapılmış düzenlemelere uygun olması
-Malın etiketlenmesinin ve paketlenmesinin mevzuatta istenilen şekilde yapılmış olması

İthalat Rejimi
Göz önüne alınması gereken en önemli nokta, asıl düzenlemenin İsrail Devleti’nce yapılan Ticaret
politikaları düzenlemeleri olduğu, Paris Anlaşması’nda Filistin Otoritesine, ana düzenlemenin ve
standardın altında kalmayacak derecede düzenleme yapma yetkisi verdiğidir. Pazar ayrımı
olmadığından aynı ticaret politikaları uygulanmaktadır.
İthalatta Belli Başlı Ürünler İçin Öngörülen Lisans Sistemi
Aşağıda sıralanan durumlarda ithalat lisansı alınması gerekmektedir;
-İthal edilecek ürün tarım ürünü veya Paris Protokolü’nün A1, A2, B listelerinde belirtilen ürünlerden
olması nedeniyle kotaya tabi ise,
-Ürün, et, yiyecek malzemesi veya kozmetik vb. ürünler gibi insan sağlığına doğrudan etki edebilecek
bir ürünse, ürünün Filistin standartlarına uygunluğunun kanıtlanması gereklidir.
-İthal edilecek ürün, petrol, benzin, telekomünikasyon aletleri veya motorlu araçlar kapsamındaysa,
-Filistin otoritesi İsrail Devleti ile aynı ithalat politikasını uyguladığından, İsrail Gümrük Tarife
Cetveli’nde Lisans Uygulaması yapıldığı belirtilen ürünlerde Filistin de lisans uygulamasına gidecektir.
İthalat lisans başvuruları için gerekli form Ulusal Ekonomi Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nden
alınacak, 4 kopya doldurulduktan sonra aynı yere teslim edilecektir.
Aşağıda yer alan kategorilerde ithalat yapılması için lisans uygulaması öncesi ilgili kurumun onayı
gerekmektedir;
-Tütün ve tütün mamulleri için Filistin Tütün Kurumu,
-Böcek ilaçları ve boya katkı maddeleri için Çevre Dairesi,
-Motorlu araçlar ve aksam parçaları için Ulaştırma Bakanlığı,
-Telekomünikasyon aletleri için Haberleşme Bakanlığı,
-Tarım ve diğer gıda ürünleri için Tarım Bakanlığı,
-Kimyasal ürünler için Sağlık Bakanlığı.
İthalatı Yasak Olan Mallar
-Her türlü uyuşturucu ve psikotrop özelliği olan mallar

13 / 24


-Kamu ahlakı, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile ulusal güvenlik için sakıncalı olan mallar
-Paris Protokolü’nün 3. Maddesi 11(a) paragrafına göre 3 yaşından büyük motorlu araçlar
-İsrail’in ticari ve siyasi ilişki kurmadığı ülkelerden ithalat. İstisnası A1 ve A2 listeleridir.
-İsrail’in taraf olduğu kuruluşlarca uygulanan ambargolarla ticareti yasaklanan ürünler.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Gümrük Vergileri
Paris protokolünde düzenlenmiş olan ithalattan gümrük vergisi ve diğer eş etkili vergiler alınması
uygulamasında, ancak; ithal edilen ürünün varış yerinin (destinasyon) Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nden
oluşan Filistin topraklarında bir yer olarak gösterilmesi durumunda alınan vergi Filistin Yönetimi’ne
transfer edilmektedir. Bu nedenle gümrük çıkış beyannamelerinde varış yerinin Batı Şeria toprakları
olarak beyan edilmesi Filistin Yönetimi açısından önem taşımaktadır.
KDV ve Diğer Vergileri
Doğrudan vergilerden olan gelir vergilerinin toplanmasına ilişkin hükümler 1994 yılında yapılan Gazze
Erika Mutabakatıyla düzenlenmiş olup, mutakabat uyarınca, İsrail’de istihdam edilen Filistinli
çalışanlardan alınan gelir vergilerinin %75’i Filistin otoritesine iade edilecektir. Aynı şekilde, Filistin
Yönetimi adına uygulanacak olan %15–16 arasında KDV de Filistin Yönetimi’ne ait olacaktır.

Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Ticaret uygulamalarında uyulması gereken alt seviye İsrail standartlarıdır.

Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye-Filistin Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)
Yıllar

İhracat

İthalat

Denge

Hacim

2000

5.622

153

5.469

5.774

2001

5.999

98

5.901

6.097

2002

4.729

13

4.716

4.742

2003

6.489

454

6.035

6.943

2004

9.025

545

8.480

9.570

2005

9.401

304

9.097

9.705

2006

21.154

501

20.653

21.654

2007

21.247

762

20.485

22.009

2008

20.690

429

20.261

21.119

2009

29.523

274

29.248

29.797

2010

40.304

576

39.728

40.880

2011

49.092

271

48.821

49.363

2012

62.806

463

62.342

63.269

Türkiye'nin Filistin'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP Ürünler

2009

2010

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs.

5.727

9.786 13.937

1101 Buğday unu/mahlut unu

1.888

5.056 10.270

8703 Binek otomobiller
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)

-, 2013

2011

33

3.304

608

3.454

1.911

4.914

148

1.537

596

14 / 24


2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar ve sigaralar

745

469

413

9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları

0

417

2

3005 Tıpta, cerrahide, dişçilikte/veterinerlikte kullanılan pamuk, sargılar vs.

8

408

1.8

4818 Tuvalet kâğıtları, kâğıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb

91

387

255

6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu

143

384

934

1517 Margarin

356

370

510

0

323

390

8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri
1515 Diğer bitkisel sabit yağlar (kimyasal olarak değiştirilmemiş)

0

315

1.353

3305 Saç müstahzarları

332

299

7

3824 Kimya ve bağlı sanayide kullanılan kimyasal ürünler

820

291

17

50

284

437

616

211

1.443

1

203

46

1902 Makarnalar

156

203

17

8535 Gerilimi 1000 voltu geçen elektrik devresi teçhizatı

152

198

85

1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil)
3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, tuvalet müstahzarları

7321 Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak, mangal vb. Ev eşyası

0

186

449

318

144

4.457

0

120

96

3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül

392

114

265

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)

138

83

315

29

79

32

5703 Tüfte edilmiş halılar, tüfte edilmiş (yer kaplamaları)

0

77

138

1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)

0

71

81

26

70

416

0

59

78

2710 Petrol yağları ve bitüm enli minerallerden elde edilen yağlar

58

54

482

9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb.

0

44

128

0

44

241

2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)
8426 Gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler

8481 Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termosta tik valf dahil

8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler
8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar

5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat)
Tüm Ürünler

29.523 40.304 49.092

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaret Bilgi Sistemi

2011 yılında Türkiye’nin Filistin’e ihraç ettiği ürünler incelendiğinde, en önemli ihraç kalemi olan
ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ihracatının bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 36 arttığı
görülmektedir. 2011 yılı ihracatımızda ikinci büyük kalemi ise buğday unu oluşturmaktadır. Buğday unu
ihracatımız 2010 yılında 5 milyon dolar iken 2011 yılında ise iki katına çıkarak 10 milyon dolar
seviyesine yükselmiştir. Üçüncü sırada ise Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları yer
almaktadır. 2010 yılında bu kalemde düşüşe geçen ihracatımız 2011 yılında 5 milyon dolar seviyesine
yaklaşmıştır. Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) grubunda ise 2009 ve 2010 yıllarının aksine 2011
yılında büyük bir ihracat artışı gerçekleşmiştir.
Türkiye'nin Filistin'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP ÜRÜNLER

2009

2010

2011

233

94

167

6802 Yontulmaya, İnşaata Elverişli İşlenmiş Taşlar (Kayagan Hariç)

0

0

15

6804 DEĞİRMEN TAŞI; BİLEĞİ TAŞI, PARLATMA, BİLEME TAŞLARI

0

0

10

4102 Koyun ve kuzuların ham derileri

3205 Boyayıcı laklar; esası lak olan müstahzarlar

41

0

0

0804 Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, (taze/kurutulmuş)

0

145

72

3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler

0

2

0

1101 Buğday Unu/Mahlut Unu

0

69

0

5101 Yün ve yapağı (kardesiz/taranmamış)

0

0

4

4101 Sığır ve At Cinsi Hayvanların Derileri-Ham

0

88

0

7321 Demir-Çelik Soba, Ocak, Izagara, Ocak, Mangal vb. Ev Eşyası

0

81

0


15 / 24


Tüm Ürünler

274

576

271

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaret Bilgi Sistemi

2011 yılında Filistin’den ithal edilen ürünlerin %61’ini koyun ve kuzuların ham derileri oluşturmuştur. Bu
ürünlerden sonra en fazla ithalat yapılan ürün %26 payla Hurma, incir, avokado ve guava armudu,
mango, (taze/kurutulmuş) oluşturmaktadır.
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
ANLAŞMA ADI

İMZA TARİHİ

Türkiye-Filistin Konseyinin Kurulması Anlaşması

01 TEMMUZ 1994

Standardizasyon Alanında İşbirliği Anlaşması

08 EYLÜL 1998

Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması

01 HAZİRAN 2005

Türkiye-Filistin Turizm Karma Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü

14 TEMMUZ 2005

Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması

21 ARALIK 2004

Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması

10 TEMMUZ 2006

Serbest Ticaret Anlaşmasının İlk Ortak Komite Toplantısı Protokolü

1-2 ARALIK 2010

Kaynak: DEİK

Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması
Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması 20 Temmuz 2004 tarihinde İstanbul’da imzalanmıştır.
Söz konusu Anlaşma 01 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye-Filistin Serbest Ticaret
Anlaşması sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili vergi ve önlemlerin
kaldırılması, teknik mevzuat, tarım ürünlerindeki taviz değişimi, hayvan ve bitki sağlığı önlemleri,
hizmetler ve yatırımlar, genel hükümler hususlarında düzenlemeler içermektedir.
Anlaşmanın başlıca hedefleri; esas itibariyle taraflar arasındaki ekonomik işbirliğinin arttırılması ve
güçlendirilmesi, mal ticaretindeki kısıtlamaların kaldırılması, uygun rekabet koşullarının yaratılması,
karşılıklı yatırımların teşvik edilmesi, tarafların üçüncü ülke piyasalarındaki ticaret ve işbirliğinin
geliştirilmesidir. Anlaşma, Filistin’in özel durumu göz önünde bulundurularak, Filistin halkının refahına
destek vermek üzere, Türkiye ve Filistin arasında ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir
şekilde kaleme alınmıştır. Bu kapsamda, tarım sektöründen sanayi sektörüne, turizmden kalite
altyapısının geliştirilmesine kadar birçok alanda işbirliği yapılması ve gerekli durumlarda Filistin’e
yardım sağlanması amaçlanmıştır.
Ankara Forumu Toplantıları:
TOBB’un girişimiyle, Türk-Filistin-İsrail işadamları arasında işbirliği ortamı tesis edilmesi amacıyla 27
Nisan 2005 günü Ankara’da bir toplantı düzenlenmiştir. Söz konusu üçlü toplantıda, anılan girişim
kurumsallaştırılarak Ankara Forumu olarak adlandırılmıştır. Ankara Forumu’nun ikinci toplantısı 8
Haziran 2005 tarihinde Doğu Kudüs’te gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda bir irtibat grubu
oluşturulması, turizm çalışma grubunun kurulması, Erez Sanayi Bölgesi’nin yeniden canlandırılması
konusunda çalışmak üzere bir çalışma grubunun tesisi gibi konularda kararlar alınmıştır. Ankara
Forumu’nun üçüncü toplantısı ise 20–21 Eylül 2005 Eylül tarihlerinde İstanbul’da yapılmıştır. Bu
toplantıda İsrail ve Filistin taraflarına Erez Sanayi Bölgesi’nin canlandırılması projesi kapsamında tevdi
edilen Mutabakat Muhtıraları 4–5 Ocak 2006 tarihlerinde imzalanmıştır.
Gazze Şeridi’nin Haziran 2007’de Hamas’ın kontrolüne geçmesiyle projenin uygulanabilirliğini yitirmesi
üzerine, İsrail Cumhurbaşkanı Shimon Pres’in 11-13 Kasım 2007 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği
ziyaret sırasında, Ankara Forumu’nun “Barış İçin Sanayi” çalışmaları kapsamında, Batı Şeria’daki
Tarkumiye’de bir sanayi bölgesi kurulmasına ilişkin Ortak Açıklama 12 Kasım 2007 tarihinde Sayın
Cumhurbaşkanımız, İsrail Devlet Başkanı Shimon Peres ve Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Mahmoud
Abbas tarafından imzalanmıştır.
Projenin uygulamaya geçirilmesi için İsrail ve Filistinli yetkililer arasında projenin gerçekleştirileceği
alana ilişkin mutabakat sağlanarak arazi tahsisinin yapılması beklenmektedir. Bundan sonra projenin
tamamlanabilmesi için TOBB-BİS’in Filistin tarafıyla “imtiyaz sözleşmesi”, İsrail tarafıyla da “güvenlik ve
ticaretin kolaylaştırılması protokolü” imzalaması gerekmektedir.
Türkiye’nin Filistin’e Yardımları:
Türkiye, tarihi ve kültürel bağları, Orta Doğu bölgesindeki ağırlığı, gerek İsrail, gerek Filistin ile mevcut
özel dostluk ilişkileri çerçevesinde, öteden beri Filistin'e ikili ve çok taraflı düzeyde nakdi ve ayni
yardımlarda bulunmaktadır. 1995 yılından bugüne kadar Filistin’e toplam 23 milyon Dolarlık yardımda
bulunulmuştur.
Öte yandan, ülkemiz ile Filistin arasında 900 bin ABD Doları tutarındaki Hibe Anlaşması 21 Aralık 2004
tarihinde ülkemiz adına Filistin Ekonomik, Sosyal İşler Koordinatörü Vehbi Dinçerler, Filistin adına ise,
Filistin Ulusal Yönetiminin Ankara’daki Büyükelçisi Fouad Yaseen tarafından imzalanmıştır. Söz konusu
-, 2013

16 / 24


hibe, küçük ve orta ölçekli projelerin geliştirilmesi, bunlara ilişkin mal ve hizmetlerin ülkemizden temini
ve Filistin’e ulaştırılması için kullanılmıştır.
2006 yılı için 1 milyon Dolarlık yeni bir hibe anlaşması da 10 Temmuz 2006 tarihinde imzalanmıştır.
Söz konusu hibe yine proje bazında kullandırılmaktadır.
Filistin İşadamları Derneği Ziyareti:
DEİK/Türk-Filistin İş Konseyi’nin karşı kanadı Filistin İşadamları Derneği 1-3 Şubat 2010 tarihlerinde
farklı sektörleri temsil eden 10 kişilik bir heyet ile İstanbul’da temaslarda bulundu. Bu temaslarda Türk
işadamlarının Filistin'de yatırım yapabilecekleri, Türk ve Filistinli işadamlarının 100 milyon dolarlık
ortak bir holding ve banka kurması gündeme gelmiştir.
12-15 Temmuz 2010 tarihleri arasında ise Ekonomi Bakanlığımızın öncülüğünde 150 kişilik bir Filistinli
işadamı heyeti Filistin-Türkiye İş Forumunun ilk toplantısına katılmıştır. Bu toplantıda ikili iş
görüşmeleri yapılmış olup, Türk şirketlerinin Filistinli şirketlere doğrudan acentelik vermesi, Filistinli
işadamlarına vize kolaylığı sağlanması, Türkiye’de seyyar Filistin sergisinin açılması, yasadışı Yahudi
yerleşimcilerin ürünlerinin Türkiye’ye ithal edilmemesi talep edilmiştir.
MÜSİAD/14. Uluslararası İş Forumu 6-9 Ekim 2010 tarihlerinde İstanbul’da yapılmıştır. Bu forum
kapsamında Türkiye ve Filistin arasında sektörel iş görüşmeleri ve firma eşleştirmeleri yapılmıştır.

Türkiye-Filistin Yatırım İlişkileri
Filistin Otoritesi tarafından yabancı ve yerli yatırımların teşvik edilmesi için kurulmuş olan Yatırımları
Teşvik Ajansı’nın görevleri, 1998 yılında çıkarılmış olan Filistin’de Yatırımların Teşviki Kanunu hükümleri
çerçevesinde belirlenmiştir. Filistin ile ülkemiz arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
Anlaşması bulunmamaktadır. Türkiye ile Filistin arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
bulunmamaktadır.
Doğrudan sermaye çıkışlarına ilişkin kayıtlarda Türkiye’den Filistin’e yapılan kayda değer bir transfer
bilgisine rastlanılmamıştır. 30.12.2009 tarihi itibariyle ülkemizde 44 adet Filistin sermayesine sahip
şirket faaliyet göstermektedir. Türkiye’deki Filistin sermayeli şirketlerin faaliyet alanlarına göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmiştir.18 adet şirket Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe faaliyet
gösterirken, bu sektörü 9 şirket ile İmalat Sanayi sektörü takip etmektedir.

İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar
Filistin özerk yönetimine ilişkin ihracatta İsrail gümrükleri kullanılmaktadır. İsrail II. İntifada’nın çıktığı
Ekim ayından bu yana güvenlik gerekçesiyle limanlara gelen malları kontrol amacıyla günlerce
bekletebilmekte, bu nedenle firmalarımız ekstra demuraj ücreti ödemek zorunda kaldıkları gibi bazı
hallerde malın bozulması söz konusu olmaktadır. Ayrıca, malın gümrükten çekilmesini takiben İsrail
plakalı kamyona yüklenmesi zorunluluğu maliyeti artırmaktadır. İsrail standartlarının ve teknik
düzenlemelerin Filistin için de uygulanıyor olması nedeniyle İsrail tarafı bunu sık sık tarife dışı engele
dönüştürmekte ve zorluklar çıkarmaktadır. Ayrıca, ihracat kargolarını götüren gemilerin İsrail ülke
limanlarında yavaş tahliye ediliyor olması, Filistinli alıcıların kargolarına sadece ‘Supalan İzni’ veriliyor
olması ve ‘Kosher Sertifikası’nın fiyatında görülen artışın maliyetleri olumsuz etkilemesi ile ihraç edilen
ayva, elma, patates, kuru soğan gibi ürünlerde Karantina yetkililerinin çok hassas davranmasının
limanda işlemlerin uzamasına neden olması söz konusu ülkeye yapılan ihracatta yaşanan belli başlı
sorunlardır.
Hâlihazırda bölgede, müteahhitlik hizmetlerinde faaliyette bulunan firma bulunmasa da ticari faaliyette
bulunan ve ticarette genel geçer kurallar olan teslim ve ödeme şekillerini kullanmayan firmaların, niza
konusu olan ürünlerini geri almaları veya bedel tahsilinde sıkıntı yaşadıkları gözlemlenmektedir.
Herhangi bir kurumsal otoritenin varlığı bulunmadığından, hukuk alanında da anlaşmazlıkların
çözülmesinde ve hukuksal yaptırımların uygulanmasında sıkıntı yaşanmaktadır. Bu bağlamda
firmalarımızın risk almamaları için uluslararası ticaret pratiklerine uymaları büyük önem taşır.
İki Ülke Arasındaki Müteahhitlik İlişkileri
Hâlihazırda ve yakın geçmişte, müteahhitlik hizmetlerinde Batı Şeria’da faaliyet gösteren firmamız
bulunmamaktadır. Öte yandan, Gazze Şeridi’nde kurulması ve işletilmesi planlanan Erez Sanayi
Bölgesinde, 2006 yılında bir Türk şirketinin faaliyette bulunduğu bilinmektedir. Erez Endüstri Bölgesi
1970 yılında kurulan ve 5000 Gazze’li Filistinliyi istihdam eden yaklaşık 190 işletmenin bulunduğu bir
sanayi bölgesiyken, 2000 yılında yaşanan olaylar sonucu bölgenin kapatılmasına karar verilerek
işletimi durdurulmuştur.
İşbirliği İmkanları
Mevcut politik durum; mal ve hizmet hareket serbestliğinin bulunmaması nedeniyle, Batı Şeria’da
gerçekleştirilmesi öngörülen projeler için dışarıdan ekipman ve malzeme tedariki pek mümkün
görülmemektedir. Filistinli önde gelen işadamlarının Ürdün’de faaliyet gösteriyor olmaları nedeniyle, bu
firmalarla ortak olarak Batı Şeria’da yüklenici firmalardan biri olmanın imkan dahilinde olabileceği
değerlendirilmektedir.

17 / 24


Para Kullanımı
Filistin’de İsrail para birimi olan Yeni İsrail Şekli kullanılmaktadır. Yabancı para olarak ABD Doları, Euro
ve Ürdün Dinarı yaygındır. Serbest piyasada döviz bozdurulabilir veya satın alınabilir. 2010 Temmuz
ayı itibariyle 1 ABD Doları yaklaşık 3,86 YİŞ’e tekabül etmektedir. Bu kur serbest piyasa koşullarına
göre farklılık gösterebilmektedir. Bankacılık işlemleri gelişmiştir. Kredi kartı ve çek yaygın olarak
kullanılmaktadır. Alınan banka kredileri için uygulanan yıllık faiz oranı yaklaşık %7-8’dir.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Filistin’de hafta sonu tatili Perşembe ve Cuma günleri olup; resmi kurumların hafta içi çalışma saatleri
08.30–14.30 arasıdır. Ticaret ve Sanayi Odaları, hafta içi 16.00’ya kadar çalışmaktadırlar. Bankalarda
çalışma saatleri genellikle 08.30–15.30 arasıdır.
Sağlık
Batı Kudüs’teki sağlık koşulları ve hizmetleri oldukça gelişmiş olmakla birlikte, Doğu Kudüs ve Batı
Şeria’nın diğer bölgeleri için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Ayrıca çöplerin toplanması, yolların
temizliği ve bakımı gibi belediye hizmetleri Doğu Kudüs’te düzenli değildir.

Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz

-, 2013

18 / 24


Sektör

Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında
ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
GTİP Potansiyel Ürün
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke ve Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
2011 Aylık 2012 Aylık
Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
Veriler*
Veriler*
Payları (%)
Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları

Un

  Buğday
1101 unu/mahlut unu   0,002

Şekerli ve çikolatalı
mamuller

Çikolata ve

kakao içeren
1806 diğer gıda
müstahzarları


0,006

Ekmek, pasta,
kek, bisküvi


Bisküvi
1905 vs. ile boş ilaç
0,009
kapsülü mühür
güllacı vs.
Ayçiçeği, aspir,
pamuk tohumu

yağları

Bitkisel yağlar
1512 (kimyasal
0,001
olarak
değiştirilmemiş)
Tütün/tütün
yerine geçen
Endüstriyel bitkiler (tütün,
maddelerden
    0,01
pamuk, yağlı tohumlar vb.) 2402 purolar,
sigarillolar ve
sigaralar

  5.06

  0.58

  0.05

  168

  88

  8,2

    1.91

    0.33

    0.03

    -45

    63

    4,1

    9.79

    0.42

    0.04

    71

    22

  10,8

    1.54

    0.11

    0.01

    935

    100

    0,5

    0.47

    0.20

    0.05

    -37

    80

    0,33

Türkiye: 79
  14,6 Mısır: 18
  _
Bulgaristan:2
Türkiye: 59
İngiltere: 25
    4,8 Ürdün: 10
    _
Mısır: 5 Çin:
1
Türkiye: 61
Mısır: 18
   11 Ürdün: 11
    _
İngiltere: 7
Malezya: 2
Fas: 51
Mısır: 31
    0,8 Türkiye: 13
Ürdün: 3
Fransa: 2

    _

  İsvirçe: 85
    0,35 Fransa: 7
    _
Türkiye: 6
Almanya: 1

Bitkisel yağlar

1517 Margarin

0,001

0.37

0.09

0.01

4

5

     0,45

     0,49 Türkiye: 93
Mısır: 8

Bitkisel yağlar

Diğer bitkisel
sabit yağlar

1515 (kimyasal
olarak
değiştirilmemiş)


0,003

    0.32

    0.02

    0.09

    0

    49

     0,96

  Mısır: 74
    1,96 Ürdün: 14
Fransa: 12

_

    _

Ürdün: 88
Mısır: 9
Bitkisel yağlar
    0.28
    0.017
    0.09
    468
    99
    0,43
   0,25 Türkiye: 1
    _
Almanya: 1
Malezya: 1
Kakao
Mısır: 76
Şekerli ve çikolatalı


    0.21
    0.26
    0.07
    -66
    52
    1,26
  0,67 Türkiye: 10     _
mamuller
1704 içermeyen
0,006
şeker mamulleri
Çin: 8
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
  Hayvansal ve

bitkisel yağlar
1516 vb.
Fraksiyonları


0,003


19 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 10 aylıktır.

-, 2013

20 / 24

Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz


21 / 24


Sektör

GTİP

Potansiyel Ürün

Tıpta, cerrahide,
dişçilikte/veterinerlikte
3005 kullanılan pamuk,
sargılar vs.

Medikal ürünler ve
cihazlar

Otomotiv ana ve yan
sanayisi

8703

Otomotiv ana ve yan
sanayisi

8707 Kara Taşıtları için
karoseriler

Medikal ürünler ve
cihazlar

Tıp, cerrahi,
dişçilik, veterinerlik
9018 alet ve cihazları

Temizlik maddeleri

Tuvalet kağıtları, kağıt
havlu, mendil, kumaş,
4818 masa örtüsü vb

Cam ve seramik
inşaat malzemeleri

Sırlı seramikten
döşeme, kaldırım
6908 taşları, şömine, duvar
karosu

Kozmetik ve kişisel
bakım ürünleri

3305

Binek Otomobiller

Saç müstahzarları

Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke
Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
2011 Aylık 2012 Aylık
ve Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
Veriler*
Veriler*
Payları (%) Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları

0,001

0.40

0,02

0

5.125

97

--

0,04

3

40

0.01

9.840

79

0,60

0,12

0.61

0,04

0

404

16

--

0.41

0,06

0.01

0

68

--

0.38

0,46

0.01

324

78

0.13

0.38

0,35

0.01

168

-3065

0.83

0.29

0,10

0.01

-10

81

0.07

0,05

0,002

0,001

0,001

Türkiye:
-- 57
_
Almanya:
43
Almanya:
56 G.Kore
:25
İspanya:
0,86 10
_
İngiltere:
4
Slovakya:
2
-- Türkiye:
_
100
Almanya:
47
Hollanda :
-- 40
_
Japonya :
8 G.Kore :
1 Belçika :
1
Ürdün: 89
-- Mısır: 7
_
Türkiye: 3
Çin: 1
Mısır: 45
Çin: 29
0.98 Türkiye:
_
21 İtalya:
3 Umman:
3
Mısır: 52
Türkiye:
29 İtalya:
-- 10
_
İngiltere:
4
Almanya:
3

-, 2013

22 / 24

Mısır: 53
Fransa: 39
0.20
0.16
0
21.621
-4752
0,03
0,03 İtalya: 5
_
0,001
Ürdün: 2
Malezya: 1
Gerilimi 1000 voltu
Türkiye :
Aydınlatma gereçleri
0,001
0.19
0.07
0
30
78
--- 94 Fransa
_
8535 geçen elektrik devresi
teçhizatı
:6
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
Kozmetik ve kişisel
bakım ürünleri

Traş müstahzarları,
vücüt deodarantları,
3307
tuvalet müstahzarları

* Veriler 10 aylıktır.


23 / 24

Filistin - Düzenlenen Önemli Fuarlar
Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar
BUILDEX (Ramallah - Mayıs/Her Yıl)
İnşaat Teknolojileri
Web Sitesi : http://http://www.buildexpalestine.ps

-, 2013

24 / 24


Filistin ulke raporu_2013

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from UlkeRaporlari2013

More from UlkeRaporlari2013 (16)

Filistin ulke raporu_2013