өлзий9
- 4. Зорилго: Олноо өргөгдсөн МУ-ын төрийн бүтэц,хүн ам ,газар нутаг эрхлэх аж ахуйн талаар мэдлэг бүтээх.
- 7. 1911онд Богд хаан таван яам бүхий засгийн газар байгуулав.Гадаад хэргийг эрхлэн шийтгэх яам-чин ван Ханддоржотоод хэргийг захиран шийтгэх яама лам Цэрэнчимэдангийн хамаг хэргийг бүгд захиран шийтгэх яам үшээт хан ЧагдаржавЦэргийн хэргийг бүгд захиран шийтгэгч яам бэйс Гомбосүрэнүүн таслах хэргийг бүгд захиран шийтгэх яам гүн Намсрайbr />
- 8. Бүгд ерөнхийлөн шийтгэх яамыг байгуулснаар ерөнхий сайдын албан тушаалыг бий болгосон.Энэ албан тушаалд Сайн ноён Намнансүрэнг томилсон.Шарын тал буюу дээд лам нарыг ерөнхий сайдаас дээгүүр албан тушаалд өөрийн төлөөлөгчийг байлгахыг хичээж Шашин төрд туслах яамыг бий болгож сайдаар нь да лам Дашзэвэгийг тохоон томилсон.1914 онд улсын дээд доод хурлыг байгуулсан.1919оны 10 сарын 25 хүртэл үргэлжилж байгаад хаагдсан.
- 9. Төрийн туг далбаа:“МУ шашин төрийг хослон баригч наран гэрэлт Богд хааны тамга” гэсэн бичээс бүхий төрийн хаш эрдэнийн тамгыг төрийн тэргүүн 8-р Богд Жибзундамба барьж төрийн хэргийг ёсчилсоор ирсэн.Тамгыг хэлтэрүүлэх зарлиг,ухуулан сургах,өргөмжлөл жуух шар торгон бичигт дарлаг.Мөн Ламын алив асуудлыг явуулахад тусгайлан тамга тэмдэг хэрэглэж ирсэн.”Шашныг мандуулагч амьтныг жаргуулагч аврал итгэл хамгийг айлдагч төрийн тамга “гэмэн үсэгтэй.Олноо өргөгдсөн МУ-ын төрийн ёс ёслолд өөрчлөлт хийгдсэн нь олон улсын жишгийг дагаж 3-н ам хэмжээ бүхий бөс даавуугаар үйлдсэн төрийн далбаа.Далбаа нь гал шар өнгөтэй ишний эсрэг талд “Ум а хум” гэсэн төвд үсэгтэй гурван улаан хэлтэй бадамлянхуа бүхий соёбо э бам үсгийг сайн сайханыг бэлэгдсэн ном зэргийг барласан.
- 10. Эрдэнийн очир одон:1913 онд анх гаргасан.Тэргүүн зэргийн Дэд ,Гутгаар зэргийн одон байдаг.Тэргүүн зэргийн 1-р одонг нь Чингис хааны,тэргүүн зэргийн 2-р одонг нь Автай сайн хааны гэж нэрлээд гадаад улсын тайж нарт өгч байжээ.Дэд зэргийн одон нь монголын ван бэйл бэйс, гүнд олгож байсан.1923 он хүртэл ойролцоогоор гадаадын 30-аад хүн шагнасан.
- 11. Хүн ам газар нутаг:Монголын нутаг дэвсгэр нь 1,5 сая орчим дөрвөлжин км.600-700 мянган хүн амтай .1914 онд нийслэл хүрээнд алт мөнгө зэс төмрийн дархан ,будагчин ,мужаан оёдолчин зэрэг 25 зүйлийн ажлыг эрхэлсэн 400 гаруй өрх,2800 гаруй Хятад урчууд байлаа.Түшээт хан аймаг:21 хошуутай.Сэцэн хан аймаг:23 хошуутайЗасагт хан аймаг:20 хошуутайСайн ноён хан:25 хошуутай.Үнэн зоригт хан аймаг:12 хошуутайТөгс хүлэг далай хан аймаг:4 хошуутайХовдын хязгаар 15 хошуутай.
- 12. Мал аж ахуй:Энэ үед монголчуудын үндсэн аж ахуй нь мал аж ахуй байлаа.Мал аж ахуйн арга ажиллагаанд гарсан шинэлэг зүйл нь Их хүрээ Хиагтын хооронд Сэлэнгэ мөрний сав дагуух нутагт малчид өвөлжөөндөө модоор дулаан хашаа саравч тал хээр говь талынхан чулуу хөрзөнгөөр задгай хороо барих болсон.Нийслэл хүрээ Хиагт Ховд Улиастай зэрэг хот суурины болон тэдгээрийн ойролцоох нутгийн хүмүүс өвс хадлан бэлтгэх,саалийн үнээ чөдрийн морь иэжээх жин хөсгөөр өл залгуулж байлаа.Газар тариалан: Газар тариалангийн ажил эрхлэхийг дэмжиж улсын сангаас анжис хадуур хамуур хүрз багаж хэрэгсэл үрийн будаа олгож байлаа.Монгол орны төв баруун өмнөд дорнод хэсэгт тариалан эрхэлж,халтар арвай,хар будаа,буудай тарьж байлаа.1913 онд тариалангийн ажлыг өргөтгөх зорилгоор гадаад дотоод харъяат нарт тариалангийн газар түрээслүүлэн олгохоор шийдвэрлэж,тариалангийн газар түрээслэх дүрмийг баталсан.Шинээр атар газар хагалах явдлыг урамүуулан эхний 3-н жилд хөнгөлөлт үзүүлэхээр заасан. 1918 онд Богдын зарлигаар тариаланг зогсоосон.Богд хааны засгийн газар 1913 онд Оросын харъяат Галпиров Поляков нарт Буйр Халх голд загас агнах 5-10 жилийн хугацаатай түрээс олгож байсан нь ан агнуурын ажилд гарсан шинэ үзэгдэл.
- 14. Олноо өргөгдсөн МУ-ын үед хүн амын нягтралын талаар зарим с.удлаачдын гаргасан судалгаагаар 1 хавтгай дөрвөлжинд Сэцэн хан аймагт-0,39.Түшээт хан аймагт-0,34. Сайн ноён хан аймагт-0,50.Засагт хан аймагт 0,36 Ховдын хязгаарт 0,29 хүн амьдарч байсан.Энэ баримтанд дор дурьдсан дүгнэлтүүдийн алийг хийх вэ.А.Сайн ноён хан аймагХөвсгөл дэхь Богдын эзэмшилд хүн ам нягт суурьшсан.Б. Ховдын хязгаар засагт хан аймагт сийрэг суурьшсан.В.Хүн амын нягтралаар хамгийн сайн нь Сайн ноён хан.Г.Эдгээр хариулт бүгд хамаарна.
