1. ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್
ಎಂ.ಎ ಇತಿಹಾಸ ಪದವಿಗಾಗಿ ಭಾಗಶಃ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ುು ಕಂಪಯಯಟಂಗ್
ಕಲ್ಲಕೆಯ ಸಚಿತ್ರ ಪರಬಂಧ
ಸಂಶೋಧನಾ ವಿದ್ಯಾ ರ್ಥಿ
ಸುರೆೇಶ್.ಎ
ಸ್ಾಾತ್ಕೆ ೇತ್ುರ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ
ಎರಡನೆೇ ವರ್ಷ
ಸಕಾಷರಿ ಪರಥಮದರ್ೆಷ ಕಾಲೆೇಜು
ಯಲಹಂಕ ಬೆಂಗಳೂರು- 560064
ನೆ ೇಂದಣಿಸಂಖ್ೆಯ:- P18CV21A0017
ಮಾಗಷದಶಷಕರು
ಡಾ.ಜ್ಞಾನೆೇಶವರಿ .ಜಿ
ಪ್ಾರಧ್ಾಯಪಕರು.
ಸಕಾಷರಿ ಪರಥಮದರ್ೆಷ ಕಾಲೆೇಜು
ಸ್ಾಾತ್ಕೆ ೇತ್ುರ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ.
ಯಲಹಂಕ ಬೆಂಗಳೂರು- 560064
ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರ ವಿಶವವಿದ್ಾಯಲಯ
2. ವಿದ್ಾಯರ್ಥಷಯ ದೃಢಿಕರಣ ಪತ್ರ
ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್ ಎಂಬ ವಿರ್ಯದ ಸಚಿತ್ರ ಪರಬಂಧವನುಾ ಸುರೆೇಶ್.ಎ ಆದ
ನಾನು ಇತಿಹಾಸದ ವಿರ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ ಪದವಿಗಾಗಿ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ುು ಕಂಪಯಯಟಂಗ್
ಪತಿರಕೆಯ ಮೌಲಯಮಾಪನಕಾಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರುನಗರ ವಿಶವವಿದ್ಾಯಲಯಕೆಾ ಸಲ್ಲಿಸಲು
ಡಾ.ಜಿ.ಜ್ಞಾನೆೇಶವರಿ ಪ್ಾರಧ್ಾಯಪಕರು ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ ಸಕಾಷರಿ ಪರಥಮ ದರ್ೆಷ
ಕಾಲೆೇಜು ಯಲಹಂಕ ಬೆಂಗಳೂರು- 560064ಇವರ ಸಲಹೆ ಹಾಗ
ಮಾಗಷದಶಷನದಲ್ಲಿ ಸಿದಧಪಡಿಸಿದ್ೆದೇನೆ.
ಸುರೆೇಶ್.ಎ
ಎಂಎವಿದ್ಯಾ ರ್ಥಿ
ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ
ಸರ್ಕಿರಿ ಪ್
ರ ಥಮದರ್ಜಿ ರ್ಕಲೇಜು
ಯಲಹಂಕ ಬಂಗಳೂರು- 560064
ನೋಂದಣಿಸಂಖ್ಯಾ :- P18CV21A0017
3. ಮಾಗಷದಶಷಕರ ಪರಮಾಣಪತ್ರ
ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್ ಎಂಬ ವಿರ್ಯದ ಸಚಿತ್ರ ಪರಬಂಧವನುಾ ಸುರೆೇಶ್.ಎ
ಅವರು ಇತಿಹಾಸದ ವಿರ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ ಇತಿಹಾಸ ಪದವಿಯ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ುು
ಕಂಪಯಯಟಂಗ್ ಪತಿರಕೆಯ ಮೌಲಯಮಾಪನಕಾಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರುನಗರ
ವಿಶವವಿದ್ಾಯಲಯಕೆಾ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಾ ಮಾಗಷದಶಷನದಲ್ಲಿ ಸಿದದಪಡಿಸಿದ್ಾದರೆ.
ಡಾ.ಜ್ಞಾನೆೇಶವರಿ.ಜಿ
ಎಂ.ಎ, ಬಿಎಡ್, ಎಂ.ಫಿಲ
ಪ್ಾರಧ್ಾಯಪಕರು.
ಸಕಾಷರಿ ಪರಥಮ ದರ್ೆಷ ಕಾಲೆೇಜು
ಸ್ಾಾತ್ಕೆ ೇತ್ುರ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ.
ಯಲಹಂಕ ಬೆಂಗಳೂರು- 560064
4. ಕೃತ್ಜಙತೆಗಳು
ಸುರೆೇಶ್.ಎ
ಎಂಎವಿದ್ಾಯರ್ಥಷ
ಸ್ಾಾತ್ಕೆ ುೇತ್ುರ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ
ಸಕಾಷರಿ ಪರಥಮದರ್ೆಷ ಕಾಲೆೇಜು
ಯಲಹಂಕ ಬೆಂಗಳೂರು- 560064
ನೆ ೇಂದಣಿಸಂಖ್ೆಯ:- P18CV21A0017
ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್ ಎಂಬ ವಿರ್ಯದ
ಸಚಿತ್ರಪರಬಂಧದವಸುುವಿರ್ಯದಆಯ್ಕಾಯಂದಅಂತಿಮಘಟ್ಟದವರೆವಿಗ
ತ್ಮಮ ಅಮ ಲಯವಾದ ಸಲಹೆ, ಸ ಚನೆ ಮತ್ುು ಮಾಗಷದಶಷನ ನೇಡಿದ
ಗುರುಗಳಾದ ಡಾ.ಜಿ.ಜ್ಞಾನೆೇಶವರಿರವರಿಗೆ ತ್ುಂಬುಹೃದಯದ ಕೃತ್ಜ್ಞತೆಗಳನುಾ
ಅರ್ಪಷಸುತೆುೇನೆ.
5. ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್
'ಲಾಲಬಾಗ್' ಬೆಂಗಳೂರು 'ಉದ್ಾಯನಗಳ ನಗರ' ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆಯುವುದಕೆಾ
ಬಹಳ ಸಹಕಾರಿಯಾಯತ್ು. ಅಲಿದ್ೆ 'ಲಾಲಬಾಗ್' ಭಾರತ್ಕೆಾಲಾಿ ಸುಂದರ ತೆ ೇಟ್ವಾಗಿ
ಬೆಳೆಯತ್ು.
ಭಾರತ್ವೆೇ ಒಂದು ತೆ ೇಟ್ ಎನುಾವುದ್ಾದರೆ, ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಲಾಲಬಾಗ್ ಅದರ
ಹೃದಯ. ಲಾಲಬಾಗ್-ಇದು 240 ಎಕರೆ ವಿಸಿುೇಣಷವುಳಳದ್ಾದಗಿದುದ ಇದು
ವಿಜ್ಞಾನಗಳಿಗ ವಿದ್ಾಯರ್ಥಷಗಳಿಗ ಪರವಾಸಿ ವಿೇಕ್ಷಕರಿಗ ಸಸಯಶಾಸರದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ
ಪಡೆದುಕೆ ಳಳಲು, ಹೆಚಿಿನ ವಿಶಾರಂತಿ ಪಡೆದುಕೆ ಳಳಲು ಅನುಕ ಲವಾಗಿದ್ೆ. ಇದು
1860ರಿಂದಲೆೇ ಪ್ಾರರಂಭಿಸಲಪಟ್ುಟ ಇಂದಿನವರೆಗ ಖ್ಾಯತ್ ಆಡಳಿತ್ಗಾರ ತ್ಜ್ಞರಿಂದ
ಅಭಿವೃದಿಧ ಗೆ ಂಡು ಇಂದು ಭಾರತ್ ದ್ೆೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದ್ೆ ಡಡ ಬಟಾನಕಲ ಗಾಡಷನ್
ಆಗಿದ್ೆ.
8. ಲಾಲಬಾಗ್ ಉದ್ಾಯನದ ನಮಾಷಣ :-
❖ ಕ್ರರ.ಶ.1759ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ುು ಸುತ್ುಮುತ್ುಲ ಪರದ್ೆೇಶಗಳು
ಹೆೈದರ ಆಲ್ಲಗೆ ಜಹಗಿೇರಾಗಿ ಬಂದ್ಾಗ ಮೊಗಲರ ಅಭಿರುಚಿಯನುಾ
ಮೈಗ ಡಿಸಿಕೆ ಂಡಿದದ ಹೆೈದರ ಅಲ್ಲಖ್ಾನ್ ಮ ರು ಲಾಲ ಬಾಗ್
ಗಳನುಾ ಬೆಳೆಸಿದುದ - ಶಿರೇರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ, ಮಳವಳಿಳಯಲ್ಲಿ ಹಾಗ
ಬೆಂಗಳೂರಲ್ಲಿ.
❖ 1760 ರಲ್ಲಿ ಹೆೈದರ ಅಲ್ಲಯ ಆಳಿವಕೆಯಲ್ಲಿ, ಈ ಉದ್ಾಯನದ
ನಮಾಷಣವು ಪ್ಾರರಂಭವಾಯತ್ು ಆದರೆ ನಂತ್ರ ಅವನ ಮಗ ಟಪುಪ
ಸುಲಾುನನ ಆದ್ೆೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ಪಯಣಷಗೆ ಂಡಿತ್ು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಮೊಘಲ ಉದ್ಾಯನಗಳು ಹೆಚಿಿನ ಜನರ್ಪರಯತೆಯನುಾ ಗಳಿಸಿದದರಿಂದ
ಹೆೈದರ అలి ಈ ಸ್ೆ ಗಸ್ಾದ ಸಸ್ೆ ೇದ್ಾಯನವನುಾ ಬೆಳೆಸಲು
ಬಯಸಿದದರು.
➢ಹೆೈದರ ಅಲ್ಲ
9. ❖ ಲಾಲಬಾಗ್ ಟಪುಪವಿನ ಅಧೇನಕೆಾ ಬಂದಿತ್ು. ಆತ್ ಅದನುಾ
ಉದ್ಾಯನವನಾಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲಿ ಒಂದು ಕ್ರರೇಡೆ ೇದ್ಾಯನವನಾಾಗಿ ಮಾಡಿದ.
ಟಪುಪ ಸುಲಾುನ್ ತೆ ೇಟ್ದಲ್ಲಿ ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆಯ ಪರಿಕಲಪನೆಯನುಾ
ಸ್ೆೇರಿಸಿದ್ಾಗ ಉದ್ಾಯನವು ಹೆಚುಿ ಪ್ಾರಮುಖ್ಯತೆಯನುಾ ಪಡೆಯತ್ು. ಈ
ಉದ್ಾಯನವನುಾ ಪರತಿಯೊಬಬರ ಕಣುು ಸ್ೆಳೆಯುವಂತೆ ಮಾಡುವ ವಿವಿಧ
ರ್ಾತಿಯ ಸಸಯಗಳನುಾ ವಿವಿಧ ದ್ೆೇಶಗಳಿಂದ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೆ ಳಳಲಾಗಿದ್ೆ.
ಮೊಘಲ ಉದ್ಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ವಿನಾಯಸದಂತೆಯ್ಕೇ ಉದ್ಾಯನವನುಾ
ನರ್ಮಷಸಲಾಗಿದ್ೆ.
❖ ಅವನ ರಾಯಭಾರಿಗಳಾಗಿದದ ಹುಸ್ೆೇನ್ ಆಲ್ಲ ಮತ್ುು ಶೆೇಕ್
ಇಬಾರಹಂ.1797ರಲ್ಲಿ ಈವಷರು ರಾಯಭಾರಿಗಳನುಾ ಮಾರಿರ್ಸ್ ದಿವೇಪಕೆಾ
ಕಳುಹಸಿ ಅನೆೇಕ ಫಲ ವೃಕ್ಷಗಳನುಾ ತ್ರಿಸಿ ನೆಡಿಸಿದ.
❖ ಟಪುಪವಿನ ಕಾಲಾನಂತ್ರ ಲಾಲಬಾಗ್ ಬಿರಟರ್ರ ವಶಕೆಾ ಬಂತ್ು.
➢ ಟಪುಪ ಸುಲಾುನ್
10. ❑ ಆಧುನಕ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ವಾಸುು ಶಿಲ್ಲಪಗಳು :
➢ ರ್ಾನ್ ಕಾಯಮರ ನ:
❖ರ್ಾನ್ ಕಾಯಮರ ನ್ ಅವರನುಾ ಕನಾಷಟ್ಕದಲ್ಲಿ
'ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆಯ ರ್ಪತಾಮಹ' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದ್ೆ.
❖ಅವರು 1874 ರಲ್ಲಿ ಲಾಲಬಾಗ್ ಸಸ್ೆ ಯೇದ್ಾಯನದ
ಕುಯರೆೇಟ್ರ ಆಗಿ ಶಿರೇ ವಿಲ್ಲಯಂ ನ ಯ ಅವರ
ಉತ್ುರಾಧಕಾರಿಯಾದರು.
❖ಹಂದಿನ ಮೈಸ ರು ಸ್ಾಮಾರಜಯದಲ್ಲಿ ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆಯ
ಹೆಸರು ಮತ್ುು ಖ್ಾಯತಿಯನುಾ ಹೆಚಿಿಸಲು ತ್ಮಮ ಕೆೈಲಾದರ್ುಟ
ಪರಯತಿಾಸಿದರು.
❖1861 ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಮೊದಲ ಸಸಯ
ಗಣತಿಯು 1033 ರ್ಾತಿಗಳನುಾ ದ್ಾಖ್ಲ್ಲಸುತ್ುದ್ೆ.
❖ಪರತಿ ವರ್ಷ ಸರಾಸರಿ 160 ಹೆ ಸ ಸಸಯಗಳನುಾ
ಪರಿಚಯಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸಿವಯಾದರು.
11. ➢ G.H ಕೃಂಬಯ್ಕಗೆಲ:
❖ ಭಾರತ್ದಲ್ಲಿ ಹಂದಿನ ರಾಜಪರಭುತ್ವದ ರಾಜಯವಾದ ಬರೆ ೇಡಾದ
ಬೆ ಟಾನಕಲ ಗಾಡಷನ್್ ಕುಯರೆೇಟ್ರ ಹುದ್ೆದಯನುಾ ಸಿವೇಕರಿಸಿದರು.
❖ ನಂತ್ರ ಮೈಸ ರಿನ ಮಹಾರಾಜರಾದ ಕೃರ್ುರಾಜ ಒಡೆಯರ ಅವರು
ತ್ಮಮ ರಾಜಯವನುಾ ಸ್ೆೇವೆ ಮಾಡಲು ವಿನಂತಿಸಿದರು.
❖ 1908 ರಲ್ಲಿ, GHKrumbiegal ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಲಾಲಬಾಗ್ನಲ್ಲಿರುವ
ಸಸಯಶಾಸಿರೇಯ ಉದ್ಾಯನವನದ ಮೇಲ್ಲವಚಾರಕರಾಗಿ ರ್ಾನ್
ಕಾಯಮರಾನ್ ಅವರ ಉತ್ುರಾಧಕಾರಿಯಾದರು.
❖ಲಾಲಬಾಗ್ ಬೆ ಟಾನಕಲ ಗಾಡಷನ್್ನ ಖ್ಾಯತಿಯನುಾ ಹೆಚಿಿಸಲು, ಅವರು ರ್ಾಗತಿಕ ಪತ್ರವಯವಹಾರ ಮತ್ುು
ಸಂಪಕಷಗಳನುಾ ಮಾಡುವ ಮ ಲಕ ನಂಬಲಾಗದ ಸಂಖ್ೆಯಯ ವಿಲಕ್ಷಣ ಸಸಯಗಳನುಾ ಪರಿಚಯಸಿದರು.
❖ಅವರ ಅವಧಯಲ್ಲಿ, ಮೈಸ ರು ಹಾಟಷಕಲಿರಲ ಸ್ೆ ಸ್ೆೈಟ ಅಸಿುತ್ವಕೆಾ ಬಂದಿತ್ು (1912) ಮತ್ುು ಹ ವಿನ
ಪರದಶಷನವನುಾ ಅದ ಧರಿಯಾಗಿ ನಡೆಸುವುದು ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕಾ ಚಟ್ುವಟಕೆಗಳ ನಯರ್ಮತ್ ಲಕ್ಷಣವಾಯತ್ು.
❖25 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜಯದಲ್ಲಿ ಸ್ೆೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ 1932ರಲ್ಲಿ ನವೃತ್ುರಾದರು.
12. ➢ ಹೆಚ್ ಸಿ ಜವರಯಯ :
❖ಜವರಯಯ ಅವರು 1918 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಲಾಲಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ
ಸಸಯಶಾಸರ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಸ್ೆೇವೆಯನುಾ ಪರವೆೇಶಿಸಿದರು.
❖ಮೈಸ ರು ರಾಜಯದ ಲಾಲಾಬಗ್ ಮತ್ುು ಸಕಾಷರಿ ಉದ್ಾಯನವನದ
ಸಹಾಯಕ ಸ ಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಹುದ್ೆದಯನುಾ ವಹಸಿಕೆ ಂಡರು.
❖ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಅಧೇಕ್ಷಕರಾದ ಜಿ.ಎಚ್.ಕುರಬಿೇಗಲ ಅವರ
ಸಮಥಷ ಮಾಗಷದಶಷನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಮೈಸ ರು ನಗರದಲ್ಲಿ
ಸುಂದರವಾದ ಉದ್ಾಯನವನಗಳು ಮತ್ುು ಉದ್ಾಯನವನಗಳನುಾ
ಹಾಕ್ರದರು.
❖ಮೈಸ ರು ಸ್ಾಮಾರಜಯದಲ್ಲಿ ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖ್ೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ುಯನಾತ್ ಹುದ್ೆದಯನುಾ ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಸಥಳಿೇಯ
ಅಧಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಿರೇ ಜವರಯಯ ಮೊದಲ ಮತ್ುು ಅಗರಗಣಯರಾಗಿದದರು
❖ಶಿರೇ ಜವರಾಯರ ಕೆ ಡುಗೆ ಮತ್ುು ಸ್ಾಧನೆಗಳು ನಜಕ ಾ ಅದುುತ್. ಅವರ ಅಧಕಾರಾವಧಯಲ್ಲಿ, ಗಾಜಿನ ಮನೆಯ
ಪಯವಷ ರೆಕೆಾಗಳನುಾ 1935 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಾಥರ್ಪಸಲಾಯತ್ು.
❖ಕಳೆದ ಮ ವತ್ುರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಬಸವನದುಡಿ ಗೆೇಟ್ನಲ್ಲಿ 'ಲಾಯಂಟ್ನ್ಷ ಆಕಾರದ' ಕಾವಲು
ಗೆ ೇಪುರವನುಾ ನರ್ಮಷಸಲಾಯತ್ು.
❖1944 ರಲ್ಲಿ ಸ್ೆೇವೆಯಂದ ನವೃತ್ುರಾದರು.
13. ➢ ಡಾ.ಎಂ.ಎಚ್.ಮರಿಗೌಡ :
❖ಅವರು 1942 ರಲ್ಲಿ ಲಾಲಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಸಕಾಷರಿ ಉದ್ಾಯನಗಳ
ಅಧೇಕ್ಷಕರಾಗಿದದ ರಾವ್ ಬಹದ ದರ ಎಚ್ಸಿ ಜವರಯಯ ಅವರ
ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ಾಯನಗಳ ಸಹಾಯಕ ಅಧೇಕ್ಷಕರಾಗಿ ಸ್ೆೇವೆಗೆ
ಸ್ೆೇರಿದರು.
❖ಭಾರತ್ಕೆಾ ಹಂದಿರುಗಿದರು ಮತ್ುು ಉಪ ಅಧೇಕ್ಷಕ ಹುದ್ೆದಯನುಾ
ಪಡೆದರು.
❖4-ಲ್ಲಂಬೆಡ್ ಮಾಡೆಲ ಆಫ್ ಹಾಟಷಕಲಿರ" ಎಂದು ಕರೆದರು.
❖ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆ ಜ್ಞಾನವನುಾ ಜನರಿಗೆ ತ್ಲುರ್ಪಸಲು ಅವರು ಇಂಗಿಿಷನಲ್ಲಿ 'ದಿ ಲಾಲಬಾಗ್' ಮತ್ುು ಕನಾಡದಲ್ಲಿ
'ತೆ ೇಟ್ಗಾರ' ಪತಿರಕೆಗಳನುಾ ಪ್ಾರರಂಭಿಸಿದರು.
❖ಡಾ.ಮರಿಗೌಡ ಅವರು ತ್ಮಮ ಕಚೆೇರಿಯ ಅವಧಯಲ್ಲಿ ರಾಜಯದ್ಾದಯಂತ್ ಸುಮಾರು 380 ಫಾರ್ಮಷ ಮತ್ುು
ನಸಷರಿಗಳನುಾ ಪ್ಾರರಂಭಿಸಿದರು .
❖ಅವರು ಲಾಲಬಾಗ್ ಮತ್ುು ಇತ್ರ ಫಾರ್ಮಷಗಳು ಮತ್ುು ನ ಸರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನೆೇಕ ಸಥಳಿೇಯ ಮತ್ುು ವಿಲಕ್ಷಣ ರ್ಾತಿಗಳನುಾ
ಪರಿಚಯಸಿದರು.
❖ಲಾಲಾಬಗಾಲ್ಲಿ ಮತ್ುು ಸವಲಪ ಸಮಯದ ನಂತ್ರ, ಅವರು
ಸಕಾಷರಿ ಉದ್ಾಯನಗಳ ಸ ಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಹುದ್ೆದಗೆ ಏರಿದರು
ಮತ್ುು 1963 ರಲ್ಲಿ ಮೈಸ ರು ರಾಜಯದ ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆ
ನದ್ೆೇಷಶಕರಾದರು.
14. ➢ ಲಾಲ ಬಾಗ್ ಗಾಜಿನ ಮನೆ ( ಕ್ರರಸಟಲ HOUSE) :
❖ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಸ ಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಆಗಿದದ ರ್ಾನ್ ಕಾಯಮರಾನ್
ಅವರು ತ್ಮಮ ಅಧಕಾರದ (1874-1907) ಅವಧಯಲ್ಲಿ
ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಸ್ೌಂದಯಷವನುಾ ವೃದಿಧಸಲು ಕೆೈಗೆ ಂಡ ಕರಮಗಳಲ್ಲಿ
ಗಾಜಿನ ಮನೆಯ ನಮಾಷಣವಯ ಒಂದು.
❖ ವಾದಯಮಂಟ್ಪದ ಹೆ ರ ಆವರಣದಲ್ಲಿ 1867ರಿಂದ ನಡೆದುಕೆ ಂಡು
ಬಂದು ಪರಸಿದಿಧ ಹೆ ಂದಿದದ ಫಲ-ಪುರ್ಪ ಪರದಶಷನಗಳಿಗೆ ಒಂದು
ವಿಶೆೇರ್ವಾದ ಕಟ್ಟಡ ನರ್ಮಷಸ ಬೆೇಕೆಂದು ಕಾಯಮರಾನ್ ಅವರು
1888ರಲ್ಲಿ ಯೊೇಚಿಸಿ ಚಾಮರಾರ್ೆೇಂದರ ಒಡೆಯರ ಅವರಿಗೆ ಮನವಿ
ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.
❖ ಮರು ವರ್ಷವೆೇ ಮಹಾರಾಜರು ಗಾಜಿನ ಮನೆಯ ನಮಾಷಣಕೆಾ
ಅಪಪಣೆ ನೇಡಿದರು.
❖ 1889ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ್ಕೆಾ ಆಗರ್ಮಸಿದದ ಇಂಗೆಿಂಡಿನ ರಾಜಕುಮಾರ ಆಲಬಟ್ಷ ವಿಕಟರ ಅವರು ನವೆಂಬರನಲ್ಲಿ
ಬೆಂಗಳೂರಿಗ ಭೆೇಟ ಕೆ ಟ್ಟರು. ಅವರ ಹಸುದಿಂದಲೆೇ 1889 ನವೆಂಬರ 30ರಂದು ಗಾಜಿನ ಮನೆಯ ನಮಾಷಣಕೆಾ
ಅಸಿುಭಾರ ಮಾಡಿಸಲಾಯತ್ು.
❖ ಈ ಭವನದ ವಿನಾಯಸವನುಾ ಲಂಡನಾನ ಪರಸಿದಧ 'ವಾಲಟರ ಮಕ್ ಘಾಲೆಿಸ್ ಕಂಪನಯವರು ಅಲ್ಲಿನ ಕ್ರರಸಟಲ ಪ್ಾಯಲೆಸ್
ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ರ ರ್ಪಸಿಕೆ ಟ್ಟರು. 1890ರಲ್ಲಿ ಪಯಣಷ ಸಿದದಗೆ ಂಡ ಗಾಜಿನ ಮನೆಯ ಬಿಡಿಭಾಗಗಳನುಾ ಆಮದು
ಮಾಡಿಕೆ ಳಳಲಾಯತ್ು.
❖ ಈ ಭವಯಭವನ ನಮಾಷಣಕೆಾ ಒಟ್ುಟ 75 ಸ್ಾವಿರ ರ ಪ್ಾಯ ವೆಚಿವಾಯತ್ು.
15. ➢ ವಾದಯ ಮಂಟ್ಪಗಳು('ಬಾಯಂಡ್ಸ್ಾಟಂಡ್') :
❖ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪರಥಮವಾಗಿ ವಾದಯಮಂಟ್ಪ 1870
ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲಾಲಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ ಹಾಗ 1880ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ
ಚಿಕಾ ಲಾಲ ಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ಾರರಂಭ ಗೆ ಂಡಿತ್ು.
❖ಕೆೇವಲ ಮರದಲ್ಲಿ ನಮಾಷಣಗೆ ಂಡ ಈ ವಾದಯ
ಮಂಟ್ಪಗಳು 'ಬಾಯಂಡ್ಸ್ಾಟಂಡ್' ಎಂದ್ೆೇ ಪರಸಿದಿಧ
ಪಡೆದಿವೆ.
❖ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಬಾಯಂಡ್ ಸ್ಾಟಂಡ್ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ್ಲನಂದಲ
ಇಂಗಿಿಷ ಬಾಯಂಡ್ ವಾದಯ ಸಂಗಿೇತ್ ಕಾಯಷಕರಮಗಳು
ನಡೆಯುತಿುದುದವು.
❖ಆದರೆ ಚಿಕಾ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಬಾಯಂಡ್ಸ್ಾಟಂಡ್ನಲ್ಲಿ
ವಾರಕೆ ಾಂದು ಸಲ ನಾದಸವರ ಕಾರಕರಮ ನಡೆಯುತಿುತ್ುು.
❖. ಈ ಕಾಯಷಕರಮ ಪ್ಾರರಂಭವಾಗಲು ಮುಖ್ಯ
ಕಾರಣರಾದವರು ಸಂಗಿೇತ್ರ್ಪರಯರ ಹಾಗ ಆಗಿನ
ಮುನಸಿಪ್ಾಲ್ಲಟ ಅಧಯಕ್ಷರಾಗಿದದ ಆಕಾಷಟ್
ಶಿರೇನವಾಸ್ಾಚಾರ ಅವರು.
16. ➢ ಪ್ಾರಿವಾಳಗಳ ಮನೆ:
❖1893ರಲ್ಲಿ ಕೆ ಳವೆಯಾಕಾರದ ಈ ವಿನಾಯಸವನುಾ ನರ್ಮಷಸಲಾಯತ್ು.
ಪ್ಾರಿವಾಳಗಳ ವಾಸಕೆಾಂದ್ೆೇ ಇದನುಾ ನರ್ಮಷಸಿದುದ, ಹದಿನೆೈದಡಿಗಳ
ಎತ್ುರದ ವೃತಾುಕಾರದ ಗೆ ೇಡೆಗಳ ಮೇಲಾಬಗದಲ್ಲಿ ಕಲಾತ್ಮಕ
ವಿನಾಯಸದ ಗ ಡುಗಳಿವೆ.
❖ಪರತಿ ಗ ಡ ಒಂದು ರ್ೆ ೇಡಿ ಪ್ಾರಿವಾಳಗಳು ವಾಸಮಾಡಲು
ಅನುವಾಗುವರ್ುಟ ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ೆ.
❖ಕಾಯಮರಾನ್ ಲಾಲಬಾಗಿನ ಮೇಲ್ಲವಚಾರಕನಾಗಿದದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಇದನುಾ ನರ್ಮಷಸಲಾಯತ್ು.
❖ಪ್ಾರಿವಾಳಗಳು ಅಡೆತ್ಡೆಗಳಿಲಿದ್ೆ ಸುಖ್ವಾಗಿ ವಿಹರಿಸುತಾು
ವಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವ ರಿೇತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಮನೆಯ ವಿನಾಯಸವನುಾ
ಸವಂತ್ ಕಾಯಮರ ನನೆೇ ತ್ಯಾರಿಸಿದುದ.
❖ಇದರೆ ಳಗೆ ಒಂದುನ ರು ಜತೆ ಪ್ಾರಿವಾಳಗಳು ವಾಸಿಸುತಿುದದವು.
❖ಒಂದರ ಮೇಲೆ ಂದರಂತೆ ಅರ್ ಟ ಮನೆಗಳು ಮ ರು ಹಂತ್ಗಳಲ್ಲಿವೆ.
❖ಈ ಗ ಡಿನ ವೃತ್ುದ ಒಳಭಾಗ ಕಾವಲುಗಾರನೆ ಬಬ ಸುಖ್ವಾಗಿ
ವಾಸಮಾಡುವರ್ುಟ ವಿಸ್ಾುರವಾಗಿದ್ೆ.
❖ಬಾಗಿಲ್ಲನಂದ ಕ ಡಿರುವ ಈ ವಿನಾಯಸವನುಾ ಬಿೇಗಹಾಕ್ರಡಬಹುದು.
17. ➢ ಲಾಲ ಬಾಗ್ ಕೆರೆ (ಸಿದ್ಾದಪುರ ಕೆರೆ) :
❖ವಿಶವವಿಖ್ಾಯತ್ವಾದ ಲಾಲ ಬಾಗ್, ಈ ಜರ್ಮೇನನ
ಪಕಾದಲೆಿ ಒಂದು ಕೆರೆಯತ್ುು.
❖ಅದು ಸಿದ್ಾದಪುರ ಕೆರೆ.
❖ಈ ಕೆರೆಯ ನೇರನುಾ ಲಾಲಬಾಗ್ ತೆ ೇಟ್ಕೆಾ
ಉಣಿಸುತಿುದದರು.
❖ಕರಮೇಣ ಆ ಕೆರೆಗೆ ಹೆೈದರ ಸುಭದರವಾದ ಕಟೆಟಯನುಾ
ಕಟಟಸಿದ.
❖ಲಾಲಬಾಗಿನ ಒಂದು ಭಾಗವೆೇ ಆಗಿರುವ ಕೆರೆಯನುಾ
ಈಗ ತೆ ೇಟ್ಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖ್ೆ ನವಷಹಸುತಿುದ್ೆ.
❖ಈ ಕೆರೆಯನುಾ ಇನಾರ್ುಟ ಅಭಿವೃದಿಧಪಡಿಸುವ ಯೊೇಜನೆ ಪರವಾಸ್ೆ ೇದಯಮ
ಇಲಾಖ್ೆಗಿರುವುದರಿಂದ ಜಂಟಯಾಗಿ ಈ ಕಾಯಷ ಎತಿುಕೆ ಳಳಬಹುದು.
18. ➢ ಲಾಲಬಾಗಿನಲ್ಲಿರುವ ಅಶಾವರೆ ೇಹಯಾದ ಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ ಪರತಿಮ:
❖ 1881-1894ರ ವರೆಗ ಮೈಸ ರು ರಾಜಯವನುಾ ಆಳಿದರು.
❖ ಲಾಲ ಬಾಗಿನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಪರತಿಮಯನುಾ ಮೊದಲು
ಮೈಸ ರಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಜಷನ್ ಉದ್ಾಯನದಲ್ಲಿ ಸ್ಾಥರ್ಪಸಲಾಗಿತ್ುು.
❖ ಅಲ್ಲಿ ಸ್ಾಥರ್ಪಸಿ 1908ರಲ್ಲಿ ಈ ಪರತಿಮಯನುಾ ಲಾಲ ಬಾಗಿನ ಈಗಿರುವ
ಸಥಳಕೆಾ ವಗಾಷಯಸಲಾಯತ್ು. ಆಗ ಕುಂಬಿಗಲಿರು ಲಾಲಬಾಗಿನ
ಆಡಳಿತಾಧಕಾರಿಯಾಗಿದದರು.
❖ ಲೆ ೇಹದಿಂದ ತ್ಯಾರಿಸಿರುವ ಈ ಪರತಿಮಗೆ ಕಪುಪವಣಷವನುಾ
ನೇಡಲಾಗಿದ್ೆ
❖ ಹತ್ುಡಿ ಎತ್ುರದ ಸಂಗಮರವರಿ ಶಿಲಾರ್ಪೇಠದ ಮೇಲೆ ಪರತಿಮಯನುಾ
ಸ್ಾಥರ್ಪಸಲಾಗಿದ್ೆ. ನಾಲ ಾ ಮ ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲುಾ ಪುಟ್ಟ ವೆೇದಿಕೆಗಳಿಂದ
ಕ ಡಿರುವ ಮುಖ್ಯ ವೆೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪರತಿಮ ನಂತಿದ್ೆ.
❖ಸ್ಾಥರ್ಪಸಿದ ಹೆ ಸದರಲ್ಲಿ ಈ ನಾಲ ಾ ವೆೇದಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ನಾಲುಾ ಮುದ್ಾದದ ಗೆ ಂಬೆಗಳಿದದವು.
❖ಈ ಗ ಡುಗಳ ಒಳಭಾಗಕೆಾ ಬಂಗಾರದ ಲೆ ೇಹೇಯ ವಣಷವನುಾ ಲೆೇರ್ಪಸಿದ್ೆ.
❖ಇವೆರಡು ಗ ಡುಗಳಲ ಿ ಕಪುಪ ಬಣುವನುಾ ಲೆೇರ್ಪಸಿರುವ ಎರಡು ಪರತಿಮಗಳಿವೆ. ಇದರ ಪ್ೆೈಕ್ರ ಒಂದು ಕಣಿುಗೆ
ಬಟೆಟಯನುಾ ಕಟಟರುವ ನಾಯಯದ್ೆೇವತೆ. ಮತೆ ುಂದು ಎದ್ೆಯನುಾ ತೆರೆದುಕೆ ಂಡು ಪರದಶಿಷಸುತಿುರುವ
ಸಿರೇಯೊೇವಷಳದುದ.
❖ತೆ ೇಟ್ದ ಈ ಭಾಗವನುಾ 'ಪರತಿಮಯ ತೆ ೇಟ್' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಂದ ಗುರುತಿಸುವರು
19. ➢ ಬಿಳಿ ಬ ರುಗದ ಮರ :
❖ಈ ಮರದ ಎತ್ುರ ೨೫ರಿಂದ ೩೦ ರ್ಮೇ ಮುಖ್ಯ ಕಾಂಡದ
ಮೇಲೆ ಕವಲೆ ಡೆದ ರೆಂಬೆಗಳು ವೃತಾುಕಾರದ
ರಿೇತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ತೆ ೇಡಣೆಯಾಗಿದುದ,
ಭ ರ್ಮಗೆ ಸಮಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಾಚಿಕೆ ಂಡಿರುತ್ುವೆ.
❖. ಹಸುರ ಪದ ಎಲೆಗಳಲಿ ೫-೭ ತಿರುಪತ್ರಗಳಿರುತ್ುವೆ,
ಕ್ರತ್ುಲೆ ಬಣುದ ಹ ವುಗಳು ಐದು ದಳಗಂದ ಕ ಡಿದುದ,
ಪರತಿವರ್ಷ ವಸಂತ್ ಋತ್ುವಿನಲ್ಲಿ ಹ ವುಗಳನುಾ
ನೆ ೇಡಬಹುದು, ಕಾಯಗಳಿರುವ ಮೃದುವಾದ ಮುತ್ುು
ರೆೇಷ್ೆಮಯಂತೆ ನುಣುಪ್ಾದ ಹತಿುಯನುಾ ಲ್ಲಂಬುಗಳು
ಮತ್ುು ಹಾಸಿಗೆ ತ್ಯಾರಿಸಲು ಉಪಯೊೇಗಿಸುತಾುರೆ.
❖. ಮರದ ಕಾಂಡವು ತ್ುಂಬಾ ಹಗುರವಾಗಿದುದ, ಬೆಂಕ್ರ ಕಟಟ
ಮತ್ುು ಪ್ಾಯಕ್ರಂಗ್ ರೆೇಸ್ಗಳ ತ್ಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ
ಉಪಯೊೇಗಿಸುತಾುರೆ. ಈ ಮರವು ಸುಮಾರು ೨೦೦
ವರ್ಷಗಳರ್ುಟ ಹಳೆಯದ್ಾಗಿರುತ್ುದ್ೆ.
20. ➢ ಲಾಲಬಾಗ್ನ ಸ್ಾಂಪರದ್ಾಯಕ ಹ ವಿನ ಗಡಿಯಾರ:-
❖ಸಸಯಶಾಸಿರೇಯ ತೆ ೇಟ್ದ ಪರವೆೇಶದ್ಾವರದ
ಸರ್ಮೇಪದಲ್ಲಿಯ್ಕೇ ಭ ರ್ಮಯ ಮೇಲೆ
ನರ್ಮಷಸಲಾಗಿರುವ ಬೃಹತ ಪುರ್ಪ ಗಡಿಯಾರ
ಉದ್ಾಯನದ ವಿಶೆೇರ್ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದ್ಾಗಿದ್ೆ.
❖. ಆಂಗಿ ರ್ಾನಪದ ಕಥೆಯ ಪರಸಿದಧ
ಪ್ಾತ್ರಧ್ಾರಿಗಳಾಗಿರುವ ಸ್ೆ ಾೇವೆೈಟ್ ಮತ್ುು
ಏಳು ಜನ ಕುಳಳರ ವಿಗರಹಗಳನುಾ ಗಡಿಯಾರದ
ಒಳಗಡೆ ನಲ್ಲಿಸಲಾಗಿರುವುದು ವಿಶೆೇರ್ವಾಗಿದ್ೆ.
❖ಲಾಲಬಾಗ್ ಬೆ ಟಾನಕಲ ಗಾಡಷನ್ನಲ್ಲಿ
ಹಂದ ಸ್ಾುನ್ ಮಷಿನ್ ಟ್ ಲ್ (ಎಚ್ಎಂಟ)
ಸ್ಾಥರ್ಪಸಿದ ಸುಮಾರು ನಾಲುಾ ದಶಕಗಳ ಹಳೆಯ
ಐಕಾನಕ್ ಫ್ಿೇರಲ ಗಡಿಯಾರ.
21. ➢ ಉಪಸಂಹಾರ :
❖240 ಎಕರೆ ವಿಸಿುೇಣಷದಿಂದ ತ್ುಂಬಿಕೆ ಂಡಿರುವ ಲಾಲಾಬಗ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸುಂದರ
ಉದ್ಾಯನವನವಾಗಿದ್ೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪರಥಮ ಉದ್ಾಯನವನ ಕ ಡ ಆಗಿದ್ೆ
ಹೆೈದರಾಲ್ಲ ಗವನಷರ ಜನರಲ ಆಗಿದದ ರ್ಾನ್ ಕಾಯಮರ ನ , G.H ಕೃಂಬಯ್ಕಗೆಲ,
ಡಾ.ಎಂ.ಎಚ್.ಮರಿಗೌಡ ಮೊದಲ್ಲಗರು ಈ ಉದ್ಾಯನವನಕಾಾಗಿ ಶರರ್ಮಸಿದರು ನಾವು
ಲಾಲಬಾಗಿನಲ್ಲಿ ಪ್ಾರಿವಾಳ ಮನೆ ಬಿಳಿ ಬುರುಗದ ಮರ ಅಸ್ಾರ ಚಾಮರಾಜ
ಒಡೆಯರ ಅವರ ಪರತಿಮ ಲಾಲಬಾಗಿ ಕೆರೆ ಮೊದಲಾದ ವಿರ್ಯಗಳನುಾ
ತಿಳಿಸಲಾಗಿದ್ೆ.
❖'ಲಾಲಬಾಗ್' ಬೆಂಗಳೂರು 'ಉದ್ಾಯನಗಳ ನಗರ' ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆಯುವುದಕೆಾ
ಬಹಳ ಸಹಕಾರಿಯಾಯತ್ು. ಅಲಿದ್ೆ 'ಲಾಲಬಾಗ್' ಭಾರತ್ಕೆಾಲಾಿ ಸುಂದರ
ತೆ ೇಟ್ವಾಗಿ ಬೆಳೆಯತ್ು.
❖ಸಸಯ ಕಾಶಿ ಲಾಲಬಾಗ್ ಈ ಮೊದಲಾದರ ವಿರ್ಯಗಳನುಾ ಈ ಕ್ರರು ಅಧಯಯನದಲ್ಲಿ
ತಿಳಿಸಲಾಗಿದ್ೆ.
22. ➢ References ಉಲೆಿೇಖ್ಗಳು :
❖http://lalbagh.travel2karnataka.com/
❖https://kn.m.wikipedia.org › wiki ಲಾಲಬಾಗ್, ಕೆಂಪು
ತೆ ೇಟ್, ಬೆಂಗಳೂರು
❖ಬೆಂಗಳೂರು ದಶಷನ- ಗರಂಥ ಸಂಪ್ಾದಕರು, ನಾಡೆ ೇಜ ಪ್ರರ.ಎಂ.ಎಚ್.
ಕೃರ್ುಯಯ, wo. at -2017- ಉದಯಭಾನು ಕಲಾ ಸಂಘ (ನೆ ೇಂ),
ಬೆಂಗಳೂರು.
❖https://horticulturedir.karnataka.gov.in/page/Gard
ens/Lalbag
