1. Эссэ бичих <br />Хаанаас бичиж эхлэх вэ? Бичигч нь хэрхэн өөрийн оюун санааг үгээр илэрхийлэн өгүүлбэр болон ишлэлийг бичих вэ?Эссэ хэрхэн бичих вэ? Энэ асуултанд энгийн хариулт өгөхгүй. Харин өөрийн бодол санаанаасаа эхлэн бичихэд, таны эхний даалгавар бол өөрийн бодол санаагаа олох болон өөрийн доторх далдлагдсан мэдээллийг эргүүлэн гаргаж чаддаг түүнийгээ нэвтрүүлэн нийтэлдэг байх. Гар ноорог нь өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлэх үйл явц юм.Тэдгээрийг нээхийн тулд дараах зөвөлгөөг өгч байна. Та эссэ бичих гол санаагаа олчихвол бусад сэдвийн санааг дэс дарааллан хэрэглэх шаардлагагүй. Танд хэрэг болно гэсэн ямарч аргыг зоригтой хэрэглэх хэрэгтэй.- Дэлгэрүүлэн нарийвчлах- Сэдвээ сонгох- Сэдвийг тодорхойлон өөрийн болгох- Сэдвийг нарийвчлах- Сэдвийн гурван үзүүлэлт: онцгой, уян хатан, салбарлуулж үзэх- Асуултаа сэдвээр дүрслэн тодорхойлох- Ямар нэгэн зөрчлийг илэрхийлэхэд үндсэн асуултыг тодорхойлох- Өөрийн асуултандаа нөлөө үзүүлэх- Ижил төсөөтэй байдлыг ашиглах- Аливаа зүйлийг бүхэлд нь авч үзэх- Идэвхтэй унших <br />Сэтгэлийнх нь чанадад адуу янцгаана… Өвөө минь эгцхэн нуруутай, цэмцгэрхэн зассан сэрвэгэр сахалтай нүднээ нээг их дулаанхан сайхан хүн байж билээ. Цэргийн хүн байснаас ч тэр биз. Дарга голдуу хийж явсных уу цаанаа л төлөв, шударга. Иймээс ч олон жил модны үйлдвэрийн орлогч дарга хийхдээ ганц байшин хувьдаа барих санаагүй явсан шударга нэгэн. Зарим хүмүүсийн хэл амнаас болгоомжилсных. Харин тээр олон жилийн дараа хэлмэгдсэн аавынхаа цагаатгалын мөнгийг төрөөсөө авч сая л нэг байшингийн бараа харж билээ. Үлгэр дээр гардаг Оросын тосгон шиг жижигхэн тэр суманд аятайхан тохижуулсан хашаан дотор цав цагаан таван ханат гэрийн хоймрыг эзлэн суудагсан. Жижигхэн гэлгүй, сумаар хөөцөлдөх ажил ихтэйнх үү уналагын хоёр сайхан морьтой байлаа. Өндөр хээрийг унасан өвөө минь өндөр дээрээ бүүр өндөөр. Мориороо гангардаг Монгол хүний хийморь болсон хөлөг байсансан. Балчирхан байхад минь, өвгөрснийх үү харагдахаа больж нэг л өдөр хээр халзанг эмээллэдэг боллоо. Хээр халзан намхан л болохоос Өндөр хээрээс дутахгүй сайхан. Савнаасаа бусдыг дийлдэг идээнээс сэм сэмхэн амсчихдаг байлаа өвөө минь. Цэнхэрлэн харагдах уулыг уянгалуулан гэр дүүргээд л ороод ирдэгсэн дээ. Нас тогтоод намба юу нь суугаад ирэхэд, хатуу нь чангадсан ч, дуртай юм болиж болохгүй хатуугаа зөөллөн Хүрэн халзанаа унаад, Ононыг зорин нэрмэл хүртдэгсэн. Буцах замд салхи үлээнэ, бор дарс биеийг захирна. Даваа даввал л сум харагдана. Гунхсан эзэнд бол тээр хол. Юу юугүй дэлхий дайвалзаж нэг мэдхэнээ ойчиж орхиод төрсөн нутгийнхаа давааны ард бүхэл шөнөжин унтаад сэрмэгц чочиж үргэх нь бүү хэл хүзүүгээ шилгээн ялаархан зогсдог, Хүрэн халзанаа магтах дуртайсан даа. Уртаас урт дэлтэй сүрлэг гэж яана. Намар болгон адуун сүрэгт нь тавина. Холгүйхэн идээшлэн яваа тэд нь. Норвилон хайрханы дагавар уулс, сүрэгт хүргэх газрын эхлэл. Мацан байж өвөө бид хоёр оройд нь гараад ташуурддагсан. Өвс зулгаан газар чавчилж өөдөөс хараад л янцгаахад нь бор борхон нулимс бөмбөрөнхөн урсаад л. Айдаа адуу, эзэн хоёрын сэтгэлийн хайланд хүмүүжсэн билээ би. Зэрэг өтлөсөөн тэр хоёр. Өвлийн хүйтэнг ялгалгүй ялаархадаг болж, өвсний шимтэйг олж идэлгүй турж, сүргийн маналай азраганаас дутахааргүй сүр нь сүүмийсэн харц юугаар солигдож нэг л намар хээрийн боохойн идэш болсон дуулдлаа. Хэлээгүй ээ энэ тухай өвөө дөө. Шашин, хуварга алинд ч сүсэггүй өвөө минь санаа алдаад л эрхи эргүүлэн суухад, сайхан мэдээ биш дээ ямар сэтгэл шимшрээд, хоолой зангираад дуу байтугай авиа ч гаргаагүй өнгөрснөө санаж байна би. Хорвоогийн гэгээг нэгэнт мэдрэхээ болиж, холоо явах тухайгаа ярьж, өөрийнхөө байхгүй ертөнцөд хэрхэн амьдрах тухайг өгүүлэн, бие нь энд ч сэтгэл нь мөхсөн нь мэдрэгддэг боллоо тэр буурал. Намар болгон уйтгар төрүүлэн ирдэг шигээ тэр л намар хэзээ хэзээнээс уйтгартай бас буцаж билээ. Нэг л намар тэр хоёр…<br />Дэлхий дээр зургаан тэр бум хүмүүн уйлж, инээж, уншиж, бичиж, дуулж, бүжиглэж, бодож, сэтгэж, алдаж, онож… амьдарсаар. Энэ олны дундаас өөрийгөө бас бусдыг мэдрэн амьдрана гэдэг сонирхолтой бөгөөд их авъяас шаардсан хэрэг бололтой. Би, оршин байна гэдэг юутай аз вэ? Хэнээс ч, юунаас ч хараат бус сэтгэж чадаж байгаа нь хэний өгсөн, эсвэл хаанаас ирсэн шагнал вэ? Юу дуртайгаа бодож, мөрөөдөж чадна гэдэг хязгааргүй сайхан. Гэхдээ энэ их бодол, оршин байхын үндэс, мөрөөдөл зэргээр бахархаад амьдардаг шунхан улаан нас минь хязгаартай нь даанч харамсалтай. Хөхрөх тэнгист хөвж яваа мөрөөдөгч хөлөг хэзээ эрэгт тулах вэ? Урсгал дагаж гэлдэрсээр эзгүй аралд хүрэх үү?Уудмын холыг чиглэн мөрөөдлийн эрэгтээ хүрэх үү? Энэ нь хөлгийг жолоодогч ахмадын нь л мэдэх хэрэг. Сайхан бүхэнд хүрэхэд яагаад заавал удаан бөгөөд тэвчээр шаардагддаг юм бол оо. Сайхан хэмээгч нь бас юу вэ? Би ингээд л хорвоотой дөнгөж танилцаж буй балчир хүүхдээс илүүтэй асуух зүйл, өөртэйгээ хөөрөлдөх сэдэв гарч ирээд байдагт гайхаж, уудам гэдэг нь хэмжээлэшгүй орчлонг биширдэг. Амьд эс бүр л хөгжлийн өөр өөрийн гэсэн түвшинтэй. Хүмүүний хөгжил харин альхан түвшинд нь явна вэ? Хүн төрөлхтний амьдрал ганцхан товчлууранд захирагдах хэмжээнд, их хязгаар үзэгдэлийн /1028 см/ зайг харж судлах хэмжээнд, ингүүмэл /1017сек/ эгшинд шинжилгээ хийх түвшинд, араатан амьтанд хүмүүний зүрхийг суулгах нь холгүй түвшинд байна шүү дээ! Гэтэл хүн гэгчид энэ их хөгжил хэрэгтэй гэж үү? Алдхан биендээ буй сэтгэлээ харж чаддаг бил үү бид? Нийгэмд оршин байхдаа гэмгүй нэгнийг гомдоохооргүй амьдарч чаддагсан бил үү? Өөрийгөө хэн гэдгээ гүйцэт судалж чадсан болов уу? Чухам би бас та хэн бэ? Хорвоогоос би өөрийгөө хайлаа: Хувь заяатай юмаа хүн болж төрчихөөд дэлхий дээр амьдарч байх юм. Дэлхийгээс нэхэн хайлаа: Суу билэгт баатрын нутагт Сувд нэртэйгээр мэндэлсэн байх юм. Нийгмээс би өөрийгөө хайлаа: Нилээн будилж байж оллоо багш байх юм. Цааш би үргэлжлүүлэн өөрийгөө өөрөөсөө хайлаа: Гэвч үүн дотроос энгийн би байтугай эрдэмтэн мэргэд хүртэл өөрийгөө ололгүй төөрсөн байх юм…? Яг үнэндээ би хэн гэдгээ мэдэхээсээ айдаг. Хоосон хээнцэрлэгч, худалаа томрогч, хэнэггүй нэгэн байж гэмээнэ яах билээ. Мэдсэн, мэддэгээ тунгаан үзэхэд гарцаагүй эрэмдэг нэгэн болж таараад байдаг. Уужим сэтгэгчдийн бичсэн, ярьсан бүхэн гэгээтэй хэрнээ хатуу бас хол санагддаг. Би заавал тэдний замаар явах ёстой юу? Надад өөрийн гэсэн амьдралын зам байхгүй гэж үү? Үгүй дээ! Надад зорилго, тэмүүлэл, мөрөөдөл хамгийн гол нь гэрэлт сайхан ирээдүй байна. Хатууг давж холыг зорих тусам л би өөрийгөө олохоос, мэдрэхээс айхаа больно. Өөрийгөө ололгүй бусдыг мэдэрч, нийгэмтэй харилцаж амьдрана гэдэг сэлүүргүй завь л гэсэн үг. Бодоод байхад би ер нь юу ч мэдэхгүйгээ л хамгийн сайн мэдэж байна даа.<br />Амьдралаас юунд ихийг хүсээ вэ<br />Аз жаргал ойрхон л байж дээ<br />Тэгтлээ их хайсан жаргалынхаа<br />Тэвэрт нь би өөрөө ямар их төөрөө вэ? Ля ля ля амьдрал үргэлжилсээр л…<br />