1. B32.011 - «Экологиялық қауіпсіздік» пәні
Дәріс № 3
Дәріс тақырыбы: Атмосфералық ауаны қорғаудың әдістері. Атмосферада зиянды
заттардың таралуын бақылау
2. Дәрістің мазмұны:
Атмосфераның құрылысы, оның газдық құрамы келтіріледі. Ауа бассейінінің
ластануының негізгі көздері мен ауаның ластануын азайтудың жолдарының
сипаттамалары беріледі. Ауаны шаң мен зиянды заттардан тазартудың
жолдары қарастырылады. Құрғақ шаң аулағыштар (Циклон қондырғысы)
сипатталады.
Дәрістің мақсаты:
Қоршаған ортаны тазартудың әдістерімен таныстыру және өнеркәсіп
объектілерінің қоршаған ортаға зиянды әсерін анықтауға арналған есептер
шығаруға үйрету.
3. Атмосфераны ластайтын кең таралған
заттар: көміртегі тотығы СО, күкіртті
ангидрид SO2, азот тотығы NOx,
көмірсутектер CmHn, шаң, күйе.
Атмосфера ластағыштары СТ СЭВ 1366-78
сәйкес келетін МЕМСТ 17.2.1.01-76
бойынша жіктеледі.
Бұл МЕМСТ–ке сәйкес, барлық
атмосфера ластағыштар агрегаттық күйі
бойынша үш тапқа бөлінеді:
А – газ тектес,
К – сұйық,
Т – қатты.
4. Осылай, бірінші тапқа келесі топтар кіреді:
01 - күкіртті ангидрид SO2;
02 - көміртегі тотығы СО;
03 – азот оксидтері;
04 – фторлы қоспалар,
05 –күкіртті көміртек,
06 – күкіртті сутек;
07 – хлор;
08 – синильді қышқыл және
ционидтер;
09 – сынап;
10 – аммиак;
11 – күшәла және оның қосындылары;
12– көмірсутектер; 1
3 – шекті көмірсутектер;
14 – шексіз көмірсутектер;
15 –хош иісті көмірсутектер;
16 – фенол;
17 – оттегі бар органикалық қосындылар;
18 – азоты бар органикалық қосындылар;
19 –қышқылдар;
20 –сілтілер;
21 –сынап және оның қосындылары;
22 –күйе;
23 –металдар және оның қосындылары;
24 – шаң;
5. Атмосфералық ауаны қорғаудың негізгі әдістері белсенді және жанама болып бөлінеді.
Белсенді әдістер: Жанама әдістер:
6. Технологиялық процестерді жаңарту,
газды тазалаудың жоғары тиімді
жүйесін қолдану өндірістіктен шыққан
зиянды заттардың ауаға таралуын
азайтады. Сонымен бірге шаң және газ
тәрізді қоспалардың ауаға таралуын
толық түрде аулау мүмкін емес.
7. «Өндірістік кәсіп орындарын жобалаудағы санитарлық нормалар»
талаптарына сәйкес қоршаған ортаға зиянды және қолайсыз иістерді
шығаратын кәсіпорындарды тұрғын үйлерден санитарлы - қорғаныс зона
арқылы бөлу керек
8. Өндіріс кәсіпорындарының
классификациясына сәйкес зиянды заттар
бөлінуіне байланысты санитарлы –
қорғаныс зонасының бес шамасы
орнатылған:
I класс кәсіпорындары үшін – 1000 м;
II класс – 500 м;
III класс – 300 м;
IV класс – 100 м;
V класс – 50 м.
9. Атмосферадағы қоспалардың (шаң)
концентрациясын бақылау әдістері.
Ауадағы зиянды заттардың шекті рұқсат ету
концентрациясын (ШРК) сақтап
тұру үшін атмосфера ауасындағы олардың
құрамын үздіксіз бақылаудан
өткізіп тұру керек.
Шаң концентрациясын
бақылау әдістерін
гравитациялық,
радиоизотоптық
және оптикалық әдістер
жатады.
10. Өндірістік орындардан шығатын
қалдық заттардан ауаны тазалау
әдістері. Технологиялық және
вентиляциялық түрде таралатын
қалдық заттардан газ және бу тәріздес
қоспаларды тазалау процестері
кәсіпорындарда алдын-ала
дайындауды талап етеді, өйткені қоспа
жоғары температурада және көп санды
шаң бөліктерінен тұрады, ол өз
кезегінде газды тазалау процесін
қиындатады.
Өндірістік қалдық заттардан ауаны
тазалау әдістерін физикалық және
химиялық процестер мінездемесі
бойынша 4 топқа бөлуге болады:
асорбция әдісі;
хемосорбция әдісі;
адсорбция әдісі;
каталиттік әдісі.
