1. BAB 1:
ASAS KIMIA HIDUPAN
Puan Rusdiah Ruzanna binti Jusoh-

2. Objektif
Perbezaan sebatian organik dan bahan-
bahan inorganik.
Mengetahui formula umum, kimia dan
molekul sebatian organik.
.
Memahami Lipid.
Memahami Protein
Memahami Karbohidrat

3. Pengenalan
• Sebatian kimia dibahagikan kepada sebatian organik
dan sebatian bukan organik.
• Pembahagian sebatian kimia kepada sebatian
organik dan sebatian bukan organik berdasarkan
sumber sebatian-sebatian tersebut.
• Sumber sebatian organik ialah benda-benda hidup
iaitu haiwan dan tumbuhan. Eg : Gula (daripada
tebu).
• Sumber sebatian bukan organik ialah mineral. Eg :
Natrium Klorida (Garam) & Kalsium Karbonat (Batu
kapur)

4. Sebatian Organik
• Sebatian yang mengandungi unsur karbon
yang terikat melalui ikatan kovalen kpd unsur-
unsur lain seperti hidrogen, oksigen, halogen,
nitrogen, sulfur atau fosforus.
Atom Karbon

5. Sifat umum Sebatian Organik
• Terdiri drp molekul-molekul kovalen
• Maka ia menunjukkan sifat-sifat umum sebatian kovalen:
– Takat lebur dan didih yg rendah.
– Tidak mengkonduksi elektrik dalam semua keadaan
fizik.
– Biasanya tidak larut dalam air tetapi larut dalam
pelarut organik ( cth : eter & alkohol).
• Cth : Hidrokarbon ( C2H6), Alkohol (CH3OH)

6. Sifat umum Sebatian Bukan Organik
• Sebatian mempunyai ikatan kovalen atau ionik.
• Takat lebur dan takat didih yang tinggi
• Kebanyakannya larut dalam air dan tidak larut dalam
pelarut organik.
• Mengkonduksikan haba dan elektrik dalam keadaan
lebur atau larutan.
• Cth : Kalsium Karbonat (Ca2CO3), Natrium Klorida
(NaCI)

7. Ikatan Kovalen
• Atom Karbon (C) boleh membentuk empat ikatan
kovalen dengan atom karbon lain atau dengan unsur
lain.
• Ikatan Kovalen yang terbentuk adalah kuat ;
menjadikan sebatian organik adalah stabil.
• Ikatan Kovalen terbentuk mungkin ikatan tunggal,
ikatan ganda dua ataupun ikatan ganda tiga.
metana Etena Etuna

8. CONTOH

9. Formula Struktur
• Model Molekul
- Apabila menulis formula struktur :
a) Setiap atom karbon harus mempunyai 4
ikatan kovalen tunggal.
b) Setiap atom hidrogen harus mempunyai
satu ikatan kovalen tunggal.

10. - Cth : Butana ( C4H10)
Langkah 1 : Tulis rantai karbon yang mengandungi
empat atom karbon dalam satu garisan.
Langkah 2 : Masukkan atom hidrogen kepada atom
karbon dalam rantai supaya setiap atom karbon
mempunyai empat ikatan kovalen tunggal.
Karbon
Ikatan Korvalen
Hidrogen

11. Formula kimia
• Formula Empirik : Formula kimia paling ringkas bagi suatu
sebatian atau nisbah terkecil bagi atom-atom yang
membentuk sebatian.
• Formula Molekul : Bilangan sebenar atom-atom yang
berpadu dalam setiap unit asas sebatian tersebut.
• Formula Struktur: Kedudukan sebenar atom dalam molekul
• Contoh :
benzena, FE : CH, FM : C6H6,
FS : atau

12. LIPID

14. Pengenalan Lipid
• Sebatian organik yang mengandungi karbon,
hidrogen & oksigen
• Sebilangan lipid mengandungi unsur fosforus &
nitrogen
• Merupakan sebatian organik hidrofobik
• Kesemua lipid tidak larut dalam air tetapi boleh
larut dalam pelarut organik spt:
– Aseton, eter, klorofom

15. Kumpulan Lipid

16. Trigliserida
Merupakan ester yang terhasil daripada 1 molekul
gliserol & 3 molekul asid lemak melalui kondensasi 
tindak balas pengesteran

17. Gliserol:
•Sejenis alkohol yang mempunyai 3 kumpulan hidroksil
(-OH)
Asid lemak:
•Formula am; RCOOH
•Kumpulan berfungsi: karboksil (-COOH)
•R mewakili kump alkil spt –CH3, -C2H5
•Kebanyakkan asid lemak mempunyai jumlah atom
karbon di antara 14-22 (biasanya 16 @ 18)

18. Sambungan…
Asid lemak:
•Sifat tepu / tidak tepu bergantung kepada kehadiran
ikatan ganda dua

19. Jenis Asid Lemak

20. Fosfolipid
Merupakan sejenis trigliserida di mana salah satu
daripada kump asid lemaknya diganti oleh kumpulan
yang mengandungi
fosforus & nitrogen
•Mempunyai kepala berkutub yang hidrofilik
– Bhgn hujungnya terdiri drp kump fosfat
•Bahagian ekor tak berkutub yang hidrofobik
– Bhgn hujungnya terdiri drp asid lemak

22. Sambungan…
• Fosfolipid merupakan struktur asas bagi
semua membran sel

23. Struktur Fosfolipid

24. Steroid
Merupakan sebatian organik kompleks yang terdiri
daripada 4 gelang atom karbon yang saling
bercantuman dengan satu rantai sisi yang panjangnya
berubah-ubah
•4 gelang atom karbon membentuk rangka asas bg
semua molekul steroid
•Dikelaskan sebagai lipid (sbb x boleh larut dalam air)
•Contoh steroid:
– Kolesterol, testosteron, estrogen & progestron

25. Steroid

26. Struktur

27. JENIS & FUNGSI STEROID
Steroid Fungsi
Kolesterol Komponen utama membran sel
Asid hempedu Membantu proses pengemulsian lemak
semasa pencernaan
Estrogen, progesteron Hormon pembiakan wanita
Testosteron Hormon pembiakan lelaki
Kalsiferol Memudahkan penyerapan kalsium &
fosfat

28. Fungsi Lipid
1. Sebagai bahan simpanan (tenaga)
– Tenaga berlebihan disimpan dlm bentuk lipid 
untuk jimatkan ruang & kurangkan berat
2. Sokongan struktur
– Kandungan penting dalam membran plasma,
membran nukleus & salu mielin pada gentian saraf
3. Penebat suhu & elektrik
– Lemak terenap dengan banyak sbg lapisan tisu
adipos di bawah kulit

29. 4. Memberi perlindungan
– Lemak dlm abdomen membantu menyokong organ
visera
5. Sebagai bahan kalis air
– Rembesan drp kelenjar sebum menjadikan bulu
sebagai kalis air
6. Sebagai prekursor hormon steroid
– Semua hormo steroid tersintesis daripada kolestrol

30. Struktur Membran Sel
• Dalam medium berair, fosfolipid menyusunkan
dirinya unuk membentuk 1 lapisan kembar
• Ekor hidrofobik menganjur ke bahagian dalam
menghadap satu sama lain
• Kepala hidrofilik menganjur ke arah luar bersentuhan
dengan air
• Setiap sel dikelilingi oleh membran sel yang terdiri
drp lapisan dwi-lipid

31. Fungsi Membran Sel
• Pagari kandungan sel
• Kawal pergerakan keluar masuk bahan ke
dalam / ke luar sel

32. Struktur Membran Sel

33. PROTEIN

34. SUMBER PROTEIN

35. Pengenalan
• Molekul protein terbina daripada unsur karbon,
hidrogen, oksigen & nitrogen
• Kadangkala terdapat kehadiran sulfur & fosforus
• Sumber – ikan, telur, susu
• Secara kimia, protein terdiri daripada 1 @ lebih rantai
polipeptida
– Terdiri drp jujukan asid amino yang terangkai bersama
melalui tindak balas kondensasi

36. ASID AMINO
- A.amino ialah unit asas yg membentuk protein
- Kebanyakan protein terbtk drpd 100-300 unit a.amino
- A. amino diikat antara 1 sm lain mll t/bls kondensasi utk
membentuk rantaian pjg, ie polipeptida
- Stp jns protein berbeza dr segi tertib asid amino dlm
rantaian polipeptidanya, serta cr penggelungan &
pelipatan rantaian polipeptidanya

37. Dipeptida
 2 asid amino yang dirangkaikan oleh 1 ikatan
peptida

38. POLIPEPTIDA
• Kebanyakkan protein terdiri drp rangkaian
asid amino yang sangat panjang 
POLIPEPTIDA

39. ASID AMINO
• Semua asid amino mempunyai struktur asas yang
sama TETAPI berbeza pada kump sisi (kump R)
 Asid amino bersifat amfoterik
– Mempunyai kump karboksil (-COOH)  bersifat asid
– Kump amino  bersifat bes (-NH2)
 boleh membentuk cas +ve dan cas –ve dalam
satu-satu masa.
 Ini juga dikenali sebagai zwitterion di mana saling tindakan antara
cas positif dan negatif menjadikan asid amino tersebut neutral.

40. Struktur Asid Amino

41. PENGKELASAN ASID AMINO
• Asid amino dikelaskan melalui beberapa cara:
1. Keperluan – perlu & x perlu
2. Polariti – berkutub, x berkutub, berasid, berbes
3. Struktur rantai sisi – primer, sekunder, tertier,
kuarterner

42. • Asid amino perlu (essential)
Asid amino yang tidak dapat dibentuk oleh badan
Perlu diambil daripada diet pemakanan
• Asid amino tidak perlu (non essential)
Asid amino yang dapat dibentuk daripada a.amino yg
lain
Tidak diperlukan dalam diet pemakanan

43. Jenis Asid Amino
• Terdapat 20 jenis asid amino yang wujud secara
semulajadi
• Dikelaskan kepada 4 berdasarkan kumpulan sisi
– Asid amino dgn kump R tidak berkutub
– Asid amino dgn kump R berkutub
– Asid amino dgn kump R berasid (bercas negatif)
– Asid amino dgn kump R berbes (bercas positif)

44. Jenis Asid Amino
Asid amino dgn kump R tak Asid amino dgn kump R
berkutub berkutub
Alanina (Ala) Asparagina (Asn)
Valina (Val) Glutamina (Gln)
Leusina (Leu) Tirosina (Tyr)
Isoleusina (Ile) Sistena (Cys)
Triptofana (Trp) Treonina (Thr)
Prolina (Pro)
Metionina (Met)
Fenilalanina (Phe)

45. Asid amino dgn kump R tak berkutub
Asid amino dgn kump R berkutub

46. Jenis Asid Amino
Asid amino dgn kump R Asid amino dgn kump R berbes
berasid (cas –ve) (+ve)
Asid glutamik (Glu) Arginina (Arg)
Histidina (His)

47. Struktur protein
1. Struktur primer
2. Struktur sekunder
3. Struktur tertier
4. Struktur kuarterner

48. 1. STRUKTUR PRIMER
• Struktur di mana asid amino tersusun secara linear.
• Turut dikenali dengan struktur protein kovalen.
• Turut mempunyai ikatan disulfida.

49. 2. STRUKTUR SEKUNDER
 Boleh dibahagikan kepada:
1. α-heliks
2. β-pleated sheet
 α-heliks  berlaku pada protein jenis globular.
 berlaku akibat pembentukan ikatan hidrogen
di antara amida nitrogen dan karbon
karbonil.
 berbentuk heliks.
 β-pleated sheet  berlaku pada protein jenis fibrosa.
 polipeptida berlipat dan tersusun.
 distabilkan oleh ikatan hidrogen.

50. STRUKTUR SEKUNDER
β-pleated sheet (bersusun)
α-heliks (berpintal)

51. 3. STRUKTUR TERTIER
 Merujuk kepada struktur tiga dimensi protein yang
lengkap.
-Rantai α-heliks terlipat membentuk protein globul yang
berbentuk 3 dimensi
 Btk tertier ini dikekalkan oleh ikatan hidrogen, ikatan ion
& ikatan disulfida yg terbtk di antara sisa a.amino pd
rantai polipeptida
 Contoh protein dgn struktur ini ialah:
 Enzim, hormon, antibodi & protein plasma

52. 4. STRUKTUR KUARTENER
• Merupakan suatu struktur yang terbentuk daripada interaksi
monomer-monomer protein yang mempunyai banyak
polipeptida (protein oligomerik).
• Struktur ini merupakan lanjutan daripada struktur tertier yang
distabilkan.
• Contoh:
• hemoglobin (2 alpha
globin dan 2 beta
globin polyproteins).

54. Sifat–sifat Protein
• Protein globul bersifat amfoterik  ada
kedua-dua sifat asid & bes
• Bertindak sebagai penimbal
• Boleh dimusnahkan oleh haba > 40°C
(rangkaian silang putus)  Denaturasi /
Penyahaslian

55. Fungsi Protein
• Contoh protein adalah seperti enzim, antibodi &
hormon
Maka fungsi protein ialah:
• Kawal proses tumbesaran & metabolisme
• Pertahanan badan
• Nutrisi
• Respirasi & pengangkutan
• Sokongan badan

56. KARBOHIDRAT

57. PENGENALAN
• Karbohidrat berasal daripada perkataan Greek iaitu '
hydrates of carbon‘ ataupun Saccharides yang
bermaksud "gula" yang merupakan sebatian organik
yang ringkas terdiri daripada aldehid ataupun keton
yang mengandungi berberapa kumpulan hidrosil
(kumpulan berfungsi).
HO– or –OH
Keton or Aldehid Kumpulan Hidrosil

58. PENGENALAN
• Karbohidrat terdiri daripada unsur-unsur
seperti karbon (C), hidrogen (H) dan oksigen
(O).
• Formula kimia bagi karbohidrat ialah:
CnnH2nOn
C H2nOn
• Semua karbohidrat mempunyai rantai karbonil
(C=O) dan kumpulan hidroksil (-OH).

59. PENGENALAN
• Sumber karbohidrat:
 Sumber utama adalah daripada
tumbuh-tumbuhan.
 Juga boleh disintesis melalui gliserol
dan asid amino.

60. • Karbohidrat diperolehi dari makanan (sumber
tumbuh-tumbuhan)
• Cth: nasi, roti, bijirin, ubi
• Karbohidrat yang dimakan ini adalah dalam
juzuk polisakarida yang perlu dihadamkan dan
dipecahkan dalam bentuk
monosakarida,sebelum ia dapat diserap oleh
usus melalui mikrovili untuk dihantar ke
hepar.

61. PENGKELASAN KARBOHIDRAT
• Boleh dikelaskan melalui 2 cara iaitu:
1. Jumlah karbon yang terdapat pada
molekul.
2. Jumlah unit gula pada satu rantai.

62. PENGEKELASAN KARBOHIDRAT
1.Jumlah karbon yang terdapat pada molekul.
5C
5C
3C
3C
Pentosa
Pentosa
Triosa
Triosa 4C
4C
Tetrosa
Tetrosa 6C
6C
Heksosa
Heksosa

63. PENGKELASAN KARBOHIDRAT
2.Jumlah unit gula pada satu rantai.
 Monosakarida (1 unit gula)
 Disakarida (2 unit gula)
 Oligosakarida (2-10 unit gula)
 Polisakarida (>10 unit gula)

64. MONOSAKARIDA
• Gula paling ringkas
• Glukosa, galaktosa, fruktosa
• Ketiga-tiga mempunyai formula kimia yang sama
tetapi berlainan sifat kimia, rasa, kemanisan dan
sumber berbeza
• Mempunyai struktur molekul yang berbeza
walaupun mempunyai formula kimia yang sama -
Isomer.
• Bersifat penurun – menurunkan warna reagen
Benedict (biru kepada merah jingga)
• Penting sebagai sumber tenaga tubuh.

65. GLUKOSA
• Formula Kimia : C6H12O6
• Sumber tenaga utama
• Mengandungi 6 atom Karbon (C) dengan kumpulan
Aldehid (H-C=O) terikat pada karbon yang pertama dan
kumpulan Hidrosil (-OH) pada atom karbon yang lain.
• Dalam air, Karbon (C) k-2 dan (C) k-6 membentuk ikatan
dan menghasilkan struktur bergelang.

66. FRUKTOSA
• Monosakarida paling manis
• Sumber : buah-buahan

67. Galaktosa
• Terhasil daripada hidrolisis laktosa yg terkandung
dalam susu.

68. MONOSAKARIDA
• Struktur Molekul
Fruktosa

69. DISAKARIDA
• Dua unit monosakarida
• Glukosa + Glukosa = Maltosa
• Glukosa + Fruktosa = Sukrosa
• Glukosa + Galaktosa = Laktosa
• Mpy 2 unit monosakarida diikat oleh ikatan glikosida(-O-)
• Gabungan 2 monosakarida menyebabkan 1 Atom
Hidrogen (H) dan 1 Kumpulan Hidrosil (OH) disingkirkan.
+ + H2O

70. DISAKARIDA

71. SUKROSA
• Gula biasa
• Hidrolisis  glukosa + fruktosa
• Dipanggil ‘invert sugar’ – lebih manis
+ + H2O

72. MALTOSA
• Terbentuk daripada 2 unit glukosa
• Hasil daripada penghadaman kanji.
– E.g : semasa penghadaman kanji.
– Hidrolisis  glukosa + glukosa
+

73. LAKTOSA
• Kandungan dlm : - Susu lembu – 4-6%
- Susu ibu - 5-8%
• X terdapat dlm tumbuhan.
• Hanya dalam kelenjar mamari
• Kemanisan hanya 1/6 daripada sukrosa.

74. POLISAKARIDA
• Merupakan satu Rantai Panjang yang tunggal atau
rantai bercabang-cabang yang terdiri daripada unit gula
mudah (monomer) yang berulang-ulang.

75. POLISAKARIDA
• Sejenis polimer biologikal.
• Berbentuk struktur atau simpanan.
• Tidak larut air.
• Contoh : kanji, selulosa, glikogen.

76. POLISAKARIDA
• Kanji  simpanan karbohidrat pada
tumbuhan.
• Glikogen simpanan karbohidrat pada
haiwan.
• Selulosa  struktur karbohidrat yang
terdapat pada kebanyakan tumbuhan.
• Amilosa  rantai lurus polisakarida
• Amilopektin  rantai bercabang
polisakarida

77. POLISAKARIDA

78. KANJI
• Merupakan simpanan karbohidarat dalam simpanan.
E.g : nasi & kentang
• Terbina daripada Monomer Glukosa
• Bukan Gula Penurun
• Berbeza mengikut jenis rantai :
- Amilosa - Rantai glukosa linear
- Mempunyai ikatan α (1-4) Glikosidik
- Amilopektin - Rantai glukosa yang bercabang.
- Ikatan α (1-4) Glikosidik &
ikatan α (1-6) Glikosidik
• Kacang pea – 100% amilosa
• Jagung - 100% amilopeptin

79. GLIKOGEN
• Glikogen merupakan simpanan karbohidrat dalam
haiwan.
• Gabungan Monomer Glukosa yang membentuk rantai
panjang.
• Manusia menyimpan glikogen yang cukup yang
menyediaan glukosa dalam darah untuk 24 – 36 jam
semasa berpuasa.

80. SELULOSA
• Selulosa merupakan struktur karbohidrat yang
dijumpai dalam tumbuhan dan bertindak
mengekalkan bentuk bagi tumbuhan. Eg :
plant woody material, cotton fibers, etc.
• Terbina daripada Monomer Glukosa
• Tidak terlarut dan kebanyakkan haiwan tidak
dapat mencernakan selulosa.

82. TERIMA KASIH