Özüllər və qazma qurğuları, sistemləri, qazma baltaları və daha bir çox avadanlıq və proses barədə məlumat. Ən sonda istifadə olunan terminlərin ingiliscə tərcüməsi verilmişdir.
2. Gündəlik:
• Qazıma qurğusunun tipləri
• Qazıma qurğusunun
komponentləri
• İşçi heyəti
• Qazıma kəmərinin
komponentləri
3. - Yük maşınları ilə hissə
hissə və ya bütöv daşına
bilən
- Müxtəlif ölçülü və
yükqaldırma qabiliyyətli
Qazıma qurğusu-
nun tipləri:
• Quru(Onshore)
• Dəniz(Offshore)
Quru qurğuları:
5. Özüqalxan üzən:
- 600ft (183m) su
dərinliyi
- Gəmilərlə daşına bilən
- 3 və ya daha artıq ayaq
üzərinə dayanır
- Özüqalxma və enmə
batırılma və hərəkətə
gətirilməyə imkan yaradır
1ft = 0.3048 m
6. Yarımdalma üzən:
- 600-4000ft (183-1219m)
su dərinliyi
- Gəmilərlə daşınır, zəncir
və lövbərlərlə bərkidilir
- Pantonlarla dayaq
verilmiş 4-6 ayaqdan
ibarətdir
- FİL ləqəbi ilə tanınır
7. Qazıma gəmisi:
- Dərin dəniz
- Daha səyyardır, amma
qazıma zamanı digərləri
kimi yaxşı bərkidilmir
- Lövbərlərlə bərkidilir
8. Platforma:
- 9000ft (2743m) su dərinliyi
- Qazma, istismar və
saxlanma
- Polad və betondan
hazırlanır
- Eyni vaxtda bir neçə quyu
qazmaq imkanı yaradır
17. Qazıma avadanlıqları:
5- Avtomat qazıma açarı: boruları
birləşdirəndə və ya açanda qazma
borusunu sürətlə fırlatmaq üçündür.
4- Universal maşın açarı (УМК):
mexaniki üsulla boru yivlərinin
birləşdirilməsi və açılması üçün istifadə
olunur.
18. 2- Sirkulyasiya sistemi:
Aktiv tanklar Nasoslar
Fırlanğıc
Dik boru Qazıma şlanqı
Sorma
Həlqəvi fəza
Atqı xətti
Titrəyən ələk
Qum tələsi
Tullantı
hovuzu
Ötürücü çən
Sentrifuqa Gil təmizləyici Qum təmizləyici
“Qazboğazı”
Qazıma borusu
20. Çənlər:
1- Aktiv ( Sorma ): birbaşa nasoslara qoşulur.
2- Qəza: qəza zamanı quyuya birləşdirilən balaca çən.
4- Qum tələsi: birbaşa ələyin aşağısında yerləşir və filtrlənmiş təmiz
qazıma məhlulunu qəbul edir.
22. Dik boru (стояк): qazıma qurğusunun döşəməsinə şaquli
quraşdırılır, qazıma məhlulunun məhlul xəttindən qazıma şlanqına
axmasına şərait yaradır.
23. Qazıma şlanqı: dik boru və fırlanğıca birləşmiş “qazboğazı”
arasında əlaqə yaradan rezin şlanq.
24. Fırlanğıc: qarmaqdan asılır, qazıma məhlulunu qazıma borusuna
ötürür, borunu fırladır və borunun ağırlığını daşıyır.
25. Həlqəvi fəza: qazma
borusu və quyu lüləsi
arasındakı fəza
Qazıma
baltası
Öncəkindən kiçik
diametrli lülə
qazılır və
quyu divarı
uçulmasın deyə
daha kiçik
diametrli kəmər
endirilir.
26. Atqı xətti: quyunu qazıma məhlulu çəninə ötürücü çən vasitəsilə
birləşdirən boru
Nasos Qazıma borusu
Atqı xətti
Qazıma borusu
27. Ötürücü çən: qazıma məhlulunu atqı xəttindən qəbul edib titrəyən
ələyə ötürən, deqazator yerləşən çox kiçik çən
28. Titrəyən ələk (вибросито): qazıma məhlulunu süxur
hissəciklərindən təmizləmək üçün vibrasiya ələklərindən istifadə
edilir.
29. Qum təmizləyici və gil təmizləyici: titrəyən ələk və sentrifuqa vasitəsilə
ayrılmamış hissəcikləri təmizləmək üçün istifadə olunur.
Qum təmizləyici Gil təmizləyici
32. 1 2
1- Deqazator: quyuya yenidən vurulmazdan öncə qazıma məhlulundan qazı
ayıran qurğudur. O, çən üzərində quraşdırılır, oradan məhlulu götürür, qazdan
ayırır və çənə qaytarır.
2- Qarışdırıcı: qazıma məhlulu üçün lazım olan toz halına salınmış kimyəvi və
bərk maddələr qarışdırıcı vasitəsilə əlavə olunur.
3- Tullantı hovuzu: tullantı və süxur hissəciklərinin atıldığı böyük dəlikdir.
33. 3- Fırladıcı sistem:
a- Kvadrat sistemi:
- köhnə
- Mexanizmi: rotor stolu motor hərəkəti nəticəsində fırlanır. Bu isə
kvadratı və sonra qazıma kəmərini fırladır.
- kvadratın uzunluğuna 12m görə ancaq 2 maksimum 4 boru
birləşdirilə bilər.
- qazıma kəməri qaldırılan zaman fırladıla bilməz.
-Kvadrat: qazıma kəmərinin ən yuxarısında yerləşir. Uzunluğu 12-12.5
m olur. Normal halda kvadrat və ya altıbucaqlı boru formasında
olur.
- Fırlanğıcdan kənarda
36. 3- Fırladıcı sistem:
a- Kelly System:
- Old fashion
- Mechanism: rotary table turns by action of its own motor cause
rotation of master bushing that turns Kelly bushing which turns
Kelly which cause rotation of drill string.
- Due to kelly length (12 m) only one joint could be added ( max.
2 joints / connection)
- String cannot be rotated while being lifted.
-Kelly: the topmost joint in the drill string and is 40-45 feet in
length, It is commonly square or hexagonal.
- Outside swivel
38. 3- Fırladıcı sistem:
b- Top Drayv Sistemi (TDS)
/Yuxarı İntiqallı Qazıma:
- Boruları 3-3 və ya 4-4
birləşdirdiyindən birləşdirmə
əməliyyatları sayını azaldır.
- Öz fırlanğıc sisteminə
malikdir.
- Qaldırma əməliyyatı
zamanı fırlatmaya imkan
yaradır.
39. 4-Preventor:
İbarətdir:
Həlqəvi preventor: təzyiq tətbiq olunduqda qazıma borusu,
kvadrat hətta açıq lüləli təcrid edən rezin təcridedici elementdən
ibarətdir. Həlqəvi preventor 5000psi (340atm) yerüstü təzyiqə
qədər istənilən ölçü və tip qazıma borularını təcrid edə bilir.
Plaşkalı preventor: 15000psi (1020atm) -a qədər ancaq xüsusi
ölçülü boruları təcrid edə bilir.
Boru plaşkaları: Onların səthi rezinlə örtülür , müəyyən ölçülü
qazıma borularını təcrid edir , amma açıq lüləni təcrid edə bilmir.
Kar plaşkalar: Onlar hidravlik plaşkalar olub açıq lülə də daxil
olmaqla quyunu təmamilə təcrid edə bilir.
Kəsici plaşka: Bağlananda qazıma borusunu kəsən və quyu
lüləsini təmamilə təcrid edən xüsusi dizayn edilmiş kəsici
hissələrə malikdir.
1psi=0,068atm
44. Quyuya nəzarət:
- Təzahür: laydan maye/qazın quyudibinə daxil olması
- Partlayış: qarşısını alınan bilməyən lay mayesi/qazı axını (qarşısı alına bilməyən təzahür)
Təzahür baş verdikdə:
1- Preventorun plaşkalarını birini bağlamaqla quyunu bağlamaq
2- quyuya daxil olan qazla qarışaraq xüsusi çəkisi azalmış qazma məhlulu sirkulyasiya
olunmalıdır
- Ştuser Manifoldu:
Preventor bağlandıqdan sonra quyudan gələn axın sürətini idarə edən siyirtmələr,
manometrlər və xətlər toplusu
Quyu bağlandıqda məhlulu ştuser manifoldundan sirkulyasiya olunur, axın buradan məhlul-
qaz separatoruna göndərilir.
Ayrılan qaz yuxarıda yerləşən xətt vasitəsilə aralıdakı fakelə yönləndirilir.
- Məhlul-qaz separatoru:
Alışqan qazı qazma məhlulundan ayıran qurğu
Ayrılan qaz buruqdan təhlükəsiz məsafədə yandırılır
- - Qazma makarası: ştuser və boğma xətləri bura birləşir.
- - Boğma xətti: quyu təzahürünü boğmaq tələb olunduqda yüksək xüsusi çəkili məhlulu
quyuya vurmaq üçün xətt
46. Heyət (Personal): Qazma briqadası
Şirkət nümayəndəsi: Şirkətin planına uyğun
olaraq qazıma qurğusu əməliyyatlarını idarə
edən kəşfiyyat şirkəti nümayəndəsi
Sahə geoloqu : Layların tavanlarıni , kəmərin
endirilməsi dərinliyini müəyyən edən , karotaj ,
süxur nümunəsi götürmə , qazıma zamanı
ölçmə (QZÖ) , qazıma məhlulu karotaj işlərinə
nəzarət edən və laydan çıxan süxur
hissəciklərini təsvir edən kəşviyyat şirkəti
nümayəndəsi
Qazıma məhlulu mühəndisi : Qazıma
məhlulu planında quyu lüləsi boyunca qazıma
məhlulunun lazım xassələrini təmin edən və
saxlayan xidmət mühəndisi
Qazıma məhlulu karotaj mühəndisi: Bütün
qazıma parametrlərini və qaz göstəriciləri
məlumatlarına cavabdeh xidmət mühəndisi
Qazıma zamanı ölçmə (QZÖ) və Qazıma
zamanı karotaj (QZK): Quyu lüləsi boyunca
qeydedici alətlərə (Qamma , Neytron və s.)
zenit bucağı və azimut məlumatlarına cavabdeh
xidmət mühəndisi
Qazıma istiqaməti : Maili qazıma
istiqamətləri və bu istiqamətlərin layihəyə
uyğun olmasına cavabdeh xidmət mühəndisi
Baş qazıma ustası : Qazıma buruğu və
bütün qazıma əməliyyatlarına cavabdeh
şəxs.
Qazmaçı: Qazıma və qazıma avadanlığını
idarə edən şəxs.
Qazmaçı köməkçisi: Qazmaçının
yoxluğunda onu əvəz edən və istifadə
olunan boruların uzunluğunu ölçəm şəxs.
Yuxarı fəhlə: Qazıma köməkçisinin
yoxluğunda onu əvəz edir və qurğunun
yuxarısında borularla işləyir.
Qazıma məhlulunu yoxlayan: məhlulu
qarışdırmaq və əlavə etməyə cavabdeh
şəxs.
Fəhlə: Daim qazıma qurğusuna gətirilməsi
avadanlıq və təchizat işlərinə nəzarət edən
şəxs.
Kran operatoru/ Mexanik/ Elektrik
47.
48. Qazıma kəmərinin komponentləri:
1- Balta 5- Yas
2- Ağırlaşdırılmış QB - AQB 6- Stabilizator
3- Ağır QB 7- Balta keçiricisi
4- Qazıma boruları (QB) 8- Motor və ya turbin
Qazıma boruları (QB)
- Bir borunun uzunluğu təxminən 30-31ft (9-9,5m)-dir.
- Hər borunun bir ucu mufta (a), digəri isə yiv (b) birləşməli olur.
- 3 borunun birləşməsi şam adlanır.
Qazıma kəmərinin aşağı hissəsi (QKAH)
QKAH-nin funksiyaları:
- Qazıma borularının artlq əyilmə və burulmadan qoruma
- Maili qazımada istiqamət və zenit bucağını idarə etmək
- Yükü baltanın üzərinə yerləşdirmək
a b
50. AQB
- AQB- baltanın üzərində yerləşdirilən ağır, qalınlaşdırılmış divarlı boru
- təxminən 9 m uzunluğunda olur və QB-dan ağırdır. Xarici diametri QB-dan
böyükdür.
AQB aşağıdakı məqsədlərlə istifadə olunur.
- stabilizator kimi quyu lüləsini düz saxlamaq
- qazıma kəmərini gərgin vəziyyətdə saxlamaq
- Baltaya düşən yükü artırmaq
- dəyirmi və ya spiral formada olurlar
- Spiral forma qazma məhlulunun daha rahat sirkulyasiyasına şərait yaradır və
differensial təzyiq səbəbdən boruların tutulması ehtimalını azaldır.
Ağır Qazıma boruları:
- Çəkiləri standart QB-dan 2-3 dəfə çoxdur.
- Standart QB-la eyni xarici diametrə malikdir, daxili diametril isə daha kiçikdir
(yəni divarı daha qalındır)
- Baltaya düşən yükü artırmaq
- Həmçinin dəyirmi və ya spiral formada olurlar
51. Daha qalın divarı və daha
uzun yiv birləşməsi var.
Ağırlaşdırılmış qazıma borusu Standart qazıma borusu
53. - Stabilizatorlar və keçiricilər:
- Diametr keçiricisi müxtəlif ölçülü və tipli boruları birləşdirmək
üçün istifadə olunur.
- Amortizasiya keçiricisi baltanın arxasında yerləşdirilir və qazıma
zamanı vibrasiyanın təsirini azaldır.
- Stabilizator pərli keçiricidir. Onun 2 funksiyası var:
- AQB-ni lülənin mərkəzində saxlamaq
-Kalibrləmək
- Genişləndirici bərk süxurları qazan zaman nəzərdə tutulan diametrli lülə alınması üçün
balta və AQB arasında yerləşdirilir.
- Balta keçiricisi hər iki tərəfində mufta birləşməsi olan keçiricidir. Baltanın qazıma kəmərinə
birləşdirilməsinə xidmət edir.
- Lülə açan və açılan genişləndirici lülənin diametrini artırmaq üçün birbaşa baltanın
üstündə yerləşdirilən alətlərdir.Açılan genişləndiricinin qolları quyuda məhlulun təzyiqi
hesabına açılır, lülə açan isə qolları açıq şəkildə endirilir.
- Baltalar:
4 əsas növü var;
a. Pərli baltalar
b. Şaroşkalı Baltalar
c.Almaz baltalar
d. Polikristallik Almaz baltalar (PDC)
e.Sütuncuqlu balta
a
b
.
c
.
56. -Quyudibi qazma məhlulu motoru:
- Daha çox maili qazmada işlənir
- Dairəvi rezin statorun daxilində spiral formalı polad rotor baltanı fırladır
- Əyri keçirici vasitəsilə qazıma boruları arzu olunan istiqamətdə yönləndirilir.
- Turbin:
- Bir neçə seksiyadan ibarət olur
- Pərli rotor silindrik stator daxilində fırlanır
- Yas (яс):
- Qazıma boruları quyuda tutulanda istifadə olunur
- Yuxarı dartma - kinetik hərəkət hesabına borular azad olunur
- Qazıma vaxtı ölçmə aləti – Measuring While Drilling (MWD):
Azimut, meyletmə bucağı, təzyiq, süxur və petrofiziki xassələrin ölçülməsi
61. 61
“İt damı” Dog house
Kanatın hərəkətli ucu Fast line
Kanatın hərəkətsiz ucu Dead line
Kar plaşkalar Blind rams
Keçirici Sub
Kəsici plaşkalar Shear rams
Konduktor (kəməri) Conductor
Kran operatoru Crane operator
Kronblok(tərpənməzdir) Crown or crown block
Kvadrat (boru) Kelly
Kvadrat içliyi Kelly bushing/Drive bushing
Laydan götürülən süxur
nümunəsi Core
Lülə açan Hole Opener
Lövbər Deadline anchor
Məhlul Fluid
Mexanik Mechanic
Nasos Pump
Ötürücü çən Possum belly
Özül Substructure
Özüqalxan üzən qazıma
qurğusu Jack-up rig
Pazlı tutucu (Klin) Slip
Pərli balta Drag bit
Plaşkalı preventor Ram preventer
Platforma Platform
Polikristallik Almaz balta
Polycrystalline Diamond
Compact(PDC) bit
Preventor Blow Out Preventer (BOP)
İstiqamət Azimuth
Açılan genişləndirci Under-reamer
Ağır Qazma Borusu (AQB)
Heavy Weight Drill Pipe
(HWDP)
Ağırlaşdırılmış qazma borusu Drill Collar (DC)
Aktiv tanklar Active tanks
Almaz balta Diamond bit
Amortizasiya keçiricisi Shock sub
Atqı xətti Flow line
Avtomat qazıma açarı Spinning wrench
Balta keçiricisi Bit sub
Baş qazıma ustası Tool pusher
Boğma xətti Kill line
Boru plaşkaları Pipe rams
Boruları qaldırmaq üçün körpü V-door
Bucurqad Drawworks
Diametr keçiricisi Crossover (XO)
Dik boru Stand pipe
Elektrik Electrician
Elevator (Qaldırcı) Elevator
Enerji sistemi Energy system
Əsas içlik Master bushing
Əyləc Brake lever
Fəhlə Floor-man/ roustabout
Fırladıcı sitem Rotational system
Fırlanğıc Swivel
Genişləndirici Reamer
Gil təmizləyici Desilter
Həlqəvi fəza Annulus
Həlqəvi preventor Annular preventer
İstiqamət Azimuth
62. 62
Qaldırıcı sistem Hoisting system
Qarmaq Hook
“Qaz boğazı” Gooseneck
Qazıma baltası Drill bit
Qazıma borusu Drill pipe (DP)
Qazıma briqadası Drilling crew
Qazıma gəmisi Drill ship
Qazıma istiqaməti Drilling direction
Qazıma kəməri Drill string
Qazıma makarası Drill spool
Qazıma məhlulu karotaj
mühəndisi Mud logger
Qazıma məhlulu mühəndisi Mud engineer
Qazıma məhlulu, gilli Drilling mud or drilling
Qazıma qurğusu Drilling rig or rig
Qazıma şlanqı Rotary hose
Qazıma Zamanı Karotaj
(QZK) Logging While Drilling (LWD)
Qazıma Zamanı Ölçmə
(QZÖ) Measuring While Drilling (MWD)
Qazma Kəmərinin Aşağı
Hissəsi (QKAH) Bottom Hole Assembly (BHA)
Qazma məhlulunu yoxlayan Mud tester
Qazmaçı Driller
Qazmaçı köməkçisi Assistant driller
Qoruyucu kəmər başlığı Casing head
Qüllə Mast
Quyu lüləsi Hole
Quyuya nəzarət Well control
Quyudibi qazma məhlulu
motoru
Positive Displacement Mud Motor
(PDM)
Partlayış Blow out
Rotor stolu Rotary table
Sahə geoloqu Well site geologist
Şamdan (rusca:
Podsveçnik) Stand of drill pipe
Şaroşkalı balta Roller cone bit or rock bit
Ştuser xətti Choke line
Sentrifuqa Centrifuge
Şirkət nümayəndəsi Company Man
Sirkulyasiya sistemi Circulation system
Sorma Suction
Stabilizator Stabiliser (Stab)
Ştroplar Links
Sütuncuqlu balta Coring bit
Tal bloku (tərpənəndir) Travelling block
Tal kanatı Drilling line
Təzahür (neft/qaz/su) Kick
Titrəyən ələk (rusca:
vibrasita) Shale shaker
Tullantı hovuzu Waste pool
Turbin Turbine
Universal maşın açar ı
(rusca: УМК – UMK) Tongs
Verxovoy balkonu Monkey board
Yarımdalma üzən qazıma
qurğusu Semi-submersible rig
Yas (яс) Jar/Drilling jar
Yuxarı fəhlə Derrick-man
Zenit bucağı Inclination angle