2. EMILIO AGUINALDOY FAMY
• 1st President of the Philippines
- January 23, 1899 to March 23,1901
• President of the Revolutionary Government
of the Philippines
- June 23, 1898 to January 22, 1899
• President of the Biak-na-Bato
- November 2 December 14 , 1897
• President of the Tejeros Revolutionary Government
- March 22 – to November 1 , 1897
3. PERSONAL DETAILS
Born : March 22 , 1869 in Kawit , Cavite
Died : February 6 , 1964 in Quezon City , Philippines
Resting Place : Aguinaldo Shrine , Kawit , Cavite
Spouses : Hilaria del Rosario-Aguinaldo (1896 – 1921 )
Maria Agoncillon (1930-1963)
Children : 5
Religion : Roman Catholic
Philippine Independent Church
Signature :
5. They had five children: Carmen Aguinaldo-Melencio, Emilio "Jun" R. Aguinaldo Jr.,
Maria Aguinaldo-Poblete, Cristina Aguinaldo-Sunday, and Miguel Aguinaldo.
AguinaldoHilaria died of leprosy on March 6, 1921 at the age of 44. Nine years
later, on July 14, 1930, Aguinaldo married Maria Agoncillo (February 15, 1879 – May
29, 1963) at Barasoain Church. She died on May 29, 1963, a year before Aguinaldo
himself.
He led Philippine forces:
a. First against Spain in the latter part of the Philippine Revolution (1896–1898);
b. In the Spanish–AmericanWar (1898), and
c. Against the United States during the Philippine–AmericanWar (1899–1901).
He was captured in Palanan, Isabela by American forces on March 23, 1901, which
brought an end to his presidency
6. Title Mga Gunita ng
Himagsikan
Author Emilio Aguinaldo
Publisher National
Centennial
Commission,
Cavite Historical
Society, 1998
Originated from the University of
Michigan
Digitized Sep. 9, 2008
ISBN 9719201843,
9789719201847
Length 340 pages
7. HISTORICAL BACKGROUND OFTHE DOCUMENT
• Emilio Aguinaldo: Mga Gunita ng Himagsikan was written personally by Emilio
Aguinaldo.
• The historical events related in his books were mainly taken from his diary and various
document that he wrote and kept in his Kawit home for more than fifty years.
• The original book was written in tagalog and was prepared by General Aguinaldo in his
own handwriting between 1928 and 1946.
8. HISTORICAL BACKGROUND OFTHE DOCUMENT
• At close of 1963, General Emilio Aguinaldo, after much deliberation, decided to publish his
memoirs.
• His fond wish that the first volume of his memoirs be made available to the general public on his
95th birthday anniversary
• However, he became suddenly ill and never recovered from the sickness.
• He died without seeing his own book in print
• First publication was in 1964
10. HULING ARAW NG AKING PAGKA-CAPITAN MUNICIPAL
Ika-31 ng Agosto
Gumayak si General Aguinaldo patungong Kabite upang makipagkita sa
kalihim ng Gobernador na si Don Antonio Fernandez.
Ang pakay ni General Aguinaldo ay ang humiling na pagkalooban ng isang
Compania ng Infanteria Marina, upang ipagtangol ang kanilang bayan sa
kadahilanang nakasapit na ang maraming tulisan sa kanilang bayan.
Hindi napagbigyan ang kanyang kahilingan sa kadahilanang lahat ng
Infanteria de la Marina ay ipinadala na lahat sa Maynila ayon kay
Gobernador General Blanco.
11. Ang hindi pagkakaloob ng kanyang kahilingan na Infanteria de la Marina ay
nagbunga ng panibagong kahilingan na isang daang baril ngunit hindi rin ito
napagbigyan sa parehong kadahilanan. At winikang lumaban na lamang gamit
ang kawayan at bato.
Napag-alaman din ng General ang kasindak-sindak na balita “Na ang Excelentismo
Gobernador General at Capitan Don Ramon Blanco, ay ipinasiya ang Estado de
Guerra (Ley Marcial) sa walong lalawigang Tagalog: Maynila, Bulakan, Pampanga,
Tarlak, Nueva Ecija, Laguna, Batangas at Kabite.
Pagkatapos ng nalamang balita ng General ay dali dali itong umalis nang di
napapansin ang kanyang pagkabalisa at ipinamalita sa mga kasapi ng katipunan at
kanyang napagtanto na kailangan na nilang kumilos ng gabing iyon.
12. Sina Consejal G. Candido Tria Tirona at Santiago Daño ay nagbalak na
pututin ang tatlong Guardia Civil na nagpapatrolya sa kanila ngunit
pinakiusap ng General na huwag gayon ang gawin kundi pakiusapan
nalang o agawin ang kanilang baril.
Nilapitan ng General ang Guardia Civil nang tig-isahan at kinausap upang
sabihin na ibigay ang kanilang baril. Nagkaroon ng pagbubuno sa
Guardia Civil sa kadahilanang tumanggi siyang ibigay ang kanyang baril.
14. PAGSIMULA NG PAGSALAKAY NAMIN SA KALABAN
Unang Araw ng Setyembre, 1896
Hindi pa halos sumisikat ang araw ay dumating at nakipagkita sa
kuwartel Heneral sa kumbento ng Cavite el Viejo ang pangulo ng
balangay Pilar at Capitan Municipal ng Imus, na si G. Jose Tagle
kasama ang isang daang kawal na gulukan at sibatan upang
humingi ng abuloy upang lusubin ang kalaban sa bayan ng Imus.
16. Sa galak ng General ay tinipon nya ang kanyang tropang gulukan na may 600 lahat,
kasapi at hindi man.
Hindi lingid sa kaalaman ng General ang kakulangan nila sa armas lalo na at ang
kanilang kalaban ay may sandatang baril gayunpaman, pinaalala ng General na ang
galing ng baril ay pang-malayuan lamang ngunit hindi sa pangdikitan at talo ito sa
gulukan.
Ang paraan at diskarte na kanilang susundin ay manunubok bago biglang maninisid.
Bukod sa gulukan at sibatan, taglay din nila ang siyam na matatanda at mahahabang
baril, tatlong baril na “Remington” na naagaw sa mga guardia civil at isang “Eskopeta
de Piston” na pamamaril ng ibon na hiniram pa sa Capitan Municipal ng San Francisco
de Malabon.
17. Kasama rin sa paglusob ang isang banda na pambuhay loob sa mga kawal.
Pagkatapos maiayos at maihanda ang mga kasama at dadalhin ay lumakad na sila. May
takot man kahit na ang General ay tumuloy parin sila at pinangunahan niya ito bilang
Teniente Abanderado ngunit sila ay walang bandera
Sa kanilang paglisan ay tumugtog ang banda ng musika ng “Batalla de Jolo” at pagtapat
sa bahay ng general ay nasulyapan niya na may mga nagsipanungaw sa durungawan
ngunit tiniis niya na huwag lumingon upang huwag makasira ng loob sa kanilang layunin
Ang bawat lalaking kanilang madadanan at nakatanaw sa kanila ay kusang loob at agad-
agad na nangingisama, kaya’t ng dumating sila sa tulay ng Balimbing, bago pumasok sa
kabayanan ng Imus, ay mahigit dalawang libong katao na ang kanilang kasama.
18. Sa kanilang paglalakad ay nakasalubong sila ng dalawang tao na hingas na hingas at
ibinalita na ang mga pari at guardia Civil sa hacienda ng Imus ay nagsitungo sa
kumbento at sa torre ng simbahan lumagay ang mga guardia civil.
Dahil sa balitang narinig ay napahinto sila upang bumuo ng “Estrategia Militar” o
kung paano sasalakayin ang mga kalaban
Ang estrategiang nabuo ay pinagtatlong bahagi ang kabuuang kawal na sasalakay
Unang pangkat- pinamumunuan ni General Baldomero Aguinaldo na lilibawa sa dakong hilaga
o norte.
Ikalawang pangkat- pinamumunuan ni Capitan Municipal G. Jose Tagle na lilibawa sa dakong
timog o sur
Ikatlong pangkat- pinamumunuan ni General Emilio Aguinaldo na lilibawa sa harapan o
liawasan ng kumbento at simbahan.
19. Sa kanilang pagsalakay ay naunang kumilos ang unang pangkat at sumunod ang
pangalawang pangkat, habang ang pangatlong pangkat ay unti-unting gumapang padikit
sa mga bakuran upang hindi matanaw ng kalaban na nasa torre ng simbahan
Nang makalapit na sa liwasan ng kumbento ay pinahipan ng General ang avanse saka
sinabayan niya ng hiyaw na “sisid!”
Nagkunawa’y nagpatakbo ng maso at palakol upang magiba ang pinto ng kumbento.
Nakapasok sila ngunit isang pareng pilipino ang inabutan na si Padre Buenaventura at
nakaluhod at humihingi ng tawad
Ayon kay Padre Buenaventura na kaalis pa lamang ng mga frayle at Guardia Civil na
nagpanakbuhan dahil sa narinig na tugtog ng banda at sa nakitang makapal na kawal na
paparating
20. Dahil sa pangyayari bumuo sila ng bagong estrategia na my layuning
kubkubin ang timog at kanluran na nababakuran ng matibay na hacienda
na may limang ektaria ang laki.
Gaya parin ng unang paraan ng paglusob ang kanilang ginawa kung saan
nauna ang dalawang pangkat at sumunod ang pangatlong pangkat na
nakagapang
Sa paglusob nilang ito ay pinasalubungan sila ng katakot takot na paputok
ng mga guardia civil mula sa torre at gayundin ng mga frayle mula sa
bintana ng hacienda. Nagsanhi ito ng pagkalagas ng maraming kawal at
nagpauntol sa pagsisid.
21. Dahil sa pangyayari ay nagbago ang paraan, nag-isang nanabi at naglibot
sa pader na bato ng hacienda si Genaral Aguinaldo at pinag-aralan ang
mabisang pamamaraan sa ikatatagumpay ng kanilang layunin.
Naisipan nyang ipabutas ang pader ng hacienda sa dakong timog-kanluran
(Sur Oeste) sa tapat ng bodega ng palay, bago, pinabuhusan ng dalawang
latang petrolyo at saka sinindihan. At nilibot ang kalahatan ng kawal na
kubkubin ang mga kalaban ng wala silang malabasan.
23. DAKILANG PARANGAL SA PAGDATING NG SUPREMO
Nang matapos ang masayang pagpapaalaman, ang Supremo at mga kasamahan, ay
sumama na sa Pamunuan ng Magdiwang.
Sa hanay na may siyam na kilometro ang haba, mula sa Noveleta, hanggang sa San
Francisco Malabon, ang lahat halos ng mga bahay ay may mga palamuting balantok na
kawayang kinaskas at pinalamutihan ng sari-saring watawat, tanda ng marangal na
pagsalubong at maligayang bati sa dakilang panauhin.
Isang kilometro pa lamang ang agwat bago dumating sa kabayanan ng San Francisco de
Malabon, ang Supremo Andres Bonifacio, sinalubong agad ng isang banda ng musika at
nang nasa pintuan na ng simbahan at nirupiki ng gayon na lamang ang kampana.
24. Ang malalaking aranya at dambana sa loob ng simbahan ay pawang may
sindi ng ilaw. At ang kurang Tagalog na si Padre Manuel Trias, saka ang
"Pallo," ay naghihintay naman sa mga panauhin sa pintuan ng simbahan, at
pagkatapos ay kumanta ng Te Deum, hanggang sa dambana na kaakbay
ang mga panauhin. Pagkatapos ng ganyang parangal sila'y itinuloy sa
bahay ni Binibining Estefania Potente
Ang Gabinete ng Pamahalaang Magdiwang, ang gumanap ng kanilang
malaon nang inihandang pagpaparangal sa pamamagitan ng isang
kapasiyahan na pagkalooban ang dakilang panauhin, Supremo Andres
Bonifacio, ng pinakamataas na tungkulin sa taguring HARING BAYAN.
25. Ang buong Pamunuan ng kanilang Sanggunian, ay magagarang kasuotan kung
nangagpupulong. Simula sa HARING BAYAN, hanggang sa kahuli-hulihang
Ministro at Capitan General, ay may mga bandang pulang ginintuan nakasakbat
sa kani-kanilang balikat, ito ay marahil nagsisimbolo ng kanilang katayuan
Nang matapos ang ilang araw na parangal sa Supremo at mga kasama, dinalaw
nilang lahat ang labing-dalawang bayang nasasakupan nila bilang paghahanda
sa gagawing pagpipisan ng dalawang Sangguniang Magdiwang at Magdalo
Nangagtalumpati sila at nangaral ng pagka-makabayan at iba pang makagising-
damdaming pangungusap ukol sa Kalayaan.
26. Isang paglalarawan kay Bonifacio
bilang "Ang Haring Bayan"
Sulat kamay mismo ni Bonifacio
ang titulo at lagda na hango sa
"Acta deTejeros"
28. NAGPANIBAGONGTATAG ANG SANGGUNIANG MAGDIWANG
Ang tagumpay ng ating kalayaan sa buong lalawigan ng Kabite ay utang sa pangunguna at
pagsisikap ng dalawang sangguniang bayan, ang Magdalo at Magdiwang.
Sanggunian Magdiwang Magdalo
Lugar kung saan itinatag
Noveleta , inilipat pagkatapos sa
San Francisco de Malabon (Heneral
Trias)
Cavite elViejo
Pinuno Heneral Mariano Alvarez Heneral BaldomeroAguinaldo
Klase ng pamunuan “Makahari” (Monarchico) Republikano
29. Sanggunian Magdiwang Magdalo
Mga bayang
nasasakupan
Noveleta, San Francisco de Malabon,
Rosario,Tanza, Naic,Ternate,
Maragondon, Magallanes, Bailen, Alfonso,
Indang at San Roque
Cavite elViejo, Imus, Dasmariñas,
Silang, Amadeo, Mendez-Nuñez,
Bakood at Carmona
Mga pinuno
Hari ng Bayan – Supremo Andres
Bonifacio
Pangalawang Hari – Heneral Mariano
Alvarez
Ministro Guerra – Kgg. AristonVillanueva
Ministro de Interior – Kgg. Jacinto
Lumbreras
Ministro De Hacienda – Kgg. Diego Mojica
Presidente – Heneral Baldomero
Aguinaldo
Vice-Presidente- Hen. Edilberto
Evangelista
Secretario de Guerra – Hen. Candido
Tirona
Secretario de Interior – Kgg. Felix
Cuenca
Secretario de Hacienda – Kgg.
CayetanoTopacio
Teniente General Abanderado – Emilio
Aguinaldo
31. MALUNGKOT NA BALITA UKOL KAY RIZAL
Nabilanggo si Dr. Jose Rizal sa Puerto Santiago sa Maynila at
pinarusahan na barilin sa ganap na ika-6:00 ng umaga sa ika-30 ng
Disyembre.
Binalak agawin si Dr. Rizal sa araw ng pagbabaril sa kanya.
Ang nabuong paraan para agawin si Dr. Rizal ay ang mga sumusunod:
Atasan agad ng Supremo ang lahat ng kasapi sa katipunan sa Maynila at
paligid ng Maynila, upang abangan at agawin si Dr. Rizal sa oras na
idadaan siyang patungong Bagumbayan.
32. Sampo sa kawal ni General Aguinaldo ang ipagsasama. Sa ganitong
layon ay magpipilit sumingit na makagapang sa hanay ng mga
kalaban sa pagitan ng ng mga black house sa buong magdamag.
Dumating si Don Paciano Rizal at ipinagtapat sa kanya ang planong
pag-agaw kay Dr. Rizal ngunit ito ay hindi sinang-ayunan sa dahilang
upang maiwasan na ang pagdami ng mamamatay.
34. PAGLUSOB SATAGIIK AT PATEROS
Gabi ng ika-31 ng Disyembre, 1896
Magdamag naglakad sa tangkang makatawid sa umaga ng bagong taon
1897, ang gubat at kaparanganan upang lusubin ang kalaban sa simbahan
ngTagiik.
Hindi nangyari ang inaasahang paglusob sa kadahilanang naramdaman ang
ang kanilang pagdating.
Pagkatpos ay lumipat sila upang lusubin ang bayan ng Pateros at
matagumpay nilang napasok ng walang kalaban-laban at napasuko si
Frayle Corcuera at Predikador General ng Kumbento Agustino sa Maynila.
35. Kinaumagahan ng ika-2 ng Enero, 1897
Dumating ang dalawang lantsa ng mga kalaban upang umabuloy sa mga nakakulong sa
Tagiik, subalit wala silang malay na sila ay naabangan at napaputukan kaya dali dali silang
umurong.
Ika-3 ng Enero, 1897
Nanghihina na ang kalaban sa kadahilanang dumadalang na ang putok, di sila masapit ng
abuloy dahil laging nahahadlangan at laging may isang puting panyo ang nilaladlad.
Nang sumapit ang hapon, sa kasawiang palad nakalunsad sa wawa ng napindan, ang
malaking abuloy ng mga Cazadores at Guardia Civil galing Laguna na nagsanhi ng kanilang
pag-urong.
37. PAGLUSOB ATTAGUMAPAY NG MANGHIHIMAGSIK SA PASONG SANTOL
Nang nagliwanag ang silangan, gumapang sa tagiliran ng mga kalaban
kasama ang mga kawal ni Koronel Janolino.
Sumama si Kolumna Yenko at Heneral Garcia sa mga lumusob at pumutok
sa magkabilang tagiliran na nagsanhi ng pag-urong at pagtakbo ng mga
kalaban.
Naagaw nila ang Pasong Santol at nakakuha rin sila ng 5 kahong bala, 29 na
baril at 8 bangkay, kapalit ng 50 buhay na nalagas.
Si Koronel Juan Cailles ay nakiisa mula sa Tanza, hukbo ng Haring Bayang
Bonifacio.
