Çok farklı toprak tiplerine adapte olabilen zeytin bitkisi acaba nasıl gübrelenmeli? Zeytin gübreleme önerileri nelerdir? ayrıntılar http://bit.ly/2PVeD6H

2. ZEYTİNDE GÜBRELEME
TülinPEKCAN
1. GİRİŞ
Çok farklıtopraktiplerine adapte olabilenzeytinbitkisi,toprakderinliği fazlaolmayanyüzeysel
topraklardada yetiştirilebildiğigibi derintoprakyapısınasahipallüvial ve kollovial topraklardaiklim
şartlarının uygunolmasıdurumundaenyüksekverimi verir.
Zeytinliklerimizingenellikle meyilli arazilerde yeralmasıve bakım tedbirlerinintamolarak
uygulanmamasıgibi nedenlerlebeslenme problemlerine sıkrastlanmaktadır.Zeytinağaçlarıdiğer
meyve türlerineoranlaolumsuzkoşullaradahadayanıklıolmaklaberaberbeslenme yetersizliğinden
verimve kalite düşmesigibi sorunlarortayaçıkmaktadır.
Son yıllardazeytinyağınaverilenöneminartmayabaşlamasınedeniile zeytinbahçelerininbakımı
daha dikkatli yapılmaktadır.
2. YAPRAKVE TOPRAKÖRNEKLERİNİN ALINMASI
Çok yıllıkbitkilerde gübre tavsiyesi içinçoğuzamansadece toprakanalizleri yeterli olmamaktadır.Bu
nedenle zeytinağaçlarındanuygunzamandayaprakörneği alınıpanalizyaptırılmalıdır.Bukonuda
yapılançalışmalardazeytinağaçlarındanKasım – Aralık – Ocak aylarındaşekil 1’de görüldüğübiryıllık
sürgünlerinortakısmındaki karşılıklıyaprakçifti örnekolarakalınır.10-20 dekarlıkbirbahçedenbir
yaprak örneği yeterliolduğugibiaynışekildealınabildiği kadarfazlasayıdaki ağacıntacının orta
kısmına gelendallarınkuzey-güney,doğu-batıyönlerindeki sürgünlerdenikişeryaprakalınarakbez
torbayakonulupenkısa zamanda(24 saat) laboratuvaragönderilmelidir.
Şekil 1.Zeytinde YaprakÖrneğininAlınması
Toprak örneği almakiçin,örneklemealanındanzikzakşeklinde alınacaktoprakörnekleri karıştırılarak,
bundantemsili birörnek(10da alan içinbirtemsili örnekalmak) yeterlidir.Arazinintoprakrengi ve
topraktekstürügöz önünde bulundurularakörneklemeünitelerininsınırlarıbelirlenir.Farklıtoprak
tiplerindenalınacakkarmatoprakörneğinde yapılacakanalizleryanıltıcıolur.Buşekildeki toprak
örneklerini ayrıalmakgerekir.Diğermeyvetürlerindeolduğugibibeslenme durumunubelirlemek
amacıyla alınacaktoprak örneklerinin0-30cm, 30-60 cm, 60-90 cm derinliklerdenalınmasıgereklidir.

3. Toprak analizleritopraklarınbesinmaddesi durumuve yaprakanalizleri ileeldeedilensonuçların
yorumlanmasınayardımcıolur.Toprağın kireçyüzdesi,pHdeğeri ve topraktaki yarayışlıfosfor
miktarı,toprağın % kil miktarıve cinsi ile topraktayarayışlıpotasyummiktarıdikkate alınaraktesis
gübrelemesinde kullanılacakgübre miktarıbelirlenir.Özellikleçokkumsal yapıyasahiptopraklarda
magnezyumlugübrelerde tesisgübrelemesiolarakkullanılmaktadır.
Yaprak ve toprak analizsonuçlarıkarşılaştırılarakgübreleme önerisiyapılmalıdır.
3. GÜBRE UYGULAMASI
Zeytinliklerdegübreleme;tesis,üçayrı gelişme dönemi dikkate alınarakve yapraktanolmaküzere 5
sınıfta toplanır.
a. TesisGübrelemesi
b. FidanGübrelemesi
c. Verime YatmaDöneminde Gübreleme
d. Tam VerimDöneminde Gübreleme
e.Yapraktan Gübreleme
Tesisgübrelemesiiki şekilde yapılabilir.Bunlardanbirincisi zeytinfidanlarınınverimçağınagelince
derine ve yanagelebileceği toprakderinliği dikkate alınarakve topraktasu(yağış) ile hareket
kabiliyeti azolanfosforve potasyumlugübrelerinfidandikimindenönce tümalanaserpme olarak
verilmesiveyadikimçukurlarınagübre uygulanmasıdır.
İkincisi zeytintesisikurulmadanönce araziyi temsil edecekşekilde 1-2ayönce toprakörneği 2-3
derinliktenalınmalıdır.Topraktaki besinelementleri durumunagöre tesisgübrelemesinde çiftlik
gübresi,fosforluve potasyumlugübrelerkullanılmalıdır.BununyanındafidandikimçukurlarınapH
durumunagöre kireçleme veyakükürtuygulamalarının,organikmadde durumunagöre organik
gübrelemeninyapılmasıgerekir.Hayvansal kaynaklıorganikgübrelerinyetersizolduğudurumda
fidandikimindensonrasıraaralarına yeşil gübre bitkisi yetiştirilerek,yeşilgübreleme yapılmalıdır.
Fidandönemindebitkinin kökgelişmesiniteşvikeden,ürüne yatmadönemindetopraküstükısmının
iyi gelişmesini sağlayanve tamüründöneminde ise ağaçbaşınaverimdurumunagöre (yağlık,
sofralık,salamuralık) gübrelemeprogramıyapmakgerekir.
Zeytinlerde gübre uygulaması,yağış(miktarıve mevsimsel dağılımı) ve sulama(tavaveyadamla)
durumudikkate alınarakyapılmalıdır.Toprağınyapısına bağlı olarakzeytinbitkisinde kılcal köklerin
yayılı bulunduğutoprakderinliğifarklıolmaktadır.Uygulanacakgübreleri kökbölgesineyakıngelecek
şekilde vermekgerekir.İlkgübre uygulamasısürgünfaaliyetibaşlamadanbiraykadarönce
yapılmalıdır.Bu dönemde fosforve potasyumlugübrenintamamıve azotlugübreninyarısı
uygulanmalıdır.Azotlugübreningeriye kalankısmısulanmayanzeytinliklerdesonyağışlarkesilmeden
önce,sulamayapılanyörelerde ise ilksuöncesi verilmelidir.

4. Şekil 2.Yeni DikilenZeytinFidanınınGübrelenmesi
Tablo1. KlasikYönteme Göre FidanVe Verime YatmaDönemindeki ZeytinAğaçlarınaUygulanacak
Gübre Miktarları (Kacar ve Katkat 1999)
gr/ağaç
BesinMaddesi 1-3 Yaşındaki
Fidanlara
4-6 Yaşındaki
Fidanlara
Ürün Vermeye
BaşlayanFidanlara
Azot(N) 100 100 400-500
Fosfor(P2O5) 100 200 400-500
Potasyum(K2O) 200 250 500
Tablo2. KlasikYönteme Göre TamVerimDönemindeki ZeytinAğaçlarınaUygulanacakGübre
Miktarları (Kacar ve Katkat1999)
gr/ağaç
BesinMaddesi <25 kgürün 25-50 kgürün >50kg ürün
Azot(N)
Fosfor(P2O5) 600-700 700-800 800-1000
Potasyum(K2O) 500-700 750-1050 1000-1250
Yapraktan Gübrelemede DikkatEdilecekNoktalar:
• Makro elementlerinkonsantrasyonu%1’denfazlaolmamalı
• Mikroelementlerinkonsantrasyonu%0.1civarında olmalı
• Sulamaveyayağışsonrası
• Rüzgarsızhavada
• Pülverize halinde
• Sabaherken-akşamüzeri
• Sulamadaniki üçgün sonra

5. • Bazı zirai ilaçlarlakarıştırılabilir
• Önce eritilipsonrailaçlakarıştırılmalıdır.
4. GÜBRELEMEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Gübrelemeye etki edenfaktörleriki başlıkaltındatoplanabilir:
1. Bitki Faktörleri
2. Dış Faktörler
a. İklim
b. Toprak
c. Kültürel Uygulamalar
d. Ekonomi
Yukarıda belirtilendışfaktörleritamamenkontrol altınaalmakmümkündeğildir.Fakatdengeli
gübreleme,gerekli bitki korumaönlemleri,budamave toprakişlemeninbilinçli birşekildeyapılması
ile olumsuzşartlarminimumaindirilebilir.
5. BESİN MADDESİ NOKSANLIKBELİRTİLERİ
5.1. AzotNoksanlıkBelirtileri
• Yaşlı yapraklardanbaşlayangenel sararmaolur
• Gençyapraklarküçük ve ensizolur
• Altve orta kısımlarda yaprakdökümüolur
• Vegetatifgelişme gerilerken,generatif faaliyethızlanır
• Ürün miktarıda önemli düzeydeazalır
• Dallarınkırılmaya karşı direnci azalır
• Sürgün,somakve çiçekoluşumuazalır
• Bodurbüyüme olur
• Kök/gövde oranıartar
• Kökleruzun,ince ve azdallanmıştır
• Çiçekve meyve dökümüolur

6. • Meyvelerdeetoranındave yağ miktarındaazalmaolur
• Hasat zamanının gecikmesinenedenolur
5.2. FosforNoksanlıkBelirtileri
• Yapraklarkoyuyeşil renkalır
• Yaprak gelişimi,yaprakyüzeyalanıve yapraksayısıazalır
• Yapraklarzamanındanönce dökülür
• İnce dallarüzerinde kısaboğumaraları ve bakırlaşmışrenkgörülür
• Kök/gövde fosfororanıartar
• Kök/gövde kuruağırlıkoranı azalır
• Saçak köklerzayıf gelişir
• Geç çiçekaçar ve çiçeksayısı az olur
• Meyvelerküçükolur
• Meyve tutumuolumsuzetkilenir
5.3. PotasyumNoksanlıkBelirtileri
• Yaşlı yapraklarınuç kısmında klorozve nekrozlargörülür
• Yapraklaroldukçaküçükve cılız kalır
• Turgor basıncı düşerve ağaçlar gevşekdokuluolur
• Ksilemve floemiletimborularınınoluşumugeriler
• Ağaçlardabüyüme geriler
• Kökbüyümesi olumsuzetkilenir
• Meyve kabuklarıincelirve meyvelerküçülür
• Meyvede etoranıve yağ miktarındaazalma olur
• Meyvelerolgunlaşmadandökülür
• Soğuğa,kuraklığa,hastalıkve zararlılara karşı dayanıklılıkazalır

7. Resim1. Yaprakta PotasyumNoksanlıkBelirtisi
5.4. DemirNoksanlıkBelirtileri
• Noksanlıkgençyapraklardave özellikle sonçıkanyapraklardagörülür
• Damar aralarında sararma şeklindeortayaçıkar
• En tipiközelliği enince damarlarınbileyeşilkalması,damararalarınınsarıya dönmesidir
5.5. ÇinkoNoksanlıkBelirtileri
• Gençyapraklardadamar araları açık yeşil,sarıve beyazadöner
• Yapraklardaküçülme ve şekil bozukluklarıolur
• İlkbahardasürgünuçlarındarozetleşmegörülür
• Topraküstü organlarındabüyüme azalır
• Kökdaha fazlabüyürve kök salgılarıartar
• Genel olarakbodurbüyüme olur
5.6. Bor NoksanlıkBelirtileri
• Gençyapraklardayaprak ucundanbaşlayantersV şeklinde klorozve nekrozlar

8. görülür
• Noksanlığınileri aşamasındaolgunyapraklardadamararası klorozgörülür
• Yapraklardaküçülme,büzülme,kalınlaşmave kıvrılmaoluşur
• Yapraklardarozetleşme oluşur
• Yaprak ayasındaşekil bozukluğugörülür
• Yapraklarerkendendökülür
• Boğumaraları kısalır
• Sürgünucundakurumalarolurve lateral büyüme gerçekleşir
• Sürgünlerde ve gövdedebodurlaşmaolur
• Dallarkuru,gevrekbiryapı alır ve yaprağını dökmüşdallarortayaçıkar
• Ağaç çalılaşmışbirgörünümalır
• Büyüme yavaşlar
• Tomurcuk,çiçekve meyve oluşumuengellenir
• Meyvelerdeşekil bozukluğugörülür
• Verimdüşer
Resim2. Meyvede BorNoksanlıkBelirtisi