การตาย

1. วิชาหลักพยาธิวิทยา
505345
น.สพ.สมพงศ์ วงษ์มา

2. เนื้อหา
บทที่ 1 บทนา
บทที่ 2 การบาดเจ็บของเซลล์
บทที่ 3 การเสื่อมสภาพของเซลล์
บทที่ 4 การตายของเซลล์
บทที่ 5 การอักเสบ
บทที่ 6 การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ
บทที่ 7 ระบบป้องกันอันตรายของร่างกาย
บทที่ 8 อิมมูนพยาธิวิทยา
บทที่ 9 เนื้องอก
บทที่ 10 มะเร็ง

3. บทที่ 1
บทนา
พยาธิวิทยา (Pathology) หมายถึง การศึกษาการเปลี่ยนแปลงใน
ร่างกายเมื่อเกิดโรค(disease) หรือ พยาธิสภาพที่เกิดขึ้นในร่างกาย
ของคนหรือสัตว์เมื่อเกิดโรค ในการศึกษาเรื่องราวของโรคที่เกิดขึ้นจึง
จาเป็นต้องเรียนรู้ถึงสาเหตุ(etiology) พยาธิกาเนิด
(pathogenesis) อาการ(sign)และรอยโรค(lesions) รวมทั้ง
การเปลี่ยนแปลงของร่างกายที่เกิดขึ้นตามมาจากโรคทั้งทางกายวิภาค ทาง
สรีรวิทยาและทางเคมี

4. คาศัพท์ทางพยาธิวิทยา
•โรค (disease) คือ สภาพที่ร่างกายไม่สามารถรักษาสภาพสมดุลได้ คือ
มีความผิดปกติทั้งร่างกายและจิตใจ
•สุขภาพ (health) คือ สภาพปกติของร่างกายและจิตใจ คือทุกส่วน
ของร่างกายทางานโดยปกติมีการตอบสนองได้ดีต่อสภาพแวดล้อม
ต่างๆ อย่างมีประสิทธิภาพและมีสมดุลไว้ได้อย่างปกติเรียกว่า ภาวะ
ธารงดุล (homeostasis)
•สาเหตุของโรค (etiology) คือ การศึกษาถึงสาเหตุที่ทาให้เกิดโรค
หรือ พยาธิสภาพขึ้นในร่างกายสัตว์โดยทั่วไป จาแนกออกเป็น ตัวการ
ทางกายภาพ ทางเคมี ทางโภชนาการ และตัวการที่มีชีวิต เช่น
แบคทีเรีย ไวรัส เชื้อรา โปรโตซัว ริคเกตเซีย เป็นต้น

5. คาศัพท์ทางพยาธิวิทยา(ต่อ)
•พยาธิกาเนิด (pathogenesis) หมายถึง กระบวนการของโรค ซึ่งทาให้เกิด
การเปลี่ยนแปลงในร่างกายเริ่มตั้งแต่เป็นโรค จนถึงระยะสุดท้าย คือ หายขาดจากโรค ตาย
หรือ เป็นตัวนาโรค(carrier)
•อาการ (signs) คือ การเปลี่ยนแปลงของร่างกายที่สามารถตรวจสอบพบความ
ผิดปกติในร่างกายได้ ถึงแม้ว่าจะเป็นในระดับเซลล์
•กลุ่มอาการ (symptoms) เป็นความผิดปกติของร่างกายในระดับอวัยวะ และ
ระบบซึ่งสามารถสังเกตหรือมองเห็นได้
•รอยโรค (lesions) เป็นการเปลี่ยนแปลงของเซลล์หรือเนื้อเยื่อที่อยู่ในพยาธิสภาพ
ซึ่งสามารถสังเกตุเห็นได้ด้วยตาเปล่า(macroscopic) หรือเห็นได้โดยอาศัย
กล้องจุลทรรศน์ (microscope) เช่น กลุ่มวัณโรค หรือ ฝีหนอง ปอดอักเสบ
เป็นต้น

6. คำศัพท์ทำงพยำธิวิทยำ(ต่อ)
-รอยโรคจาเพาะ (pathognomonic lesion) หมายถึง รอยโรค
ที่เกิดขึ้นเป็นลักษณะเฉพาะของโรค ซึ่งไม่พบในโรคอื่นมีประโยชน์ช่วยการ
วินิจฉัยโรคได้เป็นอย่างดี
-การชันสูตรโรค (diagnosis) เป็นขั้นตอนการพิสูจน์สัตว์ป่ายที่เป็น
โรค(disease) โดยอาศัยข้อมูลจากอาการ(signs) กลุ่มอาการ
(symptoms) สาเหตุแท้จริง(etiology) การชันสูตรซาก
(necropsy หรือ autopsy) รอยโรค(lesions) และ ข้อมูลทาง
พยาธิคลินิค
-การชันสูตรซาก (necropsy หรือ autopsy) หมายถึง การผ่า
ชันสูตรโรคในสัตว์ที่ตาย อย่างเป็นระบบระเบียบ
-การตรวจชิ้นเนื้อจากสัตว์ป่วย (biopsy) คือ การตรวจชิ้นเนื้อที่ตัดเอา
มาจากตัวสัตว์ขณะที่ยังมีชีวิตอยู่

7. คำศัพท์ทำงพยำธิวิทยำ(ต่อ)
-การพยากรณ์โรค (prognosis) เป็นการพยากรณ์โรคโดยคลินิกแพทย์ ว่าโรคจะ
มีความรุนแรงมากขึ้นหรือลดลงอย่างไร ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ในการวางแนวทางรักษา การ
สิ้นสุดของโรค (result) อาจแบ่งได้ 3กรณีคือ การหายขาดจากโรค
(recovery) การหายจากโรคแต่พิการ ( invalidism) หรือ ตาย
(somatic death)

8. การจาแนกวิชาพยาธิวิทยา
หลักพยาธิวิทยาหรือพยาธิวิทยาทั่วไป
พยาธิวิทยาเฉพาะระบบ
พยาธิวิทยาคลินิก
พยาธิวิทยาของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
สรีรพยาธิวิทยา
พยาธิวิทยาเกี่ยวกับการทดลอง
ศัลยพยาธิวิทยา

9. องค์ประกอบที่จะต้องศึกษาในรายวิชาหลักพยาธิวิทยา
• สาเหตุของโรค(Etiology)
• พยาธิกาเนิดของโรค(Pathogenesis)
• วิการรอยโรค(Lesion)
•ลักษระการเปลียนแปลงทางชีวเคมีเมื่อเกิดโรค(Pathologic
Biochemistry)
•อาการของโรคเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงทางพยาธิวิทยา(Sign or Symptom)
•ผลของการเปลี่ยนแปลงทางพยาธิวิทยา(Termination of Pathological
changes)
•การวินิจฉัยโรค(Diagnosis)
•การพยากรณ์โรค(Prognosis)

10. Etiology or Causes of disease
1.สาเหตุโน้มนา (predisposing causes)
1.1. สาแหตุทางพันธุกรรม (genetic causes)
1.2. วิรูปของอวัยวะที่ไม่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
Agenesia หรือ Aplasia= ไม่มีพัฒนาการของอวัยวะ
Hypoplasia = ขนาดของอวัยวะเล็กกว่าปกติ
Atresia = การตีบตันของอวัยวะที่เป็นท่อ
Fissure = ลักษณะช่องโหว่ โดยมักเกิดที่แนวกลางของลาตัว
Fusion = การรวม หรือติดกันของอวัยวะที่เป็นคู่ เช่น ไต
Displacement = อวัยวะอยู่ผิดที่
ฯลฯ.

11. 2. สาเหตุที่แท้จริง (exciting causes)
2.1 สาเหตุทางกายภาพ (Physical cuses)
2.1.1 การกระทบกระแทก
• contusion
• abrasion
• erosion
• laceration
• compression
2.1.2 กระแสไฟฟ้ า
2.1.3 อุณหภูมิ (temperature)
• ความร้อน (thermal burn)
• ความเย็น (hypothermia)

12. 2.1.4 กัมมันตภาพรังสี (radiation injury)
2.2. สาเหตุทางเคมี (chemical causes)
2.2.1 สารอนินทรีย์เคมี
2.2.2 สารอินทรีย์เคมี
2.2.3 ภาวะขาดอาหาร (nutritional deficiency)
พยาธิกาเนิด(Pathogenesis)
พยาธิกาเนิด หมายถึง กระบวนการหรือกลไกดาเนินการเปลี่ยนแปลง
ต่างๆเมื่อเกิดโรค ตลอดทั้งปัจจัยต่างๆ ซึ่งเกี่ยวพันกับการทาให้เกิดโรค นับตั้งแต่
เริ่มแรกจนกระทั่งสิ้นสุด ซึ่งอาจหายขาดจากโรค หรือหายจากโรคแต่พิการหรือตาย
ไป

13. วิการรอยโรค(Lesion)
วิการรอยโรค คือ ลักษณะการเปลี่ยนแปลงของเซลล์หรือเนื้อเยื่อ
เนื่องจากผลของการเกิดโรค ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงด้วยเหตุผลของ
อันตรายมากระทบโดยตรง เช่น บาดแผลถูกมีดบาด หรือเกิดจากผลของ
ปฏิกิริยาตอบโต้ต่ออันตรายที่มากระทบร่างกายเอง เช่น บาดแผลถูกมีดบาด
หรือเกิดจากผลของปฏิกิริยาตอบโต้ต่ออันตรายที่มากระทบร่างกายเอง เช่น
โรคภูมิแพ้ต่างๆ เป็นต้น

14. การเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีเมื่อเกิดโรค (Pathologic
biochemistry)
biochemistry คือ ลักษณะการเปลี่ยนแปลงของส่วนประกอบทางชีวเคมี
ของของเหลวหรือเนื้อเยื่อเมื่อร่างกายเกิดโรค ดังเช่น สารบางชนิดที่ควรจะถูกกรอง
จากเลือดแล้วขับออกทางปัสสาวะ แต่กลับคั่งค้างอยู่ในเลือด เมื่อไตเกิดโรคไม่สามารถ
ทาหน้าที่ได้ตามปกติ (เช่น Urea, Creatinine) เราตรวจดูการเปลี่ยนแปลง
ปริมาณสารชีวเคมีเหล่านี้ในเลือดเพื่อนามาใช้แปลผลตีความ ประเมินการเกิดโรคของไต
ได้ ซึ่งการศึกษาในลักษณะนี้คือ การศึกษาในเชิงพยาธิคลินิกวิทยานั้นเอง

15. อาการแสดงออกของโรค(Clinical sign or Symptom)
Clinical sign or Symptom คือ ลักษณะอาการแสดงออกมาของโรค
ให้สังเกตได้ ตัวอย่างเช่น เมื่อเกิดวิการกระดูกขาหัก จะมีอาการเจ็บปวด ยืน เดิน ไม่ได้
หรือเกิดวิการการอักเสบของทางเดินหายใจส่วนต้น อาทิ เป็นหวัดจะมีอาการน้ามูกไหล
เป็นต้น
อาการของโรคนอกจากจะขึ้นกับชนิดของโรคแล้วยังขึ้นกับระยะของโรค
(Phase of disease) ว่าเป็นแบบเฉียบพลัน(Acute) หรือเรื้อรัง
(Chronic) และตาแหน่งเนื้อเยื่อที่เกิดโรค
บางกรณีเป็นอาการของโรคใดโรคหนึ่งซึ่งแสดงอาการป่วยออกมาได้หลายอาการ
เรียกว่า “กลุ่มอาการของโรค (Syndrome)”

16. ผลสิ้นสุดของโรค (Result or Termination)
1. การหายจากการเป็นโรค (Recovery)
2. การหายจากโรคแต่พิการ (Invalidism)
3. การตาย (Death)
การวินิจฉัยโรค (Diagnosis)
การวินิจฉัยโรค (Diagnosis) คือการสรุปความเห็นว่าอาการเจ็บไข้ได้ป่วย
นั้นคือโรคอะไรโดยอาจมีลักษณะเป็นแบบ Definitive diagnosis หมายถึงการ
วินิจฉัยจาเพาะเจาะจงลงไปว่าเป็นโรคใดโรคหนึ่ง

17. การพยากรณ์โรค (Prognosis)
การพยากรณ์โรค (Prognosis) คือการประมาณผลการสิ้นสุดของ
โรคว่าจะลงเอยเช่นใด เพื่อเป็นประโยชน์ในการวางแนวทางในการรักษา การสิ้นสุดของ
โรคอาจสิ้นสุดได้ 3 กรณีคือ การหายขาดจากโรค (Recovery) การหายจาก
โรคแต่พิการ (Invalidism) หรือตาย (Somatic death) คือการเกิด
โรครุนแรงหรือร่างกายอ่อนแอมากจนเสียชีวิตจากโรคนั้นๆ

18. วิธีการแพร่ของเชื้อโรค (mode of transmission)
1. การติดต่อโดยตรง (direct contact)
1.1 ทางอวัยวะเพศ
1.2 ทางผิวหนัง
1.3 ทางบาดแผล
1.4 ทางหายใจ
2. การติดต่อจากแม่ไปยังลูก (congenital transmission)
2.1 ผ่านจากแม่มาทางไข่ (transovarian)
2.2 ติดต่อผ่านทางรก (transplacenta)
2.3 ติดต่อโดยทางน้านม (transmammarian)

19. 3. การติดต่อโดยทางอ้อม (indirect contact)
4. การติดต่อโดยแมลงเป็ นพาหะ (arthropod vector)
4.1 แมลงเป็นตัวนาอย่างเดียว เช่น โรค anthrax
4.2 เชื้อโรคเพิ่มจานวนในตัวพาหะด้วย เช่น เชื้อริกเกตเซีย
4.3 เชื้อโรคถ่ายทอดไปยังลูกหลานของตัวพาหะด้วย เช่น โรค babesiosis
4.4 ส่วนหนึ่งของวงจรชีวิตเจริญอยู่ในพาหะ เช่น วงจรชีวิตของเชื้อที่ทาให้เกิดโรค
Surra เจริญอยู่ในแมลงวัน

20. ปั จจัยที่มีผลต่อความไวหรือความต้านทานโรค
1. การต้านทานการผ่านเข้าของเชื้อโรค
1.1 ผิวหนัง
1.2 ทางเดินอาหาร
1.3 เยื่อชุ่มตา
1.4 ทางเดินหายใจ
1.5 ท่อปั สสาวะ
2. การอักเสบและการตอบสนองทางอิมมูน
2.1 เชื้อโรคที่เจริญภายนอกเซลล์ มีแนวโน้มเกิดหนอง (suppurative
response)
2.2 เชื้อโรคที่เจริญภายในเซลล์ ปฏิกริยาการอักเสบมีแนวโน้มเป็นแบบเรื้อรัง
และเกิด granulomatous lesion

21. การตอบสนองทางอิมมูน เป็น defense ที่สาคัญต่อการติดเชื้อโดย
antibody จะมีผลดังนี้
– ทาให้เชื้อโรคมีโอกาสถูกเก็บกินมากขึ้น (opsonized
organism)
– ทาให้ขบวนการเก็บกินเกิดได้ดีขึ้น (facilitate
phagocytosis)
– ทาให้สารพิษและตัวรับเสื่อมสภาพ (inactivate toxin และ
surface receptor)
– กระตุ้น complement (activate complement) ทาให้
เชื้อโรค หรือเซลล์ที่ติดเชื้อเกิด lysis และ ผลิต chemotactic factor ทาให้
เกิดการอักเสบ

22. จุลชีพมีกลไกต่อสู้ host defense ได้หลายวิธี เช่น
– เปลี่ยนแปลง antigen ของจุลชีพ (modification of
parasitic antigen)
- สภาวะกดภูมิคุ้มกัน(immunosuppression) ทาให้มีความ
เสี่ยงต่อการติดเชื้อมากขึ้น
- ยับยั้งการตอบสนองทางอิมมูน เช่น Hemophilus
influenza และ Streptococcus pneumoniae สร้าง
enzyme ไว้ใช้ตัดโมเลกุลของ IgA

23. 3. ขวนการเก็บกินและฆ่าเชื้อโรค(Phagocytosis and
microbicide)
• เซลล์ที่มีหน้าที่นี้คือ neutrophil และ macrophage
• เชื้อโรคมีความสามารถในการหลีกเลี่ยง phagocytosis ได้หลายทาง
ดังต่อไปนี้
-ผลิตสารทาให้เกิด degranulation ของ lysosome ซึ่งทาให้
เซลล์ตาย
-หลั่งสารยับยั้ง chemotactic migration เช่น
streptolysin
-ยับยั้งขบวนการโอบล้อม(engulfment) ของ phagocytes
-surface component ของเชื้อแบคทีเรียบางตัว เช่น
Streptococcus spp. มี M protein ซึ่งต้านทานขบวนการเก็บกิน
ได้

24. 4. สารอาหารและความต้านทานเชื้อโรค(nutrition and
resistance to infection)
- ภาวะขาดอาหารทาให้การสร้าง antibody และ cell-mediated
immunity ลดลง
5. ผลของพันธุกรรมต่อความไวของโรค (Genetic influence
on susceptibility to disease )
- เช่น แบคทีเรียที่มีแคปซูล ถ้าเกิดความผิดปกติทางพันธุกรรมแล้วแคปซูล
หลุดออกไป ก็จะทาให้ความรุนแรงหมดไปด้วย
6.อายุของสัตว์ (Age of host)
- เช่น canine herpes virus infection เกิดในลูกสุนัขเล็ก
7. ผลจากสิ่งแวดล้อม (Environmental effect)
- ความแห้ง ความเย็นของอากาศหรือแอมโมเนียที่สะสมในคอก มีผลต่อ
mucociliary apparatus