Act12
- 2. พื้นที่ต้นแบบของกิจกรรม : เทศบาลตำ�บลเชียงเครือ จังหวัดสกลนคร ที่มาของกิจกรรม ตำ�บลเชียงเครือ มีประเพณีเลี้ยงผีหมอสืบทอด ต่อเนื่องมานานปีของชุมชน ซึ่งเกิดจากความเชื่อและ ความศรัทธาของชาวบ้านที่มีมาหลายชั่วอายุคน โดย เชื่อว่าการเลี้ยงผีที่เคารพนับถือเป็นการบำ�บัดรักษา ผู้ป่วย หากไม่จัดงานเลี้ยงผีประจำ�ปีขึ้น หลายคนเชื่อ ว่าคนในหมู่บ้านจะล้มป่วยลง และเสียชีวิตโดยไม่ทราบ สาเหตุและถือเป็นการแก้เคล็ดด้วย บุคคลผู้ทำ�หน้าที่ ให้การบำ�บัดรักษาผู้ป่วยในชุมชน เรียกว่า “หมอพื้น บ้าน” หรือ “หมอเหยา” ผู้เลื่อมใสศรัทธาต่างร่วม พิธีไหว้ผีในเดือนสามของทุกปี มีการไหว้ผีหมอและ การฟ้อนเล่นเต้นระบำ� เพื่อบูชาผีหมอ ชาวบ้านที่เข้าร่วมส่วนใหญ่จะ รวมกันฟ้อนรำ�อย่างสนุกสนาน บางรายถึงแม้อายุมาก แต่ก็มีเรี่ยวแรงฟ้อนรำ�ได้นานหลายชั่วโมง บางรายก็ ฟ้อนไปโดยไม่มีสติและไม่เกิดอาการเหน็ดเหนื่อยแต่ อย่างใด ท่ารำ�ต่างๆ เป็นการแสดงความเคารพผีที่ตน นับถือ พิธีกรรมเหล่านี้เป็นการออกกำ�ลังกายทางอ้อม และเป็นการบำ�บัดรักษาโรคที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและ วัฒนธรรมของชาวบ้าน จึงทำ�ให้หมอพื้นบ้านยังคงให้ บริการและดำ�รงอยู่เป็นที่เชื่อถือ ศรัทธาและเป็นที่พึ่ง ของประชาชน ปัจจุบันวิถีชีวิตของคนในสังคมมีการ แข่งขันเพื่อการอยู่รอดในชีวิต และการเรียนรู้เทคโนโลยี สมัยใหม่เพื่อสร้างความสะดวกสบายให้กับตนเองและ ครอบครัว ซึ่งความเจริญก้าวหน้าดังกล่าวทำ�ให้คนมี การเคลื่อนไหวร่างกายน้อยลง จึงเป็นบ่อเกิดที่สำ�คัญ ของโรคภัยต่างๆ มากมาย ล้วนเกิดจากพฤติกรรมของ คนที่ไม่ใส่ใจในการดูแลสุขภาพของตนเอง ครอบครัว และสังคม ซึ่งการออกกำ�ลังกายเป็นการเคลื่อนไหว และออกแรงส่วนต่างๆ ของร่างกายเพื่อเสริมสร้าง สุขภาพให้แข็งแรงยิ่งขึ้น เทศบาลตำ�บลเชียงเครือจึง มีแนวคิดที่จะเอาประเพณีในท้องถิ่นเข้ามาประยุกต์ ใช้ในการออกกำ�ลังกายโดยใช้ท่ารำ�ผีหมอมาประยุกต์ เป็นท่าเต้นแอโรบิคเพื่อเป็นการส่งเสริมสุขภาพของ ประชาชน แนวทางดำ�เนินกิจกรรม การดำ�เนินกิจกรรมส่งเสริมการออกกำ�ลังกาย แบบแอโรบิคประยุกต์รำ�ฝีหมอพื้นบ้านนี้ ริเริ่มด้วย การศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เป็นความเชื่อดั้งเดิมของ ของประชาชนในพื้นที่ ทั้งนี้หลังจากได้รับการพิจารณา อนุมัติงบประมาณจากส่วนกลาง ก็ได้มีการจัดประชุม กับผู้ที่เกี่ยวข้องเพื่อหารือแนวทางและรูปแบบที่เหมาะ สมกับการดำ�เนินการ ต่อมาจึงได้เริ่มดำ�เนินการค้นหา ผู้รู้หรือปราชญ์ท้องถิ่นเพื่อถ่ายทอดและให้ความรู้เกี่ยว กับการนำ�วัฒนธรรมดังกล่าวมาใช้เพื่อการออกกำ�ลัง กาย เมื่อได้บุคคลที่จะมาเป็นผู้ถ่ายทอดแล้วจึงได้จัด ให้มีการประชุมเพื่อสร้างข้อตกลงร่วมกันอีกครั้ง เมื่อ ได้ข้อสรุปเพื่อการดำ�เนินงานจึงได้เริ่มจัดกระบวนการ สร้างแกนนำ�ในชุมชนเพื่อเป็นผู้ขับเคลื่อนกิจกรรมใน ระดับหมู่บ้าน และเมื่อประชาชนเกิดความพร้อมจึงได้ มีการจัดประกวดเต้นแอโรบิคประยุกต์รำ�ผีหมอพื้นบ้าน ในการแข่งขันกีฬาประจำ�ตำ�บล จุดเด่นของกิจกรรม นี้คือ ได้มีการตรวจทดสอบสมรรถภาพร่างกายของผู้ เข้าร่วมกิจกรรมทั้งก่อนและหลัง เพื่อใช้ในการเปรียบ เทียบให้เห็นถึงผลที่เกิดขึ้นจากการออกกำ�ลังกาย เป้าหมาย : 1. เพื่อนำ�เอาศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นมาประยุกต์ ใช้ให้เกิดประโยชน์ด้านสุขภาพ 2. เพื่อให้เกิดการกระตุ้นเผยแพร่การออกกำ�ลัง กายแนวใหม่สู่ชุมชน 3. เพื่อให้เกิดการยอมรับ ความร่วมมือ ความ สามัคคีของคนในชุมชนและสามารถนำ�ไปใช้ได้อย่าง ยั่งยืน 4. จัดให้มีกิจกรรมด้านส่งเสริมสุขภาพที่เป็น ประโยชน์และสอดคล้องกับวัฒนธรรมประเพณี ท้องถิ่น ประโยชน์ 1. ประชาชนมีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง 2. เกิดการถ่ายทอดและการออกกำ�ลังกาย แนวใหม่ของท้องถิ่น 3. ประชาชนมีการจัดกิจกรรมด้านส่งเสริมสุขภาพ และกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ด้านสุขภาพที่สอดคล้อง กับวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น ตลอดจนมีส่วนร่วม ในการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น แอโรบิครำ�ผีหมอพื้นบ้าน
- 3. ระยะเวลาที่ใช้ : ประมาณ 20 นาที คุณสมบัติของผู้เล่น : เยาวชน ประชาชนทั่วไป และ ผู้สูงอายุ จำ�นวนผู้เล่น : ไม่จำ�กัดจำ�นวน กติกา : - อุปกรณ์ที่ใช้ : เพลงดนตรีประกอบการออกกำ�ลังกาย เครื่องแต่งกาย : - ขั้นตอนการออกกำ�ลังกาย การอบอุ่นร่างกาย เพื่อเป็นการวอร์มร่างกายให้ พร้อมก่อนการออกกำ�ลังกายซึ่งมีทั้งหมด 6 ท่า 1. ท่าอบอุ่นร่างกาย ย่ำ�เท้าอยู่กับที่ (มาร์ชชิ่ง) เป็นท่าจัดแถวและเตรียมความพร้อมก่อนอบอุ่นร่างกาย 2. ท่าบริหารต้นคอ ท่ายืนเท้าเอว ปลายเท้า ห่างกันในระดับไหล่ บริหารบริเวณต้นคอ โดยการ ก้มหน้า เงยหน้า หันหน้าทางซ้าย และขวา ปลาย เท้าแขย่งเท้าซ้าย-ขวา สลับกัน 3. ท่าไหว้ ยืนตรง ปลายเท้าทั้งสองข้างห่างกัน ในระดับไหล่ ปลายเท้าแขย่งเท้าซ้าย-ขวา สลับกัน ยกมือพนมระดับอก (รูปที่ 3.1) เลื่อนขึ้นระดับคาง (รูปที่ 3.2) ต่อไปที่คิ้ว ยกแขนขึ้นเหนือศีรษะ (รูปที่ 3.3) ลดมือลงมาที่ระดับคาง ลดมือลงที่ระดับอก ลด มือลงที่ระดับเอวมือที่พนมแบออกให้มือซ้ายและขวา ชิดกัน (รูปที่ 3.4) ยื่นมือไปข้างหน้าแบมือ (รูปที่ 3.5) 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4. ท่าส่วย ปลายเท้าแขย่งเท้าซ้าย-ขวา สลับ กัน แขนขวาและแขนซ้ายยืดออกไปด้านข้าง หงาย มือ ทำ�สลับซ้าย-ขวา 5. ท่ากินรี ยกมือข้างขวาไปด้านข้างวาดขึ้นเหนือ ศีรษะ หมุนไหล่ลงทางด้านหลัง มือแบ มือข้างซ้าย ไว้ข้างลำ�ตัว ขณะวาดมือขึ้น ย่อเข่ายุบตัวขึ้น-ลง 85
- 4. 6. ท่ายัก แยกขางอเข่า ด้านขวา (รูปที่ 6.1) มือทั้ง 2 ข้างตั้งวงด้านขวาในระดับเอว ผลักออก (รูปที่ 6.2) ยกมือทั้ง สองข้างขึ้นตั้งวงระดับศีรษะ ผลักออก (รูปที่ 6.3) ออกกำ�ลังกายต่อเนื่อง เป็นท่าออกกำ�ลังกายประกอบ เพลง โดยการนำ�ท่ารำ�มา ประยุกต์เป็นท่าเต้นออกกำ�ลัง กาย ซึ่งมีทั้งหมด 8 ท่า 1. ท่าหว่านข้าว เหวี่ยง มือในท่าหว่านข้าวสลับซ้ายขวา ยกมือหว่านระดับอก และเหนือ หัว โยกตัวซ้าย-ขวา 2. ท่าเป่าแคน ยกเท้า ไปด้านข้างในจังหวะก้าว-ชิด 3 จังหวะมือยกขึ้นแสดงท่า เป่าแคน 3. ท่าตีฉาบ ย่ำ�เท้าอยู่กับที่ มือทั้งสองข้างตีเข้าหากันใน ลักษณะการตีฉาบ 86
- 5. 4. ท่าตีกลองเส็ง ใช้มือตีกลองสลับ ซ้าย-ขวา 6 จังหวะ ตบมือ กางขายกขา ข้างซ้ายไปข้างหลัง มือสองข้างชูขึ้นเหนือ ศีรษะแล้วกลับไปท่าตีกลอง 6 จังหวะ 5. ชกมวย กำ�หมัดงอศอกเข้าชิดอก เอียงข้างลำ�ตัวแล้วปล่อยหมัดในท่าชกลม เอียงตัวสลับกันซ้าย-ขวา 6. ท่าเล่นน้ำ� ก้าวเท้าไปข้างลำ�ตัว ก้าว-ชิด มือทั้ง สองข้างยกแตะอก แสดงท่าวิดน้ำ�เข้าหาตัว แล้วยกมือ ทั้งสองข้างชูขึ้นเหนือศีรษะ 87
- 6. 7. ท่าพายเรือ ก้าวขาในท่าเกรพวาย (Grapevine) มือทั้งสองข้างกำ�และหมุน แขนเป็นวงกลมไปตามจังหวะเท้าที่ก้าว 8. ท่าตำ�ข้าว ย่ำ�เท้าอยู่กับที่ (มาร์ช ชิ่ง) ยกมือทั้งสองข้างกำ�ในย่อตัวลงแสดง ท่าตำ�ข้าว ผ่อนคลายกล้ามเนื้อให้สู่ปกติ เป็นท่า วอร์มหลังการออกกำ�ลังกาย เพื่อเป็นการ ปรับสมดุลร่างกายหลังจากการออกกำ�ลัง กายแล้วซึ่งมีทั้งหมด 5 ท่า 1. ท่าช้อนฮวก ย่อตัวและยุบตัวขึ้น-ลง ยกมือทั้งสองข้างไปด้านหน้า กำ�มือแสดง ท่าใช้สวิงจับปลา ไปทางขวาแล้วย้ายมา ทางซ้าย 2. ท่าลอบตบ ก้าวเท้าขวาไปด้านข้าง เท้าซ้ายตามชิด มือทั้งสองข้างตั้งวงระดับ เอว จังหวะที่สองยกขึ้นตั้งวงเหนือศีรษะ 88
- 7. 3. ท่ากินรี ยกมือข้างขวาไปด้านข้าง วาดขึ้นเหนือศีรษะ หมุนไหล่ลงทางด้าน หลัง มือแบ มือข้างซ้ายไว้ข้างลำ�ตัว ขณะ วาดมือขึ้น ย่อเข่ายุบตัวขึ้น-ลง 4. ท่าส่งกระทง ยกมือพนมระดับ อก (รูปที่ 4.1) แบมือทั้งสองข้างในระดับ เอว ดันทั้งสองมือออกจากลำ�ตัว 2 จังหวะ (รูปที่ 4.2) ยกมือทั้งสองข้างขึ้นเหนือศีรษะ (รูปที่ 4.3) 5. ท่าลาแม่ครู ยืดแขนทั้งสอง ข้างไปข้างหน้ามือประสานกันในระดับอก (รูปที่ 5.1) งอข้อศอกพนมมือไหว้ (รูปที่ 5.2) แล้วกางแขนออกด้านข้าง (รูปที่ 5.3) 89
- 8. 90