2. Քիմիական տարրերի տարածվածությունը
բնության մեջ
Քիմիական տարրերից երկրակեղևում առավել
տարածված են թթվածինը և սիլիցիումը։ Այդ
տարրերն ալյումինի, երկաթի, կալցիումի, նատրիու
մի, կալիումի, մագնիումի, ջրածնի ու տիտանի հետ
կազմում են երկրակեղևի զանգվածի ավելի քան
99 %-ը, իսկ մյուս տարրերին մնում է 1 %-ից
պակաս զանգված։ Ծովի ջրում թթվածնից ու
ջրածնից բացի, որ մտնում են ջրի կազմի մեջ, մեծ
չափով պարունակվում են այնպիսի տարրեր,
ինչպիսիք
են՝ քլոր, նատրիում, մագնիում, ծծումբ, կալիում,
բրոմ և ածխածին։ Երկրակեղևում քիմիական
տարրի միջին պարունակությունը կոչվում է
կլարկային թիվ կամ տարրի կլարկ։
3. Քիմիական տարրերի
տարածվածությունը տիեզերքում
Տիեզերքում առավել տարածված
տարրը ջրածինն է, որին
հաջորդում է հելիումը։
Տիեզերքում քիմիական
տարրերի և նրանց իզոտոպների
հարաբերական
տարածվածությունների
ուսումնասիրությունը կարևոր
աղբյուր է միջուկային
սինթեզների գործընթացների
և Արեգակնային համակարգի ու
երկրային մարմինների
էվոլյուցիայի վերաբերյալ
տեղեկությունների համար։
4. Քիմիական տարրերի
տարածվածությունը երկրակեղևում
Երկրակեղևում տարրերի
պարունակությունը տարբերվում է
Երկրում տարրերի
պարունակությունից, որպես
ամբողջություն, քանի որ Երկրի
կեղևի, մանթիայի ու միջուկի
քիմիական կազմերը տարբեր են։
Այսպես, միջուկը կազմված է
հիմնականում երկաթից ու նիկելից։
Արեգակնային համակարգում և
Տիեզերքում ընդհանրապես
տարրերի պարունակությունները
նույնպես տարբերվում են
երկրայիններից։ Երկրակեղևում
ամենատարածված տարրը ազոտն
է։
5. Քիմիական տարրերի տարածվածությունը
մարդու օրգանիզմում (միկրոտարրեր)
Միկրոտարրերը, օրգանիզմներում փոքր
քանակներով պարունակվող և դրանց բնականոն
կենսագործունեության համար
անհրաժեշտ քիմիական տարրեր են։
Միկրոտարրեր են նաև հողում, լեռնային
ապարներում, հանքանյութերում, ջրերում
պարունակվող քիմիական որոշ տարրեր։
Մարդու օրգանիզմ միկրոտարրեր մուտք են
գործում բուսական և կենդանական ծագման
սննդանյութերի հետ։ Խմելու ջուրը բավարարում
է Cu, Zn, Mn, Со, Mo-ի նկատմամբ մարդու
պահանջի միայն 1—10%-ը և առանձին
միկրոտարրերի (F, Sr) գլխավոր աղբյուրն է։
Տարբեր միկրոտարրերի պարունակությունը
սննդաբաժնում կախված է մթերքների
տեսակակազմից և դրանց ստացման վայրի
երկրաքիմիական պայմաններից։
Միկրոտարրերը օրգանիզմում բաշխվում են
անհավասարաչափ։ Դրանց բարձր
կուտակվածությունը որևէ օրգանում կապված է
տարրի ֆիզիոլոգիական դերի և օրգանի
առանձնահատուկ գործունեության հետ։ Տարիքի
հետ շատ միկրոտարրերի (Al, Ti, Cl, Pb, F, Sr, Ni)
պարունակությունը մեծանում է, աճի և
զարգացման շրջանում՝ համեմատաբար ավելի
արագ, իսկ 15—20 տարեկանում՝ դանդաղ, կամ
դադարում է։
6. Ամենենատարածված նյութը
երկրագնդի վրա՝ ջուր
Ջուրը բնության
ամենատարածված նյութն է,
բնության մեջ հանդիպում է պինդ,
հեղուկ, գազային վիճակներում։
Ջուրը, անօրգանական միացություն
է, քիմիական բանաձևը՝ Н2O։
Կազմում է կենդանի օրգանիզմների
բաղադրության 2/3 մասը։ Բնության
մեջ ջուրը հանդիպում է ամեն տեղ և
ամենատարբեր տեսքերով։ Ջրի
տեսակները բաժանվում են ըստ նրա
ֆիզիկական և քիմիական
հատկանիշների, ըստ ծագման
առանձնահատկությունների, կազմի
կամ օգտագործման տեսակների։ Ջրի
ագրեգատային վիճակներն են՝ պինդ-
սառույց, հեղուկ-ջուր, գազային-
գոլորշի։
