2. Գալակտիկաներ
Գալակտիկաները՝ գրավիտացիոն ուժով կապված համակարգեր
են՝ բաղկացած աստղերից, աստղակույտերից, միջաստղային
գազից և փոշուց, մութ նյութից, մոլորակներից։ Գալակտիկայի
կազմի մեջ մտնող բոլոր օբյեկտները մասնակցում են
ընդհանուր զանգվածների կենտրոնի նկատմաբ շարժմանը։
Բոլոր գալակտիկաները (բացի մեր գալակտիկայից) չափազանց
հեռու տիեզերական օբյեկտներ են։ Ամենամոտ գալակտիկաների
հետ հեռավորությունը չափվում է մեգապարսեկներով,
ամենահեռուներինը՝ z կարմիր շեղմամբ։ 2012 թ.- դեկտեմբերի
տվյալով ամենահեռու գալակտիկան համարվում է UDFj-
39546284: Անզեն աչքով երկնքում կարելի է տեսնել միայն 4
գալակտիկա՝ Անդրոմեդան (հյուսիսային կիսագնդում), Մեծ և
Փոքր Մագելանի Ամպերը (երևում են հարավային կիսագնդից,
հանդիսանում են մեր գալակտիկայի արբանյակները),
և Եռանկյունի համաստեղության M33 գալակտիկամ
((հյուսիսային կիսագնդում չլուսավորված երկնքում)։
3. Տիեզերքի դիտվող մասում գալակտիկաների հստակ թիվ հայտնի
չէ, բայց ենթադրվում է, դրանք մոտ 2 տրիլիոնի կարգի են։
Տարածությունում գալակտիկաները բաշխված են
անհավասարաչափ՝ մի հատվածում կարելի է հայտնաբերել մոտ
գալակտիկաների ամբողջական խումբ, բայց և կարելի
ընդհանարապես չհայտնաբերել (այսպես կոչված վոյդեր, կամ
բաց տարածություններ)։
Գալակտիկաների նկարներում առանձին աստղեր
առանձնացնելն անհնար էր մինչև 20-րդ դարի սկիզբը։ 1990-ական
թվականների սկզբին հաշվվում էին մոտ 30 գալակտիկաներ,
որոնցում հնարավոր էր տեսնել առանձին աստղեր, և դրանք
բոլորը մտնում էին Տեղային խմբի մեջ։
Տիեզերական Հաբլ աստղադիտակի թողարկումից և 10 մ-ոց
երկրային աստղադիտակների կառուցումից հետո դրանց թիվը
կտրուկ աճեց։
Գալակտիկաներն առանձնանում են մեծ բազմազանությամբ՝
դրանց մեջ կարելի է առանձնացնել գնդաձև էլիպտիկ
գալակտիկաներ, սկավառակաձև պարուրաձև գալակտիկաներ,
միջուկով սպիրալաձև գալակտիկաներ, ոսպնյակաձև, անկանոն
և այլն։ Եթե խոսենք թվային արժեքներից, օրինակ զանգվածից,
ապա այն գնահատվում է 107 միչև 1012 Արեգակի զանգված,
օրինակի համար մեր գալակտիկայի՝ Ծիր Կաթինի զանգվածը
գնահատվում է 2·1011 Արեգակի զանգված։
4. Մութ նյութը
Գալակտիկաների հետազոտություններում
դեռևս վերջնականապես չլուծված խնդիր է
համարվում այսպես կոչված մութ նյութը,
որն իրեն դրսևորում է միայն գրավիտացիոն
փոխազդեցությամբ։ Այն կարող է կազմել
գալակտիկայի ընդհանուր զանգվածի 90%-
ը, բայց կարող է նաև իսպառ բացակայել,
ինչպես դիտվում է որոշ թզուկ
գալակտիկաների մոտ։
