Short Notes on Basic Clinical Orthodontics

1. Short Notes on
Basic Clinical Orthodontics
Dr Ronny Aung, BDS Nay Aung, BDS, PhD

2. Growth and Development
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
အအာော်သိုလူနာအတွေကို ကိုသမှုအ ေးတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့အသကော်အရွေယော်န ဲ့
ကကေးထွောေးဖွေွံ့ ဖဖ ေးမှုကို နာေးလညော်သအ ာ
အ ါကော်ထာေးဖို ဲ့ လိုအ ော် ါတယော်။ အမေးရိုေးအတွေ ကကေးထွောေးအနဆကာလမာ ကိုသမှုလိုအ ော်အနတဲ့ လူနာအတွေကို growth
modification treatment အတွေ ကက တငော်အ ေးနိုငော်ခဲ့ရငော် အရွေယော်အရာကော်မ ခကော်ခကော်ခခကိုသအ ေးရတာမ ေးကို ကက တငော်
ကာကွေယော်ဖ ေးသာေး ဖဖစော်သွောေးမာ ါ။ ဒါ ဲ့
အ ကာငဲ့ော် growth and development အအ ကာငော်ေးအရာန ဲ့ တော်သကော်တဲ့အခ ကော်
အတွေကို အဖေါ် ဖ ခ ငော် ါတယော်။
အဆေး ညာစာအို ော်အတွေမာ Scammon’s curve of growth ကို ကိုေးကာေးအဖေါ် ဖ က ါတယော်။ lymphoid
tissue growth, neural tissue growth, genital tissue growth, somatic tissue growth စသဖဖငဲ့ော်
အဖေါ် ဖ ထာေးတာကို အလဲ့လာနိုငော် ါတယော်။
Lymphoid tissue အတွေဟာ ကအလေး ဝအနာငော်ေး ိုငော်ေးမာ ၂၀၀%အထ ကကေးထွောေးဖ ေး တဖဖညော်ေးဖဖညော်ေး
အလ ာဲ့က သွောေး ါတယော်။ Neural tissue အတွေကအတာဲ့ အသကော် ၆-၇ နစော်အထ အလျှငော်အဖမနော်ကကေးထွောေးလာ ကဖ ေး
ရ ော်သွောေးတာကို အတွေွံ့ရ ါတယော်။ မ ေး ွောေးအင်္ဂါအတွေကအတာဲ့ လူ အ ါကော်၊ အ အ ါကော်အရွေယော်ဖဖစော်လာတဲ့အထ
တဖဖညော်ေးဖဖညော်ေး ကကေးထွောေးလာ ါတယော်။ Somatic tissue အတွေကအတာဲ့ အသကော် ၂-၃ နစော်အရွေယော်န ဲ့ အသကော်၁၈-၂၀
အရွေယော်ကာလအ ိုငော်ေးအဖခာေးအတွေမာ အလျှငော်အဖမနော်ကကေးထွောေးအလဲ့ရ ါတယော်။

3. အမေးရိုေးအတွေရ ဲ့ကကထွောေးမှုကို အလဲ့လာ ကညဲ့ော်တဲ့အခါ အ ိုငော်ေးနစော် ိုငော်ေးကို အတွေွံ့ရ ါတယော်။ Deposition occurs
on the side of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေး ကကေးထွောေးတဲ့ ကော်အဖခမော်ေးမာ ဆလော်အသစော်အတွေန ဲ့ အမေးရိုေးက
ဖွေွံ့ ဖဖ ေးကကေးထွောေးလာဖ ေး Resorption occurs on the opposite of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေး ဆန ဲ့
ော်က ငော် ကော်အဖခမော်ေးမာ
နင်္ိုဆလော်အအဟာငော်ေးအတွေက တဖဖညော်ေးဖဖညော်ေးအ ာကော်ကွေယော်သွောေး ါတယော်။ ဒဖဖစော်စဥော်ကို cortical drift လို ဲ့အခေါ် ါတယော်။
Bone displacement ဆိုတာ အရိုေးရ ဲ့
အရွေွံ့လ ာေးမှုလို ဲ့ အ ကမော်ေးဖ ဥော်ေးဆိုနိုငော် ါတယော်။ Primary bone
displacement ဆိုတာ အရိုေးတစော်အခ ာငော်ေးဟာ သူ ဲ့
ရ ဲ့
ကကေးထွောေးလာမှုအရ မူလအနရာထကော် အနရာယူအရွေွံ့လ ာေးလာတဲ့
သအ ာဖဖစော် ါတယော်။ Secondary bone displacement ဆိုတာ အရိုေးတစော်အခ ာငော်ေးဟာ သူ ဲ့
အနေးအ ေးမာရတဲ့အရိုေးရ ဲ့
ကကေးထွောေးလာမှုအ ကာငဲ့ော် မူလအနရာကအန အနရာဖယော်အ ေးရဖ ေး အရွေွံ့လ ာေးသွောေးရတဲ့သအ ာဖဖစော် ါတယော်။
Mandibular cartilage ဆိုတာ ာလ? အမေးရိုေးကို ကနဥေးဖဖစော်အ ေါ်အစခဲ့တဲ့ primary cartilage (Meckel’s
cartilage)က အမေးရိုေးရ ဲ့
ကနဥေးအ ိုငော်ေး ဖဖစော် ါတယော်။ အမေးရိုေးန ဲ့
တစော်ဆကော်တညော်ေးဖဖစော်တဲ့ condylar cartilage န ဲ့coronoid
cartilage အတွေကို secondary cartilage လို ဲ့အခေါ် က ါတယော်။ Coronoid cartilage ဟာ အမွေေးဖွောေးဖ ေးအနာကော် ossify
ဖဖစော်သွောေးဖ ေး condylar cartilage ကအတာဲ့ အမွေေးဖွောေးဖ ေးအနာကော် အမေးရိုေးရ ဲ့
အဓကကကေးထွောေးရာအနရာ ဖဖစော်လာ ါတယော်။

4. အမေးရိုေးကကေးထွောေးအနစဥော်မာ ဆလော်အသစော်အတွေန ဲ့ တဖဖညော်ေးဖဖညော်ေးကကေးထွောေးလာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေးန ဲ့ ဆလော်
အအဟာငော်ေးအတွေ တဖဖညော်ေးဖဖညော်ေးအလ ာဲ့လာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေးဆို ေး (၂) ိုငော်ေး အတွေွံ့ရ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့posterior border
မာ ဆလော်အသစော်အတွေန ဲ့ ကကေးထွောေးမှုဆကော်ဖဖစော်လာ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့anterior border မာ ဆလော်အအဟာငော်ေးအတွေ
အ ာကော်ကွေယော်လာ ါတယော်။ Mental protuberance ရ ဲ့
အထကော်မာ bone resorption ဖဖစော်လာတဲ့အခါ အခ ငဲ့ော်အလေး
ဖဖစော်လာတာကို အတွေွံ့ရ ါတယော်။
သွောေးညကိုလူနာအတွေကို ကိုသမှုအ ေးတဲ့အခါ အယာကဂ ာေးအလေးန ဲ့
မနော်ေးကအလေးအတွေရ ဲ့ growth spurt ကို
သထာေးသငဲ့ော် ါတယော်။
Boys Girls
• 12.5 – 15 years old (average 14 year)
• Max velocity is 10 cm/ year
• Results in height increase of 20 cm and
weight increase of 20 kg
• Principal hormone is testosterone but
some estradiol may be converted from
testosterone
• 10.5 – 13 years old (average 12 years)
• Max velocity is 8 cm/ year
• Results in height increase of 20 cm and
weight increase of 16 kg
• Principal hormone is estradiol but some
testosterone may be converted from
androstenedione
Note: Nutrition is the most important environmental determinant of growth. Mostly affected by
malnutrition is muscles and fat, then bones, then teeth.
ကအလေးအတွေရ ဲ့
အသကော်ကို ယော်လို သတော်မတော်ခ ကော်အတွေန ဲ့ ကညဲ့ော်နိုငော်သလ?
Skeletal age = based on ossification of bones [mostly assessed by radiographs of the hands and wrists
compared to an atlas of radiographs that covers the entire developmental period]
Dental age = based on tooth formation + eruption [degree of cusp/root calcification, development of
the roots, closure of the apical foramen, emergence (penetration of the gingiva), eruption (contacting
the opposing tooth) is assessed]
Simplest way to determine age is to look for the number of teeth erupted and the sequence of eruption
Morphological age = based on height
Sexual = based on development of sexual features

5. Face Development in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
သွာွားညှိကုသမှုပပြုလုပ်တဲ့အခါ သွာွားန ဲ့
မမွားရှိုွားအပပင် လူနာရ ဲ့
မျက်နာသွင်ပပင်ကလည်ွား အမရွားကကွားပါတယ်။
လူနာရ ဲ့မျက်နာအစှိတ်အပှိုင်ွားမတွပြစ်တဲ့ နာမခါင်ွား၊ နှုတ်ခမ်ွား၊ မမွားစှိ စတာမတွဟာ သွာွားညှိကုသမှုပပွားဆုွားတဲ့အခါ
အစှိတ်အပှိုင်ွားတစ်ခုန ဲ့
တစ်ခု လှိုက်ြက်မှုရှိမနရင် အမကာင်ွားဆုွားပြစ်ပါတယ်။ လှိုက်ြက်မှုရှိမအာင်လည်ွား သွာွားညှိ
ကုသမှုမပပြုလုပ်ခင်ကတည်ွားက မသမသချာချာတွက်ချက်ထာွားသငဲ့်ပါတယ်။ လှိုလွန်ွား၊ ပှိုလွန်ွားတဲ့ကုသမှုမပြစ်ဘ
လှိုတှိုွားပှိုမလ ာဲ့န ဲ့
လူနာန ဲ့
လှိုက်ြက်တဲ့မျက်နာအမနအထာွားပြစ်မအာင် ကုသမပွားရပါမယ်။
ပထမဥွားဆုွား နာမခါင်ွားရ ဲ့
ြွွံ့ ပြှိြုွားကကွားထွာွားမှုကှို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ အသက်အရွယ်အလှိုက်၊ မျှိြုွားရှိုွား
အလှိုက် မပပာင်ွားလနှိုင်တာကှို မတွွံ့ရပါတယ်။ လူပျှိြုမြာ်၊အပျှိြုမြာ်ဝင်ချှိန်မာ နာမခါင်ွားရှိုွားရ ဲ့
ကကွားထွာွားမှုပြစ်တဲ့
frontal bone to nasal bone angulation က မပပာင်ွားလသွာွားနှိုင်ပပွား မျှိြုွားရှိုွားဗဇအရ ပြစ်မပေါ်လာမယဲ့် genetically
determined dorsal hump က ပြစ်မပေါ်လာတာကှို မတွွံ့ရပါလှိမဲ့်မယ်။ မှိန်ွားကမလွားမတွမာ အသက် ၁၀-၁၃
နစ်ကကာွား၊ မယာက်ျာွားမလွားမတွမာ အသက် ၁၃-၁၆နစ်ကကာွားမာ ကကွားမာွားတဲ့ ကကွားထွာွားမှုအမပပာင်ွားအလမတွ
ပြစ်လာပါတယ်။
အသက် ၁၃-၁၈နစ်ကကာွားမာ နာမခါင်ွားရ ဲ့ အမပပာင်ွားအလမတွကှို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ nasal bone
angulation က ၃၀%အမပပာင်ွားအလ ထပ်ပြစ်နှိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်ွားရ ဲ့ dorsum အပှိုင်ွားဟာ နစ်စဥ် 1mm ရည်လာ
နှိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်ွားရ ဲ့ columella depth ဟာ နစ်စဥ် 0.5mm မပပာင်ွားလလာနှိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်ွားန ဲ့
မမွားစှိရ ဲ့
အရွယ်အစာွား၊ အချှိြုွားအစာွားဟာ မပပာင်ွားပပန် ပြစ်နှိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့
မကကာငဲ့် လူပျှိြုမြေါ်၊အပျှိြုမြေါ်မတှိုင်မက အချှိြုွားကျ
မနတဲ့ မျက်နာအမနအထာွားဟာ မနာက်ပှိုင်ွားမာ ပုစမပပာင်ွားသွာွားနှိုင်တာကှို မတွွံ့ရပါတယ်။ ဒမနရာမာ သွာွားညှိကုသ
လှိုက်လှို ဲ့ မျက်နာအမနအထာွားမပပာင်ွားလသွာွားတယ်ဆှိုပွား လူနာက ဆှိုလာခဲ့ရင် သွာွားညှိမပွားတဲ့ဆရာဝန်က
ပြစ်တတ်တဲ့အမပပာင်ွားအလမတွကှို မသမသချာချာရင်ွားပပမပွားနှိုင်ရင် အမကာင်ွားဆုွားပြစ်ပါလှိမဲ့်မယ်။

6. မနာက်တစ်ခုကမတာဲ့ နှုတ်ခမ်ွားမတွရ ဲ့
ြွွံ့ ပြှိြုွားကကွားထွာွားမှုကှို မလဲ့လာရမာပြစ်ပါတယ်။ အမျာွားအာွားပြငဲ့်
မအာက်နှုတ်ခမ်ွားဟာ အမပေါ်နှုတ်ခမ်ွားထက် ကကွားထွာွားမှုပမန်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်ွားမတွရ ဲ့
မပါင်ွားစပ်ကကွားထွာွားမှုဟာ lower
anterior face height ရ ဲ့
ကကွားထွာွားမှုထက် ပှိုမျာွားပါတယ်။ ငယ်ရွယ်စဥ်မာ lip incompetency ရှိမနခဲ့ရင် အသက်
အရွယ်ကကွားလာတာန ဲ့
အမ lip incompetencyပမာဏ တပြည်ွားပြည်ွားနည်ွားလာတာကှို မတွွံ့ နှိုင်ပါတယ်။
အသက်ကကွားလာတဲ့အခါ နှုတ်ခမ်ွားမတွရ ဲ့
toneကျလာပပွား lip line က ကျလာတဲ့အတွက် ပြစ်ပါတယ်။ လူပျှိြုမြေါ်၊
အပျှိြုမြေါ်ဝင်တဲ့အချှိန်တှိုင်မအာင် မျက်နာအရှိုွားကကွားထွာွားမှုမနာက်မာ နှုတ်ခမ်ွားကကွားထွာွားမှုက ကပ်လှိုက်လာပပွား
မနာက်ပှိုင်ွားမာ နှုတ်ခမ်ွားကကွားထွာွားမှုက ပှိုမှိုပြစ်မပေါ်လာပါတယ်။
မှိန်ွားကမလွားန ဲ့
မယာက်ျာွားမလွားမတွကှို ယဥ်ကကညဲ့်ရင် မှိန်ွားကမလွားမတွမာ နှုတ်ခမ်ွားကကွားထွာွားမှုက မစာမစာ
ပှိုပြစ်ပါတယ်။ မှိန်ွားကမလွားမတွရ ဲ့အထက်နှုတ်ခမ်ွားမဒါင်လှိုက်ကကွားထွာွားမှုအမျာွားစုဟာ အသက် ၁၄ နစ်အရွယ်မာ
ပြစ်မပေါ်သွာွားပပွား မအာက်နှုတ်ခမ်ွားရ ဲ့
မဒါင်လှိုက်ကကွားထွာွားမှုအမျာွားစုဟာ အသက် ၁၆ နစ်အရွယ်မာ ပြစ်မပေါ်ပါတယ်။
မယာက်ျာွားမလွားမတွမာမတာဲ့ အသက် ၁၉နစ်အရွယ်တှိုင်မအာင် အမပေါ်မအာက်နှုတ်ခမ်ွားမတွရ ဲ့
ကကွားထွာွားမှုက
ဆက်ပြစ်မပေါ်မနပပွား မအာက်နှုတ်ခမ်ွားကကွားထွာွားမှုက ပှိုမနတတ်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်ွားအထူဟာ ကမလွားအရွယ်ကမန
တပြည်ွားပြည်ွားတှိုွားလာပပွား လူပျှိြုမြေါ်၊အပျှိြုမြေါ်ဝင်ချှိန် (မှိန်ွားကမလွား=၁၄နစ်၊ မယာက်ျာွားမလွား=၁၆နစ်)မာ အပမငဲ့်ဆုွား
အမနအထာွားကှို မရာက်သွာွားပပွား မနာက်ပှိုင်ွားမာ ကကွားထွာွားမှုမလျာဲ့ကျသွာွားပါတယ်။ အမျာွားအာွားပြငဲ့် မှိန်ွားကမလွား
မတွရ ဲ့
နှုတ်ခမ်ွားအထူက မယာက်ျာွားမလွားမတွထက် ပှိုမနတတ်ပါတယ်။
မမွားစှိရ ဲ့ြွွံ့ ပြှိြုွားကကွားထွာွားမှုအပှိုင်ွားကှို မပပာရရင် မမွားစှိပြစ်မပေါ်မစတဲ့ symphysis shape ကှို မျှိြုွားရှိုွားဗဇအရ
လွှမ်ွားမှိုွားမလဲ့ရှိပါတယ်။ အမျာွားအာွားပြငဲ့် အမျှိြုွားသာွားမတွဟာ အမျှိြုွားသမွားမတွထက် မမွားစှိပုစအမပပာင်ွားအလ ပှိုမျာွား
တတ်ပါတယ်။ အထူွားသပြငဲ့် လူပျှိြုမြေါ်၊အပျှိြုမြေါ်ဝင်ချှိန်မာ အမပပာင်ွားအလမတွ ပှိုပြစ်လာပါတယ်။

7. မမွားရှိုွားပုသဏ္ဍာန်န ဲ့
မမွားရှိုွားအမနအထာွားတည်ရှိပုကှိုမပပာင်ွားလမစမှုအမျာွားစုကှို growth rotations မတွက
ပြစ်မစနှိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - upward and forward growth rotation patterns (short face)န ဲ့
အတူ chin
prominence ပြစ်တာ ပှိုမျာွားလာမစနှိုင်ပါတယ်။ သူန ဲ့
ဆန ဲ့
်ကျင်ဘက် downward and backward growth
rotation patterns (long face)န ဲ့
အတူ chin prominence ပြစ်တာ မလျာဲ့နည်ွားလာပါတယ်။ rotations
ပြစ်နှိုင်တဲ့ မနရာမတွကမတာဲ့ condyles, incisors, premolars, molars, periosteal capsule စသပြငဲ့် မနရာ
တစ်ခုခုမာ ပြစ်မနနှိုင်ပါတယ်။
Upward and forward growth ပြစ်မနတဲ့လူနာမတွမာ မမွားစှိက သှိသှိသာသာ ထင်ထင်ရာွားရာွားပြစ်မန
ပပွား မရွံ့ထွက်မနပါလှိမဲ့်မယ်။ lower incisors မတွက မထာင်မတ်မနပါလှိမဲ့်မယ်။ molars မတွက mesially
ဘက်ကှို မရွွံ့မနတာမျှိြုွားပြစ်တတ်ပါတယ်။ Condyleကကွားထွာွားမှုက forward vector န ဲ့
ပြစ်ပပွား ramal height
ပှိုပမငဲ့်မနပါလှိမဲ့်မယ်။
Downward and backward growth ပြစ်မနတဲ့လူနာမတွမာ မမွားစှိက ထင်ထင်ရာွားရာွား သှိပ်မပြစ်ပါ
ဘူွား။ Lower incisors မတွက မရွံ့ဘက်ကှို မရွွံ့မနတဲ့ပုစ မပါက်မနတတ်ပါတယ်။ molars သွာွားမတွက
မဒါက်လှိုက် ပှိုရည်ထွက်လာနှိုင်ပါတယ်။ Condyleကကွားထွာွားမှုက backward vector န ဲ့ကကွားထွာွားလာတာမကကာငဲ့်
ramal height က နည်ွားမနပါလှိမဲ့်မယ်။
သွာွားညှိကုသတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့
မျက်နာကကွားထွာွားမှုပုစ၊ မနာင်ကာလမာ ပြစ်မပေါ်လာနှိုင်တဲ့ကကွားထွာွားမှုပုစမတွ
ကှို တွက်ချက်ခန ဲ့
်မန်ွားကကညဲ့်ပပွား လှိုအပ်သလှို ကုသမှုမပွားနှိုင်ြှို ဲ့ အမရွားကကွားပါတယ်။ မတွက်ချက်ဘ လုပ်မှိရင်
သွာွားန ဲ့
မမွားရှိုွားညှိကှိရှိယာမတွကှို ပြြုတ်ပပွားမ လူနာရ ဲ့
မျက်နာပုစက ဆက်လက်ကကွားထွာွားမှုမတွထပ်ပြစ်လာပပွား
ပပန်လည်ကုသမှုခယူရမယဲ့်အမနအထာွားမျှိြုွား ပြစ်မပေါ်လာနှိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့
မကကာငဲ့် လူနာရ ဲ့face developmentဟာ
သွာွားညှိကုသရာမာ အမရွားကကွားတာမှို ဲ့လျစ်လျျူမရှုမှိြှို ဲ့သတှိမပွားချင်ပါတယ်။

8. Development of the dentition
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Primary Dentition [2.5 – 6 years]
ကလလေးငယ်ရ ဲ့
အသက် (၆)လလလောက်မော စလ ေါက်လောတဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေဟော ကလလေးအသက်
(၂)နစ်ခွေလလောက်မော ငယ်သွေောေးအောေးလေး စလအောင်လ ေါက်လောလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ကလလေးအသက် (၆)နစ်လလောက်အထှိ
ဒီငယ်သွေောေးလတွေကှိ အသေးပ ြုပ ီေး စောေးရလသောက်ရ ေါတယ်။ ကကီေးသွေောေးလတွေက (၆)နစ်လက ော်မ စလ ေါက်လောလလဲ့
ရှိ ေါတယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကလလေးရ ဲ့
အသက် ၂နစ်ခွေမ ၆နစ်ကကောေးကောလမော ရှိလေတဲ့ငယ်သွေောေးလတွေကှိ အစွေပ ြုပ ီေး primary
dentition လှိ ဲ့လခေါ် ေါတယ်။
ဒီကောလအတွေင်ေးမော primate space/ anthropoid space ရှိလေတတ် ေါတယ်။ Primate space ဆှိတော
အလ ေါ်လမေးရှိေးမောဆှိရင် upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်မောရှိလေပ ီေး လအောက်လမေးရှိေးမောဆှိရင် lower primary
canine ရ ဲ့distal ဘက်မော ရှိလေတဲ့ လေရောလွေတ်လလေးပြစ် ေါတယ်။ ဒီလေရောလွေတ်လလေးက ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်လောရော
မော၊ အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေရ ဲ့occlusion ပြစ်တည်ရောမော အလရေး ေါ ေါတယ်။ ငယ်စဥ်က အဲ့ဒီလေရောလွေတ်လလေးမရှိ
ခဲ့ရင် ကကီေးလောတဲ့အခေါ သွေောေးညှိကသမှုပ ြုလ ်ရြှိ ဲ့လှိအ ်လောနှိင် ေါတယ်။
လမေးရှိေးတစ်ခမော ငယ်သွေောေးလလေးလတွေ က လေပ ီေး က လေတဲ့ မောဏဟော 6mmရှိလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်ြှိ ဲ့
လေရောလလလလောက်လလောက်ရှိလှိမဲ့်မယ်လှိ ဲ့ ယူဆကက ေါတယ်။ ကကီေးသွေောေးလတွေ လ ေါက်တဲ့အခေါ သွေောေးထ ်လ ေါက်တော
ပြစ်ြှိ ဲ့ခယဥ်ေးသွေောေးနှိင် ေါတယ်။ က မလေဘ ငယ်သွေောေးလလေးလတွေ စှိလွေေ်ေးလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်ြှိ ဲ့
အတွေက် လေရော
အခက်အခရှိနှိင်ပ ီေး သွေောေးထ ်လ ေါက်တောမ ှိြုေး ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။

9. ငယ်သွေောေးလလေးလတွေဟော upright position မော ရှိလေကက ေါတယ်။ တကယ်လှိ ဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေမော overjet/
reverse overjet က မ ောေးလွေေ်ေးလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ အလောေးတူပ ဿေောမ ှိြုေး ရှိနှိင်မလောေးဆှိ ီေး
မေ်ေးဆကက ေါတယ်။ Normal overjet = 0 – 4 mm ပြစ် ေါတယ်။ Overbite ဟော ငယ်သွေောေးလတွေ လ ေါက်လေစဥ်အတွေင်ေး
မော မ ောေးလေလလဲ့ရှိလ မယဲ့် လေောက် ှိင်ေးမော တပြည်ေးပြည်ေး လလ ောဲ့သွေောေးလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ဒီကောလအတွေင်ေး ကလလေးငယ်
လတွေမော oral habits တစ်ခ ှိြုျို့ ရှိလေတတ် ေါတယ်။
Buccal occlusion ကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင် upper second primary molar ရ ဲ့mesiobuccal cuspဟော lower
second primary molarရ ဲ့buccal groove မော occlude ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ ီေးလတောဲ့ အဲ့ဒီသွေောေးနစ်လခ ောင်ေးရ ဲ့distal
surfaces လတွေဟော အလ ေါ်လအောက်ညီလေတောကှိ လတွေျို့ နှိင် ေါတယ်။ ဒေါဟော ဘောဲ့လကကောငဲ့်လဆှိလတောဲ့ lower second
primary molar ဟော upper second primary molar ေ ဲ့
ယဥ်ရင် အရွေယ်အစောေးက သှိသှိသောသော ကကီေးလေလှိ ဲ့ပြစ် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကကီသွေောေးလတွေလ ေါက်တဲ့အခေါ Class II ပြစ်လောလှိမဲ့်မယ်လှိ ဲ့
လတောဲ့ မဆှိလှိ ေါဘူေး။
Functional occlusion ကလတောဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေးတွေက်ခ က်ြှိ ဲ့ခက်ခတတ် ေါတယ်။ Oral habit အက ငဲ့်တစ်ခခရှိလှိ ဲ့
crossbite ရှိရင် functional displacement of the mandible ကှိ ပြစ်လစနှိင် ေါတယ်။
Mixed dentition [6 – 12 years]
ကလလေးအသက် (၆)နစ်မ (၁၂)အတွေင်ေးကောလကှိ mixed dentition ကောလလှိ ဲ့ သတ်မတ်ကက ေါတယ်။
ကလလေးအသက် ၈-၉နစ်အရွေယ်မော lower permanent incisors လလေးလတွေဟော lingually positioned, mildly
crowded ပြစ်လေတတ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီလှိ အလေအထောေးပြစ်လေတောကှိ အလှိအလလ ောက် ပ ေ်လကောင်ေးသွေောေးလစနှိင်တဲ့
အခ က်လတွေကှိ လအောက်မောလြေါ် ပ လ ေး ေါမယ်။
-ကကီေးသွေောေးလတွေ more lateral positionေ ဲ့ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ လမေးရှိေးလည်ေး လဘေးဘက်ကှိ ကောေးလောပ ီေး
စွေယ်သွေောေးနစ်လခ ောင်ေးကကောေးရှိ လမေးရှိေးအလ ောေးက 2mm ခေ ဲ့
် တှိေးလောနှိင် ေါတယ်။

10. -Permanent incisors လတွေက လရျို့ဘက်ကှိ အေည်ေးငယ်တှိေး ီေး more labial positionေ ဲ့လ ေါက်လောပခင်ေးအောေးပြငဲ့် 1-
2mm လလောက် လေရောတှိေးလောပ ီေး သွေောေးထ ်တောကှိ လလ ောဲ့ေည်ေးလစနှိင် ေါတယ်။
-Incisors လတွေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ lower canine ရ ဲ့distal ဘက်ရှိ primate space ထကှိ lower canine ကှိ
လရွေျို့သွေောေးလစ ေါတယ် (အဲ့ဒီလှိေ ဲ့inter-canine width က 1mm လလောက် တှိေးလော ေါတယ်)။
Upper permanent incisors လတွေအတွေက်လရော လေရောလွေတ်လလေးလတွေ ဘယ်လှိရရှိလောနှိင် ေါသလ။
က လေတဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေကကောေးထက လေရောလွေတ်လလေးလတွေေ ဲ့ upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်ရှိ primate
space လလေးလတွေကှိ အသေးပ ြု ေါတယ်။
ကလလေးငယ်စဥ်မော upper permanent incisors လတွေကကောေးက သွေောေးက ပခင်ေး (diastema)ဟော
မေ်ပြစ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီ diastema လလေးဟော upper lateral incisors လတွေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ တစ်စှိတ်တစ် ှိင်ေး
ပ ေ်စှိလောပ ီေး upper canines လတွေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ လေးဝ စှိသွေောေးလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ကလလေးအသက် ၈-၉နစ်အရွေယ်
မော permanent canines လတွေကှိ buccal ဘက်မော စမ်ေးကကညဲ့်လှိ ဲ့ရနှိင် ေါတယ်။ Permanent caninesရ ဲ့တည်ရှိမှုကှိ
ညွှေ်ပ တဲ့ လေောက်တစ်ခ က်ကလတောဲ့ primary canines လလေးလတွေ လှု ်လောပ ီေး permanent lateral incisors
လလေးလတွေက လဘေးဘက်ကှိ အေည်ေးငယ်လစောင်ေးလောတော ပြစ် ေါတယ်။
Ugly duckling stage ဆှိတောဘောလ? Upper permanent canines လတွေ လအောက်ဘက်ကှိ ဆင်ေး ီေး
လ ေါက်လောတဲ့အခေါ အရင်လ ေါက်နငဲ့်ပ ီေးသောေး upper lateral incisors လတွေရ ဲ့distal aspects of roots ကှိ ြှိပ ီေး ဆင်ေး
လော ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့upper lateral incisors လတွေက distally flared ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။ Upper permanent
canines လတွေက တပြည်ေးပြည်ေးလ ေါက်လောပ ီေး သူ ဲ့
လေရောသူ လရောက်တဲ့အခေါ အရင်က distally flared ပြစ်လေတဲ့
upper lateral incisors လတွေလည်ေး သူ ဲ့
လေရောေ ဲ့
သူ ညီညီညောညော ပ ေ်ပြစ်သွေောေး ေါလှိမဲ့်မယ်။
Mixed dentition ကောလအတွေင်ေးမော incisors သွေောေးလတွေ ပ ညဲ့်ပ ညဲ့်ဝဝ fully eruption မပြစ်ခင်မော
အလ ေါ်လအောက်သွေောေးကကောေးမော transitory open bite အပြစ်မ ောေး ေါတယ်။ Complete eruption of incisors ပြစ် ီဆှိ
ရင် open bite လ ောက်သွေောေး ေါလှိမဲ့်မယ်။ ဒီကောလအတွေင်ေး လက်မစ ်တတ်တဲ့ကလလေးလတွေအလေမော upper incisor
eruption ကှိ ဟေ ဲ့
်တောေးသလှိ ပြစ်သွေောေးပ ီေး overjet မ ောေးတော၊ asymmetrical open bite ပြစ်တောလတွေလည်ေး ရှိနှိင် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
အပ င် primary molars လတွေက လဘေးမောရှိတဲ့ permanent teeth လတွေရ ဲ့contact point လအောက် လရောက်
လေပ ီေး mild infra-occlusion ပြစ်လေတတ် ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့ကကီေးသွေောေးလတွေဟော လဘေးဘက်ကှိ ယှိင်လေပ ီေး tip
ဝင်လေတတ်တောမှိ ဲ့ပ ြုပ င်လ ေးြှိ ဲ့လှိအ ်နှိင် ေါတယ်။ Upper incisors လတွေ crossbite အလေအထောေးေ ဲ့လ ေါက်လောရင်၊
Posterior teeth လတွေ အလေအထောေးမမေ်လှိ ဲ့buccal crossbite ပြစ်လေရင် removable appliances လတွေေ ဲ့ပ ြုပ င်
လ ေးထောမ ှိြုေးလည်ေး ပ ြုလ ်နှိင် ေါတယ်။

11. ငယ်သွေောေးလတွေရ ဲ့molar relationship ဟော flush terminal plane molar relationship ကလေ class I molar
relationship ကှိ ဘယ်လှိလပ ောင်ေးလသွေောေးနှိင်သလ? Mandible ရ ဲ့forward growthေ ဲ့ permanent first molars
လတွေရ ဲ့mesial shifting into the leeway space တှိ ဲ့
လကကောငဲ့် လပ ောင်ေးလသွေောေးတော ပြစ်နှိင် ေါတယ်။
Permanent dentition [12 – 25 years]
လက်က ေ်ငယ်သွေောေးလတွေအကေ် မရှိလတောဲ့တဲ့အခ ှိေ်ကစပ ီေး အဆေးသွေောေးလ ေါက်တတ်တဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေးအခ ှိေ်ကောလ
တစ်ခကှိ သတ်မတ်ပ ီေး ကကီေးသွေောေးလတွေအကေ်စလအောင်လ ေါက်ပ ီေးတဲ့ permanent dentition လှိ ဲ့ လခေါ်ဆှိလလဲ့ရှိ ေါ
တယ်။ အဆေးသွေောေးကလွေလှိ ဲ့ ကကီေးသွေောေးလတွေဟော အမ ောေးအောေးပြငဲ့် အသက် (၁၂)နစ်မော စလော ေါတယ်။ အဆေးသွေောေး
ကလတောဲ့ အသက် ၁၇ နစ်မ ၂၅ နစ်အတွေင်ေး လ ေါက်လောလလဲ့ရှိ ေါတယ်။
ဒီကောလအတွေင်ေးမော အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေဟော လည်လေတော၊လစောင်ေးလေတောလတွေ(rotations)မရှိသငဲ့်
သလှိ သွေောေးတစ်လခ ောင်ေးေ ဲ့
တစ်လခ ောင်ေးကကောေးမော က လေတောလတွေမရှိဘ tight interproximal contacts ပြစ်လေသငဲ့် ေါ
တယ်။ အမ ောေးအောေးပြငဲ့် molars/ premolars လတွေရ ဲ့crowns လတွေဟော lingually/palatally inclined ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်
မယ်။ Canines လတွေကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင် mesially tipped ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ Incisors သွေောေးလတွေကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင်
slightly proclined labially ပြစ်လေပ ီေး upper incisors လတွေဟော midline ဘက်ကှိ angulation ပြစ်လေ ေါမယ်။
မေ်ဆှိရင် overjet က 1-3mm အတွေင်ေးမော ရှိလေ ေါမယ်။ ရှိသင်တဲ့ overbite အလေအထောေးကလတောဲ့
intercuspal position မော lower incisors လတွေဟော upper incisors လတွေရ ဲ့cingulum plateau ေ ဲ့ထှိလေသငဲ့် ေါတယ်။
အမ ောေးအောေးပြငဲ့် upper incisors လတွေဟော lower incisors လတွေရ ဲ့crowns ကှိ ၁၀-၅၀%ခေ ဲ့
် ြေးအ ်ထောေး ေါတယ်။
Molar relationship, canine relationship လတွေဟော Angle Class I relationship ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ Curve of spee

12. ဆှိတော လအောက်လမေးရှိေးရှိ သွေောေးလတွေရ ဲ့vertical height of crowns လတွေလ ေါ်မော တှိင်ေးကကညဲ့်ရ ေါတယ်။ Curve of
Wilson ဆှိတော posterior teeth လတွေရ ဲ့occlusal surface ရ ဲ့bucco lingual curve တစ်ခ ပြစ် ေါတယ်။
Intercuspal position မောဆှိရင် အလ ေါ်လအောက် posterior teeth လတွေဟော even contacts အလေအထောေးေ ဲ့
ထှိထှိမှိမှိ ထှိလေမောပြစ်ပ ီေး incisors သွေောေးလတွေကလတောဲ့ light contacts အလေအထောေးေ ဲ့ ရှိလေမော ပြစ် ေါတယ်။
Protrusion အလေအထောေးမောဆှိရင် dislocation of all posterior teeth ပြစ်လေတောကှိ လတွေျို့ နှိင် ေါတယ်။ Lateral
excursion အလေအထောေးမောဆှိရင် non-working side ဘက်မော အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေ မထှိဘ ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။

13. Occlusion changes throughout adulthood
ကကီေးသွေောေးလတွေစလောပ ီေး အရွေယ်လရောက်လောတဲ့လူတစ်လယောက်မော occlusion changes လတွေ ဆက်ပြစ်လေ ေါ
လှိမဲ့်မယ်။ ဥ မော - အသက် ၂၀ နစ်အရွေယ်ရှိတဲ့ လူတစ်လယောက်မော lower incisors crowding ဘောဲ့လကကောင်ဲ့ ပြစ်နှိင်
သလဆှိရင် late mandibular growth ေ ဲ့ mesial migration of the dentition လကကောငဲ့် ပြစ်နှိင် ေါတယ်။
သွေောေးြေးလရောဂေါပြစ်လောတဲ့လူေောလတွေမော သွေောေးက လောတောမ ှိြုေးလတွေ ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။ Attrition ရှိတဲ့လူေောလတွေမော
canine guidance အစောေး group function ဘက်ကှိ လပ ောင်ေးလောနှိင် ေါတယ်။ Mandible ေ ဲ့maxilla လတွေရ ဲ့growth
rotations လတွေဟော လတောက်လလ ောက်လပ ောင်ေးလလေနှိင်ပ ီေး သူ ဲ့
ရ ဲ့
လပ ောင်ေးလနှုေ်ေးကလတောဲ့ occlusal relationship
ကှိလည်ေး ဆက်လက်ထှိေ်ေးသှိမ်ေးထောေးနှိင်မယဲ့်အလေအထောေးမော ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။
Angle’s molar classification, British Institute classification of incisor relationships, Canine
relationship လတွေေ ဲ့ လူေောရ ဲ့
သွေောေးအလေအထောေးကှိ အပမခ ှိေ်ထှိေးလလဲ့လောကကညဲ့်နှိင် ေါတယ်။ ပြစ်နှိင်ရင်
သွေောေးညှိကသမှုလ ေးတဲ့အခေါ အဲ့ဒီ classificationလတွေရ ဲ့ မေ်အလေအထောေးလှိ ဲ့ သတ်မတ်ထောေးတဲ့ အလေအထောေး
ပြစ်လောလအောင် ကသမှုလ ေးနှိင် ေါတယ်။ မပြစ်နှိင်တဲ့အလပခအလေဆှိရင်လတောဲ့ လူေောအတွေက် aesthetics, function,
occlusion စတောလတွေမော အလကောင်ေးဆေးပြစ်မယဲ့်အလေအထောေးလရောက်လအောင် ကသမှုလ ေးသငဲ့် ေါတယ်။

14. Clinical examination in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Orthodontic examination ဆိုတာ လူနာတစ်ယယာက်ယဆေးခန်ေးထဲကို ဝင်လာကတည်ေးက စတင်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့general stage of development, height, presence of secondary sexual characteristics စတာယတွေကို
ကကညဲ့်ရှုစစ်ယဆေးပပေး ကျန်ရယနနိုင်ယ ေးတဲဲ့ amount of growth remaining ကို မန်ေးဆနိုင်ပါလမဲ့်မယ်။ ဒအခန်ေးမာ
orthodontic clinical examination အယကကာင်ေးကို အကကမ်ေးဖျဥ်ေး ယဖေါ် ပပ ွောေးမာ ပဖစ်ပါတယ်။
Extra-oral assessment Intraoral assessment
1. Assessment of skeletal pattern
• Antero-posterior
• Vertical
• Transverse
2. Assessment of soft tissues
• Lips
• Nasolabial angle
3. TMJ
• Oral hygiene
• Dental development
• Dental/mucosal pathology
• Tongue
• Tooth position within and in between the
arches
Extra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေးရိုေးယတွေရဲ ဲ့ အပပန်အလန်ဆက်စပ်မှုကို
skeletal pattern assessment လိုပ်ရပါမယ်။ Antero-posterior, vertical, transverse relationship ယတွေကို
ကကညဲ့်ရပါမယ်။ Lips, nasolabial angle စတဲဲ့ soft tissues ယတွေကိုလည်ေး assessment လိုပ်ကကညဲ့်ရပါမယ်။
ွောေးညကို မှုမပပြုလိုပ်ခင်ကတည်ေးက TMJ ရဲ ဲ့အယပခအယနကို ထာေးရပါမယ်။
Intra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ ွောေးနငဲ့်ခံတွေင်ေးကျန်ေးမာယရေးအယပခအယန၊ အပခာေး ွောေးနငဲ့်ခံတွေင်ေး
ယရာဂါမျာေး ရ-မရ၊ ယမေးရိုေးတစ်ခိုချင်ေးစမာရတဲဲ့ ွောေးယတွေနဲ ဲ့အယနအထာေး၊ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေးရိုေးမာရတဲဲ့ ွောေးယတွေ
ရဲ ဲ့
အပပန်အလန်အယနအထာေးယတွေကို စစ်ယဆေးကကညဲ့်ရပါမယ်။ ထူေးပခာေးချက်ယတွေရရင် ဘာဲ့ယကကာငဲ့်လဲ၊ ဘာပဖစ်လို ဲ့
လဲ
စ ပဖငဲ့် ယအာင်လိုပ်ထာေးပပေး မတ်တမ်ေးတင်ထာေးနိုင်ပါတယ်။ လူနာမာ ွောေးနငဲ့်ခံတွေင်ေးကို ထခိုက်ယစနိုင်တဲဲ့
အမူအကျငဲ့်၊ အယလဲ့အကျငဲ့်ယတွေရ-မရကိုလည်ေး ထာေး ငဲ့်ပါတယ်။ လူနာမာ လက်မစိုပ်တတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင်
အဲဲ့ဒလက်ယချာင်ေးယလေးမာ callus လို ဲ့
ယခေါ်တဲဲ့ အ ာေးမာပံိုစံယလေး ရယနတတ်ပါတယ်။ လက် ည်ေးကိုက်တတ်တဲဲ့
လူနာယတွေရဲ ဲ့လက် ည်ေးရဲ ဲ့
ပံိုစံကိုလည်ေး စစ်ယဆေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Habits
Lower lip biting → retroclined lower incisors [Class II division 1]
Nail biting → tooth wear + root resorption

15. Extra-oral Assessment
Assessment of skeletal pattern
Anteroposterior dimension
ပထမဥေးဆံိုေး လူနာကို natural head position (standardized and reproducible) မာ ထာေးကကညဲ့်ရပါမယ်။
Natural head position ဆိုတာ လူနာကို မတ်မတ်ထိုင်ခိုင်ေး၊ က်ယ ာငဲ့် က် ာယနယစပပေး လူနာရဲ ဲ့
မျက်လံိုေးနဲ ဲ့
တစ်တန်ေးတည်ေး ယရှေ့ဘက်မာရယနတဲဲ့ point တစ်ခိုကို ကကညဲ့်ခိုင်ေးထာေးတာ ပဖစ်ပါတယ်။ ွောေးယတွေကိုလည်ေး
အံကကတ်ယနတာမျြုေးမဟိုတ်ဘဲ ပံိုမန်အယနအထာေး ထာေးရပါမယ်။ (Teeth should be slightly in occlusion.)
လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေးရိုေးယတွေရဲ ဲ့ ယရှေ့ဘက်အကျဆံိုေးအမတ်ယတွေကို အယပေါ်နှုတ်ခမ်ေးနဲ ဲ့ ယအာက်
နှုတ်ခမ်ေးယတွေရဲ ဲ့
အယပခကတဆငဲ့် ပံိုမာ ပပထာေးတဲဲ့အတိုင်ေး စမ်ေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Class I The mandible lies 2-3 mm posterior to the maxilla [the straight profile]
Class II The mandible lies retrusive to the maxilla [convex profile]
Class III The mandible lies protrusive to the maxilla [concave profile]
လူနာရဲ ဲ့anterior limit of cranial base ကို ကိုယ်စာေးပပြုတဲဲ့ zero meridian line ဆွေဲကကညဲ့်ပပေး soft tissue A
point, soft tissue B point ယတွေနဲ ဲ့နှုင်ေးယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် soft tissue A point က ဒlineရဲ ဲ့ယရှေ့ဘက်
2-3mmအကွောမာ ရပပေး soft tissue B point က ဒlineရဲ ဲ့ယနာက်ဘက် 0-2mmအကွောမာ ရယနတတ်ပါတယ်။
(a) The Ricketts zero-meridian line is a constructed vertical line dropped perpendicular to the Frankfort Plane (or horizontal) from N’. It
gives an indication of the antero-posterior position of Pg’, which will lie behind the line in class II cases with mandibular retrusion (b) and
in front in cases with mandibular prognathism (c).

16. Vertical dimension
လူနာရဲ ဲ့
vertical skeletal dimension က the degree of vertical incisor overlap, overall facial esthetics,
lip competency စတဲဲ့အချက်ယတွေယပေါ်မာ လွှမ်ေးမိုေးမှုရနိုင်ပါတယ်။ Vertical dimension ကို lower anterior facial
height (LAFH) နဲ ဲ့Frankfort mandibular plane angle (FMPA)ယတွေကို အ ံိုေးပပြုပပေး စစ်ယဆေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
LAFH ကို တိုင်ေးကကညဲ့်တဲဲ့အခါ upper and lower facial heights ယတွေဟာ မျှယပခနေးပါေး ရယန ငဲ့်ပါတယ်။
FMPA ကို တိုင်ေးကကညဲ့်ပခင်ေးအာေးပဖငဲ့် LAFH နဲ ဲ့posterior facial height (ramus height)တို ဲ့
ရဲ ဲ့အပပန်အလန်ဆက်နွေယ်
မှုကို နိုင်ပါတယ်။ FMPA ဟာ ပံိုမန်ဆိုရင် Frankfort plane နဲ ဲ့Mandibular plane တို ဲ့ဆံိုမတ်ဟာ occiput region
မာ ရယနပါတယ်။ FMPA က ပံိုမန်ထက်မျာေးယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ occiput ယရှေ့၊ ပံိုမန်ထက်နည်ေးယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ
occiput ယနာက်ဘက်မာ ယရာက်ယနပါလမဲ့်မယ်။
Transverse dimension
လူနာရဲ ဲ့
transverse dimension ကို ံိုေး ပ်နိုင်ဖို ဲ့facial symmetry ရ-မရ၊ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေးရိုေးယတွေရဲ ဲ့
arch width ယတွေ လိုက်ယလျာညယထွေေးမှုရ-မရကို စစ်ယဆေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။

17. Facial symmetry ကို စစ်တဲဲ့အခါ soft tissue nasion မ middle part of the upper lip at the vermilion
border ို ဲ့ဆက်ထာေးတဲဲ့ facial midline (FM)တစ်ခိုကို ဆွေဲလိုက်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် အဲဲ့ဒဆက်ဆွေဲထာေးတဲဲ့မျဥ်ေးဟာ
ယမေးစရဲ ဲ့
အလယ်အမတ်ကို ပဖတ် ွောေး ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့ပဖတ်မ ွောေးဘူေးဆိုရင် လူနာမာ maxillary occlusal
plane canting (compensatory canting) ရ-မရ စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ Occlusal interference ရယနရင် ွောေးစတဲဲ့
အခါ lateral displacement of the mandible ယကကာငဲ့် asymmetries in the chin point ကို ပဖစ်ယစနိုင်ပါတယ်။
Arch width ကို ယလဲ့လာကကညဲ့်ရင် အယပေါ်ယမေးရိုေးဟာ ယအာက်ယမေးရိုေးထက် အနည်ေးငယ်ပိုကျယ်တာကို
ယတွေှေ့ နိုင်ပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံမာ အယပေါ်ယမေးရိုေးနဲ ဲ့ယအာက်ယမေးရိုေးယတွေရဲ ဲ့အကျယ်က ပံိုမန်ရယနယပမယဲ့် posterior
crossbite ပဖစ်ယနတာမျြုေးကို ပမင်ယတွေှေ့ရယလဲ့ရပါတယ်။ ဥပမာ - ယအာက်ယမေးရိုေးက ယရှေ့ဘက်ကို ယရာက်လွေန်ေးယနရင်
ယအာက်ယမေးရိုေးရဲ ဲ့ ပိုကျယ်တဲဲ့ယနာက်ဘက်ပိုင်ေးက ယရှေ့ယရာက်လွေန်ေးယနတာမို ဲ့ အယပေါ်ယမေးရိုေးနဲ ဲ့ ချန်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ
posterior crossbite ပံိုစံ ပဖစ်ယနတတ်ပါတယ်။
Assessment of soft tissues
Lips
နှုတ်ခမ်ေးနဲ ဲ့
ပတ် က်ပပေး ယလဲ့လာတဲဲ့အခါ lower lip lineရဲ ဲ့တည်ရပံိုကို ယလဲ့လာရပါမယ်။ ပံိုမန် at rest
အယပခအယနမာ lower lip နဲ ဲ့maxillary incisors ကကာေးက vertical relationship ကို ယလဲ့လာပခင်ေးလို ဲ့
လည်ေး ဆိုနိုင်
ပါတယ်။ ပံိုမန်အယနအထာေးဆိုရင် lower lip ဟာ upper central incisor crownရဲ ဲ့ middle 3rd
အပိုင်ေးယပေါ်မာ
ရယန ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့အဲဲ့ဒlevelအထက်ထ ယရာက်ယနရင် maxillary incisor retroclination [class II
div 2]ပဖစ်နိုင်ပပေး အဲဲ့ဒlevelယအာက်ကို ယရာက်ယနရင် maxillary incisor proclination [class II div 1] ပဖစ်ယနနိုင်
ပါတယ်။ ( တထာေးရန် - class II div 1 လူနာကို ွောေးညကို မှုယပေးအပပေး overjet correction လိုပ်ပေး ွောေးရင်
ယတာင်မ lower lip က maxillary central incisor ရဲ ဲ့incisal 3rd
ယလာက်ကိုမ မဖံိုေးမယနရင် ယရရည်မာ stability
ရမရက မယ ချာဘူေးလို ဲ့ဆိုကကပါတယ်။)
အမျြုေး မေးယတွေရဲ ဲ့lip length = 20-22 mm ရပပေး အမျြုေး ာေးယတွေရဲ ဲ့lip length = 22-24 mm ခန ဲ့
်
ရနိုင်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်ေးရဲ ဲ့lip fullness and tone, lip competency, method of achieving anterior oral seal
at rest and at swallowing တို ဲ့
ကိုလည်ေး စစ်ယဆေးကကညဲ့်ရပါမယ်။ lip competency ရ-မရကို ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ
လူနာက အာေးစိုက်ထိုတ်ရပခင်ေးမရဘဲနဲ ဲ့အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်နှုတ်ခမ်ေးချင်ေးထပေး lip seal ရယနရင် competent lips လို ဲ့
တ်မတ်ပါတယ်။ Upper incisors ယတွေရဲ ဲ့
အယနအထာေးယကကာငဲ့် lip seal ရဖို ဲ့အယနာငဲ့်အယက်ပဖစ်ယနတာမျြုေးကို
potentially competent လို ဲ့ တ်မတ်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်နှုတ်ခမ်ေးထဖို ဲ့နှုတ်ခမ်ေးကိုအတင်ေးစိုပပေး ပတ်ရ
ရင် incompetent lip လို ဲ့ တ်မတ်ပပေး အဲဲ့ဒလိုအယပခအယနမာ excessive mentalis muscle contraction
ယကကာငဲ့် လူနာရဲ ဲ့
ယမေးစမာ အယရေးအယကကာင်ေး၊အတွေန ဲ့
်အယကာက်ပံိုစံယလေးယတွေ ရယနတတ်ပါတယ်။

18. Lip fullness and tone
Lip competency
A. Competent lips: a lip seal is produced with minimal muscular effort when the mandible is at
rest position
B. Potentially competent: positioning of the upper incisors prevents a comfortable lip seal
C. Incompetent: excessive muscular activity is required to achieve lip seal [the interlabial distance
at rest is >4mm]
Signs of excessive muscular activity
Flattening of the labio mental fold when the lips are held together
Puckering of the skin overlying the chin [due to the mentalis muscle contraction]
Method of achieving anterior oral seal at rest and at swallowing
အယပေါ်နှုတ်ခမ်ေးနဲ ဲ့ယအာက်နှုတ်ခမ်ေးယတွေဟာ Rickett’s esthetic line [E-line]နဲ ဲ့ဘယ်ယလာက်အကွောအယဝေး
မာ ရယနလဲဆိုတာကိုလည်ေး တိုင်ေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် upper lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့
ယနာက် 4mmအကွောခန ဲ့
်
မာ ရယန ငဲ့်ပပေး lower lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့
ယနာက် 0-2mmအကွောခန ဲ့
်မာ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့upper lipဟာ ဘယ်လိုအယနအထာေးနဲ ဲ့
ရယနလဲဆိုတာကို ရနိုင်ဖို ဲ့Nasolabial angle ကိုလည်ေး
တိုင်ေးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Normal Nasolabial angle=102±8 Acute = <90 Obtuse = >90

19. Assessment of the TMJ
လူနာရဲ ဲ့Temporomandibular joint (TMJ)နဲ ဲ့
ပတ် က်ပပေးယတာဲ့လည်ေး ထူေးပခာေးတာရ-မရ စစ်ယဆေးကကညဲ့်
ငဲ့်ပါတယ်။ Muscles of mastication ယတွေ နာယနတာမျြုေးရ လာေး။ Clicking or crepitus အ ံယတွေ ကကာေးရလာေး
စ ပဖငဲ့် စစ်ယဆေးနိုင်ပါတယ်။
Intra-oral Assessment
ွောေးညချင်တဲဲ့လူနာတစ်ယယာက်ဟာ ွောေးနငဲ့်ခံတွေင်ေးကျန်ေးမာယရေးကို ယ ယ ချာချာ ဂရိုစိုက်တတ် ူ
ပဖစ်ဖို ဲ့ လိုပါတယ်။ ွောေးယ ချာမတိုက်တဲဲ့ ူ၊ ွောေး န ဲ့
်ရင်ေးယရေးအာေးနည်ေးတဲဲ့ ူကို ွောေးညကို မှုလိုပ်ယပေးမရင်
အကျြုေးဆက်အယနနဲ ဲ့ decalcifications, gingival hyperplasia, periodontal breakdown, removable appliance
related stomatitis စတဲဲ့ဆိုေးကျြုေးယတွေကို ခံစာေးရနိုင်ပါတယ်။
ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ dental developmentယတွေ၊ abnormalities ယတွေ ရ-မရကိုလည်ေး စစ်ယဆေးရပါမယ်။
လူနာမာ dental/mucosal pathology ယတွေ ရ-မရ စစ်ကကညဲ့်ပါ။ ွောေးပိုေးစာေးယရာဂါ၊ ွောေးဖံိုေးယရာဂါ၊ ွောေးယ ကလွှာ
ပပြုန်ေးတေးယနပခင်ေး၊ ွောေးယတွေရဲ ဲ့
ယ က ွောေးလွှာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ယပျာဲ့ယနပခင်ေး စ ည်တို ဲ့ ရ-မရကို ယ ချာကကညဲ့်ပါ။
လျှာဟာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ကကေးလွေန်ေးယနတာမျြုေးလည်ေး ရတတ်ပါတယ်။ လျှာက ကကေးလွေန်ေးယနပပေး အဲဲ့ဒလျှာနဲ ဲ့
ထိုေးတတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင် ူနဲ ဲ့
ပတ် က်တဲဲ့အကျြုေးဆက်ယတွေကို လူနာမာ ရာကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်
ွောေးယတွေဟာ ရ ငဲ့်တဲဲ့ယနရာမာ ရ-မရ၊ ယနရာလွေဲယနပခင်ေး ရ-မရ၊ အယကာင်ေးဆံိုေးအယနအထာေးမာ ရ-မရယတွေကို
စစ်ကကညဲ့်ဖို ဲ့လိုပါတယ်။
ွောေးယတွေရဲ ဲ့ အယနအထာေးကို စစ်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ Labial segment, canines, buccal segment ဆိုပပေး
အပိုင်ေး(၃)ပိုင်ေး ခွေဲကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ွောေးထပ်ယနတာယတွေ၊ ွောေးကျဲယနတာယတွေ၊ ွောေးယတွေ အတွေင်ေးဘက် ယိုင်လွေန်ေး
ယန လာေး၊ ွောေးယတွေ အပပင်ဘက် ထွေက်လွေန်ေးယန လာေး၊ ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ abnormal frenal attachment ယကကာငဲ့်
diastema ပဖစ်ယန လာေး စ ပဖငဲ့် စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
Overjet, Overbite, Centerlines, Crossbites, Incisor relationship, Canine relationship, Molar
relationship စတဲဲ့ လူနာရဲ ဲ့static occlusion အယနအထာေးကို စစ်ကကည်ဲ့နိုင်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့dynamic occlusion
အယနအထာေးကို နိုင်ဖို ဲ့ interferences in lateral excursionsယတွေ ရ-မရကို စစ်ယဆေးကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့ ွောေးပံိုစံ၊ ယမေးရိုေးပံိုစံ၊ မျက်နာပံိုစံယတွေအရ တပခာေး စစ်ယဆေးဖို ဲ့ လိုအပ်တဲဲ့အချက်အလက်ယတွေကိုလည်ေး
ယ ယ ချာချာ စစ်ယဆေးကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။

20. Cephalometric analysis
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
အရင်က cephalometric analysis လုပ်ရမှာ စိတ်ရှုပ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ Analysis လုပ်ရင်လည်ူး ဘယ်အပိုင်ူးကို
အဓိကလုပ်ရမလ၊ ဘယ်analysisက အဓိကလုပ်ဖို ဲ့လိုအပ်သလဆိုတှာ တတွေတေတေခဲ့ဖူးပါတယ်။ Analysis လုပ်ပူး
ရလှာတဲ့ရလဒ်တတွေ၊ တဖေါ် ပပချက်တတွေကို ဘယ်လိုတကှာက်ချက်ဆွေရမလ၊ ဘယ်လိုအသုူးချရမလဆိုတှာကိုလည်ူး
တေတေေါူးေါူးပဖစ်တေခဲ့ဖူးပါတယ်။ ရိသမျှ analysis တတွေကို တစ်ခုမကျေ် တလျှှာက်တွေက်တေတှာထက် လေှာတစ်ဥူး
ချင်ူးစရ ဲ့ အတေအထှာူးအရ လိုအပ်တဲ့analysisကိုပ လုပ်ဖို ဲ့
လိုအပ်တယ်ဆိုတှာကို သိလှာချိေ်မှာတတှာဲ့ အရင်လို
စိတ်ရှုပ်စရှာလို ဲ့မယဆမိတတှာဲ့ပါဘူး။ ပူးတတှာဲ့ ဒတေ ဲ့
တခတ်မှာဆိုရင် တဆှာဲ့ေလ်တတွေကို အသုူးပပြုပပူး analysis မျိြုူးစု
ကို လွေယ်လွေယ်ကကလုပ်လို ဲ့
ရတေပဆိုတတှာဲ့ အတိုင်ူးထက်အလွေေ် သတဘှာကျတေမိပါတယ်။
သွေှာူးညိကုသမှုပပြုလုပ်ရှာမှာ orthodontic diagnosis and treatment planningအတွေက် အသုူးမျှာူးတဲ့
ဓါတ်မေ်အမျိြုူးအစှာူးတစ်ခုကတတှာဲ့ Lateral cephalometric radiograph (LCR) ပဖစ်ပါတယ်။ ဒဓါတ်မေ်ရိုက်ဖို ဲ့
cephalostat ကို အသုူးပပြုထှာူးပပူး standardized and reproducible လုပ်လို ဲ့ရပါတယ်။ Cephalostat ဆိုတှာ head
positioning device ပဖစ်ပူး လေှာရ ဲ့ ဘယ်ေ ဲ့
ညှာေှာူးနစ်ဖက်က external auditory meatus ကို စက်မှာပါတဲ့
post၂ခုက ထိထှာူး၊ ထိေ်ူးထှာူးပါတယ်။ ဓါတ်မေ်ရိုက်တေစဥ်မှာ လေှာရ ဲ့သွေှာူးတတွေဟှာ centric occlusion မှာ ရိတေရ
ပါမယ်။ လေှာဟှာ တခါင်ူးငု ဲ့
တှာ၊ တခါင်ူးတမှာဲ့တှာ မလုပ်ရဘ Frankfort planeေ ဲ့
အပပိြုင် တရှေ့ဘက်ကို ကကညဲ့်တေရ
ပါမယ်။

21. Lateral cephalometric radiograph (LCR)ကို ဘယ်လိုတေရှာတတွေမှာ အသုူးပပြုကကသလ။ ဘှာဲ့အတွေက်
အသုူးပပြုကကသလ။ Orthodontic diagnosis and treatment planning, To know whether it is dental or skeletal
or both, To monitor treatment progress, In research စသပဖငဲ့် ရည်ရွေယ်ချက်အမျိြုူးမျိြုူးေ ဲ့အသုူးပပြုကကပါတယ်။
Frontal cephalogramဓါတ်မေ်တစ်မျိြုူးကိုလည်ူး လေှာရ ဲ့antero-posterior view of skull ကို ကကညဲ့်ဖို ဲ့အသုူးပပြုကက
ပါတယ်။

22. Cephalometric analysis and landmarks တတွေအတကကှာင်ူးကို စှာအုပ်အထကကူးတတွေေ ဲ့ တခမ်ူးတေှာူး
တရူးသှာူးတဖေါ် ပပထှာူးတှာတတွေကို အတသူးစိတ်ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငအလိုက်၊ လမျိြုူးအလိုက်၊ တက
က သိုလ်
အလိုက်၊ တဆူးခေ်ူးအလိုက် အသုူးမျှာူးတဲ့ analysis တတွေလည်ူး သူးပခှာူးစ ရိတေတတ်ပါတယ်။ ဒတေရှာမှာ အသုူးမျှာူး
တဲ့ cephalometric landmarks တတွေကို တဖေါ် ပပတပူးချင်ပါတယ်။
Relationship between the mandible and maxilla
Anteroposterior Relationship
Mandible ေ ဲ့Maxilla ရ ဲ့
antero-posterior relationship ကို ANB angle ေ ဲ့ကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။ SNA, SNB,
ANB တတွေရ ဲ့ တိုင်ူးတှာချက်တတွေကို ကကညဲ့်ပူး maxilla/mandibleဟှာ တရှေ့ထွေက်တေသလှာူး၊ တေှာက်ဘက်
ေင်တေသလှာူးဆိုတှာကို သိရိနိုင်မှာ ပဖစ်ပါတယ်။ ပူးတတှာဲ့ ပဖစ်နိုင်တဲ့ Skeletal pattern I, II, III ကို
တအှာက်မှာပပထှာူးတဲ့အတိုင်ူး ခွေပခှာူးတလဲ့ရိပါတယ်။
Skeletal I pattern = 2°≤ ANB ≤4°
Skeletal II pattern = ANB > 4°
Skeletal III pattern = ANB < 2°
Wits analysis ကို အသုူးပပြုပပူး maxilla ေ ဲ့mandible တို ဲ့
ရ ဲ့relative antero-posterior position ကို
စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတသူးတယ်။ Nasion ရ ဲ့တည်တေပုက လွေတေရင် SNA, SNB, ANB တိုင်ူးတှာချက်တတွေဟှာ လွေတေ
နိုင်တှာမို ဲ့Wits analysis ေ ဲ့နှုိင်ူးယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ဒစစ်တဆူးချက်မှာ Functional occlusal plane, A-Point,
B-Point တတွေကို အသုူးပပြုထှာူးပပူး AO ေ ဲ့BO ရ ဲ့အကွေှာအတေူးကို တိုင်ူးတှာပါတယ်။

23. Vertical Relationship
Maxillary-mandibular plane angle (MMPA) ေ ဲ့ Lower anterior facial height (LAFH) proportionကို
စစ်ကကညဲ့်ပခင်ူးအှာူးပဖငဲ့် လေှာရ ဲ့အတပေါ်တမူးရိုူးေ ဲ့
တအှာက်တမူးရိုူးတတွေရ ဲ့vertical dimensionကို စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
MMPA မျှာူးတေရင် LAFH ေ ဲ့posterior facial height (ramus height)ကကှာူးက အချိြုူးဟှာ မျှာူးတေပါလိမဲ့်မယ်။
ဒါဟှာ increased LAFHတကကှာငဲ့် အပဖစ်မျှာူးတပမယဲ့် reduced posterior face height တကကှာငဲ့်လည်ူး ပဖစ်နိုင်ပါ
တယ်။ MMPA ေည်ူးတေတှာက reduced LAFHတကကှာငဲ့် အပဖစ်မျှာူးတပမယဲ့် increased posterior face height
တကကှာငဲ့်လည်ူး ပဖစ်တေနိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟှာ normal limit ထမှာ ရိ-မရိဆိုတှာကိုသိနိုင်ဖို ဲ့LAFH ေ ဲ့total face
height ကို အချိြုူးကျကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟှာ total face height ရ ဲ့ဘယ်တလှာက်ရှာခိုင်နှုေ်ူးရိသလဆိုတှာ
ကို တအှာက်မှာတဖေါ် ပပထှာူးတဲ့ပုမှာ တိုင်ူးတှာတွေက်ချက်သလို တွေက်ချက်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Incisor Relationship
Maxillary plane ေ ဲ့mandibular plane တတွေဆသို ဲ့maxillary and mandibular incisors တတွေရ ဲ့angulation
ကို ဆွေကကညဲ့်ပပူး တိုင်ူးကကညဲ့်တဲ့အခါ Incisors တတွေဟှာ ပုမေ်အတိုင်ူး inclined ပဖစ်တေသလှာူး၊ တရှေ့ထွေက်လွေေ်ူးပပူး
proclined ပဖစ်တေသလှာူး၊ တေှာက်ဘက်ကိုကုပ်ေင်ပပူး retroclined ပဖစ် တေသလှာူးဆိုတှာတတွေကို
သိရိနိုင်မှာပဖစ်ပါတယ်။ ဒလိုတိုင်ူးတှာတဲ့ရလဒ်တတွေဟှာ လမျိြုူးအလိုက် normal values တတွေ မတညကကပါဘူး။
ဥပမှာ - African Caribbeans တတွေရ ဲ့ incisorsသွေှာူးတတွေဟှာ Caucasians တတွေရ ဲ့
သွေှာူးတတွေထက် proclination
ပိုရိတပမယဲ့် သတို ဲ့
လမျိြုူးစုတတွေအတွေက်တတှာဲ့ အဲ့ဒါက normal ပါပ။

24. Deep overbite correction လုပ်ထှာူးပပူးတဲ့အခါ ပပေ်ပူး relapse ပဖစ်နိုင်တသူးတှာကို ကှာကွေယ်သိရိနိုင်ဖို ဲ့
interincisal angleက အတရူးပါတှာမို ဲ့တိုင်ူးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Soft tissue analysis
Maxillary ေ ဲ့mandibular prominence တတွေကို တအှာက်မှာပပထှာူးတဲ့ပုအတိုင်ူး တိုင်ူးကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။
Nasolabial angle, Lip position relative to Ricketts E-lineတတွေကိုလည်ူး တိုင်ူးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
မှတ်သာားစရာအချက်မျာား
Anterior cranial base ဟှာ တယဘယျအှာူးပဖငဲ့် အသက်(၇)နစ်အရွေယ်မှာ အတပပှာင်ူးအလမရိဘ constant
ပဖစ်သွေှာူးပါတယ်။ ဒါ ဲ့
တကကှာငဲ့် တပခှာူး facial structure တတွေကို နှုိင်ူးယဥ်ကကညဲ့်တဲ့အခါ ၎င်ူးကို stable point တစ်ခု
အတေေ ဲ့အသုူးပပြုကကပါတယ်။ Sella turcica ကို anterior cranial base ရ ဲ့reference အပဖစ် အသုူးပပြုကကပါတယ်။
SNA ေ ဲ့ SNB ဟှာ ဘှာကို ရည်ညွှေ်ူးတှာလ? ၎င်ူးတို ဲ့
ဟှာ cranial base ေ ဲ့ anterior position of
maxilla/mandibleတို ဲ့
ရ ဲ့ ဆက်နွေယ်မှုကို တိုင်ူးတှာကကညဲ့်တှာပါ။ အတပေါ်တမူးရိုူး/တအှာက်တမူးရိုူးက

25. တရှေ့ဘက်တရှာက်လွေေ်ူးတေလှာူး၊ တေှာက်ဘက်သို ဲ့ တိုေင်တေသလှာူး၊ ပုမေ်အတေအထှာူးပလှာူးဆိုတှာကို
တိုင်ူးတှာလို ဲ့
ရတဲ့ တေ်ဖိုူးတတွေအရတရှာ တပခှာူးclinical records တတွေအရတရှာ တလဲ့လှာသိရိနိုင်ပါလိမဲ့်မယ်။ Skeletal
pattern က class I or class II or class III ဆိုတှာကို ANB angle ရ ဲ့
တေ်ဖိုူးကို ကကညဲ့်ပူး တယဘယျသတ်မတ်နိုင်ပါ
တယ်။ ပိုမိုတသချှာတအှာင် Wits analysisေ ဲ့တပခှာူးclinical recordsတတွေကိုပါ အသုူးပပြုပပူး တိုင်ူးတှာနိုင်ပါတယ်။
Incisal positions တတွေကို ဆုူးပဖတ်ဖို ဲ့ဘယ်angleကို အသုူးပပြုသလ? Axis of the maxillary incisors (UInc)
ေ ဲ့ maxillary plane တို ဲ့
ကို ဆွေကကညဲ့်မယ်။ Axis of the mandibular incisors (Linc)ေ ဲ့ mandibular plane တို ဲ့
ကို
ဆွေကကညဲ့်မယ်။ အဲ့ဒလိုဆွေကကညဲ့်တဲ့အခါ ပဖစ်တပေါ်လှာတဲ့တထှာငဲ့်တတွေရ ဲ့အကျဥ်ူး၊အကျယ်ကို တွေက်ချက်ပပူး အတပေါ် ေ ဲ့
တအှာက် တရှေ့သွေှာူးတတွေဟှာ ပုမေ်ပလှာူး၊ တရှေ့ထွေက်လွေေ်ူးတေသလှာူး၊ အထကို ကုပ်ေင်တေသလှာူးဆိုတှာကို သိနိုင်ပါ
လိမဲ့်မယ်။ ဒါ ဲ့
အပပင် ပဖစ်တပေါ်လှာတဲ့ inter-incisal angle ကို ကကညဲ့်ချင်ူးအှာူးပဖငဲ့် overbite ရ ဲ့ အတပခအတေကို
သိနိုင်ပါတသူးတယ်။ Interincisal angle မျှာူးလွေေ်ူး၊ကျယ်လွေေ်ူးရင် လေှာမှာ deep overbite ရိတေပါလိမဲ့်မယ်။
လေှာရ ဲ့ vertical dimension ကို တိုင်ူးတှာရှာမှာ Maxillary-mandibular plane angle(MMPA) ကို
တိုင်ူးတှာတလဲ့ ရိပါတယ်။
Increased MMPA → backward pattern of mandibular growth and a decreased overbite
Decreased MMPA → forward pattern of mandibular growth and increased overbite

26. Soft tissue analysis
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
မျက်နှာကို Frontal 3rd
, Nasal 3rd
, Gnathic 3rd
ဆိုပီး အလျှာီးလိုက် အပိုင်ီး(၃)ပိုင်ီး ခွဲကကည်နိုင်သလို
ဒ ေါင်လိုက်ဆိုရင် အပိုင်ီး(၅)ပိုင်ီး ခွဲကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Golden Ratio ကို အသိုီးပပြုပပီး ပိုင်ီးပခှာီးကကည်ပခင်ီး
ပြစ်ပေါတယ်။
Using the Golden Ratio, we analyze the face in horizontal thirds, and vertical fifths.
Vertical fifths: Distance between eyes equals the width of nostrils which equals the width of eye which
equals the width of lateral face to lateral eye
Horizontal thirds: The length of nose equals the length of lower face (nose to chin) which equals the
length of upper face (mid-brow to hairline)

27. နှာဒခေါင်ီးရွဲ အဒေအထှာီးကို Angular Profile Analysis (Subtelny) ေွဲ တိုင်ီးတှာကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Soft
tissue profile (N-Sn-Pog) ေွဲ တိုင်ီးကကည်နိုင်သလို Full soft tissue profile (N-No-Pog)ေွဲလည်ီး
စစ်ကကည်နိုင်ပေါတယ်။ အွဲ လိုတိုင်ီးတှာတွဲအခေါ Anterior growth of the nose ဟှာ အသက်အရယ်ေွဲအမျှ
တိုီးလှာနိုင်တှာကို ဒတွေ့ရပေါတယ်။
နှုတ်ခမ်ီးဒတကိုလည်ီး အရည်ဘယ်ဒလှာက်ရသလွဲဆိုတှာ တိုင်ီးတှာကကည်တှာမျြုီး ပပြုလိုပ်ထှာီးကကပေါ
တယ်။ Length of the upper lip (Sn-Sto) ေွဲ Length of the lower lip (Sto-Gn)တိုကို ဒအှာက်မှာပပထှာီးတွဲ ပိုဒတ
မှာ ကကည်နိုင်ပေါတယ်။

28. Class II Retraction of upper incisors → lower lip curls up and moves forward.
Class III Lingual tip of lower incisors → lip moves backward.
နှုတ်ခမ်ီးရွဲအထူကိုလည်ီး တိုင်ီးတှာကကည်တွဲအခေါ အဒပေါ်နှုတ်ခမ်ီးဆိုရင် Labial surface of the maxillary
incisorကဒေ Labrale Superius pointအထ တိုင်ီးတှာပပီး ဒအှာက်နှုတ်ခမ်ီးဆိုရင် Labial surface of the
mandibular incisorကဒေ Labrale Inferius အထ တိုင်ီးတှာကကည်နိုင်ပေါတယ်။
ဒမီးစေွဲလည်ပင်ီးကဒေ တိုင်ီးတှာလိုရတွဲ lower face throat angle ကို ကကည်ပပီး ဒမီးစရွဲအဒေအထှာီးကို
ဒပပှာနိုင်ပေါတယ်။ Lower face throat angle ကျဥ်ီးဒလ ဒမီးစက ထင်ရှာီးပပီး ဒရွေ့ဒရှာက်ဒလ ပြစ်ပေါတယ်။
Rickett’s lip analysis (E-line) ကို တိုင်ီးတှာြိုအတက် tip of the nose ေွဲ pogonion ကို
အသိုီးပပြုပေါတယ်။ အဒပေါ်နှုတ်ခမ်ီးက E-lineရွဲဒေှာက် 2-3mm အကှာ၊ ဒအှာက်နှုတ်ခမ်ီးက E-lineရွဲဒေှာက် 1-

29. 2mmအကှာမှာဆိုရင် ပိုမေ်အဒေအထှာီးလို ဆိုနိုင်ပေါတယ်။ နှုတ်ခမ်ီးက ဒရွေ့ဘက်ဒရှာက်လေ်ီးဒေရင် lip protrusion
ပြစ်ဒေနိုင်ပပီး E-ဒေှာက်ဘက်ကို ဒရှာက်လေ်ီးဒေရင် lip retrusion ပြစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။
Rickett’s lip analysis = The reference line used by Ricketts (esthetic line): top of nose to skin pogonion
• Upper lip 2-3 mm behind this line • Lower lip 1-2 mm behind this line
Steiner’s lip analysis (S-line) ကို တိုင်ီးတှာြိုအတက် center of the S-shaped curve between
tip of the nose and subnasale ေွဲ pogonion ကို အသိုီးပပြုပေါတယ်။ နှုတ်ခမ်ီးဟှာ S-line ရွဲ ဒရွေ့ဘက်ကို
ဒရှာက်ဒေရင် lip protrusion ပြစ်ဒေနိုင်ပပီး S-lineရွဲဒေှာက်ဘက်ကို ဒရှာက်ဒေရင် lip retrusion ပြစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။
Steiner’s lip analysis = Reference line is center of (S) shape between tip of nose and upper lip and soft
tissue pogonion
• If lips behind this line → lips are too flat. • If lips anterior to it → lips are too
prominent.

30. Merrifield ‘Z’ angle
Soft tissue pogonion ကဒေ the most procumbent lip ကို ဆက်ဆွဲထှာီးတွဲlineေွဲ Frankfort horizontal
planeကဒေ ပြစ်ဒပေါ်လှာတွဲဒထှာင်ကို Merrifield ‘Z’ angle လို ဒခေါ်ပေါတယ်။ ပိုမေ်ဆိုရင် 70-80 degrees အတင်ီးမှာ
ရပေါလမ်မယ်။

31. Etiology of malocclusion in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Genetic က ြောင့်၊ environmental factors က ွေက ြောင့် စသဖြင့် သွေြောွားမညီညြောမှု(malocclusion) ို
ဖြစ့်ကစ အက ြောင့်ွား ရြောွားက ွေ(multifactorial) အမ ြောွားက ီွားရနိုင့်ပါ ယ့်။ ဥပမြော - လူနြောရ craniofacial
dimensions + size and number of teeth ို genetic လွှမ့်ွားမိုွားပပီွားဆိုွားဖြ ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ လူနြောရ dental arch
dimensions ို environmental factorsက ွေ သ ့်ကရြော ့်မှုရနိုင့်ပါ ယ့်။
Skeletal problems (antero-posterior)
Skeletal problems (antero-posterior) က ွေ genetic က ြောင့် အဓ ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Class II ို ဖြစ့်ကစ ြော mandibular deficiency ဆိုပါစို။ Mild to moderate Class II ဟြော
မ ြောွားကသြောအြောွားဖြင့် မ ွားရိုွားက ြောင့် ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Severe Class II ို ဖြစ့်ကစနိုင့် ြော မ ွားရိုွား + environmental
factors က ြောင့် ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Class III ို maxillary deficiency OR mandibular prognathism က ြောင့် ဖြစ့်ကစနိုင့်ပပီွား အထူွားသဖြင့်
genetic လွှမ့်ွားမိုွားနိုင့်ပါ ယ့်။ Mandibular prognathism ဟြော လူမ ွားအလို ့်၊ မသြောွားစိုမ ွားရိုွား အလို ့်
ဖြစ့် ့်ပါ ယ့်။
Skeletal problems (vertical / transverse)
Skeletal problems (vertical / transverse) က ွေ ို မ ွားရိုွား အဓ လွှမ့်ွားမိုွားနိုင့်ပါ ယ့်။ ဒါကပမယ့်
environmental factors က ွေက ြောင့်လည့်ွား ဖြစ့်ကပေါ် နိုင့်ပါ ယ့်။
Crowding genetic factors ဆိုတာ?
Crowding genetic factors ဆို ြော ဘယ့်လိုမ ွားလ? ကလွား စ့်ကယြော ့်ဟြော ကမွားရိုွားကသွား အကြဆီ
ကမွားရိုွားအရွေယ့်အစြောွား ို မ ွားရိုွားအရလ ့်ခရရပပီွား သွေြောွားဆိုဒ့်က ီွား မခင့်ဆီ သွေြောွားအရွေယ့်အစြောွား ို မ ွားရိုွားအရ
လ ့်ခရရ ယ့်ဆိုရင့် ရလဒ့် small jaw and big teeth ဖြစ့်လြောပပီွား သွေြောွားထပ့် ြောက ွေ ဖြစ့်လြောပါလမ့်မယ့်။
လူနြောမြော သွေြောွားမညီညြောမှုဖြစ့်ပီဆိုရင့် ကမွားရိုွား သိုမဟို ့် သွေြောွားက ြောင့် ဖြစ့် ြောလြောွား၊ နစ့်ခိုစလိုွားက ြောင့် ဖြစ့် ြောလြောွား၊
ဖခြောွား လ ြော-နှု ့်ခမ့်ွားစ အစ ့်အပိုင့်ွားက ွေ ကရြော လွှမ့်ွားမိုွားမှုရကနသလြောွား ဆို ြော ို စစ့် ည့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Crowding environmental factors ဆိုတာ?
1. Early loss of primary teeth
2. Digit sucking
3. Softer less abrasive diet [less interproximal tooth wear, less demands on the jaw function and
general tendency for smaller jaws

32. Facial type ဆိုတာ ဘာလဲ?
ကအြော ့်မြော ဖပထြောွား ပို ို ည့်ရင့် facial type န dental arch က ွေရ ဆ ့်စပ့်မှုရနိုင့် အကနအထြောွား ို
ဖမင့်က ွေွေ့ နိုင့်ပါ ယ့်။
Brachycephalic [short + broad] = mostly associated with Class II division 2
Dolicocephalic [narrow, tapered long face]
Mesocephalic [round + oval]
Facial profile ဆိုတာ ဘာလဲ?
Facial profile: Convex → class II (prominence of maxilla); Concave → class III (prominence of mandible);
Flat → class I

33. Hypodontia ဆိုတာ ဘာလဲ?
လူ စ့်ကယြော ့်မြော ရသင့် ကပါ ့်သင့် သွေြောွားအကရအ ွေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်ွား(hypodontia)ဟြော
အမ ြောွားအြောွားဖြင့် genetic က ြောင့် ဖြစ့် ့်ပါ ယ့်။ ၁-၂ ကခ ြောင့်ွားပ ကလ ြောကနရင့် mild hypodontia၊ သွေြောွား(၆)ကခ ြောင့်ွား
ကလြော ့်အထ ကလ ြောကနရင့် moderate hypodontia၊ သွေြောွားအကရအ ွေ ့် (၆)ကခ ြောင့်ွားအထ ့် ကလ ြောကနရင့်
severe hypodontiaလို သ ့်မ ့်ပါ ယ့်။
အြောရ ို ့်သြောွားက ွေမြော Peg shaped lateral incisors ကလွားက ွေ အဖြစ့်မ ြောွားပပီွား အြောြရ လူမ ွားက ွေမြော
သွေြောွားအရွေယ့်အစြောွား ပိုက ီွားကလရပါ ယ့်။ အြောြရ လူမ ွားက ွေမြော ကမွားရိုွားက ီွားက ီွား၊ လ ြောက ီွားက ီွားဖြစ့်ကန ့်ပပီွား
generalized spacing ဖြစ့်ကလရပါ ယ့်။ Ectodermal dysplasia န hypodontia ဆ ့်စပ့်ဖြစ့်ကပေါ်ကန ့်ပပီွား
အဒီလူက ွေမြော ဆပင့်နကခ ွားဂလင့်ွားက ွေ မရဘ ဖြစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ အဖြစ့်အမ ြောွားဆိုွား tooth anomaly က ြော
သွေြောွားအကရအ ွေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်ွား (hypodontia) ဖြစ့်ပါ ယ့်။
Supernumerary teeth လိုကခေါ် သွေြောွားအပိုကလွားက ွေ အထွေ ့်အမ ြောွားဆိုွားကနရြော က ြော premaxilla
ကနရြောမြော ဖြစ့်ပါ ယ့်။ အကပေါ်ဘ ့်ရ အလယ့်သွေြောွားနစ့်ကခ ြောင့်ွား ြောွားမြောကပါ ့် သွေြောွားအပိုကလွား ို mesiodens လို
ကခေါ်ပါ ယ့်။ 1st
molar န 2nd
molar ြောွား ပါွားကစြောင့်ဘ ့်အဖခမ့်ွားမြော ကပါ ့်ကလရ သွေြောွားအပိုကလွား ို paramolar
လို ကခေါ် ပါ ယ့်။ ကနြော ့်ဆိုွားအဆိုွားသွေြောွားရကနြော ့်မြော ပ့်ကပါ ့် သွေြောွားအပိုကလွား ို distomolar (4th
molar)
လို ကခေါ်ပါ ယ့်။ သွေြောွားအပိုကလွားက ွေရ ပိုသဏ္ဍြောန့် conical shape OR tubercular shape ပိုစရပပီွား impacted
upper central incisors က ွေဟြော tubercular shape ပိုစဖြစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ သွေြောွားအပိုကလွားက ွေက ြောင့်
ဖြစ့်လြောနိုင့် ကနြော ့်ဆ ့် ွေရလဒ့်က ွေ က ြော Impaction, Root resorption, Malpositioning of adjacent
teeth, Severe crowding, Cyst formation ို ဖြစ့်ပါ ယ့်။

34. Macrodontia ဆို ြော သွေြောွား ပိုမန့်အရွေယ့်အစြောွားထ ့် ပိုက ီွားကနဖခင့်ွားဖြစ့်ပါ ယ့်။ Upper central
incisors က ွေန lower 2nd
premolars က ွေမြော အမ ြောွားစိုက ွေွေ့ရကလရပါ ယ့်။ Premolars သွေြောွားက ွေရ
အရွေယ့်အစြောွား molar သွေြောွားအရွေယ့်အစြောွားနီွားပါွားဖြစ့်ကန ြော ို Molarization of the premolars လို ဆို ပါ ယ့်။
အဖြစ့်အမ ြောွားဆိုွား congenital defect in orofacial region က ြော cleft lip and palate လို ဆို ပါ ယ့်။
အဆိုွားပပီွားရင့် အဖြစ့်အမ ြောွားဆိုွား congenital missing teeth က ွေ က ြော upper lateral incisors က ွေန lower
premolars က ွေ ဖြစ့်ပါ ယ့်။
Overjet ပိုမန့်အကနအထြောွား မဖြစ့်ကန ြောဟြော jaw position (genetic)က ြောင့် ဖြစ့်နိုင့်သလို upper incisor
proclination (environmental)က ြောင့်လည့်ွား ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
ကယဘူယ အြောွားဖြင့် malocclusion ဖြစ့်ကစ prenatal and post-natal environmental causes က ွေ
ဘြောက ွေလ? Prenatal မြောဆိုရင့် Trauma during birth [using forceps during delivery], Maternal diet [ e.g
deficiency in folic acid or vit D], Maternal consumption of alcohol and drugs က ွေက ြောင့် ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Post-natal မြောဆိုရင့် TMJ injuries, Accidents, Fractures က ွေက ြောင့် ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Intrusion of a primary tooth can cause dilaceration of the permanent tooth [extreme curvature in the
root] → tooth becomes impacted and there will be drifting and loss of space
The curvature location will correspond to when the trauma happened [if the curvature is in the apical
3rd
→ trauma happened when most of the root was already formed]
Febrile diseases က ွေက ြောင့် malocclusion ို ဖြစ့်ကစနိုင့် ြော ဘြောက ြောင့်လ? အြ ြောွားက ြောင့်
growth and dental development ို ထခို ့်ကစနိုင့်ပပီွား ကနြော ့်ဆ ့် ွေရလဒ့်အကနန malocclusion ဖြစ့်ကစနိုင့်
ယ့်လို ဆိုပါ ယ့်။ Typical appearance of diabetic patients မြောက ြော proclined and rotated upper incisors
က ြောင့် diastema ရကန ့်ပါ ယ့်။
Muscular dystrophy ဖြစ့်ကန လူနြောမြော disturbed muscular balance ရကနပါလမ့်မယ့်။ အဒီလူနြောမ ွား
က ွေ ို သွေြောွားည ိုသြို ခ ့်ခပါလမ့်မယ့်။ Severe anterior open-bite ရကန ့်ပပီွား ညထြောွား သွေြောွားက ွေဟြော
မညီမညြောဖပန့်ဖြစ့်ပါလမ့်မယ့်။ ဒီလိုလူနြောက ွေမြော no contact between the teeth and no zone of balance ဖြစ့်ကန
ပါလမ့်မယ့်။
လက်မစိုပ်တဲဲ့အကျငဲ့်က ြောင့် ဘြောက ွေဖြစ့်နိုင့်သလ? Anterior open bite, Proclined upper incisors and
retroclined lower incisors, Unilateral posterior crossbite, Asymmetrical anterior open bite if 2 digits are
being sucked စသဖြင့် ဖြစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။

35. အခ န့်မ ိုင့်မီ ကစြောကစြောဆိုွားရှုွားရ ြော အဖြစ့်အမ ြောွားဆိုွားသွေြောွား က ြော lower second primary molar ဖြစ့်ပါ
ယ့်။ စ့်ခ ွေ့ငယ့်သွေြောွားကလွားက ွေကနရြောမြော အစြောွားထိုွားကပါ ့်လြောမယ့် က ီွားသွေြောွား မရကနဘူွားဆိုရင့် ရကန
ငယ့်သွေြောွားကလွား ို ထန့်ွားသမ့်ွားထြောွားလိုရသကလြော ့် ထန့်ွားသမ့်ွားထြောွားသင့်ပါ ယ့်။ အလိုထန့်ွားသမ့်ွားထြောွားဖခင့်ွားအြောွားဖြင့်
ကမွားရိုွားရအထူနထိုထည့် ို ထန့်ွားထြောွားနိုင့်ပါလမ့်မယ့်။ ငယ့်သွေြောွားကလွားရအဖမစ့် ၃ပို၂ပို ဆိုွားရှုွားသွေြောွားရင့် သိုမဟို ့်
သွေြောွား မက ြောင့်ွားက ြောရင့်က ြော နို ့်ပစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Diastema ဟာ labial frenum က ကာငဲ့် ဖြစ်ကေတယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုအတည်ဖပြုမလဲ?
Pull the lip upward and outward.
Check for blanching of the incisive papilla + presence of thick tissue.
You will see a V shaped notch between the upper central incisors in an upper occlusal radiograph.
Atypical root resorption က ကာငဲ့် retention of the tooth ဖြစ်တာ ဘယ်လိုမျြုျိုးလဲ?
Abnormal resorption ဖြစ့် ယ့်ဆို ြော ငယ့်သွေြောွား စ့်ကခ ြောင့်ွားမြောအဖမစ့် စ့်ကခ ြောင့်ွား resorption
ဖြစ့်ကနပပီွား န့်အဖမစ့် စ့်ကခ ြောင့်ွား အက ြောင့်ွားအ ိုင့်ွားဆ ့်ရကန အကနအထြောွားမ ွား ို ကခေါ်ပါ ယ့်။ အဒီလို
သွေြောွားမ ွားဟြော မလှုပ့်-မနဘ အခ န့် ြောလအက ြော့် ြော အထ ဆ ့်ပမကနပါလမ့်မယ့်။