Introduction to Orthodontics (15.10.2023) by Nay Aung

1. Introduction to Orthodontics (by Nay Aung, BDS, PhD)
သွောွားညှိကုသမှုက လူနာတတွေရ ဲ့ ရုပ်ရည်သွေင်ပပင်ကှို ပှိုမှိုလှပတေပြင်ွား၊ အောွားအော ောွားရာတွေင် သွောွားမ ာွားကှို
ထှိထှိတရာက်တရာက် အသံုွားြ နှိုင်တေပြင်ွား၊ ေကာွားတပပာဆှိုရာတွေင် အသံထွေက်ပီသတေပပီွား မှိမှိကှိုယ်ကှို ယံုကကည်မှု
တှိုွားလာတေပြင်ွား၊ သွောွား-တမွားရှိုွား-ြံတွေင်ွားက န်ွားမာတရွားတကာင်ွားပြင်ွားဟာ လူနာရ ဲ့
ကှိုယ်ြနဓာက န်ွားမာဖှို ဲ့ အတထာက်အကူ
ပပြုပြင်ွား ေတဲ့ အက ှိြုွားတက ွားဇူွားတတွေကှို ရရှှိတေနှိင်ပါတယ်။
Definition of Orthodontics
သွောွားညှိကုသမှုပညာရပ်ဟာ ဦွားတြါင်ွား-မ က်နှာ-တမွားရှိုွားကကီွားထွောွားမှု၊ သွောွားမ ာွား ဖွေံွံ့ ပဖှိြုွားလာပံု၊ အတပေါ်တမွားရှိုွားရှှိသွောွားမ ာွားန ဲ့
တအာက်တမွားရှိုွားရှှိသွောွားမ ာွား တည်ရှှိပံုအတနအထာွား၊ ရှှိသငဲ့်တသာ ပံုေံမှ တသွေဖယ်တနတသာ သွေင်ပပင်လကခဏာမ ာွား
ေသည်တှို ဲ့
ကှို တလဲ့လာပြင်ွား၊ တရာဂါရှာတဖွေပြင်ွား၊ လှိုအပ်တသာကုသမှုတပွားပြင်ွား၊ အြ ှိန်မီကကှိြုတင်ကာကွေယ်ကုသမှု
တပွားပြင်ွားတှို ဲ့
ကှို ပပြုလုပ်တပွားတသာ ပညာရပ်ပဖေ်ပါတယ်။
Ideal occlusion
လူတေ်ဦွားရ ဲ့ တမွားရှိုွားန ဲ့သွောွားတတွေကှို ကကညဲ့်လှိုက်ရင် ညီညာတသာ သွောွားမ ာွား၊ ပံုေံမှန်တသာ တမွားရှိုွားအတနအထာွားန ဲ့
အတူ
အပြာွားသတ်မှတ်ထာွားတသာ အြ က်မ ာွားနှငဲ့်ပပညဲ့်ေံုကှိုက်ညီတနပါက normal occlusion လှို ဲ့ သတ်မှတ်တလဲ့ရှှိပါ
တယ်။ Normal occlusion ရှှိတဲ့ လူနာတတွေအမ ာွားေုကှို နှုှိင်ွားယှဥ်တလဲ့လာမှုတတွေ ပပြုလုပ်ပပီွား ေံပပအပဖေ် ideal
occlusion သတ်မှတ်ြ က်တတွေကှို ထာွားရှှိပါတယ်။ တကယဲ့်လက်တတွေွံ့ မှာတတာဲ့ ideal occlusion ရှှိတဲ့လူနာတတွေဟာ
အတရအတွေက်နည်ွားပါလှိမဲ့်မယ်။
Normal occlusion
Ideal occlusion ဆှိုတဲ့ ေံပပြုအတနအထာွားကတန လက်ြံနှိုင်တဲ့တှိမ်ွားတောင်ွားမှုအနည်ွားငယ်သာရှှိတဲ့ occlusion ကှို
normal occlusion လှို ဲ့ တြေါ်ပါတယ်။ သွောွားတတွေရ ဲ့အလှအပကှိုတရာ၊ လုပ်ငန်ွားတဆာင်တာကှိုတရာ မထှိြှိုက်တေဘ
အနည်ွားငယ်တှိမ်ွားတောင်ွားမှုတလွား ရှှိတနနှိင်ပါတယ်။ Class I Molar relationship, Class I incisor relationship, No
rotation, No spacing, Flat or mildly increased (≤ 1.5 mm) curve of Spee ပဖေ်တနသငဲ့်ပါတယ်။

2. Malocclusion
ေံပပြုသတ်မှတ်ြ က်တတွေကတန သှိသှိသာသာ တှိမ်ွားတောင်ွားတနပပီွား သွောွားန ဲ့
တမွားရှိုွားတတွေရ ဲ့ အလှအပန ဲ့ လုပ်ငန်ွားကှို
ြျွတ်ယွေင်ွားတေတဲ့အတနအထာွားတေ်ြုကှို malocclusion လှို ဲ့သတ်မှတ်နှိုင်ပါတယ်။
Malocclusion ပဖေ်တှိုင်ွား သွောွားညှိကုသဖှို ဲ့ မဟုတ်ပါဘူွား။ လှိုြ င်မှ လှိုပါလှိမဲ့်မဲ့ယ်။ သွောွားညှိကုသလှိုက်ရင်
လူနာအတွေက် ပှိုလှလာတာပဖေ်ပဖေ်၊ ပှိုပပီွား ောွားလှို ဲ့
ဝါွားလှို ဲ့ တကာင်ွားလာတာပပဖေ်ပဖေ် အက ှိြုွားရှှိတယ်ဆှိုမှ
သွောွားညှိကုသပါ။ သွောွားညှိကုသမယဲ့်လူနာဟာ သွောွားသန ဲ့
်ရှင်ွားတရွားကှို တကာင်ွားတကာင်ွားလုပ်တဲ့ လူနာ ပဖေ်သငဲ့်ပါတယ်။
ဆရာဝန်ညွှန်ကကာွားြ က်အတှိုင်ွား တသတသြ ာြ ာ လှိုက်နာတတ်တဲ့သူ ပဖေ်သငဲ့်ပါတယ်။ သွောွားညှိကှိရှိယာတတွေကှို
လှိုလှိုြ င်ြ င် တပ်ဆင်ြ င်သူ ပဖေ်သငဲ့်ပါတယ်။ တပြာွားသူက အတင်ွားတှိုက်တွေန်ွားလှို ဲ့ မလုပ်ြ င်လုပ်ြ င်န ဲ့
သွောွားလာညှိသူ မပဖေ်သငဲ့်ပါဘူွား။
သွောွားညှိတတာဲ့မယ်ဆှိုရင် လူနာအတွေက် တကာင်ွားက ှိြုွားတတွေက ဘာတတွေပဖေ်မလ၊ ဆှိုွားက ှိြုွားတတွေက ဘာတတွေပဖေ်မလ
ဆှိုတာကှို ြ ှိန်ထှိုွားကကညဲ့်ရပါမယ်။ တကာင်ွားတဲ့အြ က်တတွေက ပှိုမ ာွားတနသငဲ့်ပါတယ်။
Reasons for Orthodontic Treatment
ဘာဲ့တကကာငဲ့် သွောွားညှိရသလဆှိုရင် အဓှိက အြ က်(၃)ြ က်တကကာငဲ့် ပဖေ်နှိုင်ပါတယ်။ ၁။ မ က်နာ-တမွားရှိုွား-
သွောွားတတွေကှို ပှိုမှိုလှပတငဲ့်တယ်တေဖှို ဲ့ ၂။ သွောွားတတွေရ ဲ့
အတနအထာွားက တနရာမှန်ပပီွား ောွားလှို ဲ့
ဝါွားလှို ဲ့တကာင်ွားတေဖှို ဲ့ ၃။
မညီမညာပဖေ်တနပပီွား သန ဲ့
်ရှင်ွားတရွားလုပ်ဖှို ဲ့
ြက်တဲ့အတွေက် တရရှည်မှာ သွောွားန ဲ့
သွောွားဖံုွားတတွေရ ဲ့ က န်ွားမာတရွားကှို
ထှိြှိုက်တေနှိုင်တဲ့ သွောွားန ဲ့
တမွားရှိုွားတတွေကှို ညီညာလာတအာင် ကုသမှုတပွားဖှို ဲ့ ေသည်တှို ဲ့ပဖေ်ပါတယ်။

3. The Scope and Aims of Orthodontic Treatment
သွောွားညှိတယ်ဆှိုတာ လှဖှို ဲ့
တေ်ြုတည်ွားအတွေက် မဟုတ်ပါဘူွား။ လူနာအတနန ဲ့ လှသွောွားရင် မှိမှိကှိုယ်ကှို ယံုကကည်မှု
ပှိုရှှိလာတာတတာဲ့ အမှန်ပါ။ သွောွားညှိလှိုက်လှို ဲ့ လှသွောွားတဲ့အြါ သွောွားမလှလှို ဲ့ မ က်နှာငယ် အာွားငယ်ရတာမ ှိြုွားတတာဲ့
မရှှိတတာဲ့ပါဘူွား။ ဒါ ဲ့
အပပင် သွောွားညှိလှိုက်တဲ့အတွေက် သွောွားနှငဲ့်ြံတွေင်ွား က န်ွားမာတရွားကှို ပှိုမှိုတကာင်ွားလာတေပါလှိမဲ့်မယ်။
သွောွားက ၊ သွောွားထပ်ပပီွား အောညပ်တနတာတတွေကှို ပပြုပပင်ပပီွား ပဖေ်သွောွားတေနှိုင်ပါတယ်။ တမွားရှိုွားအတနအထာွားမမှန်လှို ဲ့
တမွားရှိုွားအဆေ်န ဲ့ တမွားရှိုွားကကက်သာွားတတွေ နာတနတတ်တာမ ှိြုွားကှို အတှိုင်ွားအတာတေ်ြုအထှိ သက်သာသွောွားတေ
နှိုင်ပါတယ်။
မညီမညာတဲ့ သွောွားတတွေတကကာငဲ့် အတပေါ်တအာက်သွောွားတတွေကကာွားမှာ ထှိြှိုက်မှုပဖေ်တတ်ပါတယ်။ သွောွားတတွေ ညီသွောွားရင်
ဆက်လက်ပဖေ်တပေါ်လာနှိုင်တဲ့ ထှိြှိုက်မှုတတွေကှို ဖယ်ရှာွားပပီွား ပဖေ်သွောွားပါလှိမဲ့်မယ်။ သွောွားတြါတနတဲ့ လူနာတတွေဆှိုရင်
တရှွံ့သွောွားတတွေကှို မကကာြဏ ြှိုက်မှိတတ်ပါတယ်။ သွောွားညှိလှိုက်ရင် ထှိြှိုက်မှုပဖေ်တာ နည်ွားသွောွားနှိုင်ပါတယ်။
သွောွားတုတတွေ မတပ်ြင်မှာ မညီမညာပဖေ်တနတဲ့ သွောွားတတွေကှို ကကှိြုတင်သွောွားညှိကုသထာွားပြင်ွားအာွားပဖငဲ့် သွောွားတုေှိုက်
ရတာ ပှိုမှိုအဆင်တပပတေနှိုင်ပါတယ်။ သွောွားဖံုွားတရာဂါပဖေ်တနတဲ့ ထပ်တနတောင်ွားတနတဲ့ သွောွားတတွေကှို splinting
မလုပ်ြင်မှာ ညီညာသွောွားတအာင် ပပြုပပင်နှိုင်ပါတယ်။ တမွားရှိုွားြွေေှိတ်ကုသမှုမလုပ်ြင်မှာ သွောွားတတွေကှို အရင်ဦွားဆံုွား
ညှိထာွားနှိုင်ပါတယ်။ တနရာလွေမှာွားတပါက်တနတဲ့ သွောွားတတွေကှို တနရာမှန်တရာက်တအာင် သွောွားညှိကုသတပွားနှိုင်ပါတယ်။

4. Orthodontic Treatment Options
၁။ No treatment - သွောွားတတွေက အနည်ွားငယ်ပ မညီမညာပဖေ်တနတဲ့အြါ သွောွားမညှိဘ တနြ င်ရင် တနလှို ဲ့
ရပါတယ်။
သွောွားညှိလှိုက်ရင် long-term stability and retention ကှိေစကှို ထညဲ့်ေဥ်ွားောွားရပါမယ်။ တကာင်ွားက ှိြုွားန ဲ့ဆှိုွားက ှိြုွားကှို
ြ ှိန်ွားထှိုွားကကညဲ့်ရပါမယ်။ ၂။ Extraction only - တေ်ြ ှိြုွံ့လူနာတတွေမှာ ထပ်တနတဲ့ သွောွားတတွေကှို နှုတ်တပွားလှိုက်ရံုန ဲ့
က န်သွောွားတတွေရ ဲ့ အတနအထာွားကှို အတှိုင်ွားအတာတေ်ြုအထှိ ပှိုမှိုတကာင်ွားသွောွားတေနှိုင်ပါတယ်။ အထူွားသပဖငဲ့်
growing patient တတွေမှာ ငယ်သွောွားတလွားတတွေ၊ သွောွားညပ်အပှိုတလွားတတွေကှို နှုတ်တပွားပြင်ွားအာွားပဖငဲ့် လူနာရ ဲ့
သွောွားတတွေကှို
သငဲ့်တတာ်တဲ့ တနရာဆီသှို ဲ့အလှိုအတလ ာက်တရွေွံ့တေတတ်ပပီွား ပှိုမှိုညီညာလှပသွောွားတေပါတယ်။
၃။ Removable appliance treatment - သွောွားတလွားတတွေကှို အနည်ွားငယ်သာ ပပြုပပင်ဖှို ဲ့လှိုအပ်တဲ့အြါ removable
appliance ကှို အသံုွားပပြုပပီွား ကုသနှိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - simple tipping movements of few teeth; to tip upper
incisor forward in anterior cross-bite
၄။ Fixed appliance - သွောွားတတွေ မညီမညာပဖေ်လွေန်ွားတနပပီွား three planes (antero-posterior, vertical and
lateral)မှာ လှိုအပ်သလှို တရွေွံ့တေဖှို ဲ့
အတွေက် fixed appliance ကှို အသံုွားပပြုနှိုင်ပါတယ်။
၅။ Functional appliances - တမွားရှိုွားက ပံုမှန်မဟုတ်ဘ အတှိုအရှည်မညီတဲ့ growing patients လူနာတတွေမှာ
အသံုွားပပြုနှိုင်ပါတယ်။
၆။ Orthognathic surgery - တမွားရှိုွားက ရှိုွားရှိုွားသွောွားညှိကုသရံုန ဲ့ လှိုြ င်တဲ့အတနအထာွားမတရာက်နှိုင်ဘူွားဆှိုရင်
ြွေေှိတ်ကုသပပီွား ပပြုပပင်နှိုင်ပါတယ်။ ြွေေှိတ်မကုသြင်မှာ သွောွားညှိကုသမှုပပြုလုပ်တာ၊ ြွေေှိတ်ကုသပပီွားတနာက်
ထပ်မံပပီွား သွောွားညှိကုသမှုပပြုလုပ်တာတတွေကှို ပပြုလုပ်ပြင်ွားအာွားပဖငဲ့် တမွားရှိုွားန ဲ့
သွောွားတတွေကှို ညီညာလှပတေပါတယ်။

7. The Timing of Orthodontic Treatment
The deciduous dentition - ဒီအဆငဲ့်မှာ သွောွားညှိကုသမှုကှို ပပြုလုပ်ြပါတယ်။ သွောွားအပှိုသွောွားညပ်တကကာငဲ့်
သွောွားမညီမညာပဖေ်တနရင်ပဖေ်တေ၊ malposition tooth or premature contact တကကာငဲ့် mandibular displacement
leading to unilateral posterior crossbite ပဖေ်တနရင်ပဖေ်တေ လှိုအပ်တဲ့ကုသမှုတတွေကှို ပပြုလုပ်တပွားနှိုင်ပါတယ်။
The early mixed dentition - ဒီအဆငဲ့်မှာ developing malocclusion ပဖေ်တနတာတတွေရှှိြဲ့ရင် ကကှိြုတင်ကုသမှု
ပပြုလုပ်တပွားနှိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - planned extraction of intensively carious first permanent molars (8.5 – 10
years old); balancing extractions of deciduous teeth; serial extractions, space maintainers may be fitted;
Simple orthodontic treatment to correct in-standing incisor or to eliminate a mandibular displacement;
reverse headgear to correct retrognathic maxilla in Skeletal Class III
ပဖေ်နှိုင်ရင် အြ ှိန် (၃) လ န ဲ့(၆) လ အတွေင်ွားမှာ ပမန်ပမန်ဆန်ဆန်ကုသလှို ဲ့
ပပီွားသွောွားမယဲ့် ကုသမှုမ ှိြုွား၊ ကုသပီွားရင် stable
ပဖေ်သွောွားမယဲ့် ကုသမှုမ ှိြုွားကှို ပပြုလုပ်နှိုင်ပါတယ်။
The late mixed and early permanent dentition (10-13 years old) - ဒီအရွေယ်မှာ သွောွားညှိကုသမှုကှို အမ ာွားဆံုွား
ပပြုလုပ်ကကပါတယ်။ တမွားရှိုွားက ဥ်ွားတနရင် တမွားရှိုွားကှို ြ ွံ့တပွားပြင်ွားအာွားပဖငဲ့် သွောွားထပ်ပြင်ွားကှို ကုသနှိုင်ပါတယ်။
တမွားရှိုွားကကီွားထွောွားတနဆဲ့အရွေယ်ပဖေ်တာတကကာငဲ့် ဒီအဆငဲ့်မှာ လှိုအပ်ရင် functional appliance ကှို တပ်ဆင်ပါတယ်။
The late permanent dentition (>16 years old) - ဒီအဆငဲ့်မှာ သွောွားညှိကုသတဲ့အြါ လူနာတေ်ဦွားြ င်ွားေီရ ဲ့
အတနအထာွားအရ treatment planning and mechanics ကှို လှိုအပ်သလှို မွေမ်ွားမံတရွားဆွေပပီွား ကုသမှု တပွားရပါတယ်။
Adult patients တတွေကှို ကုသမှုတပွားရတာက growing patients တတွေကှို ကုသရတာထက် အြ ှိန်ပှိုကကာပါလှိမဲ့်မယ်။
ကကီွားထွောွားမှုရပ်သွောွားတဲ့လူနာတတွေမှာ severe skeletal discrepancy ပဖေ်တနရင် ြွေေှိတ်ကုသတပွားနှိုင်ပါတယ်။
By Nay Aung, BDS, PhD (15.10.2023)