Development of the dentition by Dr Nay Aung PhD

1. Development of the dentition
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Primary Dentition [2.5 – 6 years]
ကလလေးငယ်ရ ဲ့
အသက် (၆)လလလောက်မော စလ ေါက်လောတဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေဟော ကလလေးအသက်
(၂)နစ်ခွေလလောက်မော ငယ်သွေောေးအောေးလေး စလအောင်လ ေါက်လောလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ကလလေးအသက် (၆)နစ်လလောက်အထှိ
ဒီငယ်သွေောေးလတွေကှိ အသေးပ ြုပ ီေး စောေးရလသောက်ရ ေါတယ်။ ကကီေးသွေောေးလတွေက (၆)နစ်လက ော်မ စလ ေါက်လောလလဲ့
ရှိ ေါတယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကလလေးရ ဲ့
အသက် ၂နစ်ခွေမ ၆နစ်ကကောေးကောလမော ရှိလေတဲ့ငယ်သွေောေးလတွေကှိ အစွေပ ြုပ ီေး primary
dentition လှိ ဲ့လခေါ် ေါတယ်။
ဒီကောလအတွေင်ေးမော primate space/ anthropoid space ရှိလေတတ် ေါတယ်။ Primate space ဆှိတော
အလ ေါ်လမေးရှိေးမောဆှိရင် upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်မောရှိလေပ ီေး လအောက်လမေးရှိေးမောဆှိရင် lower primary
canine ရ ဲ့distal ဘက်မော ရှိလေတဲ့ လေရောလွေတ်လလေးပြစ် ေါတယ်။ ဒီလေရောလွေတ်လလေးက ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်လောရော
မော၊ အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေရ ဲ့occlusion ပြစ်တည်ရောမော အလရေး ေါ ေါတယ်။ ငယ်စဥ်က အဲ့ဒီလေရောလွေတ်လလေးမရှိ
ခဲ့ရင် ကကီေးလောတဲ့အခေါ သွေောေးညှိကသမှုပ ြုလ ်ရြှိ ဲ့လှိအ ်လောနှိင် ေါတယ်။
လမေးရှိေးတစ်ခမော ငယ်သွေောေးလလေးလတွေ က လေပ ီေး က လေတဲ့ မောဏဟော 6mmရှိလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်ြှိ ဲ့
လေရောလလလလောက်လလောက်ရှိလှိမဲ့်မယ်လှိ ဲ့ ယူဆကက ေါတယ်။ ကကီေးသွေောေးလတွေ လ ေါက်တဲ့အခေါ သွေောေးထ ်လ ေါက်တော
ပြစ်ြှိ ဲ့ခယဥ်ေးသွေောေးနှိင် ေါတယ်။ က မလေဘ ငယ်သွေောေးလလေးလတွေ စှိလွေေ်ေးလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်ြှိ ဲ့
အတွေက် လေရော
အခက်အခရှိနှိင်ပ ီေး သွေောေးထ ်လ ေါက်တောမ ှိြုေး ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။

2. ငယ်သွေောေးလလေးလတွေဟော upright position မော ရှိလေကက ေါတယ်။ တကယ်လှိ ဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေမော overjet/
reverse overjet က မ ောေးလွေေ်ေးလေရင် ကကီေးသွေောေးလတွေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ အလောေးတူပ ဿေောမ ှိြုေး ရှိနှိင်မလောေးဆှိ ီေး
မေ်ေးဆကက ေါတယ်။ Normal overjet = 0 – 4 mm ပြစ် ေါတယ်။ Overbite ဟော ငယ်သွေောေးလတွေ လ ေါက်လေစဥ်အတွေင်ေး
မော မ ောေးလေလလဲ့ရှိလ မယဲ့် လေောက် ှိင်ေးမော တပြည်ေးပြည်ေး လလ ောဲ့သွေောေးလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ဒီကောလအတွေင်ေး ကလလေးငယ်
လတွေမော oral habits တစ်ခ ှိြုျို့ ရှိလေတတ် ေါတယ်။
Buccal occlusion ကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင် upper second primary molar ရ ဲ့mesiobuccal cuspဟော lower
second primary molarရ ဲ့buccal groove မော occlude ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ ီေးလတောဲ့ အဲ့ဒီသွေောေးနစ်လခ ောင်ေးရ ဲ့distal
surfaces လတွေဟော အလ ေါ်လအောက်ညီလေတောကှိ လတွေျို့ နှိင် ေါတယ်။ ဒေါဟော ဘောဲ့လကကောငဲ့်လဆှိလတောဲ့ lower second
primary molar ဟော upper second primary molar ေ ဲ့
ယဥ်ရင် အရွေယ်အစောေးက သှိသှိသောသော ကကီေးလေလှိ ဲ့ပြစ် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကကီသွေောေးလတွေလ ေါက်တဲ့အခေါ Class II ပြစ်လောလှိမဲ့်မယ်လှိ ဲ့
လတောဲ့ မဆှိလှိ ေါဘူေး။
Functional occlusion ကလတောဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေးတွေက်ခ က်ြှိ ဲ့ခက်ခတတ် ေါတယ်။ Oral habit အက ငဲ့်တစ်ခခရှိလှိ ဲ့
crossbite ရှိရင် functional displacement of the mandible ကှိ ပြစ်လစနှိင် ေါတယ်။
Mixed dentition [6 – 12 years]
ကလလေးအသက် (၆)နစ်မ (၁၂)အတွေင်ေးကောလကှိ mixed dentition ကောလလှိ ဲ့ သတ်မတ်ကက ေါတယ်။
ကလလေးအသက် ၈-၉နစ်အရွေယ်မော lower permanent incisors လလေးလတွေဟော lingually positioned, mildly
crowded ပြစ်လေတတ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီလှိ အလေအထောေးပြစ်လေတောကှိ အလှိအလလ ောက် ပ ေ်လကောင်ေးသွေောေးလစနှိင်တဲ့
အခ က်လတွေကှိ လအောက်မောလြေါ် ပ လ ေး ေါမယ်။
-ကကီေးသွေောေးလတွေ more lateral positionေ ဲ့ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ လမေးရှိေးလည်ေး လဘေးဘက်ကှိ ကောေးလောပ ီေး
စွေယ်သွေောေးနစ်လခ ောင်ေးကကောေးရှိ လမေးရှိေးအလ ောေးက 2mm ခေ ဲ့
် တှိေးလောနှိင် ေါတယ်။

3. -Permanent incisors လတွေက လရျို့ဘက်ကှိ အေည်ေးငယ်တှိေး ီေး more labial positionေ ဲ့လ ေါက်လောပခင်ေးအောေးပြငဲ့် 1-
2mm လလောက် လေရောတှိေးလောပ ီေး သွေောေးထ ်တောကှိ လလ ောဲ့ေည်ေးလစနှိင် ေါတယ်။
-Incisors လတွေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ lower canine ရ ဲ့distal ဘက်ရှိ primate space ထကှိ lower canine ကှိ
လရွေျို့သွေောေးလစ ေါတယ် (အဲ့ဒီလှိေ ဲ့inter-canine width က 1mm လလောက် တှိေးလော ေါတယ်)။
Upper permanent incisors လတွေအတွေက်လရော လေရောလွေတ်လလေးလတွေ ဘယ်လှိရရှိလောနှိင် ေါသလ။
က လေတဲ့ ငယ်သွေောေးလတွေကကောေးထက လေရောလွေတ်လလေးလတွေေ ဲ့ upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်ရှိ primate
space လလေးလတွေကှိ အသေးပ ြု ေါတယ်။
ကလလေးငယ်စဥ်မော upper permanent incisors လတွေကကောေးက သွေောေးက ပခင်ေး (diastema)ဟော
မေ်ပြစ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီ diastema လလေးဟော upper lateral incisors လတွေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ တစ်စှိတ်တစ် ှိင်ေး
ပ ေ်စှိလောပ ီေး upper canines လတွေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ လေးဝ စှိသွေောေးလလဲ့ရှိ ေါတယ်။ ကလလေးအသက် ၈-၉နစ်အရွေယ်
မော permanent canines လတွေကှိ buccal ဘက်မော စမ်ေးကကညဲ့်လှိ ဲ့ရနှိင် ေါတယ်။ Permanent caninesရ ဲ့တည်ရှိမှုကှိ
ညွှေ်ပ တဲ့ လေောက်တစ်ခ က်ကလတောဲ့ primary canines လလေးလတွေ လှု ်လောပ ီေး permanent lateral incisors
လလေးလတွေက လဘေးဘက်ကှိ အေည်ေးငယ်လစောင်ေးလောတော ပြစ် ေါတယ်။
Ugly duckling stage ဆှိတောဘောလ? Upper permanent canines လတွေ လအောက်ဘက်ကှိ ဆင်ေး ီေး
လ ေါက်လောတဲ့အခေါ အရင်လ ေါက်နငဲ့်ပ ီေးသောေး upper lateral incisors လတွေရ ဲ့distal aspects of roots ကှိ ြှိပ ီေး ဆင်ေး
လော ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့upper lateral incisors လတွေက distally flared ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။ Upper permanent
canines လတွေက တပြည်ေးပြည်ေးလ ေါက်လောပ ီေး သူ ဲ့
လေရောသူ လရောက်တဲ့အခေါ အရင်က distally flared ပြစ်လေတဲ့
upper lateral incisors လတွေလည်ေး သူ ဲ့
လေရောေ ဲ့
သူ ညီညီညောညော ပ ေ်ပြစ်သွေောေး ေါလှိမဲ့်မယ်။
Mixed dentition ကောလအတွေင်ေးမော incisors သွေောေးလတွေ ပ ညဲ့်ပ ညဲ့်ဝဝ fully eruption မပြစ်ခင်မော
အလ ေါ်လအောက်သွေောေးကကောေးမော transitory open bite အပြစ်မ ောေး ေါတယ်။ Complete eruption of incisors ပြစ် ီဆှိ
ရင် open bite လ ောက်သွေောေး ေါလှိမဲ့်မယ်။ ဒီကောလအတွေင်ေး လက်မစ ်တတ်တဲ့ကလလေးလတွေအလေမော upper incisor
eruption ကှိ ဟေ ဲ့
်တောေးသလှိ ပြစ်သွေောေးပ ီေး overjet မ ောေးတော၊ asymmetrical open bite ပြစ်တောလတွေလည်ေး ရှိနှိင် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
အပ င် primary molars လတွေက လဘေးမောရှိတဲ့ permanent teeth လတွေရ ဲ့contact point လအောက် လရောက်
လေပ ီေး mild infra-occlusion ပြစ်လေတတ် ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့ကကီေးသွေောေးလတွေဟော လဘေးဘက်ကှိ ယှိင်လေပ ီေး tip
ဝင်လေတတ်တောမှိ ဲ့ပ ြုပ င်လ ေးြှိ ဲ့လှိအ ်နှိင် ေါတယ်။ Upper incisors လတွေ crossbite အလေအထောေးေ ဲ့လ ေါက်လောရင်၊
Posterior teeth လတွေ အလေအထောေးမမေ်လှိ ဲ့buccal crossbite ပြစ်လေရင် removable appliances လတွေေ ဲ့ပ ြုပ င်
လ ေးထောမ ှိြုေးလည်ေး ပ ြုလ ်နှိင် ေါတယ်။

4. ငယ်သွေောေးလတွေရ ဲ့molar relationship ဟော flush terminal plane molar relationship ကလေ class I molar
relationship ကှိ ဘယ်လှိလပ ောင်ေးလသွေောေးနှိင်သလ? Mandible ရ ဲ့forward growthေ ဲ့ permanent first molars
လတွေရ ဲ့mesial shifting into the leeway space တှိ ဲ့
လကကောငဲ့် လပ ောင်ေးလသွေောေးတော ပြစ်နှိင် ေါတယ်။
Permanent dentition [12 – 25 years]
လက်က ေ်ငယ်သွေောေးလတွေအကေ် မရှိလတောဲ့တဲ့အခ ှိေ်ကစပ ီေး အဆေးသွေောေးလ ေါက်တတ်တဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေးအခ ှိေ်ကောလ
တစ်ခကှိ သတ်မတ်ပ ီေး ကကီေးသွေောေးလတွေအကေ်စလအောင်လ ေါက်ပ ီေးတဲ့ permanent dentition လှိ ဲ့ လခေါ်ဆှိလလဲ့ရှိ ေါ
တယ်။ အဆေးသွေောေးကလွေလှိ ဲ့ ကကီေးသွေောေးလတွေဟော အမ ောေးအောေးပြငဲ့် အသက် (၁၂)နစ်မော စလော ေါတယ်။ အဆေးသွေောေး
ကလတောဲ့ အသက် ၁၇ နစ်မ ၂၅ နစ်အတွေင်ေး လ ေါက်လောလလဲ့ရှိ ေါတယ်။
ဒီကောလအတွေင်ေးမော အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေဟော လည်လေတော၊လစောင်ေးလေတောလတွေ(rotations)မရှိသငဲ့်
သလှိ သွေောေးတစ်လခ ောင်ေးေ ဲ့
တစ်လခ ောင်ေးကကောေးမော က လေတောလတွေမရှိဘ tight interproximal contacts ပြစ်လေသငဲ့် ေါ
တယ်။ အမ ောေးအောေးပြငဲ့် molars/ premolars လတွေရ ဲ့crowns လတွေဟော lingually/palatally inclined ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်
မယ်။ Canines လတွေကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင် mesially tipped ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ Incisors သွေောေးလတွေကှိ ကကညဲ့်လှိက်ရင်
slightly proclined labially ပြစ်လေပ ီေး upper incisors လတွေဟော midline ဘက်ကှိ angulation ပြစ်လေ ေါမယ်။
မေ်ဆှိရင် overjet က 1-3mm အတွေင်ေးမော ရှိလေ ေါမယ်။ ရှိသင်တဲ့ overbite အလေအထောေးကလတောဲ့
intercuspal position မော lower incisors လတွေဟော upper incisors လတွေရ ဲ့cingulum plateau ေ ဲ့ထှိလေသငဲ့် ေါတယ်။
အမ ောေးအောေးပြငဲ့် upper incisors လတွေဟော lower incisors လတွေရ ဲ့crowns ကှိ ၁၀-၅၀%ခေ ဲ့
် ြေးအ ်ထောေး ေါတယ်။
Molar relationship, canine relationship လတွေဟော Angle Class I relationship ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။ Curve of spee

5. ဆှိတော လအောက်လမေးရှိေးရှိ သွေောေးလတွေရ ဲ့vertical height of crowns လတွေလ ေါ်မော တှိင်ေးကကညဲ့်ရ ေါတယ်။ Curve of
Wilson ဆှိတော posterior teeth လတွေရ ဲ့occlusal surface ရ ဲ့bucco lingual curve တစ်ခ ပြစ် ေါတယ်။
Intercuspal position မောဆှိရင် အလ ေါ်လအောက် posterior teeth လတွေဟော even contacts အလေအထောေးေ ဲ့
ထှိထှိမှိမှိ ထှိလေမောပြစ်ပ ီေး incisors သွေောေးလတွေကလတောဲ့ light contacts အလေအထောေးေ ဲ့ ရှိလေမော ပြစ် ေါတယ်။
Protrusion အလေအထောေးမောဆှိရင် dislocation of all posterior teeth ပြစ်လေတောကှိ လတွေျို့ နှိင် ေါတယ်။ Lateral
excursion အလေအထောေးမောဆှိရင် non-working side ဘက်မော အလ ေါ်လအောက်သွေောေးလတွေ မထှိဘ ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။

6. Occlusion changes throughout adulthood
ကကီေးသွေောေးလတွေစလောပ ီေး အရွေယ်လရောက်လောတဲ့လူတစ်လယောက်မော occlusion changes လတွေ ဆက်ပြစ်လေ ေါ
လှိမဲ့်မယ်။ ဥ မော - အသက် ၂၀ နစ်အရွေယ်ရှိတဲ့ လူတစ်လယောက်မော lower incisors crowding ဘောဲ့လကကောင်ဲ့ ပြစ်နှိင်
သလဆှိရင် late mandibular growth ေ ဲ့ mesial migration of the dentition လကကောငဲ့် ပြစ်နှိင် ေါတယ်။
သွေောေးြေးလရောဂေါပြစ်လောတဲ့လူေောလတွေမော သွေောေးက လောတောမ ှိြုေးလတွေ ပြစ်လောနှိင် ေါတယ်။ Attrition ရှိတဲ့လူေောလတွေမော
canine guidance အစောေး group function ဘက်ကှိ လပ ောင်ေးလောနှိင် ေါတယ်။ Mandible ေ ဲ့maxilla လတွေရ ဲ့growth
rotations လတွေဟော လတောက်လလ ောက်လပ ောင်ေးလလေနှိင်ပ ီေး သူ ဲ့
ရ ဲ့
လပ ောင်ေးလနှုေ်ေးကလတောဲ့ occlusal relationship
ကှိလည်ေး ဆက်လက်ထှိေ်ေးသှိမ်ေးထောေးနှိင်မယဲ့်အလေအထောေးမော ပြစ်လေ ေါလှိမဲ့်မယ်။
Angle’s molar classification, British Institute classification of incisor relationships, Canine
relationship လတွေေ ဲ့ လူေောရ ဲ့
သွေောေးအလေအထောေးကှိ အပမခ ှိေ်ထှိေးလလဲ့လောကကညဲ့်နှိင် ေါတယ်။ ပြစ်နှိင်ရင်
သွေောေးညှိကသမှုလ ေးတဲ့အခေါ အဲ့ဒီ classificationလတွေရ ဲ့ မေ်အလေအထောေးလှိ ဲ့ သတ်မတ်ထောေးတဲ့ အလေအထောေး
ပြစ်လောလအောင် ကသမှုလ ေးနှိင် ေါတယ်။ မပြစ်နှိင်တဲ့အလပခအလေဆှိရင်လတောဲ့ လူေောအတွေက် aesthetics, function,
occlusion စတောလတွေမော အလကောင်ေးဆေးပြစ်မယဲ့်အလေအထောေးလရောက်လအောင် ကသမှုလ ေးသငဲ့် ေါတယ်။