SJHK3023 - PENULISAN AKADEMIK

1. 1
Dasar luar sesebuah negara dibentuk untuk mempertahankan dua elemen penting
sesebuah negara; menguruskan penjagaan kemerdekaan dan keselamatan dan memenuhi
serta melindungi kepentingan ekonomi (Deutsch, 1988).1
Menurut Evans & Newnham (1998),
dasar luar merujuk kepada aktiviti apabila aktor negara bertindak, bertindak balas dan
berinteraksi ke atas persekitarannya.2
Namun, Rodee (1985) pula mentakrifkan dasar luar
sebagai pola perlakuan sesebuah negara ketika memenuhi kepentingan dalam hubungan
dengan negara lain.3
Sesuatu dasar luar yang ingin dibentuk hendaklah mengutamakan
kepentingan dan keselamatan penduduk dan negara. Hubungan luar boleh dilakukan secara
bilateral atau pun multilateral. Kaedah bilateral menjalinkan terus hubungan dengan negara
luar seperti Malaysia dan Singapura manakala kaedah multilateral menjalinkan hubungan
dengan negara lain dalam bentuk pertubuhan seperti Association of Southeast Asian Nations
(ASEAN), Organisation of Islamic Cooperation (OIC) dan Pertubuhan Bangsa-bangsaBersatu
(PBB).4
Sesungguhnya, terdapat pelbagai dasar luar yang telah dibentuk oleh Malaysia dalam
menegakkan pendirian dalam isu-isu antarabangsa bagi menjamin kelangsungan negara.
Pada zaman Tunku Abdul Rahman (1957-1970), dasar luar Malaysia berada di tahap
pengasasan dan pengembangan. Dasar luar Malaysia lebih bercorak pro-Barat dan
antikomunis disebabkan baru mendapat kemerdekaan dan ancaman komunis yang kuat.5
Malaysia telah memeterai Perjanjian Pertahanan Inggeris-Tanah Melayu atau Anglo-Malayan
Defence Treaty (AMDA) dengan kerajaan British pada tahun 1957 di mana British akan
memberikan bantuan ketenteraan sekiranya Tanah Melayu diserang oleh kuasa-kuasa asing.
Dasar antikomunis dapat ditunjukkan melalui tindakan Malaysia yang memberi sokongan
penuh kepada Amerika Syarikat dalam menentang pengaruh komunis yang diketuai oleh
Soviet Union dalam Perang Vietnam (1955-1975). Hal ini jelas dilihat semasa lawatan Tunku
yang mewakili Malaysia ke Vietnam Selatan pada tahun 1958 untuk memberi jaminan
persahabatan kepada Presiden Ngo Dinh Diem.6
Malaysia juga tidak mengiktiraf pentadbiran
kerajaan komunis Republik Rakyat China kerana tindakan komunis yang zalim terutamanya
semasa menceroboh Tibet pada tahun 1959. Walaupun Malaysia dilihat terlalu pro-Barat dan
antikomunis, namun Malaysia tetap mengamalkan dasar berkecuali dengan menyertai
Pergerakan Negara-negara Berkecuali (NAM) bagi mengelakkan negara terlibat dengan
mana-mana blok dunia. Kesannya, Malaysia masih mengamalkan dasar ini dengan
1
Deutsch, K. W., The Analysis of International Relations, New Jersey: Prentice-Hall, 1988, hlm. 1-2.
2
Evans, G. & Newnham,J., Penguin Dictionary of International Relations.London:Penguin Books,1998, hlm. 8.
3
Rodee, C. C., Introduction to Political Science, Singapura: Macmillan, 1988, hlm. 20.
4 Murhaini Termizi, Dasar Luar Malaysia, 2012, https://www.slideshare.net/ainkhasif/dasar-luar-malaysia-
12169813
5 Abdullah Ahmad, Tengku Abdul Rahman dan Dasar Luar Malaysia 1957-1970,Kuala Lumpur:Berita Publishers,
1985, hlm. 10-25.
6 Faridah Jaafar, Perdana Menteri dan Dasar Luar Malaysia, 1957 – 2005, Universiti Malaya: Penerbit Universiti
Malaya, 2007, hlm. 28.

2. 2
menjalinkan hubungan diplomatik dengan pelbagai negara. Pendek kata, zaman pasca
kemerdekaan dapat dikatakan sebagai pengasas utama kepada perkembangan dasar luar
Malaysia.
Pada era pemerintahan Tun Abdul Razak yang merupakan Perdana Menteri Kedua
dari tahun 1970 sehingga 1976, Malaysia telah menjalinkan hubungan diplomatik dengan
hampir semua negara tanpa mengira ideologi.7
Malaysia memperkenalkan dasar ZOPFAN
(Zone of Peace, Freedom and Neutrality) yang merupakan pengwujudan suatu kawasan yang
aman, bebas dan berkecuali. Dasar ini telah diisytiharkan pada 27 November 1971 melalui
Deklarasi Kuala Lumpur di Kuala Lumpur, Malaysia dan digunakan sebagai pendirian ASEAN
(Association of Southeast Asian Nations). ZOPFAN bertujuan bagi memastikan Asia
Tenggara tidak terlibat dalam sengketa antara kuasa besar dalam Perang Dingin yang terdiri
daripada Amerika Syarikat dan Soviet Union. Melalui ZOPFAN, keamanan politik di Asia
Tenggara dapat dijamin dengan adanya persepakatan dalam menyelesaikan masalah secara
aman tanpa kekerasan.8
Kesan Perang Dingin yang berlarutan terutamanya selepas
pengunduran tentera-tentera British dari Asia Tenggara dan Amerika Syarikat dari Vietnam
menyebabkan Malaysia mengubah beberapa dasar yang telah digubal oleh Tunku. Malaysia
telah menggantikan AMDA dengan Five Power Defence Arrangement (FPDA) pada tahun
1971 memandangkan pengaruh Britain semakin berkurangan di Timur di samping pergolakan
yang berlaku di Vietnam.9
FPDA dianggotai oleh lima buah negara, iaitu Malaysia, Singapura,
Britain, Australia dan New Zealand bertujuan melindungi keselamatan Malaysia dan
Singapura daripada serangan luar. Sehingga kini, Malaysia masih bergiat aktif dalam
ZOPFAN dan FPDA malah pertubuhan-pertubuhan ini mengukuhkan keselamatan negara
melalui kerjasama yang diwujudkan. Tuntasnya, dasar luar negara yang dibentuk pada zaman
Tun Abdul Razak berjaya mewujudkan keselarasan dalam aspek politik, ekonomi dan
pertahanan bagi memenuhi tuntutan strategik negara.
Seterusnya, semasa pentadbiran Perdana Menteri ketiga iaitu Tun Hussein Onn
(1976-1981), tiada sebarang perubahan drastik yang berlaku dalam dasar luar Malaysia.
Beliau lebih banyak mengekalkan dan meneruskan dasar yang telah diasaskan oleh
pemimpin sebelumnya.10
Orientasi negara dilihat ke arah pendekatan dengan negara-negara
Dunia Ketiga atau pun Negara Selatan-selatan. Malaysia bersama Pertubuhan Negara
7 Yayasan Tun Razak, Tun Abdul Razak: Potret dalam Kenangan, Kuala Lumpur: Utusan Publications &
Distributors Sdn. Bhd., 2006, hlm. 151.
8
Chandra Muzaffar, Asean: Trade Wars and Zopfan, The Star Online, November 25, 2018,
https://www.thestar.com.my/news/nation/2018/11/25/asean-trade-wars-and-zopfan-to-assert-its-rights-the-
regional-association-should-enhance-its-interna
9
Faridah Jaafar, Perdana Menteri dan Dasar Luar Malaysia, 1957 – 2005, Universiti Malaya: Penerbit Universiti
Malaya, 2007, hlm. 40.
10 Ibid., hlm. 51.

3. 3
Selatan-selatan menyokong Order Baru Ekonomi Dunia atau pun New International Economic
Order (NIEO) yang telah diwujudkan sejak tahun 1974 dalam Persidangan Khas Ke-6 PBB.11
NIEO diwujudkan bagi membetulkan ketidakseimbangan struktur ekonomi antarabangsa
melalui penghapusan jurang perbezaan ekonomi antara pihak selatan (negara-negara miskin
dan membangun) dengan pihak utara (negara-negara maju). Namun, NIEO gagal
dilaksanakan disebabkan tidak menguntungkan negara-negara Dunia Ketiga. Walau
bagaimanapun, Malaysia tetap bekerjasama dengan Negara Selatan-selatan dengan
mengadakan Kerjasama Selatan-selatan bagi membaiki keadaan ekonomi negara-negara
membangun agar tidak ketinggalan. Di samping itu, Malaysia juga menyokong program
integrasi Persidangan Perdagangan dan Pembangunan Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu
(UNCTAD) yang keempat iaitu Program Integrasi bagi Komoditi atau pun Integrated
Programme for Commodities (IPC) pada tahun 1976.12
Melalui UNCTAD, Malaysia menyeru
agar setiap negara memelihara harga komoditi untuk memberi keuntungan kepada pengguna
dan pengeluar dengan mengambil kira keadaan inflasi dunia. Hal ini telah meningkatkan
jumlah produk negara di pasaran dunia sekali gus meningkatkan hasil pegeluaran negara.
Penyertaan Malaysia di dalam Pertubuhan Negara Selatan-selatan dan UNCTAD sehingga
kini memberikan kemaslahatan bagi mengembangkan ekonomi negara di peringkat global.
Konklusinya, dapat disimpulkan bahawa dasar luar Malaysia dari tahun 1976 sehingga 1981
telah menunjukkan era pengukuhan.
Sementelahan itu, pengganti Tun Hussein Onn, iaitu Tun Dr. Mahathir (1981-2003),
menunjukkan dasar-dasar luar Malaysia berkembang dan persoalan-persoalan mengenai
kebangkitan Islam, PBB, Komanwel dan krisis ekonomi menjadi tumpuan dasar luar Malaysia.
Malaysia telah mengeratkan lagi hubungan dengan pertubuhan-pertubuhan antarabangsa
yang lain seperti ASEAN, PBB, OIC dan Komanwel. Pada tahun 1985, Malaysia telah
membentangkan tentang isu penjajahan, perdagangan antarabangsa dan juga dasar
apartheid yang diamalkan oleh kerajaan Afrika Selatan dalam Mesyuarat Ketua-ketua
Kerajaan Komanwel atau pun Commonwealth Heads of GovernmentMeeting (CHOGM) yang
ke lapan di Bahamas.13
Persidangan tersebut menjadi medan kepada Malaysia untuk
menentang segala bentuk pencerobohan hak asasi manusia tanpa rasa takut. Pada tahun
1989, Malaysia pula telah menganjurkan CHOGM yang ke-11 di Langkawi. Dalam
persidangan tersebut, Malaysia dengan lantang menyuarakan penentangan terhadap dasar
apartheid di Afrika Selatan yang menyalahgunakan hak asasi manusia. Malaysia juga
11 United Nations, NewInternational Economic Order, 2019,https://www.un.org/development/desa/dpad/tag/new-
international-economic-order/
12
United Nations, United Nations Conference on Trade and Development, 2019,
https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx
13
The Commonwealth, Commonwealth Heads of Government Meeting (CHOGM), 2019,
http://thecommonwealth.org/chogm

4. 4
mendesak agar isu-isu global seperti masalah dadah, kemerdekaan Namibia, konflik di Asia
Barat, kemiskinan dan kebuluran di Afrika, ekonomi antarabangsa dan isu alam sekitar dapat
diselesaikan dengan segera. Kesannya, persidangan tersebut berjaya mengisytiharkan
Deklarasi Langkawi 1989 yang meliputi pelbagai topik yang berkaitan dengan pemeliharaan
alam sekitar di peringkat global.14
Hal ini membuktikan bahawa penyertaan Malaysia di dalam
pertubuhan Komanwel membantu Malaysia untuk menyuarakan pendapat terhadap isu-isu
yang timbul di dunia sehingga kini. Natijahnya, dasar-dasar luar Malaysia yang telah
diperkenalkan oleh Tun Dr. Mahathir menggambarkan pendekatan proaktif Malaysia dalam
menangani isu-isu semasa khususnya yang berkaitan dengan kepentingan Negara Dunia
Ketiga.
Selanjutnya, dasar luar Malaysia semasa Dato’ Seri Abdullah Ahmad Badawi
(Perdana Menteri kelima) mentadbir dari tahun 2003 sehingga 2009 disifatkan telah melalui
proses evolusi yang dinamik dengan meneruskan kesinambungan dasar luar Malaysia era
Perdana Menteri sebelumnya. Malaysia masih meneruskan konsep ZOPFAN dan Perjanjian
Zon Bebas Senjata Nuklear Asia Tenggara atau pun Southeast Asia Nuclear Weapon-Free
Zone (SEANWFZ) bagi meningkatkan keamanan negara di Asia Tenggara. Hal ini menjadikan
ASEAN sebagai pertubuhan dominan dalam menjamin pertahanan serantau. Perkara ini
secara langsung berjaya mengurangkan risiko keselamatan di peringkat serantau melalui
hubungan multilateral dan dialog terbuka seperti Forum Serantau ASEAN atau pun ASEAN
Regional Forum (ARF). Hasil daripada ARF yang ke-13 di Kuala Lumpur pada tahun 2006,
ASEAN menyokong dan meminta kerjasama yang berterusan antara negara anggota dalam
menangani isu-isu keganasan melalui peranan pusat-pusat pencegahan keganasan seperti
Pusat Serantau Asia Tenggara bagi Mencegah Keganasan atau pun Southeast Asia Regional
Centre for Counter-Terrorism (SEARCCT) di Kuala Lumpur.15
Di sini, ARF mampu menjadi
medium bagi menyelesaikan segala isu mengenai keselamatan antara negara anggota
ASEAN secaradiplomatik seperti isu tuntutan Pulau Batu Putih yang menjadi pertikaian antara
Malaysia dan Singapura serta pendirian Malaysia mengenai tanggungjawab mengawal
perairan Selat Melaka bersama Indonesia. Maka, dasar luar Malaysia yang telah dibentuk
memainkan perana penting dalam memupuk kerjasama serantau dalam memelihara
keselamatan negara.
14 Nasran Mohamad & Faisal Ashaari, Dasar Luar Malaysia Era Mahathir Mohamad: dalam Menangani Isu-isu
Islam di Peringkat Antarabangsa, Selangor: One Touch Creative, 2003, hlm. 98-100.
15
ASEAN Regional Forum,Chairman’s Statementofthe Thirteenth ASEAN Regional Forum Kuala Lumpur, 2006,
https://asean.org/chairman-s-statement-of-the-thirteenth-asean-regional-forum-kuala-lumpur/

5. 5
Semasa pentadbiran Perdana Menteri keenam iaitu Dato’ Seri Mohd. Najib Razak
(2009-2018), dasar luar negara dilihat semakin pragmatik terutamanya dalam pertubuhan
OIC. Malaysia berani menyuarakan pendapat bersama-sama dengan negara-negara Islam
yang lain dalam menentang keputusan pengisytiharan kota Baitulmaqdis sebagai ibu kota
Israel pada penghujung tahun 2017 oleh Amerika Syarikat.16
Hal ini kerana Amerika Syarikat
tidak menghormati dasar embargo Malaysia dan negara-negara Islam terhadap Israel yang
melakukan penindasan ke atas Palestin. Persidangan tergempar yang melibatkan majoriti
negara anggota OIC telah diadakan di Istanbul bagi menyeru Majlis Keselamatan PBB
supaya melaksanakan tanggungjawabnya pada kadar segera dengan menggerakkan resolusi
berkaitan kepentingan Baitulmaqdis.17
Pendirian Malaysia yang tegas mengenai isu ini dapat
dilihat dengan lebih jelas apabila membantah langkah beberapa buah negara lain seperti
Guatemala, Paraguay dan Honduras yang turut mengikuti tindakan Amerika Syarikat.
Tindakan Malaysia juga diikuti oleh negara-negara OIC sendiri seperti Arab Saudi, Indonesia
dan Jordan. Walau pun bantahan yang dilakukan tidak memberikan kesan kepada Amerika
Syarikat, Malaysia tetap dengan pendirian dalam mengutuk perbuatan tersebut selagi ia
memberikan manfaat kepada Israel. Oleh itu, kerjasama melalui pertubuhan-pertubuhan
antarabangsa membantu Malaysia untuk tidak bersendirian dalam melakukan tindakan.
Deduksinya, Malaysia dilihat amat berpendirian teguh terhadap isu-isu antarabangsa
demi menjamin keamanan sejagat. Dasar-dasar luar negara yang telah dibuat oleh setiap
Perdana Menteri adalah untuk memastikan rakyat dan negara dapat menikmati keselesaan
yang ada daripada digugat oleh kuasa-kuasa asing. Seluruh stratifikasi masyarakat
sewajarnya menghargai segala perjuangan dan pengorbanan yang telah dilakukan oleh
kerajaan. Sekiranya Malaysia berpeluk tubuh dan tidak mempunyai sebarang pendirian
mengenai apa-apa isuyang berlaku, hal ini akan menyebabkan negara tersisih daripada dunia
global di samping mampudiserang dan dijajah oleh kuasa luar. Justeru, sebagai warganegara
yang patriotik, tanggungjawab dalam mempertahankan negara adalah penting untuk
menunjukkan kekuatan negara dan tidak dipandang rendah di persada dunia.
16
Amin Ishak, Himpunan Solidariti Mahu Baitulmaqdis Dibebaskkan, Berita Harian Online, Disember 22, 2017,
https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2017/12/366490/himpunan-solidariti-mahu-baitulmaqdis-dibebaskan
17
n.n., Baitulmaqdis Ibu Kota Israel: Malaysia Tolak Selama-lamanya, Harian Metro Online, Disember 7, 2017,
https://www.hmetro.com.my/utama/2017/12/291574/baitulmaqdis-ibu-kota-israel-malaysia-tolak-selama-lamanya