Dumbría, un concello maiormente de interior que estende o seu territorio polas alturas que separan os ríos Xallas e Castro e polos montes de Buxantes, ten un pequeno tramo de costa na contorna do Ézaro, na desembocadura do río Xallas. Non son máis que 2 km, pero acolle uns fermosos areais e un lugar espectacular, dos máis coñecidos de Galiza, a fervenza, de máis de 40 m de altura, pola que o río Xallas cae ao mar.

1. DUMBRÍA
A costa

2. Dumbría, un concello maiormente de interior que estende o
seu territorio polas alturas que separan os ríos Xallas e Castro e
polos montes de Buxantes, ten un pequeno tramo de costa na
contorna do Ézaro, na desembocadura do río Xallas.

3. Vista desde os montes de Buxantes sobre o litoral de Ézaro
Non son máis que 2 km, pero acolle uns fermosos areais e un lugar espectacular, dos máis
coñecidos de Galiza, a fervenza, de máis de 40 m de altura, pola que o río Xallas cae ao mar.

4. Vista do litoral de Dumbría

5. PROTECCIÓNS
-LIC/ZEC “Carnota-Pindo”
-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO “Fervenza do Ézaro”

6. O RÍO XALLAS nace no Monte Castelo e, despois de 64,5 km de percorrido cae nun salto de
40 m de altura na enseada de Ézaro, entre as rochas de granito rosa dos Macizos do Pindo
e Buxantes (entre os concellos de Dumbría e Carnota).
No seu percorrido hai varios encoros con aproveitamento hidroeléctroco.
Cadoiro do Xallas e central eléctrica

7. Cadoiro do Xallas.
Unha fervenza que agora podemos gozar todos os días porque os propietarios da concesión
do encoro teñen a obriga de manter no río un mínimo caudal ecolóxico.

8. Unha lenda conta que detrás da fervenza existía unha porta máxica vixiada por bruxas.
O mozo que se atrevía a pasar chegaba a debaixo do río e podía casar cunha fermosa princesa
encantada e acadar unha gran fortuna.

9. 2-Seo de Ézaro.
É unha área moi protexida, ao abrigo dunha barra de area que pecha parcialmente a
desembocadura do río Xallas e que forma a praia de Ézaro, de 730 m de lonxitude.

10. Esteiro do Xallas e seo de Ézaro

11. Ponte sobre o seo de Ézaro e a desembocadura do Xallas

12. Seo do Ézaro desde o miradoiro.
Desde a poboación de Ézaro sóbese ao miradoiro situado sobre o canón do río Xallas e desde o que se
poden ver espectaculares vistas dos macizos do Pindo e Buxantes e da costa de Ézaro a Fisterra. A
subida ao miradoiro do Ézaro pódese facer desde a Central Eléctrica, por unha estrada estreita e moi
encosta, coñecida como un punto de especial dureza nas carreiras ciclistas; ou pola estrada que vai do
Ézaro a Dumbría.

13. Praia e porto de Ézaro cos montes de Buxantes ás costas

14. Praia de Ézaro (interior do seo)

15. Praia de Ézaro

16. Praia de Ézaro

17. Praia de Ézaro

18. Praia de Ézaro

19. Na chamada “Casa da Pedra” hai un centro de interpretación
da natureza do río Xallas e o macizo do Pindo.

20. 3-Pedra Maior ou Pedra Grande

21. Pedra Maior ou Pedra Grande

22. Pedra Maior ou Pedra Grande

23. 4-Praia de Area Grande

24. 5-O Forcado

25. O Forcado

26. 6-Praia de Area Pequena. Rego Rosa.

27. Coído na praia de Area Pequena

28. 7-Peirao

29. Punta Finsín e praia

30. VALOR XEOLÓXICO
O pequeno tramo do litoral de Dumbría (Ézaro) está constituído por xistos e por granitos
calcoalcalinos que dan lugar a paisaxes de grandes masas rochosas, penedos, bolos... nos
que aparecen figuras de formas curiosas. O elemento xeolóxico máis destacado e o cadoiro
do Ézaro no que o Xallas se precipita entre grandes penedos alisados polos séculos de
traballo do río. Na desembocadura do río sediméntanse as areas formando unha frecha e
varias praias.
MAPA
LITOLÓXICO

31. Frecha e bancos de área na saída do Xallas

32. Frecha na saída do Xallas

33. GM002 (Geosite RF004). FERVENZA DO ÉZARO
Curso baixo, fervenzas e desembocadura do Xallas.
O último treito do Xallas forma un profundo canón entre os macizos graníticos do Pindo e
Buxantes, e salva un desnivel de 155 m antes da desembocadura, na que se precipita nun
cadoiro de 40 m de altura formando unha profunda poza (máis de 20 m de profundidade).
Interese: Xeomorfolóxico. Tectónico.
Hidroxeolóxico. Petrolóxico-xeoquímico.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e formas
de modelado de orixe fluvial e eólico.
Situación: Atópase entre Dumbría,
Carnota e Mazaricos. Inclúe o val do río
Xallas desde Colúns e parte do Monte
Pindo.
Unha parte está incluída no LIC/ZEC
“Carnota-Pindo”

34. No último treito o río Xallas forma un canón e salva un desnivel de 155 metros
antes de precipitarse na fervenza.

36. Fervenza do Xallas

37. VALOR BIOLÓXICO
No litoral de Ézaro hai una boa parte de costa rochosa de pouca altura, agás na contorna
da fervenza e os areais, tanto en superficie como mergullados formados na boca do seo
de Ézaro. Nos cantís e rochedos atopamos especies que se apegan ás rochas ou aproveitan
ocos e pozas e, na parte máis alta, un mato de toxos e breixos mesturados con variadas
especies, alguhas pouco comúns.
Centaurea corcubionensis.
É unha planta que medra nos
rochedos próximos ao mar. É
un endemismo no NW da
Península Ibérica que se atopa
na costa desde O Pindo ata o
cabo de San Hadrián (Malpica)
e polo interior ata Santa
Comba e Zas.

38. No litoral e nos fondos mariños aséntase un bo número de especies de invertebrados:
mexillóns, lapas, arneiróns, chuponas, ourizos, estrelas de mar, polbos, peixes de rocha. Nos
fondos de area abondan os moluscos e os vermes.

39. Leucanthemum merinoi.
Unha margarida con flores de bo tamaño,
endémica do noroeste da Península Ibérica.
Toxo, unha das especies máis abondosas
do mato nos montes da comarca.

40. Herba namoradeira (Armeria pubigera)

41. Esteiro do Xallas e seo de Ézaro
Nos AREAIS podemos atopar arenaria do mar, barriña, eiruga mariña, poligono da praia,
aceda, grama mariña, leiteira, correola da praia, cardo mariño, cebola das gaivotas, alelí das
praias, espigadilla do mar, silene, tomelo bravo, rabo de lebre... e nas zonas de esteiro e
marisma dominan os xuncos.

42. Honckenya peploides

43. Paxariños (Linaria poligalifolia)

44. LIC “CARNOTA MONTE PINDO”
Espazo formado pola praia de Carnota, As
Dunas de Caldebarcos os Montes do
Pindo e Buxantes, as Illas Lobeiras e o
espazo marítimo próximo á costa.
É unha área de grande interese xeolóxico,
ecolóxico e paisaxístico onde alternan
extensos areais (Carnota, Caldebarcos)
con espectaculares formacións graníticas,
canóns fluviais e fervenzas.
En Dumbría inclúe a fervenza e o esteiro
do Xallas.
Hai unha proposta de ampliación
pendente de aprobar que inclúe os
Montes de Buxantes ata o Xallas e o
espazo mariño ata Fisterra.

45. Proposta de ampliación

46. ASOCIACIÓN MONTE PINDO PARQUE NATURAL
Unha Asociación sen ánimo de lucro, creada en 2010, radicada no concello de Carnota e aberta ao
mundo enteiro, que PROMOVE A DECLARACIÓN DE PARQUE NATURAL PARA O MONTE PINDO,
mediante a recollida de apoios humanos, loxísticos e económicos, a promoción de campañas de
sensibilización coas problemáticas do Monte Pindo, a divulgación de información, a realización de
actividades formativas e informativas, culturais, recreativas, reivindicativas... dirixidas aos diversos
sectores da sociedade, asi como o fomento das accións de voluntariado para atender e mellorar os
espazos degradados. Todo o anterior co obxectivo tamén de lograr o progreso socioeconómico da súa
veciñanza xerando máis oportunidades económicas e de traballo que permitan aspirar a ter mellor
calidade de vida nunha paisaxe privilexiada.

47. USOS/APROVEITAMENTO
-Pesca, marisqueo
-Turismo, lecer e deportes

49. O tramo de costa de Dumbría pódese percorrer en case toda a súa lonxitude por un roteiro chan e
espazos acondicionados con beirarrúas, pasarelas e paseo, 4 km ida e volta, entre o miradoiro da
fervenza e o porto do Ézaro, para camiñar de vagar, unha parte pola area se a marea axuda, co telón
de fondo do Pindo, a enseada do Ézaro e o mar de Fisterra.
Podemos completalo cunha subida ao miradoiro do Ézaro, na parte alta do canón do Xallas, por
enriba da fervenza, desde onde temos unha vista do conxunto e unha panorámica espectacular que
abrangue a costa ata Fisterra.

50. PROBLEMAS/AGRESIÓNS
-Construcións na liña de costa, recheos
-Presión humana nos espazos naturais e sobre as especies
-Especies invasoras
-Contaminación

51. O Cadoiro do Xallas é una das fervenzas máis destacadas de Galiza, pola súa beleza e por ser o único
río de Europa que cae directamente no mar formando un salto.
Foi citada por Frei Martín Sarmiento. Textos de 1724 falan xa da fervenza, describíndoa coma unha
enorme fumareira que podía ser ollada desde varios quilómetros mar adentro.
A partir da construción do encoro de Santa Uxía quedou sen auga e so se podía ver en días de moita
enchente cando sobrepasaba o nivel do encoro. Despois de numerosas protestas, no ano 2000
conseguiuse que deixaran pasar a auga unhas horas á semana e, no 2012 gañouse un recurso que
obriga á empresa a deixar pasar un caudal ecolóxico (arredor de 2 m3/s).
Imaxe nun día de enchente de 1979

53. Incendios forestais

54. Adela Leiro, Mon Daporta
febreiro 2021