1. ΠΟΛΥΧΡΥΣΟΣ ΜΥΚΗΝΗ.
ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ
ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Για μια διδασκαλία χωρίς … σύνορα
Καλές Διδακτικές Πρακτικές Φιλολόγων
«με λογισμό και μ’ όνειρο»
Ημερίδα, Μεσολόγγι, 28-6-2013
Διοργάνωση: Δρ. Μεταξούλα Μανικάρου,
Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων
Ασημακοπούλου Σπυριδούλα,
Δρ. Ιστορίας
Λύκειο Ευηνοχωρίου

2. Γενικά για το μάθημα της Ιστορίας [1]
 Θεωρούμε απαραίτητο στην αρχή της σχολικής χρονιάς να έχει αφιερωθεί
ένα μάθημα μέσα από το οποίο θα γνωρίσουμε στους μαθητές μας τους
σκοπούς διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας. Θα τους
εξοικειώσουμε με κάποιους ιστορικούς όρους π.χ. ιστορική σκέψη,
ιστορική συνείδηση, αίτιο και αιτιατό, αίτια και αφορμές. Το εισαγωγικό
αυτό μάθημα είναι απαραίτητο για να απαντηθούν ερωτήματα, όπως
«Γιατί να μάθω ιστορία;», «Τι μου χρειάζεται η ιστορία;», τα οποία
συνήθως διατυπώνουν οι μαθητές.

3. Γενικά για το μάθημα της Ιστορίας [2]
 Η μύηση στο μάθημα της Ιστορίας θα γίνει:
 με τη μορφή στοχευμένων ερωτήσεων.
 Μια άλλη τεχνική θα είναι ο καταιγισμός ιδεών (brain storming). Για
παράδειγμα, θα ζητήσουμε από τα παιδιά να μας πουν με μία λέξη τι
τους ανακαλεί συνειρμικά ο όρος ιστορία. Γράφοντας στον πίνακα τις
λέξεις-κλειδιά θα τις ομαδοποιήσουμε, προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε
τη σχέση των μαθητών μας με το συγκεκριμένο μάθημα.
 Δεν αποκλείεται και η διάλεξη ως μορφή μετωπικής διδασκαλίας, όπου
διαπιστώνουμε ότι τα παιδιά αδυνατούν να ανταποκριθούν στο ερώτημά
μας.

4. Στοχοθεσία
 Α. Γενικοί στόχοι:
 Η δυνατότητα διερεύνησης και αξιολόγησης ιστορικών πληροφοριών και η αποφυγή της κάθετης
παράθεσης των γεγονότων
 Η εξοικείωση με την εικόνα ως πηγή πληροφοριών
 Η άντληση πληροφοριών από πρωτογενές ιστορικό υλικό για την ερμηνεία ιστορικών γεγονότων
 H άσκηση στην παραγωγή τεκμηριωμένου ιστορικού λόγου.
 Β. ειδικοί στόχοι:
Η προσφορά του μυκηναϊκού κόσμου στον ελληνικό πολιτισμό με βάση πρωτογενείς πηγές.
 Η εξέλιξη του Μυκηναϊκού πολιτισμού με βάση το οικονομικοκοινωνικό του περιβάλλον.
 Γ. παιδαγωγικοί στόχοι:
 Η καλλιέργεια της αναλυτικής και συνθετικής ικανότητας
 Η ομαδοσυνεργατική μάθηση
 Η αναζήτηση στο διαδίκτυο και το λογισμικό μέσω κριτικής ικανότητας

5. Τεχνολογικοί στόχοι
Οι μαθητές θα πρέπει:
 Να καλλιεργήσουν δεξιότητες χρήσης του
λογισμικού παρουσίασης (power point) και του
επεξεργαστή κειμένου
 Να ασκηθούν στην αξιολόγηση των πληροφοριών
που προέρχονται από ηλεκτρονική βιβλιογραφία
και στην επιλογή των κατάλληλων για τη σύνθεση
τεκμηριωμένου και δομημένου ψηφιακού
κειμένου
 Χρονική διάρκεια: 5-6 διδακτικές ώρες

6. Γεωγραφικός προσδιορισμός
 Κατά την έναρξη της
διδασκαλίας είναι
απαραίτητη η χρήση χάρτη
αναρτημένου στο σχολικό
πίνακα ή το διαδίκτυο,
προκειμένου να εντάξουμε
τον πολιτισμό των
Μυκηναίων στο χώρο.
 Π.χ. στη διεύθυνση:
http://users.sch.gr/filologos/aafiles/net/mykinaikos/index.ht

7. Διαδικτυακό πληροφοριακό υλικό
 Πριν τη χρήση του σχολικού εγχειριδίου, είναι δόκιμη η παραπομπή σε
διαδικτυακούς τόπους όπου γίνεται αναφορά στο μυκηναϊκό πολιτισμό ή
προτροπή των μαθητών να συνάγουν πληροφορίες για το δεδομένο θέμα
μέσω διαδικτύου. Έτσι επιτυγχάνεται μία εισαγωγική προσέγγιση του
μυκηναϊκού κόσμου .
 http://history-pages.blogspot.gr/2012/03/blog-post_29.html
 Παράλληλα, εισάγουμε ένα τύπο σχεδιαγράμματος έτσι ώστε να είναι
εφικτή η αποδοτικότερη αφομοίωση των ιστορικών γνώσεων :
 Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
 -> Ύστερη εποχή του Χαλκού - 1600 - 1100 π.Χ: Ο πρώτος μεγάλος
ελληνικός πολιτισμός = Μυκηναϊκός => πολύχρησος Μυκήνη.
 -> Αχαιοί, Δαναοί, Ίωνες, Αργείοι.
 -> Επιδράσεις από τον μινωικό πολιτισμό.

8. Γεωγραφική επέκταση Μυκηναίων
 Παίρνοντας αφορμή από δύο χαρακτηριστικά των Μυκηναίων το
εμπόριο και τη ναυτιλία, εξετάζεται η επέκταση/εξάπλωσή τους και
συνάγονται τα πρώτα συμπεράσματα για την ενασχόλησή τους με
τους συγκεκριμένους οικονομικούς άξονες.
 http://www.anistor.gr/greek/grback/Myc_civ.pdf
 Παρατηρώντας τον χάρτη ,οι μαθητές απαντούν σε ενδεικτικά
ερωτήματα που τους επιτρέπουν να γνωρίσουν
 τις περιοχές εξάπλωσης,
 τον πυρήνα δράσης και πολιτιστικής επίδρασης των Μυκηναίων,
 τον λόγο επιλογής αυτών των γεωγραφικών κόμβων, ώστε να
αναδειχτούν δύο χαρακτηριστικά τους: έμποροι και θαλασσοκράτες.

9. Οι Μυκηναίοι έμποροι & θαλασσοκράτες [1ο
χαρακτηριστικό μυκηναϊκού πολιτισμού]

10. Γνωριμία με τον Μυκηναϊκό
πολιτισμό
 Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και ανατίθεται στην κάθε
ομάδα από ένα αντικείμενο έρευνας/μελέτης. Ενδύουμε τους μαθητές με
επιστημονικούς ρόλους. Έτσι:
 Ομάδα 1η
Οι κοινωνιολόγοι
 Ομάδα 2η
Οι οικονομολόγοι
 Ομάδα 3η
Οι καλλιτέχνες (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μεταλλοτεχνία,
κεραμική)
 Ομάδα 4η
Οι θρησκειολόγοι
 Ομάδα 5η
Οι Γραφείς
 Οι ομάδες παίρνουν τις θέσεις τους και παρακολουθούν ένα βίντεο. Η
κάθε ομάδα κρατά σύντομες σημειώσεις, σχετικά με τη θεματική με την
οποία θα ασχοληθεί. Σχετικό βίντεο διάρκειας έως 30 λεπτών μπορούμε
να επιλέξουμε από τις εξής πηγές:(https://www.youtube.com/) (
http://www.ert-archives.gr.). http://www.youtube.com/watch?v=NQqVJEQFdqs

11. Ομάδα 3η
: Οι καλλιτέχνες _Φύλλο
εργασίας
Για κάθε ομάδα εισάγουμε ένα ξεχωριστό φύλλο εργασίας. Για παράδειγμα όσον αφορά την ομάδα των
καλλιτεχνών προτείνουμε τα εξής:
Από την ιστοσελίδα που έχετε μπροστά σας "Μυκηναϊκός πολιτισμός"
http://users.ach.sch.gr/pchaloul/epokhi-halkou/mykenai/mykenai.htm
 Κάντε ''κλικ" στις «οχυρώσεις»: Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό των μυκηναϊκών τειχών; - Πώς
ονομάζεται το τριγωνικό άνοιγμα πάνω από το υπέρθυρο της πύλης και σε τι χρησιμεύει;
 Κάντε ''κλικ" στα «ανάκτορα»: Ποιος είναι ο κεντρικός χώρος των ανακτόρων; Τι υπάρχει μέσα σε
αυτόν; - Σε τι φαίνεται να μοιάζουν τα μυκηναϊκά ανάκτορα με τα μινωικά;
 Κάντε ''κλικ" στο «μυκηναϊκοί τάφοι»: Σημειώστε τα τρία είδη των μυκηναϊκών τάφων. Ποιο είδος
χρησιμοποιούσαν για ευγενείς και βασιλιάδες; σε τι είδους τάφο θα ενταφίασαν τον Αγαμέμνονα
στις Μυκήνες;
 Κάντε ''κλικ" στις «τοιχογραφίες»: Ποια σχέση νομίζετε πως έχουν οι τοιχογραφίες με τις
τοιχογραφίες της μινωικής Κρήτης; - Πώς παρουσιάζονται οι μυκηναίες στη ζωγραφική;
 Κάντε ''κλικ" στη «μεταλλοτεχνία» και, αφού δείτε τα αντικείμενά της, κάντε ''κλικ" στη «γλυπτική –
αγγειοπλαστική»: Ποιες άλλες διαπιστώσεις κάνετε για τις σχέσεις των μυκηναίων με τους μινωίτες;
Μέσα από τα έργα της τέχνης ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές βλέπετε μεταξύ τους ως προς τον
τρόπο ζωής και τα ενδιαφέροντά τους;

12. Διαθεματικότητα 1
 Η διαθεματικότητα των αντικειμένων είναι απαραίτητη. Για το
λόγο αυτό μπορούμε να συνδέσουμε την ιστορία με την αρχαία
ελληνική γλώσσα παραθέτοντας ιστορικές πηγές όπως:
 ΒΙΒΛΙΟΝ Α'.
 1) Θουκυδίδης ο Αθηναίος συνέγραψε τον πόλεμον των
Πελοποννησίων και Αθηναίων πώς επολέμησαν προς αλλήλους,
αρχίσας την ιστορίαν άμα τη αρχή του πολέμου και προβλέψας ότι
ούτος ήθελεν είσθαι μέγας και αξιολογώτατος πάντων των
προγενομένων, τεκμαιρόμενος τούτο πρώτον μεν διότι έβλεπεν
αμφότερα τα μέρη ακμαίως εν πάσι παρεσκευασμένα, και
δεύτερον διότι οι άλλοι Έλληνες ή συνετάσσοντο ευθύς εξ αρχής
προς ένα εκ των δύο ή διενοούντο να πράξουν τούτο βραδύτερον.
Και αληθώς η κίνησις αύτη εγένετο μεγίστη μεταξύ των Ελλήνων
και μέρους τινός των βαρβάρων, καθόλου δε ειπείν και μεταξύ των
πλείστων ανθρώπων.

13. Διαθεματικότητα 2
 ακόμη είναι δόκιμη η επιλογή μίας θεατρικής
παράστασης που θα ανεβάσουν οι ίδιοι οι μαθητές. Έτσι
θα επιτευχθεί μία διαθεματική εργασία στα πλαίσια της
θεατρικής πρακτικής την οποία έχουν διδαχθεί στο
αντικείμενο των κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
 Παράλληλα, είναι δυνατή η συγγραφή ενός μύθου, μίας
ιστορικής διήγησης που να αφορά το βίο των Μυκηναίων,
μέσα στα πλαίσια της παραγωγής λόγου, έτσι ώστε να
μαθητές να εξοικειωθούν και στη συγγραφή ενός
ιστορικού, δοκιμιακού έργου.

14. Διαθεματικότητα 3
 Με ελεύθερη αναζήτηση στο διαδίκτυο (για
παράδειγμα: να χρησιμοποιήσετε τη μηχανή
αναζήτησης του https://www.google.gr/ ), οι μαθητές
μπορούν να παρουσιάσουν με προσχεδιασμένο
προφορικό λόγο το περιεχόμενο κάποιου μύθου, που
συνδέεται με τον πολιτισμό των Μυκηναίων, όπως
εκείνων του Δαίδαλου και του Ίκαρου, του
Χρυσόμαλλου δέρατος, της Αργοναυτικής
εκστρατείας, και τέλος του Τρωικού πολέμου.
Επιπλέον, μπορούν να εντοπίσουν στο χάρτη τις
περιοχές όπου εξελίχθηκε η πλοκή αυτών των μύθων
και να εντοπίσουν αν οι περιοχές αυτές ανήκουν στις
σφαίρες επιρροής των Μυκηναίων.

15. Μελέτη πηγών 1
Επιπρόσθετα, έχουμε τη δυνατότητα να καλέσουμε τους μαθητές να αυτενεργήσουν,
εμπλουτίζοντας τις γνώσεις τους από την ελληνική και την ξενόγλωσση βιβλιογραφία
εξετάζοντάς τους αποκλειστικά από αυτή, δραπετεύοντας, λίγο, από τα στενά όρια του
σχολικού εγχειριδίου . Με τον τρόπο αυτό ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή τους,
δεδομένου ότι ο τρόπος αυτός είναι δόκιμος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έτσι
προγεύονται την ιδιότητα του φοιτητή και ενισχύεται η κινητικότητά τους στη μαθησιακή
διαδικασία.
 Προτεινόμενη βιβλιογραφία για το μάθημα: «Εισαγωγή στον Μυκηναϊκό
πολιτισμό»
 Βασική βιβλιογραφία μαθήματος
 Βασιλικού Ντ., Μυκηναϊκός πολιτισμός, Αθήνα 1995
 Βλαχόπουλου Γ.Α. (επιμ.), Αρχαιολογία - Νησιά του Αιγαίου (Αθήνα 2006), Αρχαιολογία
- Εύβοια και Στερεά Ελλάδα (Αθήνα 2008), Αρχαιολογία - Πελοπόννησος (Αθήνα 2012)
 Δημακοπούλου Κ. (επιμ.), Ο Μυκηναϊκός Κόσμος. Πέντε αιώνες πρώιμου Ελληνικού
πολιτισμού 1600-110 π.Χ. , Αθήνα 1988
 Dickinson O. T. P. K., Η προέλευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού, Αθήνα 1992
 Mυλωνά Γ., Πολύχρυσοι Μυκήναι, Αθήνα 1983
 Τσούντα Χρ., Μυκήναι και Μυκηναίος πολιτισμός, Αθήναι 1893
 Vermeule, E. Ελλάς, Εποχή του Χαλκού, Αθήνα 1983

16. Μελέτη πηγών 2
 Βασιλικού Ντ., Το χρονικό της Ανασκαφής των Μυκηνών 1870-
1878, Αθήνα
 Δημακοπούλου Κ. (επιμ.), Τροία, Μυκήνες, Τίρυνς, Ορχομενός.
Εκατό χρόνια από το θάνατο του Ερρίκου Σλήμαν, Αθήνα 1990
 Dickinson O.T.P.K., Αιγαίο - Εποχή του Χαλκού, Αθήνα 2003
 Faure P., Η καθημερινή ζωή στη Μυκηναϊκή εποχή, Αθήνα 1987
 Hooker J., Εισαγωγή στη Γραμμική Β γραφή, Αθήνα 1994
 Μοuntjoy P., M υκηναϊκή γραπτή κεραμική: οδηγός ταύτισης, Αθήνα
1998
 Schliemann H., Mycenae. A Narrative of Researches and
Discoveries at Mycenae and Tiryns, London, 1878
 Σταμπολίδη Ν. Χρ. (επιμ.), ΠΛΟΕΣ... Από τη Σιδώνα στη Χουέλβα.
Σχέσεις λαών της Μεσογείου, 16ος-6ος αι. π.Χ., Αθήνα 2003.
 Treuil R., P. Darcque, J.-Cl. Poursat, G. Touchais, Οι Πολιτισμοί του
Αιγαίου κατά τη Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού, Αθήνα, 1996

17. Μελέτη πηγών 3
 Παράλληλα, μία περιήγηση σε δικτυακό φωτογραφικό υλικό θα εντείνει το ενδιαφέρον των
μαθητών και θα εξοικειώσει τη σχέση τους με το μυκηναϊκό κόσμο
 Φωτογραφικό υλικό
 Αραβαντινού, Β. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών , Ίδρυμα Ι. Λάτση, Αθήνα 2010
http://www.latsis-foundation.org/megazine/publish/ebook.php?book=62&preloader=1
 Δημοπούλου - Ρεθεμιωτάκη, Ν. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου , Ίδρυμα Ι. Λάτση,
Αθήνα 2005
http://www.latsis-foundation.org/megazine/publish/ebook.php?book=8&preloader=1
 Καλτσά, Ν. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Ίδρυμα Ι. Λάτση, Αθήνα 2007
http://www.latsis-foundation.org/megazine/publish/ebook.php?book=31&preloader=1
 Marinatos, S. - Hirmer, M. Kreta, Thera und das mykenische Hellas , Muenchen 1976

18. Προβολή video
 έπειτα, η προβολή ενός video θα ενισχύσει την
αφομοίωση των όσων αναφέρθηκαν για το
συγκεκριμένο θέμα σε όλους τους τομείς του βίου
των Μυκηναίων
https://www.youtube.com/watch?v=gIBVKUQBzek

19. «Πολύχρυσος Μυκήνη και νόστιμον
ήμαρ»
 Λόγω της γειτνίασης , χωροχρονικά, του μυκηναϊκού
πολιτισμού με τον ομηρικό κόσμο, είναι εφικτή η
εισαγωγική συγκριτική μελέτη των δύο πολιτισμών,
προκειμένου να δοθεί έναυσμα για την επόμενη ιστορική
έρευνα η οποία θα έχει την ίδια περίπου δομή με την
παρούσα. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθούν η κριτική
σκέψη και αντίληψη των μαθητών-τριών και θα
επιτευχθεί η προσέγγιση του ιστορικού γίγνεσθαι με
ενεργητικό κι όχι παθητικό πνεύμα.

20. Συμπεράσματα
Ευελπιστώ ότι το σχέδιο διδασκαλίας που παρουσιάστηκε :
 θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των μαθητών για την ιστορική μελέτη και θα
καλλιεργήσει την κριτική τους ικανότητα
 Θα δώσει το κίνητρο στους μαθητές/τριες να επεξεργάζονται πρωτογενές ιστορικό
υλικό και να συνθέτουν επιστημονικά πορίσματα βάσει αυτού
 Θα εξοικειώσει το μαθητικό δυναμικό με τη διαδικτυακή- τεχνολογική χρήση
 Θα βοηθήσει τους μαθητές στο να συνθέτουν ένα δομημένο και επιστημονικά
τεκμηριωμένο κείμενο και
 Θα ενισχύσει το ομαδικό- συνεργατικό αίσθημα
 Σας ευχαριστώ πολύ
 Σπυριδούλα Ασημακοπούλου, φιλόλογος, Δρ. Ιστορίας, Λύκειο
Ευηνοχωρίου