2. o S
t
r
e
e
f
k
e
r
k
,
R
.
(
2
0
1
9
,
O
c
t
o
b
e
r
1
1
)
.
A
P
A7
t
he
d
i
t
i
o
n
:
T
h
e
mo
s
t
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
.
S
c
r
i
b
b
r
.
h
t
t
p
s
:
/
/
w
w
w
.
s
c
r
i
b
b
r
.
c
o
m/
a
p
a
-
s
t
y
l
e
/
a
p
a
-
s
e
v
e
n
t
h
-
e
d
i
t
i
o
n
-
c
h
a
n
g
e
s
/
6
.F
o
r
e
b
o
o
k
s
,
t
h
e
f
o
r
ma
t
,
p
l
a
t
f
o
r
m,
o
r
d
e
v
i
c
e
(
e
.
g
.
K
i
n
d
l
e
)
i
s
n
ol
o
n
g
e
r
i
n
c
l
u
d
e
di
nt
h
e
r
e
f
e
r
e
n
c
e
,
a
n
dt
h
e
p
u
b
l
i
s
h
e
r
i
s
i
n
c
l
u
d
e
d
.
o B
r
ü
c
k
,
M.
(
2
0
0
9
)
.
Wo
me
ni
ne
a
r
l
y
B
r
i
t
i
s
ha
n
dI
r
i
s
ha
s
t
r
o
n
o
my
:
S
t
a
r
s
a
n
ds
a
t
e
l
l
i
t
e
s
[
K
i
n
d
l
e
v
e
r
s
i
o
n
]
.
h
t
t
p
s
:
/
d
o
i
.
o
r
g
/
1
0
.
1
0
0
7
/
9
7
8
-
9
0
-
4
8
1
-
2
4
7
3
-
2
o B
r
ü
c
k
,
M.
(
2
0
0
9
)
.
Wo
me
ni
ne
a
r
l
y
B
r
i
t
i
s
ha
n
dI
r
i
s
ha
s
t
r
o
n
o
my
:
S
t
a
r
s
a
n
d
s
a
t
e
l
l
i
t
e
s
.
S
p
r
i
n
g
e
r
N
a
t
u
r
e
.
h
t
t
p
s
:
/
d
o
i
.
o
r
g
/
1
0
.
1
0
0
7
/
9
7
8
-
9
0
-
4
8
1
-
2
4
7
3
-
2
7
.C
l
e
a
r
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
a
r
e
p
r
o
v
i
d
e
df
o
r
i
n
c
l
u
d
i
n
gc
o
n
t
r
i
b
u
t
o
r
s
o
t
h
e
r
t
h
a
na
u
t
h
o
r
s
a
n
de
d
i
t
o
r
s
.
F
o
r
e
x
a
mp
l
e
,
w
h
e
nc
i
t
i
n
ga
p
o
d
c
a
s
t
e
p
i
s
o
d
e
,
t
h
e
h
o
s
t
o
f
t
h
e
e
p
i
s
o
d
e
s
h
o
u
l
db
e
i
n
c
l
u
d
e
d
;
f
o
r
a
T
Vs
e
r
i
e
s
e
p
i
s
o
d
e
,
t
h
e
w
r
i
t
e
r
a
n
dd
i
r
e
c
t
o
r
o
f
t
h
a
t
e
p
i
s
o
d
e
a
r
e
c
i
t
e
d
.
8
.D
o
z
e
n
s
o
f
e
x
a
mp
l
e
s
a
r
e
i
n
c
l
u
d
e
df
o
r
o
n
l
i
n
e
s
o
u
r
c
e
t
y
p
e
s
s
u
c
ha
s
p
o
d
c
a
s
t
e
p
i
s
o
d
e
s
,
s
o
c
i
a
l
me
d
i
ap
o
s
t
s
,
a
n
d
Y
o
u
T
u
b
e
v
i
d
e
o
s
.
T
h
e
u
s
e
o
f
e
mo
j
i
s
a
n
dh
a
s
h
t
a
g
s
i
s
a
l
s
oe
x
p
l
a
i
n
e
d
.
I
n
c
l
u
s
i
v
e
a
n
db
i
a
s
-
f
r
e
e
l
a
n
g
u
a
g
e
Wr
i
t
i
n
gi
n
c
l
u
s
i
v
e
l
y
a
n
dw
i
t
h
o
u
t
b
i
a
s
i
s
t
h
e
n
e
ws
t
a
n
d
a
r
d
,
a
n
dA
P
A
’
s
n
e
wp
u
b
l
i
c
a
t
i
o
n
ma
n
u
a
l
c
o
n
t
a
i
n
s
a
s
e
p
a
r
a
t
e
c
h
a
p
t
e
r
o
n
t
h
i
s
t
o
p
i
c
.
T
h
e
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
p
r
o
v
i
d
e
db
y
A
P
Ah
e
l
pa
u
t
h
o
r
s
r
e
d
u
c
e
b
i
a
s
a
r
o
u
n
dt
o
p
i
c
s
s
u
c
ha
s
g
e
n
d
e
r
,
a
g
e
,
d
i
s
a
b
i
l
i
t
y
,
r
a
c
i
a
l
a
n
de
t
h
n
i
c
i
d
e
n
t
i
t
y
,
a
n
ds
e
x
u
a
l
o
r
i
e
n
t
a
t
i
o
n
,
a
s
w
e
l
l
a
s
b
e
i
n
g
s
e
n
s
i
t
i
v
e
t
ol
a
b
e
l
s
a
n
dd
e
s
c
r
i
b
i
n
gi
n
d
i
v
i
d
u
a
l
s
a
t
t
h
e
a
p
p
r
o
p
r
i
a
t
e
l
e
v
e
l
o
f
s
p
e
c
i
f
i
c
i
t
y
.
S
o
me
e
x
a
mp
l
e
s
i
n
c
l
u
d
e
:
9
.T
h
e
s
i
n
g
u
l
a
r
“
t
h
e
y
”
o
r
“
t
h
e
i
r
”
i
s
e
n
d
o
r
s
e
da
s
ag
e
n
d
e
r
-
n
e
u
t
r
a
l
p
r
o
n
o
u
n
.
o Ar
e
s
e
a
r
c
h
e
r
’
s
c
a
r
e
e
r
d
e
p
e
n
d
s
o
nh
o
wo
f
t
e
n
h
e
o
r
s
h
e
i
s
c
i
t
e
d
.
o Ar
e
s
e
a
r
c
h
e
r
’
s
c
a
r
e
e
r
d
e
p
e
n
d
s
o
nh
o
wo
f
t
e
n
t
h
e
y
a
r
e
c
i
t
e
d
.
1
0
.
I
n
s
t
e
a
do
f
u
s
i
n
ga
d
j
e
c
t
i
v
e
s
a
s
n
o
u
n
s
t
ol
a
b
e
l
g
r
o
u
p
s
o
f
p
e
o
p
l
e
,
d
e
s
c
r
i
p
t
i
v
e
p
h
r
a
s
e
s
a
r
e
p
r
e
f
e
r
r
e
d
.
o T
h
e
p
o
o
r
o P
e
o
p
l
e
l
i
v
i
n
gi
np
o
v
e
r
t
y
1
1
.
I
n
s
t
e
a
do
f
b
r
o
a
dc
a
t
e
g
o
r
i
e
s
,
y
o
us
h
o
u
l
du
s
e
e
x
a
c
t
a
g
e
r
a
n
g
e
s
t
h
a
t
a
r
e
mo
r
e
r
e
l
e
v
a
n
t
a
n
ds
p
e
c
i
f
i
c
.
o P
e
o
p
l
e
o
v
e
r
6
5y
e
a
r
s
o
l
d
o P
e
o
p
l
e
i
nt
h
e
a
g
e
r
a
n
g
e
o
f
6
5t
o7
5y
e
a
r
s
o
l
d
A
P
AP
a
p
e
r
f
o
r
ma
t
I
nt
h
e
7
t
h
e
d
i
t
i
o
n
,
A
P
Ad
e
c
i
d
e
dt
op
r
o
v
i
d
e
d
i
f
f
e
r
e
n
t
p
a
p
e
r
f
o
r
ma
t
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
f
o
r
p
r
o
f
e
s
s
i
o
n
a
l
a
n
ds
t
u
d
e
n
t
p
a
p
e
r
s
.
F
o
r
b
o
t
ht
y
p
e
s
,
a
s
a
mp
l
e
p
a
p
e
r
i
s
i
n
c
l
u
d
e
d
.
S
o
me
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
i
n
c
l
u
d
e
:
1
2
.
I
n
c
r
e
a
s
e
df
l
e
x
i
b
i
l
i
t
y
r
e
g
a
r
d
i
n
gf
o
n
t
s
:
o
p
t
i
o
n
s
i
n
c
l
u
d
e
C
a
l
i
b
r
i
1
1
,
A
r
i
a
l
1
1
,
L
u
c
i
d
a
S
a
n
s
U
n
i
c
o
d
e
1
0
,
T
i
me
s
N
e
wR
o
ma
n1
2
,
a
n
dG
e
o
r
g
i
a
1
1
.
1
3
.
T
h
e
r
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
o
nt
h
e
t
i
t
l
e
p
a
g
e
n
ol
o
n
g
e
r
i
n
c
l
u
d
e
s
t
h
e
w
o
r
d
s
“
R
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
:
”
.
I
t
n
o
wc
o
n
t
a
i
n
s
o
n
l
y
ap
a
g
e
n
u
mb
e
r
a
n
dt
h
e
(
s
h
o
r
t
e
n
e
d
)
p
a
p
e
r
t
i
t
l
e
.
o R
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
:
T
H
EE
F
F
E
C
TO
FG
O
O
G
L
EO
NT
H
EI
N
T
E
R
N
E
T
o T
H
EE
F
F
E
C
TO
FG
O
O
G
L
EO
NT
H
EI
N
T
E
R
N
E
T
1
4
.
T
h
e
r
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
i
s
o
mi
t
t
e
di
ns
t
u
d
e
n
t
p
a
p
e
r
s
(
u
n
l
e
s
s
y
o
u
r
i
n
s
t
r
u
c
t
o
r
t
e
l
l
s
y
o
u
6. What’s changed?
●
●
●
●
Better guidelines for citing online media
Updated guidelines for inclusive and bias-free language
Student-specific paper format
Minor changes in how to cite sources
8. 1. Publisher location not included
✗
✓
Covey, S. R. (2013). The 7 habits of highly effective people: Powerful lessons in
personal change. New York, NY: Simon & Schuster.
Covey, S. R. (2013). The 7 habits of highly effective people: Powerful lessons in
personal change. Simon & Schuster.
9. 2. In-text citations are shortened
✗
✓
(Taylor, Kotler, Johnson, & Parker, 2018)
(Taylor et al., 2018)
10. 3. Up to 20 authors in the reference list
✗
✓
Miller, T. C., Brown, M. J., Wilson, G. L., Evans, B. B., Kelly, R. S., Turner, S. T., … Nelson,
T. P. (2018).
Miller, T. C., Brown, M. J., Wilson, G. L., Evans, B. B., Kelly, R. S., Turner, S. T., Lewis, F.,
Lee, L. H., Cox, G., Harris, H. L., Martin, P., Gonzalez, W. L., Hughes, W., Carter, D.,
Campbell, C., Baker, A. B., Flores, T., Gray, W. E., Green, G., … Nelson, T. P. (2018).
11. 4. DOIs are formatted as URLs
✗
✓
doi: 10.1080/02626667.2018.1560449
https://doi.org/10.1080/02626667.2018.1560449
12. 5. Citing web pages
✗
✓
Walker, A. (2019, November 14). Germany avoids recession but growth remains
weak. Retrieved from https://www.bbc.com/news/business-50419127
Walker, A. (2019, November 14). Germany avoids recession but growth remains
weak. BBC News. https://www.bbc.com/news/business-50419127
13. 6. Citing ebooks
✗
✓
Brück, M. (2009). Women in early British and Irish astronomy: Stars and satellites
[Kindle version]. doi: 10.1007/978-90-481-2473-2
Brück, M. (2009). Women in early British and Irish astronomy: Stars and satellites.
Springer Nature. https:/doi.org/10.1007/978-90-481-2473-2
14. 7. Contributors other than authors
Media type Include as author
Film Director
TV series Executive producer(s)
Podcast episode Host of episode
Webinar Instructor
Online streaming video Person or group who
uploaded the video
Photograph Photographer
16. Use singular “they”
✗
✓
✗
✓
A researcher’s career depends on how often he is cited.
A researcher’s career depends on how often they are cited.
Each examiner submitted his or her assessment.
Each examiner submitted their assessment.
17. Be sensitive to labels
✗
✓
✗
✓
The poor
People living in poverty
Transsexuals
Transgender people
18. Appropriate level of specificity
✗
✓
✗
✓
Over-65s
People aged 65 to 75
Asian participants
Vietnamese, Cambodian, and Thai participants
22. Updated heading styles
Level Format
1 Centered, Bold, Title Case
2 Left-aligned, Bold, Title Case
3 Left-aligned, Bold, Italic, Title Case
4 Indented, Bold, Title Case, Period. Text begin on the
same line.
5 Indented, Bold, Italic, Title Case, Period. Text begin on
the same line.
26. Hi, we’re Scribbr 👋
We are a team of 60 young people in Amsterdam, and we partner with more than 500
freelance editors across the globe to help students graduate and become better
academic writers.
Every day, we work hard on our Proofreading & Editing service, Plagiarism Checker,
Citation Generator, Knowledge Base and educational YouTube channel.
27. Guidelines for using this presentation
✓
✓
✓
This presentation can be freely used to educate students about the 7th edition changes in
the APA Publication Manual. You may:
Display this presentation in a classroom environment
Modify or delete slides
Distribute this presentation in print or in private student environments (e.g. Moodle,
BlackBoard, Google Classroom, etc.)
Please do give credit to Scribbr for creating this resource.
Questions of feedback? Email raimo@scribbr.com and we’ll be in touch!
29.
Sa kabanatang ito, inaasahan iyoong/ikaw ay….
Matutukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-
pakinabang na sanggunian sa pananaliksik.
Malikhain at mapanuring mailalapat sa pananaliksik ang konsepto at
teoryang lokal at dayuhan na akma sa konteksto ng komunidad at bansa;;
Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng
tradisyonal at modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino; at
Mapalalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga Pilipino sa iba’t
ibang larangan; at
Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa
lipunang Pilipino bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa
pangangailangan ng komunidad at bansa.
LAYUNIN
30. • Malaking bahagi ng isang pag-aaral o ano mang uri ng
pananaliksik ang teorya na magsisilbing pundasyon ng kabuuan
ng pag-aaral. Ito ang magagamit ng mananaliksik sa pagsusuri ng
kanyang mga datos na nakalap at sa pagsagot ng pangkalahatan
at mga espisipikong layunin/ tanong ng pag-aaral. Sa
pamamagitan ng teorya, nagkakaroon ng pagkakataon ang
mananaliksik na bumuo ng koneksyon sa pagitan ng abstrakto at
ng konkreto. Pero ano nga ba ang mga teorya?
PAGTATALAKAY
31.
Ayon kina Nuncio at Nuncio (2004) , ang teorya ay binubuo ng mga
pagsasapangungusap mg mga ideya at dalumat-salita na nagpapaliwanag
sa relasyon o pag-kakaugnay-ugnay ng mga konsepto tungkol sa kaganapan,
karanasan at phenomenon. Ito ay tumutukoy sa estruktura ng ugnayan sa
pagitan ng realidad at dalumat-salita. Dagdag pa rito, itinuturing na ang
teorya ay isang wika at makawika.
Mahalaga ang paggamit ng ng sariling wika sa pagbuo ng sariling konsepto
ng teorya.
Isang wika ang teorya dahil ito ay gumagamit, lumilinang ng mga salitang ‘di
payak at nakikipagtalastasan para maunawaan at mailapat ito sa iba’t ibang
A. KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN NG TEORYA
32. Samantala, binanggit sa aklat na Talaban: Komunikasyon, Pagbasa at
Pananaliksik na sa paghahanap ng teoryang gagamitin, ipinapayong dapat
itong suriing mabuti ng mananaliksik upang maisaalang-alang ang kaugnayan
nito sa paksa at balangkas ng pag-aaral.
Tandaang malaki ang magiging epekto nito sa kabuuan ng pananaliksik,
partikular na sa ng mga datos kung maling teorya ang mapipili. Kaya naman
iminumungkahi na dapat maging malinaw ang pagtalakay ng mananaliksik sa
teoryang pinili (Geronimo, et al., 2017).
33. Kaugnay nito, sa konteksto ng maka-Pilipinong pananaliksik, hindi
uunlad ang wika ng teorya at pagteteorya sa Araling Filipino kung
hindi wikang Filipino ang gagamitin, liban na lang sa kung nasa
ibang bansa na ibayong pananaw ang ginagamit o Filipinong nasa
Ingles ang kinalululanan nila (Nuncio at Nuncio, 2004)
34. B. TEORYANG MARXISMO TUNGO SA KAPAYAPAANG NAKABATAY SA
KATARUNGAN
Ang Marxismo ay isang kalipunan ng mga sosyalistang doktrina na
itinatag ni Karl Marx at Friedrich Engels na may matibay na paniniwalang
ang kapitalistang lipunan ang tunay na dahilan ng paghihirap ng mga taong
nananahan dito.
Sa pangkasaysayang konteksto nito, ang isang kapitalistang lipunan ay
binubuo ng mga kapitalista na siyang nagmamay-ari ng kapital o
namumuhunan at ng mga manggagawang gumagawa sa kapakanan at
kayamanan ng kapitalista (Timbreza, 2002).
Sa ganitong kaayusan, sinasabi ng mga Marxista (naniniwala sa Marxismo)
na dehado ang kalagayan ng mga manggagawa dahil sa kinakasangkapan
lamang sila ng mga nasabing kapitalista habang patuloy sila sa pagkakamal
ng salapi at pagyaman.
35. Sa pagsusuri, di matatamo ang pagkakapantay-pantay sa ganitong sistema ng kaayusan.
Mananatili ang kawalan ng kapayapaang nakabatay sa katarungan. Palaging nilalamangan,
kinasasangkapan at pinagsasamantalahan ng kapitalista ang manggagawa, kung kaya
habang yumayaman ang kapitalista ay lalong nahihirapan naman ang mga manggagawa.
Subalit, darating ang panahong hindi na matitiis ng manggagawa ang pang-aapi sa
kanilang pagkatao kaya hindi maiiwasan ang paghihimagsik at kakalat ang rebolusyon
hanggang tuluyan nang bumagsak ang kapangyarihan ng mga mapaniil na kapitalista at ng
mga institusyong katulong nito sa opresyon at mamamayani ang sosyalismo – isang uri ng
lipunang pagmamay-ari ng mga mamamayan nito at ‘di ng mga naghaharing uri lamang.
36. Samakatuwid, nais ng mga Marxista ang isang klasles na lipunang may tunay na
kalayaan, pagkakapantay – pantay at katarungan. Sa lipunang yaon ay wala nang maniniil (
Timbreza, 2002)
Ayon pa kay Timbreza (2002), sa konteksto ng lipunang Pilipino, ang Partido Komunista ng
Pilipinas o Communist Party of the Philippines at National Democratic Front ang mga
nagtataguyod ng ilang simulain at pangangaral ng Marxismo.
Naniniwala ang mga miyembro ng nasabing organisasyon na ang paghihirap ng mga Pilipino
mula noon hanggang sa kasalukuyang panahon ay produkto ng kawalan ng pagkakapantay –
pantay sa lipunang Pilipino bunsod sa pananaig ng kapitalismo sa bansa at paghahari ng iilang
pamilya.
37. 1.
2.
3.
4.
5.
Bilang teorya, ito ay magagamit sa mga paksang pampananaliksik na may kaugnayan,
sa sumusunod na usapin:
Migrasyon at Diaspora
Karahasan sa kababaihan
Pang-aabuso sa mga manggagawa
Kahirapan
Globalisasyon at iba pang kaugnay ng mga ito.
38. Ayon kay Dr. Enriquez, ang Sikolohiyang Pilipino ay ang sikolohiyang bunga
ng karanasan, kaisipan at oryentasyong Pilipino (Daluyan, 2015). Tuon nito
ang buhayin ang pambansang identidad at kamalayan ng mga Pilipino,
pakikisangkot sa mga isyung panlipunan at gawaing panlipunan, at sikolohiya
ng wika at kultura.
C. SIKLOHIYANG PILIPINO: SIKOLOHIYANG NAKABATAY SA KULTURA,
KASAYSAYAN AT WIKANG KATUTUBO
39. Sa pag-aaral ng Sikolohiyang Pilipino , mahalagang dukalin at unawain ang
konsepto ng kapwa o shared identity upang ganap na maunawaan ang
pamamaraan ng pag-iisip at pagkilos ng isang Pilipino.
Samantala, ang Pakikipagkapwa ang pinakamahalagang sikolohiko at
pilosopong konsepto sa Sikolohiyang Pilipino.
40. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Itinuturing kang hindi ibang tao kung ikaw ay marunong ng sumusunod:
Pakikitungo / transaksyon/ paggalang (Level of Amenity/Civility)
Pakikisalamuha/ interaksyon (level of mixing)
Pakikilahok/ Pagsama / Pagsali (level of joining)
Pakikibagay/Pagsunod (level of Conforming)
Pakikisama/Pakikiayon (level of adjusting)
Pakikipagpalagayang-loob/Pagiging Maunawain/ Pagiging katanggap-tanggap (level of
Mutual Trust)
Pakikisangkot/ pakikialam (level of getting involved)
Pakikiisa/ pagkakaisa (level of Fusion / oneness)
(Enriquez, 1985, 2017)
41. Ang mga nabanggit na lebel ay nagpapatunay lamang na upang lubos din nating
malaman ang Sikolohiyang Pilipino, mahalagang suriin ang wika. Sa katunayan, ang pag-
aaral ng wika ay isa sa mga pundamental na saligan ng Sikolohiyang Pilipino. Patunay rito
ang pagkilala sa WIKA bilang hindi lamang isang mabisang kasangkapan sa komunikasyon
kundi isa ring mayamang mapagkukuhanan ng mahahalagang pag-unawa at pananaw
tungkol sa kultura.
Kaya naman maituturing ang wika bilang pangunahing sanggunian sa pag-unawa ng
lawak at lalim ng Sikolohiyang Pilipino.
42. Bukod sa pag-unawa ng kahulugan ng mga nabanggit na salita, narito pa ang ilang
patunay na ang wikang FILIPINO ay bukal ng Sikolohiyang Pilipino.
Halimbawa, kung susuriin ang salitang hiya, hindi naman ito nangangahulugan ng
shame sa wikang Ingles sapagkat nababago ang kahulugan nito batay sa kultural na
konteksto at pamamaraan ng paglalapi.
Halimbawa, iba na ang kahulugan ng salitang nakakahiya, kahiya-hiya, hiyang –hiya,
ikinahiya, ikahiya, hiyain, manghiya, nakahihiya, mahiyain, at walang hiya.
Sa pagsusuri, makikita na isa sa mga batayan upang unawain ang Sikolohiyang Pilipino
ay ang pagsusuri ng wikang FILIPINO batay sa paggamit nito at kultural na pananaw.
43. Marami ring sikolohikal na konseptong katutubo ang mga Pilipino na mahirap tumbasan
o isalin sa ibang wika.
Halimbawa, ang salitang saling-pusa na itinuturing na makabuluhang konseptong
sikolohikal sa Pilipinas na nagpapahiwatig ng mataas na pagpapahalaga ng mga Pilipino sa
damdamin ng isa’t isa kung kaya’t iniiwasan ang huwad na pakikipagkapwa.
Samantalang ang salitang pagkapikon ay nagpapakita lamang na buhay na buhay sa
kulturang Pilipino ang biruan at dahil sa masiglang kulturang ito ang pagbibiro ay nauuwi sa
pagkapikon (Magracia, 1994)
44. 1.
2.
3.
4.
Bukod sa WIKA, mahalagang batayan din ng Sikolohiyang Pilipino ang kinagisnang
sikolohiya:
Mga aral at ritwal ng mga babaylan at katalonan, mga dalangin, bulong, kuwentong-
bayan, alamat at epiko
Ang tao at ang kanyang diwa
Ang panahon ng pagbabagong-isip
Ang panahon ng pagpapahalaga sa suliranin ng lipunan na tumatalakay sa pagpapanaog
ng mga sikolohistang Pilipino mula sa kanilang toreng gareng (Enriquez, 1975, 2015).
45. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
Samantala, bunsod din ng pagkakatatag ng Sikolohiyang Pilipino ay nabuo din ang mga
maka-Pilipinong metodo sa pangangalap ng datos na binaggit nina Pe-pua at Marcelino
(2002) gaya ng :
Pagtatanong-tanong (Pe-pua, 1989)
Pagmamasid-masid (Bennagen, 1985)
Panunuluyan (San Juan & Soriaga,1985)
Pakikipagkwentuhan (Orteza, 1997)
Pagkapa – kapa (Torres, 1992) at
Ginabayang talakayan (Bennagen, 1985, sa Geronimo, et al., 2017)
46. Samakatuwid, akmang gamitin ang pananaw sa SIKOLOHIYANG PILIPINO sa mga
pananaliksik sa kasaysayan, kultura at wika ng mga Pilipino na nakatuon sa paraan ng pag-
iisip at pagpapakahulugan ng mga partisipant o saklaw ng pag-aaral.
47. D. BATAYANG KAALAMAN SA PANTAYONG PANANAW BILANG LENTE SA
MAKA-PILIPINONG PAG-AARAL NG KASAYSAYAN
Ang PANTAYONG PANANAW ay isang maka-Pilipinong lenteng
pangkasaysayan na binuo ni Dr. Zeus Salazar na kinikilala bilang Ama ng
Bagong Kasaysayan.
Ayon kay Chua (1989), ang Pantayong Pananaw ay ang pag-aaral ng
kasaysayan natin sa ating sariling perspektiba gamit ang mga konsepto/
dalumat at isang wikang naiintindihan ng lahat. Ito ay mula sa salitang tayo.
Sa madaling salita, ito ay ang kwento at kasaysayan ng Pilipinong
isinasalaysay ng mga Pilipino at para sa mga Pilipino.
48. Bagama’t pareho ang diwa, kaiba ito sa ginawa ng mga nationalist
historians na katulad nina Jose Rizal, Teodoro Agoncillo, at Renato
Constantino sapagkat sumulat sila sa dayuhang wika. Para sa Pantayong
Pananaw, dapat ang pagkukuwento ay nasa wikang maiintindihan ng
halos lahat ng Pilipino – at sa panahong ito, ito ay ang wikang Filipino.
Samakatuwid, tumutukoy ito bilang isang maka-Pilipinong pagtingin sa
pag-aaral ng kasaysayan. Binabasag nito ang kinagisnan nang
makadayuhang pamamaraan ng pagsusuri at pag-aaral ng kasaysayang
tuon sa perspektiba ng mga dayuhan. Dagdag pa rito, mahalagang masuri
ang kasaysayan ng Pilipinas batay sa maka-Pilipinong lente sa tulong ng
pagsusuri ng mga Pilipinong Iskolar.
49. Sa huli, sinasabing napapaloob ang kabuuan ng Pantayong Pananaw sa
pagkakaugnay-ugnay ng mga katangian, halagahin, kaalaman, karunungan,
hangarin, kaugalian, pag-aasal at karanasan ng isang kabuuang pangkalinangan
– kabuuang nababalot at ipinapahayag sa pamamagitan ng isang wika. Dagdag
pa ni Salazar, magkakaroon lamang ng pantayong pananaw kapag gumagamit
ang lipunan at kalinangan ng Pilipinas ng mga konsepto at ugali na alam ng
lahat ang kahulugan ng magiging talastasang bayan (Salazar, 1997).
Samantala, sa paglalapat, magagamit ang diskursong pangkasaysayan
partikular sa mga paksang may kaugnayan sa lokal na kasaysayan,
pambansang kasaysayan, kababaihan at kasaysayan, kasaysayan ng
manggagawa at paggawa sa bansa, kultura at kasaysayang Pilipino at iba pang
paksang kaugnay ng mga ito.
50. E. INTERSECTIONALITY: TEORYANG FEMINISMO
Batay sa tala, ang Intersectionality Theory ay isang feminismong sosyolohikal na
teoryang nabuo noong 1989 ni Crenshaw, isang critical legal scholar na Amerikano.
Ang terminong ito ay unang binanggit ni Crenshaw sa kanyang malamang
sanaysay na pinamagatang Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A
Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and
Antiracist Politics. Ito ay ginamit na ng ilang mga iskolar bilang teoritikal na
balangkas sa iba’t ibang pag-aaral sa loob ng ilang dekada. Sa katunayan, ito ay
kalimitang ginagamit bilang teorya, metodolohiya, paradigma at suriin ang
kalagayan ng mga babae sa Estados Unidos partikular na ang kalagayan ng Black
Women ( women of color).
51. Para kay Crenshaw, ang teoryang Intersectionality ay naglalarawan kung
paano ang iba’t ibang paraan ng diskriminasyon ay nararanasan o kung
paanong ang ay bunsod ng magkakaiba subalit magkakaugnay na
elementong bumubuo sa tao o lipunan.
Sa katunayan, ayon sa mga eksperto, ang teoryang ito ay tumutukoy sa
kung paano ang iba’t ibang sangay ng identidad gaya ng lahi, kasarian
abilidad, sekswal na oryentasyon, relihiyon at grupong kinabibilangan at
mga kaugnay nito ay nagiging ugat ng opresyon/pagmamalupit at
pagmamaliit sa lipunan o pribelehiyo.
52. Sa kabuuan, layunin ng teoryang ito na tugunan ang rasismo,
patriyarkang lipunan, opresyon ng lahi, at iba pang uri ng diskriminasyong
lumilikha ng ‘di pantay na pagtingin sa kababaihan.
Sa kabilang banda, ayon kay Dr. Olena Hankivsky, ang Intersectionality
bilang teorya ay nakabatay sa paniniwalang ang buhay ng tao ay multi-
dimensyonal at komplikado. Ang malay na karanasan ay nahuhubog ng
iba’t ibang salik at sangkap panlipunan.
Kaugnay nito, sinabi rin ni Symington na ito ay nag-ugat sa prinsipyong
ang tao ay nabubuhay sa multiple layered identities na nagmula sa
pakikipag-ugnayan (social relations) at nakaugat sa kasaysayan.
53. Gayundin, ipinaliwanag ng teroyang ito na ang tao ay bahagi ng higit pa
sa isang komunidad ( tahanan, trabaho, organisasyon) na maaaring
makaranas ng pribelehiyo o opresyon/ pagmamalupit nang magkasabay.
Sa katunayan, dahil sa multiple identities na nakakapit sa isang babae,
nauuwi ito sa labis na diskriminasyon at pagmamalupit samantalang ang
iba ay nauuwi sa maayos at maswerteng posisyon.
Subalit nililinaw ng teoryang ito na ang pagkakaroon ng kombinasyon
ng mga identidad ay hindi isang pahirap o di dapat ituring na problema,
bagkus ito ay dapat ituring na tagapagbigay ng iba’t ibang karanasan.
54. Samakatuwid, sa pagsusuri ng intersectionality bilang isang teorya, layunin nito na ipakita
ang mas makahulugang pagkakaiba at pakakatulad ng bawat tao upang malagpasan ang
diskriminasyon upang tunay na maramdaman ang karapatang pantao. Sa kabuuan,
ipinapaliwanag ng Intersectionality Theory na ang opresyon o pagmamaliit sa isang tao
partikular na ang mga kababaihan ay bunga ng iba’t ibang magkakaugnay na kadahilanan.
Kung gayon, magagamit ang teoryang ito sa pananaliksik na umiikot sa kalagayang babae
sa iba’t ibang setting.
55. Ang Pantawang Pananaw ay produkto ng kritikal na isipan at
malikhaing imahinasyon nina Dr. Rhoderick Nuncio at Elizabeth Morales-
Nuncio (2004). Ito ay nangangahulugang tawa bilang kritika sa mga isyu
at tauhan sa lipunan. Ang pantawa bilang pang + tawa ay pag-angkin at
pagtukoy sa kakanyahan ng tawa bilang kritika.
F. PANTAWANG PANANAW: TAWA BILANG KRITIKA
56. •
•
•
Ganito ang paglalarawan nina Nuncio at Nuncio(2004) sa konsepto ng tawa at
pananaw:
Ang tawa ay reaksyong pandamdam. Isang mekanismo ng damdamin na nagbibigay
ng laman sa puwang o guwang sa damdamin ng isang taong malungkutin o taong
naghahanap ng kasiyahan sa buhay. Kaya’t mahihinuha sa sikolohiya ng tao ang
paglikha ng iba’t ibang pamamaraan (maaaring bagay, persona, o mga pangyayarihang
nagiging tampulan ng katatawanan) na magpapaaliw sa kanya.
Tumutukoy ang pananaw sa pag-iisip ng tao. Pinagninilayan o pina-iisipan ng tao ang
pagkakaroon ng pananaw. Sa pagbuo ng pananaw, inaabot ng tao ang kahalagahan o
kabalintuan ng isang pangyayari. Kung isang interpretasyon ang pananaw, maituturing
ito bilang kritika--- na tumutukoy sa pagbasa ng karanasan, teksto, at kultura na
inuunawa sa perspektiba ng kamalayan. Samakatuwid, ang pananaw ay kritikal na
pagbasa na nakaugat sa kontekstong panlipunan.
57. Ang pantawang pananaw ay may limang mahahalagang elemento. Ang
mga ito ay ang:
1.Midyum
2.Konteksto o anyo
3.Aktor
4.Manonood
(Nuncio at Nuncio 2004)
58. Ang midyum ay daluyan kung saan nagiging laganap ang pantawang
pananaw . Ito ay maaaring entablado, kalye, radyo, panitikan, o telebisyon.
Samantalang, nakapaloob sa midyum na ito ang iba’t ibang anyo/
nilalamang kinabibilangan ng kwentong-bayan, sainete, drama, bodabil,
dulang panradyo at impresyonasyon bilang palabas sa telebisyon. Ang
mga nagsiganap/aktor ay ang tinaguriang mga puso, aktor, komedyante,
at impersoneytor. Ang mga isyung panlipunan na tumatahak sa sosyal at
politikal na kalagayan ng bansa ang bumubuo sa konteksto ng
Pantawang Pananaw.
59. Samantala, may limang katangian ang Pantawang Pananaw.
UNA, ito ay isang pagbasang kritikal. Gaya ng nabanggit, ang pananaw na ito ay hindi
lamang pagtawa nang walang konteksto. Ito ay isang kritikal na pagbasang tumatarok
sa kamalayan at kaisipang Pilipino.
PANGALAWA, ito ay subjective na pagbasag sa imahe at katawan. Isa itong
pagkwestyon sa katauhan, kaligiran, katawan, at kaayusang panlipunan bilang object
ng tawa at pagtuligsa. Winawasak nito sa ganitong kritikal na pagbasa ang imahe ng
kawalang kapangyarihan.
PANGATLO, ang pananaw na ito ay may kasaysayan. Sa katunayan, nakatuon ito sa
pangyayaring historikal – ang pagkukuwestyon sa imahe o katawan ng kolonyalismo o
komersyalismo. Nagpapabago ng kahulugan ang Pantawang Pananaw sa tayo o
poder ng karanasang kolonyal o komersyal.
PANG-APAT, ito ay intersubjective. Tumutukoy ito sa pangangailangan ng kapwa
subject na direktang babasa at magsusuri gamit ang Pantawang Pananaw. Sa
ganitong katangian, katumbas nito ang walang humpay na pagbabasa ng manonood,
tagapakinig o sino man upang makapagbigay ng kritikang nakabatay sa nagaganap sa
lipunan.
60. PANLIMA at panghuli, ang Pantawang Pananaw ay kapwa intersekswal at repleksibo. Ito ay
pagiging bukas sa ilang teksto upang magamit sa pagpapakahulugan at pagkatuto sa mensahe
ng diskurso. Hindi lamang ito nakatuon sa iisang genre ng panitikan (maaari ring comic strip
sa pahayagan) sapagkat nakabukas din ito sa iba pang anyo at daluyan ng karanasang Pilipino.
Subalit, dapat na, maunawaan na tuon lamang ng Pantawang Pananaw ang pag-aaral ng
konsepto at praktika ng pagtatanghal at palabas (Nuncio at Nuncio, 2004).
Sa pagsusuri, masasabing isang diwa mula sa karanasang Pilipino ang Pantawang Pananaw .
Nakapaloob ito sa karanasan ng tawa bilang kritika, bilang pagtuligsa sa kapangyarihan at
kaayusan ng lipunan na mababakas mula pa sa oral na tradisyon hanggang sa paglaganap ng
mass media ngayon.
Sa paglalapat, magagamit ang teoryang ito bilang lente sa pag-aaral o pagsusuri ng mga
dulang panteatro (komedya at sarswela), dulang panradyo (kwentong kutsero), kwentong bayan,
(Kwento ni Matsing), awit, sayaw, pelikula, programa sa telebisyon, stand-up comedy, at iba pang
may elemento ng pagpapatawa tungo sa pagbasang kritikal.
61. G. TEORYANG DEPENDENSYA
Noong 1960’s nang maging tanyag ang Teoryang Dependensiya. Ito ay ipinakilala ni
Raul Prebisch na noon ay direktor ng United Nations Economic Commission for
Latin America. Ayon sa kanyang pagsusuri, kapalit ng patuloy na pagyaman ng mga
mayayaman nang mga bansa sa mundo ay ang patuloy na paghihirap ng mga
maliliit, mahihirap at walang kalaban – labang mga bansa bunsod ng mga ‘di
makatarungang polisiyang pang-ekonomiyang nararanasan mula noon hanggang
sa kasalukuyang panahon.
62. .
Ang Teoryang Dependensya, minsa’y tinatawag ding Dependensya sa
Dayuhan, ay ginagamit upang ipaliwanag ang pagkabigo ng mga ‘di
industriyalisadong bansa. Ang sentral na argumento ng teoryang ito ay ito:
Labis ang ‘di pagkakapantay-pantay ng ekonimiyang pandaigdig sa
distribusyon ng kapangyarihan at yaman bunga ng kolonyalismo at
neokolonyalismo. Ito ang naglalagay sa maraming bansa sa posisyon ng
dependent o umaasa (Crossman, 2018).
63. .
Sa katunayan, batay sa teoryang ito, ang mga gawain at polisiyang pang-
ekonomiya ng mayayamang bansa ay direktang nakakaapekto sa mga
mahihirap nang mga bansa sa negatibong pamamaraan. Patunay rito ang
kabalintunaang ginawa ng mga mayayamang bansa. Halimbawa, ang mga
paso at lumang mga teknolohiya mula sa mahihirap na bansa, dagdagan pa
ang pang-aabuso sa likas na yaman ng mga bansang mahihirap. Sa ganitong
anggulo, makikita ang panibagong pamamaraan ng opresyon sa mga
mahihirap na bansa na nagtatago sa mapagkunwaring konsepto ng pagtulong
ng mga mayayamang bansa.
64. Katulad ng nabanggit na, kaugnay ng teoryang ito ang konsepto ng
kolonyalismo at neokolonyalismo. Ayon kay Crossman (2018), inilalarawan
ng kolonyalismo ang abilidad at kapangyarihan ng mga industrialisado at
nangungunang bansa na epektibong manakawan ng mahahalagang resorses
ang kanilang mga kolonya, tulad ng lakas-paggawa at mga natural na
elemento at mineral. Sa kabilang banda, ang neokolonyalismo ay tumutukoy
sa pangkalahatang dominasyon ng mga makapangyarihang bansa sa mga
bansang ‘di mauunlad kasama ang kanilang mga kolonya, sa pamamagitan
ng mga panggigipit sa ekonomiya at opresibong rehimeng politikal.
65. Bagama’t naglaho na ang kolonyalismo matapos ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, hindi nito binura ang dependensya. Sa halip, pumalit ang
neokolonyalismong sumikil sa mga umuunlad na bansa sa pamamagitan ng
kapitalismo at pananalapi. Maraming mga umuunlad na bansa ang nabaon
sa utang sa mauunlad na bansa at nawalan ng risonableng pagkakataong
makatakas sa pagkakautang at umunlad.
66. Sinasabi nga ng Teoryang Dependensya na hindi tiyak na ang mga umuunlad na bansa ay
magiging industriyalisadong bansa kalaunan kung sila’y susupilin ng mga pwersang
panlabas na epektibong nagpapatupad ng dependensya sa kanila kahit pa sa mga batayang
pangangailangan sa buhay. Halimbawa nito ang Africa na tumanggap ng bilyong dolyar na
utang mula sa mayayamang bansa mula 1970 hanggang 2002. Nagkapatong-patong ang
interes ng mga utang na iyon. Bagama’t nabayaran na ng Africa kanilang utang ng kanilang
mga lupain, may bilyong utang pa rin ang Africa sa interes. Kakaunti, kung hindi man halos
walang nang resorses ang Africa sa interes. Kakaunti, kung hindi man halos wala nang
resorses ang Africa upang mamuhunan sa kanyang sariling ekonomiya at pag-unlad ng tao.
Malabo nang umunlad pa ang ang Africa liban na lang kung patatawarin ang interes ng
mga makapangyarihang bansang nagpautang upang tuluyan nang mabura ang utang ng
Africa (Crossman, 2018). Hindi ba parang pamilyar sa atin ang kwento ng Africa?
69.
Sa kabanatang ito, inaasahan iyoong/ikaw ay….
Maisasapratika at mapapaunlad ang batayang kasanayan sa pananaliksik;
Makapagsasaliksik hinggil sa mga sanghi at bunga ng mga suliraning local
at nasyonal gamit ang mga tradisyonal at modernong sanggunian;
Malilinang nag adhikaing makibahagi sa pagbabagong panlipunan;
Maisasaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa
pagsasagawa ng pananaliksik; at
Makapag-aambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at makaugat sa
lipunang Pililpino bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa
pangangailanganng komunidad at bansa
LAYUNIN
70. Mahalaga ang pagsasagawa ng mga pananaliksik-panlipunan upang
lalong mapalalim ang pag-unawa sa kalagayan ng isang komunidad, bayan, o
bansa. katulad ng Pilipinas, higit na magkakaroon ng kamalayan ang mga
mamamayan nito, lalo na ang mga kabataan, kung mayroong mga masusing
pananaliksik na naisasagawa ukol sa kalagayan o katayuan ng bansa sa iba’t
ibang aspektong panlipunan tulad ng ekonomiya; poltika, mga polisya,
kultura, paggamit ng wika at iba pa. kung kaya sa pagsasakatuparan ng mga
pananaliksik na ito, mahalagang malaman ang iba’t ibang mga metodolohiya
upang angkop na mailapat ang at least isa sa nais na isagawang pag-aral.
Sa metodolohiya ng pananaliksik-panlipunan, kasamang dapat pagtuunan
ng pansin ang mga pangunahing metodo sa pagsasagawa ng pananaliksik,
ang mga pamamaraan sa pagtitipon ng mga datos, at kung paanong ang
mga datos na ito ay pinoproseso at sinusuri. Sa pamilyaridad sa mga
pamamaraang ito, mas napipili ang pinakaangkop na gagamitin sa
pagsasagawa ng mga pananaliksik-panlipunan.
PAGTATALAKAY
71. Sa pamamaraan ng pananaliksik na ito, ang mananaliksik o etnograper o
mananaliksik ay nakikipamuhay sa mismong komunidada na kaniyang sinasaliksik.
Ibig sabihin, ang kanyang impormante o mga taong pinagkukunan ng datos ay hindi
lamang ang mga nakatira sa komunidad ang kaniyang inaaral. Siya mismo ay isa sa
mga impormante.
Sa pagpapaliwanag ni Schwandt (2015; sa Ravitch at Carl, 2016), pinag-uuganay ng
etnograpiya ng mga proseso at produkto kasama ng mga
fieldwork at sulat na teksto. Tinukoy niya ang Fieldwork bilang isang proseso
ng pagkilala ng etnograper sa isang kultura at ito ay isinasagawa sa pamaamagitan ng
pakikipamuhay at obserbasyon sa mga kasangkot sa pag-aaral. tinukoy niya ang
pagsasabuhay sa kultura bilang tekstong etnograpiko.
A. MGA PANGUNAHING METODO SA PANANALIKSIK-PANLIPUNAN
1. ETNOGRAPIYA
Ang sumusunod ang panguanahing metodo sa pananaliksik- panlipuan na magagamit para sa layuning
akademiko.
72. Ayon parin kay Schwandt, ang kritikal na etnograpiya ay naglalayong punahin ng mga di binibigyaang-
pansin o pinagwawalang-bahalang konsepto at asumpsyong sosyal, ekonomika, politikal, kultural at iba
pa. Ang kritikal na etnograpiya ay pamamaraang may-tuon (focused) at nakabase sa teorya sa isang
tiyak ba panlipunang institusyon o gawi na my layuning magmulat at magpabago.
Idinagdag naman ni Naval, et al. (2010) na ang etnogarapiya ay nakabantay sa isang ekstensibo at
detalyadong paglalarawan ng mga pangyayari. Mula sa ganitong pamamaraan, ayon sa kanila, ay
natutukoy ang mga salik at kung ano ang ugnayan ng mga ito na siyang nagpapaliwanag sa
kasalukuyang estadong lipunang pinag-aarlan.
Maisasagawa ang etnograpikong metodo sa pamamagitan ng imersyon o aktuwal na pakikipamuhay
ng mananaliksik sa lipunang kaniyang nais pag-aral. Sa pakikimuhay na ito, kaisa siya mismo sa pag-aaral
at hindi siya hiwalay. Maisasagawa niya ang higit na pag-unawa sa lipunan at mga pangyayari sa
pamamagitan ng pagsubok mismo sa pamumuhay at sa masusing obserbasyon niya sa mga tao at
prosesong kasangkot. Sa kaniya ring pakikisalamuha sa lipunan ay maari siyang magtanong-tanong at
magtala ng mga mahahalagang impormasyon na kalaunan ay magiging batis ng mga datos para
maunawaan ang kabuuan ng pag-aaral. Pumapaloob ang mga prosesong ito sa tinatawag ngang
fieldwork na karaniwang matatagal na isinasagawa upang higit na makilala ang lipunang inaaral.
Ang ganitong uri ng pananaliksik ay maaring gawin, halimbawa, sa pag-aaral sa mga tunog ng wika ng
mga Itneg, sa pag-aaral sa mga katutubong tradisyong medikal ng mga Dumagat, o sa pag-aaral sa
paghahanap-buhay ng mga maralitang tagalungsod.
73. Ito kilala rin sa tawag na narrative inquiry at maaring tumutukoy sa isang
espesipikong metodo na gingagamit sa imbestigasyon ng isang phenomenon. Sa
ganitong pananaliksik, inilalarawan at isinusulat ng mananaliksik ang buhay at
pinagdadaanan ng isa o higit pang indibidwal.
Sa pagtatalakay ni Schwandt (2015), sinabi niyang ang narrative inquiry ay
kinasasangkutan ng interdisiplinaryong pag-aaral ng mga gawaing tulad ng pag-buo at
pag-analisa ng mga karansan sa buhay ng mga tao, at kalauna’y pag-uulat sa mga ito.
Pangunahing tuon ng ganitong pag-aaral ang mga mahahalagang karanasan ng taong
pinag-aaralang nailalahad sa kanilang mga personalna salaysay.
Isinagawa ang ganitong pag-aaral sapagkat naniniwala sina Connely at Clandinin
(1990) na ang tao ay likas na mananalaysay at ang bawat isa ay may personal o
panlipunang karanasan sa buhay. Maaring isa o higit pang idbidwal ang tuon ng isang
kuwentong-buhay at mula roon ay aanalasahin ang halaga at ugnayan n mga
karanaasang kanilang pinagdaanan.
2. KUWENTONG-BUHAY
74. Sa pagsusuring at pgsulat ng kuwentong-buhay, maaring hanguin ang
mga impormasyon mula sa kasaysayan ng buhay, naratibong panayan, journal,
diaries, memoirs, awtobiograpiya, o biofrapiya ng indibidwal. Mula a mga ito
matitipon ang kanilang mga kuwento at pinagdadaanan, maaanalisa ang ugnayan
ng mga detalye at maiuukit ang isang katangi-tanging karanasang di karaniwan.
Ilang halimbawang sulatin na maaring gawin ay ang karanasan ni Miriam
Defensor Santiago bilang lingkod-bayan, ang karanasan ng mga piling babaeng
bilanggong political, ang kuwento ng tagumpay ng isang katutubong Aeta na
ngayon ay isa nang matagumpay na doctor sa Estados Unidos, o ang
Ekonomikong kasalatan sa buhay.
75. 1.
2.
3.
4.
5.
Ito ay proseso ng pag-aaral ng dalawang baryabol. Ang isa ay kontrolado o
pinananatiling constant at ang isa naman ay manipulado o nilalapatan ng interbasyon.
Ang manipoladong baryabol o tinatawag ding eksperimental na grupo ay nilalapatan ng
kaukulang tritment para tingnan ang pagkakaiba nito sa kontroladong grupo. Sa
pagsasagawa nito, makikita ang pinagkaiba, kung mayroon, o kawalan ng pagkakaiba ng
dalawang grupong pinag-aaralan.
Naglahad sina Naval, et al. (2010) ng mga yugto sa pagsasagawa nito. Kabilang
umano sa mga ito:
Pagtukoy sa isyu o suliranin,
Pormulasyon ng hypothesis, pagpapakahulugan sa mga termino at baryabol,
Pagpili sa grupong eksperimental,
Pagbuo ng isang planong eksperimnto, at
Pagsasakatuparan sa eksperimento.
Maaring gamitan ng eksperimentasyon ang mga pag-aaral tulad ng
pagganap sa matematika ng mga babaeng estudyante na ginagamitan ng iba’t ibang lapit sa
pagtuturo, pagtukoy sa bilis ng paggaling ng mga batang may lagnat sa pamamagitan ng
pagpapainom ng isang natural at herbal na medisina, at iba pang kahawig na pag-aaral.
3. EKSPERIMENTASYON
76. Ang case study ay isang metodo sa pananaliksik ma
mailalarawan sa pamamagitan nf pag-aaral ng isang napapanahong kaso o
mga kaso ng tunay na buhay. Limitado ang kaso sa mga salik tulad ng lugar
at oras (Yin,2009). Sa pag-aaral-kaso, detalyadong inilalarawan ang
sitwasyon ng isang tao, bagay, lugar, pangyayari o phenomenon at iba pa
upang maging batayan ng mga katulad na pag-aaral sa mga kaugnay na kaso
sa hinaharap.
Ayon kay Stake (1995), ang isang mag-aaral ay maituturing na kaso. Ang
guro ay isa ring kaso subalit ang pagtuturonng guro ay hindi nagtatglay ng
tinatawag niyang specificity para maituring na isang kaso. Dahil ditto, sabi
biya, ang mga ekswelahan ay maikokonsiderang mga kaso, ngunit ang
relasyon sa pagitan ng mga ito, ang mga dahilan ng inobasyon sa pagtuturo
sa mga ekswelahang ito, o ang mga polisya para sa reporma ay halos hindi
maituturing na kaso. Ayon pa rin sa kay Stake, ang mga ganitong halimbawa
ay mga paglalahat dahil ayon sa kaniya, para maituring ang isang bagay na
kaso, dapat itong espesipiko, kompleks at may pag-iiral.
4. ARAL-KASO
4. ARAL-KASO
77. Sa pagsasagawa ng isang case study, maaring humango ng mga
datos mula a tuwirang obserbasyon, interbyu, dokumento, artifacts at
iba pa (Yin, 2009). Sa pagsasagawa ng mga pamamaraang ito, sinisikap
na tipunin ang mga espesipikong detalye, mga di karaniwang pangyayari,
at mga iba pang mahalaga at kaugnay na datos upang higit na
maunawaan ang isang kaso.
Maaring pag-aralan bilang kaso ang pagkatuto ng Filipino ng isang
Koreanong nag-aral sa Pilipinanas, ang biglaang pagtaas ng benta ng
isang kompanyang halos malugi na sa loob ng mahabang panahon, ang
kahirapan ng ilang tukoy na pamilyang benepisyaryo ng programang
Pantawid Pamilyang Pilipino ng gobyerno, o ang malubhang korupsyon
ng ilang tukoy na alkalde sa isang probinsya.
78. 5. ACTION RESEARCH
Binigyang kahulugan ito ni Stinger (2014) sa kanyang aklat na Action
Research bilang isng sistematikong pag-iimbestiga upang makahanap ng
solusyon sa mga suliraning kinakaharap sa pang-araw-araw na buhay ng mga
tao. Nasangkot ito, ayon kay Stinger, ng kompleks na daynamiksa sa isang
kontekstong sosyal at gumagamit ng patuloy na siklo ng mga isyu at
problemang kinakaharap. Kadalasang lokalisado ang setting at espesipiko
ang sitwasyon na ginagawan ng action research tulad na lamang ng mga
suliraning kinkaharap ng isang eskwelahan, negosyo, komunidad, ahensya at
organisasyon na mapabuti sa kahusayan at kabisaan ng knilang paggawa o
sistema.
Ang action research ay maaaring gamitin sa mga halimbawang pag aaral
tulad ng pagpapahusay sa komprehensyon sa pagbasa ng mga mag-aaral,
pagpapabilis ng sistemaa ng produktosyon sa isang kompanya, pagpapababa
ng antas ng kahirapan sa isang barangay, o prebensyon sa pagbaha sa
barangay tuwing tag-ulan.
79. Itinala nina Kemmis at McTaggart (1992) ng mga yugto sa pagsasagawa ng action
research. Kinabibilangan ito ng pagpaplano, implementasyon, obserbasyon, at pagmumuni:
PLANNING
IMPLEMENTATION
REFLECTION
OBSERVATION
80. A. PAGPAPLANO
Sa yugtong ito, tinatanong ng mga mananaliksik sa kanilang sarili kung
ano ang realidad ng kalagayan ng tiyak na lunan na pinag-aaralan, at mula sa
pagtatanong sa tiyak na estado ng isang isyu o suliranin, sisimulan na rin nila
ang paghahanap sa kasaguytan kung paano ito tutugunan. Kasama sa
pagpaplano ang pagtitipon ng mga mahahalagang datos na kakailanganin at
ang paglikha ngisang programaa o serye ng mga hakbang para solusyonan
ang natukoy na programa.
B. IMPLEMENTASYON
Sa yugtong ito susubukan ang nabuong plano. Sinisikap na sagutin ng
planong isasakayuparan ang mga natukoyy na suliranin sa yugto ng
pagpaplano.
81. C. OBSERBASYON
Ang yugtong ito ay kasabay ng implementasyon. Habang isinasakatuparan
ang plano ay tinitipin ang mga mahahalagang datos sa pamamagitan ng
obserbasyon upang Makita kun saan mahin o kulang , at kung saan malaks o
epektibo ang haing solusyon. Mahala ang ang mga datos na makakalap ditto
kasunod na yugtong pagmumuni o repleksyon
D. PAGMUMUNI
Nasasangkot ang yugtong ito sa pag-analisa at pagmumuni sa mga
pangyayari sa implememtasyon batay sa mga nakalap na datos sa
obserbasyon. Dito, maaring magrebisa batay sa pangangailangan o sa
pagpapatuloy ng proyekto kung ito ay nakitang mabisa.
82. •
•
•
•
Ang mapping ay isang rebuy, hindi ng mga resulta tulad mng
rebuy ng mga kaugnay na literature, kung hindi ng mga
pagkakaugnay-ugnay o linkages.
Ito ay kadalasang makatuon sa mga nakalimbag nang pag-aaral
at iba pang midya tulad ng aklat, pahayagan at iba pa.
Ayon kay Cooper (2016) tinitingnan ang pagmamapa ang
pagtukoy kung saan ang lokasyon ng pag-aaral, kalian ito
isinagawa, o kung anon ang pokus ng pag-aaral.
Ito ay isagawa sa halos lahat ng paksang nais pag-aralan tulad
ng kulturra, ekonomiya, plitikal, edukasyon, at iba pa.
6. PAGMAMAPA
83. B. PAMAMARAAN SA PAGTITIPON NG DATOS
Ang sumusunod naman ang mga karaniwang pamamaraang magagamit sa pangangalap at
pagtitipon ng mga datos.
1. VIDEO DOCUMENTATION
•
•
•
•
Ang bidyo dokumentasyon, bilang paraan ng pagkalap ng mga datos, ay isang paraan
para makaptyur at maiimbak ang mga mahahalagang pangyayari sa proseso ng
pananaliksik.
Ito ay maaring gawing tuluyang o segmental ang video documentation. Ang tuluyang
video ay tuloy-tuloy na paagkuha ng bidyu sa isang pangyayari at segmental naman
ang tawag sa dokumentasyong kombinasyon ng mga maiikling bahagi at kalauna’y
makabubuo ng isang mahusay na istorya. Kadalasang ginagamit naman ito upang
makaagawa ng isang dokumentabryo.
Ang video documentation, katulad ng audio recording, ay isang mainam na
teknolohiya upang maitala ang mga mahahalagang pangyayaring mahirap makaptyur
gamit ang ibang pamamaraan.
Isa rin itong matibay na ebidensya upang patotohanan ang isang pangyayari.
84. •
•
•
•
•
Ang pagsusuri sa mga kaugnay na literature at pag-aaral ay tumutukoy sa
pamamaraan ng paghahanap ng mga nasusulat o nakatalang impormasyon namay
kinalaman sa nais gawing pag-aaral at pagsusuri sa mga ito upang makapagbigay
nang higit na linaw sa mga tanguhin ng pananaliksik.
Karaniwang sors nito ang mga nagawa nang pananaliksik na nakalimbang na, mga
artikulo sa ma journal ng pananaliksik, mg opisyal na dokumento, mga aklat at iba
pang nakasulat na sangunian, subalit maaari rin namangg magmula ito sa mga video o
audio recording tulad ng mga dukumentaryo.
Sa pamamagitan nito, maaaring makakuha ng magandang paksa na maaaring
pagtuunan ng pananaliksik.
Sa kabilang banda, ginagamit ang literature review bilang metodo sa pagpapalawak at
pagpapalalim ng paksang napili.
Sa pagpili ng mga literaturang susuriin, mahalagang isaalang-alang ang
kalidad kaysa sa kantidad.
2. LITERATURE REVIEW
85. MAARING GAWIN ANG PAGSUSURI BATAY SA TATLONG
PAMAMARAAN
A. HISTORIKAL
Sa paraang ito, inaaral at inilalahad ang mga nabasang literature
batay sa timeline o panahon ng pagkakagawa ng mga ito.
Ginagamit ito upang ipakita ang debelopment ng paksa.
Halimbawaa ng mapaggagamitan nito ay ang pag-aaral sa
Ortograpiya ng Wikang Filipino mula 1987 hanggang sa
kasalukuyan, o ang pagsusuri sa mga polisyang pang-ekonomiya
ng Pilipinas mula sa taong 1986 hanggang 2016. ditto, ilalahad
ang pagbabago, pagkakatulad, o pagkakaiba sa mga taon na
lumipas batay sa sinasabi ng mga nakuhang sanggunian.
86. Sa pamamaraang ito naman sinusuri ang mga sanggunian at ipinaghihiwalay ang
mga ito batay sa lokasyon ng pag aaral. Ang ganitong estratihiya ay isinasagawa sa
pananaw na ang mga bagay-bagay, halimbawa, polisya, bias ng pagtuturo, bisa isang
gamit, pagiging epektibo ng isang teknik at iba pa, ay magkakaiba depende sa lugar
ng implementasyon, sapagkat may mga eksternal na salik na maaring wala sa ibang
lokalidad. Sa paghahanay batay sa lokasyon, sinusuri ang pagkaktulad o
pagkakaiba ng mga resulta ng mga pag-aaral na isinagawa, o pagkakatulad ng mga
pananaw ng mga taong mula sa magkakaibang lugar. Kadalasang hinahati ito sa
literaturang local at literaturang banyaga.
Ilang pag-aaral n maaaring gamitan nng ganitong pamamaraan ay ang
implementasyon ng K-12 kurikulum, ang pag-iral ng karapatang pantao sa mga
bansang demokrtiko, at ang akses sa serbisyong pangkalusugan ng mga maralitang
tagalungsod. Sa mga pag-aaral na ito, maipapakita kung anong sinsabi ng mga
sangguniang mula sa Pilipinas at ng mga nagmula sa ibayong dagat.
B. LOKALIDAD
87. Sa tematik na paraan, bumubuo ng mga kategorya at sa lalim
ng mga kategoryang ito, tatalakayin ang mga impormasyong
nakuha sa mga sanggunian. Magagamit ito kung nais bigyang-
tuon ang isang partikular na konsepto. Sa pag-aaral ng pagsasa-
Filipino ng mga siyentipiko at teknikal na termino, ng estratehiya
sa eleksyon ng mga tradisyonal na politico, at ng diskurso sa
militarisasyon sa kanayuan, maaaring magamit ang tematik na
lapit. Sa pamamagita nito, mabibigyang-emphasis ang
mahalagang kategorya upang higit na maunawaan ang mga
mahahalagang konseptong may kaugnayan sa pag-aaral.
C. TEAMATIK
88. Ang pakikipanayam ay tumutukoy sa isahang pakikipag-usap ng
mananaliksik sa kaniyang impormante upang kumakalap ng
mahahalagang impormasyon na ipinagpapalagay na mananaliksik na
pinakamahusay na maibibgay ng napiling impormante. Sabi nga nina
Holstein at Gubrium (1995), ito ay isang interaksyong panlipunan sa
pagitan ng tagapanayam (interviewer) at kinakapanayam (interviewee) na
kapwa nagbibigay-kontribusyon sa proseso ng paglikha ng mmga kuwento
at kahulugan.
Kapag magsasagawa ng isang interbyu, mahalagangisaalang-alang ang
ilang mahahalagang konsederasyo: relasyonal, konstekstwal, di
ebalwatibo, tuon sa tao, at di nyutral (Ravitch &Carl, 2016).
3. INTERBYU
89. A.
B.
C.
D.
E.
EXPERIENCE AND BEHAVIOR QUESTION- nakatuon sa mga nagawa na,
ginagawa, o gagawin pa lamang ng kinakapanayam,
OPINION AND VALUES QUESTION- mga katanungang nakapokus sa
pananaw at paniniwal ng kinkapanayam ukol sa isang paksa, karanasan,
phenomenon, o kaganapan at kung paano niya pinahahalagahan ito,
FEELING QUESTION- tumutuon sa kasalukuyang pakiramdam at sa
pakiramdam sa isang karanasan ng kinakapanayam,
KNOWLEGDE QUESTION- mga katanungang humahango ng mga
impormasyon at kaalamang taglay ng kinapapanayam ukol sa paksang
pinag-aaralan, at
BACKGROUND/ DEMOGRAPHIC QUESTION- mga katanungang sinasagot
ng loksyon, identodad at iba pa.
Idinagdag din nila na maaaring bumuo ng sumusunod nna katanungan lalo
na sa mga kwalitatibong interbyu:
90. 4. FOCUS GROUP DISCUSSION (FGD)
Ang FGD ay isang pamamaraan ng elisitasyon ng mahahalagang impormasyon, particular ng
pananaw at imbak na katarungan, ng mga piling indibidwal na may kaugnay sa isang pag-aaral. Halos
katulad ito ng isang ordinaryong interbyu, subalit may dalawa o higit pang indibidwal na kalahok sa
proseso. Minsan, tinatawag din ito bilang group interview. Isinasagawa ito sa pag-asang makatipon ng
mga datos na mahirap palitawin sa isang isahang interbyu, sapagakat napapalitaw lamang ang mga
datos na ito sa pamamagitan ng pangkatang daynamik at interaksyon. Ginagamit ang FGD upang
masuri kung paano nabubuo, nadedebelop, at umiiral ang isang ideya o kaalaman sa loob ng isang
kontekstong kultutral o panlipunan.
91. Sa pamamagitan ng FGD, nakalilikha ng tinatawag na groupthink. Ang group think ay nagaganap
kung ang isang indibidwal na kalahik sa FGD ay nagbubukas ng isang paksa at mula rito’y pinagtutuunan
ng grupo ang paksang ito upang makabuo ng isang kolektibong pag-unawa sa nasabing paksa. Kung sa
pananaliksik ay nais malaman ang pananaw ng iba’t ibang indibidwal at mapalalim ang ugnayan ng mga
pananaw na ito, mahusay na gamitin ang FGD. Ngunit, kung nais lamang namang pagtuunan ang
natatanging karanasan ng isang indibidwal, mas higit na angkop ang interbyu bilang metodo.
92. a. Upang maging epektibo ang focus group discussion, maaaaring isaalang-
alang ang ilang panukala nina Ravitch at Carl (2016) sa pagsasagawa nito:
b. Limitahan ang bilang sa apat hanggang anim upang mabigyang-pagkakataon
ang lahat sa pakikibahagi.
c. Piliing mabuti ang mga aksapi ng FGD sa pamamagitan ng pagtitiyak na
makapag-aamabag sila sa pagtitipon ng mga datos upang masagot ang mga
katanungan sap ag-aaral
d. Magtalaga ng notetdaker upang makapagkonsintreyt sa pagfacilitate ng
focus group discussion. Mahalaga rin na may digital recording sa pahintulot ng
mga kasangkot na indibidwal.
93. e. Linawin ang ground rules sa simula pa lamang at ilahad ang panuntunan sa
pagbibigay-panaon sa bawat isa upang mala yang lahat ng ksali sa FGD.
f. I-engage ang lahat at umikha ng pagkakataong makibahagi ang bawat isa.
g. Sa pagtatanomg, simulant sa mga di gaanong kontrobersyal patungo sa mas
higit na kontrobersyal na isyu. Sikaping papataas ang intensidad ng mga
katanungan.
h. Dapat malinaw ang mga aspektong nais palitawin at malaman nang sa gayon
ay mapagtutuunan ito ng pansin sa proseso ng FGD.
i. Tiyaking laging isasaalang-alang ang etika at ang panuntunan sa confidentiality
ng mga impormasyon, at identidad ng mga kalahok.
94. 5. Obserbasyon at Participant observation
•
•
Ang obserbasyon ay isang proseso ng masuring pagmamasid at pagtatala
ng mananaliksik sa kanyang mga nasaksihan sa loob ng isang partikular
na lugar, pangyayari , kaganapan, o sitwasyon.
Sa obserbasyon may nakahanda nang observation sheet na siyang gabay
ng mananaliksik sa mga tiyak na aspektong bibigyang-tuon sa kanyang
pagmamasid. Ang prosesong ito ay maituturing na passive, sapagkat
napakalimitado lamang ang interaksyon ng observer sa kontekstong
pinag-aaralan.
95. a.
b.
c.
Nagbigay sina Hammersiey at Atkinson (2007) ng mga dapat tandaan ng
mananaliksik sa paggawa ng participant observation. Ayon sa kanila,
marapat tandaan ng mananaliksik na :
Hanapin ang mga mahahalagang datos na may kaugnayan sa sentral na
diwa ng
paksang pinag-aaralan ngunit dapat nakabase sa mga umiiral na prinsipyo at
teorya;
Maingat na itala ang mga kilos at ugnayang angkop sa konteksto kasama na
ang
mga hindi gaanong pansin na datos kung walang pokus at intensyonal na
oberbasyon; at
Patuloy na bantayan ang sarili sa pagmamasid upang maiwasan ang
96. 6. Archival Research
•
•
•
•
Isa ito sa pinakaunang paraan ng pagkalap ng impormasyon para sa mga isinasagawang
pananaliksik.
Tumutukoy sa paghango ng mga pangunahing sanggunian sa mga nakaimbak na
sanggunian sa mga arkibya.
Kasmaa sa mga arkibyang sanggunian ang mga manuskrito, dokumento, record at
elektroniko, materyales na awdyo-biswal at iba pa.
Bagaman karaniwang ginagamit ang paraang ito sa historical na pananaliksik maaari rin
itong gamitin sa mga di historical na imbestigasyon sa mga dokumento at teksto upang
maging suplementong pangkaalaman na lalong magpapatibay sa mga datos na nakalap sa
97. b.
c.
Sa pagsasagawa ng archival research, dapat tandaan ng mananaliksik ang
mga sumusunod:
a.Piliin ang mga pinakaangkop na sanggunian para makapag-ambag sa pag-
aaral,
Tiyakin ang awtensidad at kredibilidad ng sanggunian. Maaaring gamitin ang
mga teknik sa review of literature, review of document, content analysis o
discourse analysis sa pagsipat sa mga sangguniang gagamitin.
Gamitin ng akmang pagsusuri ang nakuhang sanggunian. Maaaring gamitin
ang mga teknik sa review of literature, review of document, content analysis,
o discourse analysis sa pagsipat sa mga sangguniang gagamitin.
98. 7. Pagsasagawa ng Sarbey
•
•
Kung may kalakihan ang bilang ng mga respondent at halos hindi
kakayaning makausap sa pamamagitan ng interbyu o focus group
discussion, makukuha ang mga datos sa pamamagitan ng sarbey.
Ang sarbey ay isag proseso ng pagkalap ng impormasyon mula sa
inaasahang tagatugon sa pananaliksik sa pamamagitang survey
questionnaires, checklist o iba pang anyo ng survey forms.
99. Sa paglikha ng isang questionnaire dapat isalang-alang ang mga
sumusunod:
a. Gawing simple at malinaw ang mga tanong
b. Gawin ding maikli ang mismong kabuuan ng survey form
c. Dapat hindi opensibo ang mga katanungan
d. Gawing lohikal ang pagkakaaos ng mga hinihinging datos, at
e. Iwasan ang paghingi ng masyadong mahabang kasagutan mula
sa tagatugon.
100. Ilang halimbawa ng pag-aaral na maaaring gamitan ng sarbey ang
persepsyon ng mga Pilipino sa antas ng kanilang kahirapan sa buhay, ang
pananaw ng mga magbubukid sa kawalang suporta ng estado sa kanilang
paglagong ekonomiko, o ang damdamin ng mga kabataang botante sa
isyu ng dinastiyang politikal sa bansa. Bagaman magagamitan ng iba
pang metodo ang mga pananaliksik na ito, makatutulong sa pagkuha ng
mga datos ang isang sarbey lalo na kung malaki ang bilang ng mga
kasangkot na tagatugon sa pag-aaral.
101. 8. Transkripsyon
• Isinasagawa ang prosesong ito sa paglikha ng tekstwal na anyo ng isang
audion o audio visual na sanggunian. Kada;asang ginagawa ang
pagtranskrayb sa mga usapan o oral na mga pahayag mula sa mga
interbyu, focus group discussion, udio –vedio obserbasyon at audio o
audio –vedio documentary o file. Sa transkripsyon, may tinatawag na
raw transcription na tumutukoy sa non-edited na bersyon ng isang audio
file. Tinatawag namang polished transcription ang isinaayos na bersyon
ng raw transcription na siyang ginagamit para sap ag-aanalisa,
paglalahad at paglilimabag.
102. Sa proseso ng pagtatranskrayb, kailangang gawin ang mga
sumusunod:
a. Pakinggan nang tatlo hanggang limang beses ang usapan o
audio file. Gagawin ito upang magibg pamilyar sa kabuuan ng
usapan o diskurso.
b. Simulant ang pagsulat sa napakinggang. Sikaping isulat ang
lahat nang narinig. Ipause o ulitin ang audio kung kinakailangan.
c. Kapag nasulat na ang kabuuan ng raw transcriptions, ayusin na
ito sa pamamagitan ng pagsasaayos ng gramatika ng mga
pahayag, tiyakin lamang na hindi mababago ang pakahulugan.
103. C. PAMAMARAAN SA PAGSUSURI NG MGA DATOS
1. SWOT Analysis
•
•
•
Ang Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats Analysis ay isang
pamamaraan sa pagtukoy sa kalakasan, kahinaan, oportunidad at mga
bantang maiuugnay sa isang proyekto, polisiya, at iba pang gawain.
Isang mahalagang pamamaraan ito sa pagtataya sa feasibility ng isang
tunguhin.
Madalas makikitang ginagamit ito sa mga proyektong ipinatutupad ng isang
organisasyon, negosyo, gobyerno, o kahit indibidwal upang tiyaking mas
mataas ang posibilidad ng tagumpay ng isang planong gawain.
104. 2. Discourse Analysis
•
•
•
Ang pagsusuri sa mga diskurso ay nakatuon sa proseso ng pagsusuri sa paggamit ng wika
sa loob ng panlipunang konteksto.
Tumutukoy ang wika sa kasong ito, sa ano mang teksto o sa ano mang mga pahayag na
pasalita, samantalang pumapaloob naman ang konteksto sa ano mang sitwasyong
panlipunan o pang komunikatibo kung saan ginamit ang wika.
Wika at konteksto ang dalawang mahahalagang elemento sa pagsusuri ng diskurso.
105. •
•
•
Upang masuri nang maayos ang napiling diskurso, narito ang ilang
mahahalagang punto sa paggawa ng analisis.
Tiyakin ang konteksto.
Dito kailangang tiyakin kung ano ang sosyal at historikal na
konteksto ng diskurso. Saan at kalian ng aba ito isinulat?
Mahalaga ring tingnan kung para saan ang pagsulat o
pagpapahayag ng diskurso. Bilang sagot ba ito sa isang
argumentasyon, o pagtalakay ito sa isang pangunahing isyu?
Ano pa man ito, kailangang matiyak ang konteksto bago
suriin ang diskurso.
106. b. Galugarin ang proseso ng produksyon ng diskurso.
Higit itong pagpapalalim sa konteksto. Bilang karagdagan,
kailangang mas maging pamilyar kung sino ang gumawa at saan
ginawa ang diskurso. Tiyakin din ang background ng gumawa nito.
May kasama ba siya? Politiko ba siya, guro, o artista? Gayon din
kung tukuyin ang midyum at genre ng diskurso. Mahalagang
malaman ang mga ito para sa mas mahusay na pagsusuri sa
diskurso.
107. c. Suriin ang estraktura ng diskurso.
Sa pagsusuri, kailangang tingnan kung may mga seksyon bas a diskurso na
mariing tumatalakay lamang sa iisang punto ng argumento. IIsang paksa ba ang
tuon nito? Tingnan din kung may mga bahaging nag-o-overlap o kaya’y
naghahayag ng ibang pokus na argumento o paksa. Magagamit ang mga ito
upang mas maunawaan ang intension ng sumulat o nagsasalita.
d. Tipunin at analisahin ang mga diskursong pahayag.
Simula ito ng mikro-perspektibang pag-aanalisa sa diskurso. Dito, tinitipon ang
lahat ng pahayag na may mga magkakaugnay na konsepto at kalauna’y sinusuri
ang relasyon nito sa mga pangunahing punto ng diskurso.
108. e. Tukuyin kung mayroong reperensyang kultural.
Sa iyong pagsusuri sa teksto, sikapin ding tingnan kung may mga bahaging may direktang
kinalaman sa ibang nag-e-exist na diskurso. Ibinase ba ang mga pangunahing punto sa mga
ito? Ano ang ugnayan ng mga pahayag sa diskurso sa iba pang mga diskursong may
kinalaman dito. Mahalagang Makita ito upang matukoy kung kailangang pagtuunan ng
intertextuality ng diskurso.
109. f. Tukuyin ang mga ginamit na mekanismong linggwistik at retorikal.
Sa bahaging ito, mahalagang maging mapanuri at masinop ang nagsasagawa ng
analisis. Ilan sa mga dapat bantayan ang sumusunod dahil ang mga ito ay
naghuhudyat ng kahulugan sa loob ng diskurso:
1. Mga salita – Marami bang mga salita ang maiuugnay halimbawa sa isang
larang tulad ng relihiyon, militari, syensya, medisina, humanidades, o panitikan?
Ang pagpili ng mga salita upang ipahayag ang diskurso ay may kaugnayan mismo
sa pakahulugang nais ipabatid.
2. Katangiang gramatikal – Paano ang konstruksyon ng mga pahayag? Madalas
bang gumamit ng mga panghalip na panao? Nasa unang panauhan ba ang ginamit
na pananaw? Nasa karaniwang ayos ba o di karaniwan ang mga pahayag? Lahat
ito ay magdidikta sa pakahulugan sa diskurso.
3. Literari at retorikal – Gumamit ba ng simili, metapora, ironiya, alegorya?
Mayroon bang mga kasabihan, idyoma, kawikaan at iba pa?
4. Tuwiran at ‘ di tuwirang pananalita – Tuwiran ba o hindi ang mga pahayag? Kung
nagmula ang pahayag sa ibang teksto, nagkaroon ba ng direktang pagsipi o
minodipika ito?
5. Ebidensiya – Sinusuportahan ba ng mga pahayag ang sentral na at pangunahing
110. g. Isulat ang interpretasyon at ilahad ang natuklasan.
Kapag natukoy na ang lahat ng maliliit na detalye ng diskurso, kailangan nang
isulat ang interpretasyon at pagpapakahulugan sa mga ito. Ano nga baa ng ibig
ipahiwatig ng nagdidiskurso? Pagkatapos, maari nang isulat ang mga
natuklasan upang maibahagi ito sa iba.
111. 3. Document Analysis at Content Analysis
Ayon kay Bowen (2009), ang document analysis o pagsusuri sa dokumento ay
isang proseso sa pagsusuri sa anyo, estruktura at nilalaman ng mga
dokumento upang makapagbigay ng tinig at kahulugan sa isang paksa.
Naisasagawa ito sa pamamagitan ng paghahanap ng mga tema kung saan iikot
ang pagpapakahulugan sa isang dokumento. May tatlong uri ng dokumento
ayon kay O’Leary (2014):
1. pampublikong tala tulad ng policy manuals, annual reports, handbooks,
syllabi, strategic plans,
2. personal na dokumento tulad ng e-mails, scrapbooks, blogs, duty, logs,
incident report, reflections, journals,
112. 4. Policy Review at Impact Assessment
Ang policy review ay isang pamamaraan ng pagsusuri ng isang nag-e-exist na patakaran upang matukoy
kung ito ay mabisa at kapaki-pakinabang. Sa pagsasagawa nito, maaaring gamitin ang SWOT Analysis
upang malaman ang kahinaan at kalakasan nito kasama na ang mga nakaambang panganib at posibleng
oportunidad na dala nito. Gayon pa man, maaari rin naming suriin ang bisa at kahusayan gamit ang isang
estandardisadong panukat na karaniwan ay inilalabas ng pamahalaan o mga standardization organization.
Posible rin gumawa ng pansariling panukat na nakabase sa mga tiyak na pamantayang nais makita sa
polisiya. Halimbawa, kung susuriin ang polisiyang ekonomiko ng Pilipinas, maaaring magtakda ng
pamantayan tulad ng impak nito sa mahihirap, longterm na epekto, short-term na epekto, at legalidad. Sa
malalawak na kategoryang ito, bubuo ng mga espesipikong pamantayan upang makita ang kahusayan o
kahinaan ng polisiya.
113. • Halos ganito rin ang konsepto ng impact assessment. Ang ipinagkaiba
lamang nito ay hindi lamang sa polisiya maaaring gamitin ang impact
assessment kung hindi sa iba pang mga pagkakataon tulad ng proyekto,
programa, pananaliksik na iniimplementa, natuklasang solusyon at iba pa.
Tumutukoy ang impact assessment sa naging dulot ng ginawang
implementasyon base sa itinakdang mga layunin. Sa impact assessment,
tinitingnan kung naging matagumpay o mabunga ang proyekto o programa.
Kung mabunga, gaano kalaki o katas ang naging dulot nitong kabutihan sa
mga benepisyaryo. Ito ang nais na sagutin ng pagsusuring ito. Sa
pagsasagawa nito, tulad nang policy review, gumamit ng standardized na
instrument o bumuo ng kustomisadong instrument para masukat ang
naturang impak. Mahalaga ring pagmunihan ang naging resulta, positibo man
114. 5. Comparative Analysis
•
•
Maaaring gamitin ang pagsusuring ito sa maraming bagay. Ang comparative
analysis ay isang paraan ng pagsusuring detalyadong nagtatala sa
pagkakatulad, at/o pagkakaiba ng dalawa o higit pang aytem (tao, bagay,
lugar, kaganapan, phenomenon at iba pa).
Ginagamit ito para makita ang kakulangan o kahigitan ng isa sa iba upang
magamit sa paglinang at pagpapabuti nito. Isang halimbawa na maaaring
gamitin ng metodong ito ang pag-aaral sa kulturang Pilipino at Amerikano.
Maaaring gawan ng pagtutulad ang dalawang kulturang ito base sa kung ano
ang kulturang umiiral sa Pilipinas dahil sa impluwensya ng pananakop ng
mga Amerikano, at ng pag-iiba ng kultura ng dalawang bansa base sa
123. PANAHON NG IMPORMASYON
Sa kabila ng abeylabiliti ng at akses sa halos lahat ng
impormasyong kailangan ng tao, naglipana rin ang
impormasyong kalahating totoo at kalahating
kasinungalingan.
PANAHON DIN NG MIS IMPORMASYON
124. PANAHON NG IMPORMASYON
Naglipana rin ang ang mga impormasyong tahasang walang
katotohanan, walang sapat na batayan o kaya’y sumasala sa lohika
PANAHON DIN NG MIS IMPORMASYON
125. Ang bawat isa ay kailangang maging mapanuri
Ang mga impormasyong nakakalap, nababasa, naririnig o
napapanood mula sa anomang hanguan, lalong-lao na
mula sa mga hanguang elektroniko, ay hindi dapat
tinatanggap kara-karaka na lamang.
KUNG GAYON,
ANO ANG DAPAT NATING GAWIN
126. Kailangan ng pagsusuri at pagsasala ng mg
impormasyon.
Upang maisagawa ito, kailangan ng kritikal na pag-iisip.
Ito ang naghihiwalay sa mga taong mapaniwalain at
bulnerable sa panlilinlang sa mga taong palaisip at
mapanuri
KUNG GAYON,
ANO ANG DAPAT NATING GAWIN
127. Hingan ng ebidensya ang sinomang naghahayag ng
claim.
Basic ito. Ito ang pinakamahusay na unang gawin. Madalas,
may mga taong naghahayag ng “paktwal” na claim kahit pa
sila ay nagsisinungaling.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
mula sa Artikulo ni Holan
128. Maghanap ng natuklasan ng iba pang fact-checker na nauna.
Bihira ang mga pagkakataong maging absolut na unang fact
checker ng isang claim. Malamang may nauna nang nagsaliksik
at nagsulat sa iyong iniimbestigahan. Hanapin ang mga iyon at
i-verify ang mga ebidensya.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
129. pinakamatandang fact-checking
website, sinimulan ni David &
Barbara Mikkelson (1994)
nagbibigay ng detalyadong
impormasyon mula sa mga
reputableng sorses; eg. WHO, CDC.
lahat ng balita ay sakop
Snopes
3 IN BEST FACT-CHECKING WEBSITES ON
THE INTERNET
130. nagsimula noong 2008
isa sa pinakamalaki at
pinakamalawak na fact-
checker sa US
tungkol sa lahat ng claim-
pampulitika
Politifact
3 IN BEST FACT-CHECKING WEBSITES ON
THE INTERNET
131. isa sa mga pinakatanyag na fact-
checker sa kasalukuyan
tungkol rin sa mga claim-
pampulitika maging sa TV Ads,
speeches, interviews at mga balita
naglalantad din ng mga katiwalian
ng mga public officials
FactCheck.org
3 IN BEST FACT-CHECKING WEBSITES ON
THE INTERNET
132.
133. I-google.
Oo, basic ang google search, ngunit makapangyarihan ang
algoritmo ng google. Sa pamamagitan ng pagtipa ng ilang
salita, makikita sa google ang napakaraming site sa iba’t
ibang panahon.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
134. I- oogle.
Oo, basic ang google search, ngunit makapangyarihan ang
algoritmo ng google. Sa pamamagitan ng pagtipa ng ilang
salita, makikita sa google ang napakaraming site sa iba’t
ibang panahon.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
135. Maghanap sa deep web.
Ang deep web ay erya ng internet na hindi bukas sa
paimbabaw na paghahanap. Madalas itong
nangangahulugang databases at subscription sites. Kung walang
pambayad ng subskripsyon, sa maraming laybrari ay
makaakses ang ilang commercial databases.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
136. Maghanap ng mga ekspertong may ibang pananaw.
Maaaring maituro ng mga eksperto ang mga pananaliksik na
hindi mo makikita kung ikaw lang ang maghahanap. Madalas
ring nakatutulong ang mga eksperto upang hindi makagawa
ng maling haka-haka tungkol sa mga komplikadong paksa.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
137. Magbasa ng mga aklat.
Hindi na kailangang ipaliwanag ito kung bakit. Nasa papel man
o sa elektronikong tablet, ang mga aklat ay mayaman sa
content na hanguan ng impormasyon.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
138. May iba pa ba?
Marahil ay narinig mo na ang ekspresyong “kung alam ko
lang noon ang alam ko na ngayon… (If only I knew then
what I know now…) sa fact checking, matapos magawa ang
mga naunang hakbang, maraming malalaman tungkol sa
paksang iniimbestigahan.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
139. May iba pa ba?
Tumigil sa sandal. Bumalik sa simula. Pagkatapos ay tanungin
ang sarili:
May iba pang hanguang hindi ko tiningnan? Sino pa ang
kailangan kong kausapinn o tanungin? Anong ibang anggulo
ang kailangan ko pang ikonsider? Ang pag-iisip sa mga ito ay
madalas na nagbubukas ng pinto sa pinal at kritikal na piraso
ng impormasyong tumitiyak sa tagumpay ng fact-checking.
SEVEN STEPS TO BETTER FACT CHECKING
141. Ano ang PANANALIKSIK?
Paraan ng paghahanap ng teorya, pagsubok sa teorya o paglutas ng
isang suliranin.
Isang sistematiko, kontrolado, empirikal at kritikal na imbestigasyon
ng mga proposisyong haypotetikal tungkol sa inaakalang relasyon sa
mga natural na pangyayari.
Sinasabing sistematiko kung sumusunod sa mga hakbang o yugto na
nagsisimula sa pagtukoy sa suliranin, pag-uugnay ng suliranin sa mga
umiiral na teorya, pangangalap ng datos, pagsusuri at
pagpapakahulugan ng mga datos, pagbuo ng kongklusyon at
pagsasanib nito sa batis ng karunungan.
143. PINAGMUMULAN NG SULIRANIN:
Komunidad na ating tinitirahan
Sa loob ng klasrum
Mga asignaturang pinag-aaralan o itunuturo
Habang nagbabasa ng mga aklat at sanggunian
Sa diyaryo, magasin at dyornal
Sariling interes
Produkto ng ating curiosity atbp.
145. a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
Mahalaga na may interes ka rito.
Kailangan ay may kapaki-pakinabang na halaga ito sa iyo,
sa iyong paaralan, o sa komunidad.
Dapat ay hindi pa ito lubhang nasasaliksik.
Ito ay dapat na nagtataglay ng bagong kaisipan.
Kailangan ay saklaw ito ng iyong karanasan.
Sapat na matapos sa loob ng panahong itinakda,
halimbawa isang semester o isang taon depende
asignatura na nangangailangan nito.
Dapat na maging libre ito sa legal o moral na balakid.
147. Bawat pananaliksik ay nagsisimula sa
isang suliranin o mga suliranin. Sa
simula, ang suliranin na iyong napili ay
maaaring napakalawak. Kung sakali, ito
ay kailangang gawing tiyak. O ang
pangunahing pangkalahatang suliranin
ay maaaring gawing maliliit at tiyak.
149. a.
b.
Magbasa ng maraming babasahin. Ang iyong paksa
ay malawak sa dahilang wala kang gaanong
kaalaman dito. Kaya marahil ay kailangang
magsarbey ka pa ng literature. Hal, ang napili mong
paksa ay tungkol sa wika.
Bilang unang hakbang, ibigay ang kahulugan ng
wika. Kunin ang kahulugan sa iba’t ibang
sanggunian. Matutong magtala at sumulat ng mga
kahulugan. Magbasa ng mga aklat na sinulat ng
mga banyagang awtor. Kumunsulta rin sa mga local
na awtor sa pamamagitan ng pagsangguni sa mga
aklat sa edukasyon at sikolohiya.
150. c. Ipagpatuloy ang pagbabasa ng literature. Ano ang
sinasabi ng mga awtor tungkol sa WIKA?
d. Anong espesyal sa aspekto ng wika ang iyong
natipon? Maaari ka bang magbigay ng ilang baryabol?
Ang pagsusuri sa mga baryabol ay nagdudulot ng higit
na pakinabang at kawilihan sa iyong imbestigasyon?
e. Magbasa ng mga pag-aaral na ginawa tungkol sa
wika. Ano-ano ang mga resulta ng mga nasabing
imbestigasyon? Ano-anong mga baryabol ang kanilang
ginamit? Ang lahat ng mga resulta ay dapat isulat ng
isang mananaliksik.
151. f. Sa puntong ito, nadedelimitahan mo na ang
malawak na suliranin. Maaaring handa ka nang
pumili ng iyong mga baryabol, isa o dalawa
lamang muna habang nagsisimula.
g. Napagdesisyunan mo na ba kung sino ang
iyong pag-aaralan? Ang mga kalahok mo ba’y mga
mag-aaral o iba?
h. pag-aralan ang iyong mga baryabol na napili,
gayon din ang mga kalahok na iyong gagamitin.
Ipahayag ang suliranin sa pormang patanong.
153. a.
b.
c.
d.
Nararapat na maging tiyak ang pamagat dahil ito’y tutugon sa
ilang layunin ng mga sumusunod:
Nilalagom nito ang paksa ng buong pag-aaral.
Ito ang batayan ng buong pag-aaral.
Maaangkin mo na ang pag-aaral ay talagang sa iyo.
Ito’y makatutulong sa ibang mananaliksik na sumangguni
sa iyong ginawang pag-aaral habang sila mismo ay
nagsasarbey ng ilang teorya.
Mas mabuti na kasama ang mga baryabol sa pamagat.
Ginagawa nitong mas tiyak ang pamagat.
154. Add a Slide Title - 3
PAMAGAT NA KAILANGANG
REBISAHIN
ISANG PAG-AARAL SA INTERES NG MGA MAG-
AARAL SA MATAAS NA PAARALAN
ISANG SARBEY SA OPORTUNIDAD NA
MAKAPAGTRABAHO AT MGA PROGRAMANG
PAGSASANAY
ISANG PAG-AARAL SA BISA NG FEEDBACK SA
NATAMO NG MGA ESTUDYANTE
MUNGKAHING PAGSASAAYOS NG
PAMAGAT
ANG MGA INTERES NG MGA MAG-AARAL SA
UNANG TAON NG MATAAS NA PAARALAN NG
RAMON MAGSAYSAY AT KAUGNAYAN NITO SA
ILANG BARYABOL: ISANG PAG-AARAL
MGA OPORTUNIDAD SA PAGTATRABAHO AT
PROGRAMANG PAGSASANAY PARA SA MGA
WALA SA PAARALANG KABATAAN SA ISANG
KOMUNIDAD
ANG MGA EPEKTO NG FEEDBACK SA TAGUMPAY
SA AGHAM NG MGA MAG-AARAL NA NASA
IKATLONG TAON NG MATAAS NA PAARA
156. PAG-ARALAN ANG MGA TANONG NA NASA IBABA. PANSININ KUNG PAANO
BINAGO ITO GAYA NG IPINAPAKITA SA IKALAWANG HANAY.
Paano nagkakaiba-iba ang interes ng mga mag-
aaral na nasa ikalawang taon ng mataas na
paaralan?
Paano nagkakaiba ang kawilihan sa mga laro ng
mga mag-aaral na nasa ikaapat na taon ng mataas
na paaralan?
Nagkakaiba-iba ba ang preperensya sa mga
programa sa telebisyon?
Ano ang epekto ng feedback sa pagkatuto ng
agham?
Paano nagkakaiba-iba ang mga interes ng mga
mag-aaral na lalaki at babae na nasa ikalawang
taon ng mataas na paaralan?
Paano nagkakaiba sa kawilihan sa laro ang mga
lalaki at mga babae na nasa ikaapat na taon ng
mataas na paaralan?
May pagkakaiba ba sa preperensiya sa mga
programa sa telebisyon ang mga lalaki at babae na
nasa ikatlong taon ng mataas na paaralan?
Epektibo ba ang feedback sa pagtuturo ng agham?
157. PAG-ARALAN ANG MGA TANONG NA NASA IBABA. PANSININ KUNG PAANO
BINAGO ITO GAYA NG IPINAPAKITA SA IKALAWANG HANAY.
Paano nauugnay ang adjustment pattern hulwaran
ng pang-angkop sa natamo?
Ano-ano ang mga katangian ng mga mag-aaral sa
ikatlong taon ng mataas na paaralan?
Ano-ano ang mga kalagayang pangkabuhayan ng
mga mag-aaral sa mataas na paaralan?
Paano nauugnay ang adjustment pattern ng mga
mag-aaral sa kanilang iskolastik na natamo
(scholastic achievement?)
Ano ang ugnayan ng kakayahang mental, iskolastik
na natamo at profile na pampersonalidad ng mga
mag-aaral sa ikalawang taon ng mataas na
paaralan?
May kaugnayan ba nag kalagayang
pangkabuhayan sa iskolastikong natamo ng mga
mag-aaral sa mataas na paaralan?
159. Ayon kay Gay (1976), ang haypotesis ay
pansamantalang paliwanag para sa mga
tiyak na gawi o kaasalan, mga bagay na
hindi pangkaraniwan o mga pangyayaring
naganap o magaganap. Ipinahahayag nito
ang iyong mga inaasahan tungkol sa
pagkakaugnay ng mga baryabol sa iyong
pananaliksik.
161. a.
b.
c.
Isineset nito ang iyong kaisipan sa simula pa
lamang ng iyong pag-aaral.
Isinasaayos nito ang sumusunod na hakbang ng
iyong imbestigasyon.
Nakatutulong ito sa pagbibigay ng pormat para sa
presentasyon, pagsusuri at interpretasyon ng mga
datos na iyong pag-aaralan.
162. Ano-ano ang mga katangian ng
mabuti o mahusay na haypotesis?
163. a.
b.
c.
d.
Ito’y dapat na maging makatwiran.
Nangangahulugan ito na may pinagbatayan ang
haypotesis para maging makatwiran.
Dapat nitong ipahayag ang relasyon o
pagkakaugnay-ugnay ng mga baryabol.
Ito’y pwedeng subukin o suriin.
Ito’y dapat na batay sa datihang mga resulta.
165. a. NULL HYPOTHESIS (walang bisang palagay)
Ang ibig sabihin, ipinalalagay na walang
pagkakaiba, relasyon, pagkakaugnay, epekto o
interaksyon. Ang null ay nangangahulugang hindi
nakikita/hindi totoo.
166. b. ALTERNATIVE HYPOTHESIS
Ito ang kabaligtaran ng null hypothesis.
Ipinahihiwatig nito na ang palagay ay may
pagkakaiba, pagkakaugnayan, epekto o
interaksyon sa mga baryabol.
167. Ang null hypothesis ay kadalasang inirekomenda
ng mga statistician para gamitin sa pag-aaral
dahil sa sinasabi nila na ang pagkakamali sa
pagtanggap o pagtanggi sa haypotesis ay
maiiwasan kung ang null ang siyang gagamitin
168. Ang alternatibong palagay ay kadalasang batay
sa teorya. Kung ang mga literaturang iyo nang
nasarbey ay nagsasabi na ang mga lalaki ay
mahusay sa matematika, iyo nang ipinalagay ang
parehong prediksyon. Ito ang tinatawag na
alternatibo, o research hypothesis.
169. Ano ang ibig sabihin ng saklaw at
delimitasyon?
170. Ang SAKLAW ng iyong pag-aaral ang
nagtatakda kung saan at kalian
isasagawa ang pag-aaral at kung sino ang
mga kalahok na pag-aaralan.
171. Ang limitasyon ay isang bahagi o aspekto
ng imbestigasyon na maaaring
makaapekto nang masama sa resulta
subalit wala kang kontrol. Maging
matapat na mabuti sa pagpapahayag ng
limitasyong ito.
173. Tulad ng nabanggit na, ang isa sa unang
dapat mong gawin sa iyong pag-aaral ay
pagbibigay-kahulugan sa mga importanteng
terminolohiya. Ito’y ginagawa sa layuning
maipaalam sa iyong mambabasa ang
pinaghanguan ng nasabing kahulugan.
174. Paano mo ibibigay ang kahulugan
o ipaliliwanag ang mga
terminolohiya?
175. a. DEPINISYONG KONSEPTWAL- tumutukoy ito sa
mga depinisyon na matatagpuan sa mga
diksyunaryo o talatinigan. Ito’y akademiko o
unibersal na kahulugan na ibinigay sa salita o
grupo ng mga salita. Ito’y kahulugan na
nauunawaan ng maraming tao at karaniwang mas
abstrak o mahirap unawain at mas pormal kaysa
sa depinisyong operasyonal.
176. b. DEPINISYONG OPERASYONAL o functional
definition- ito’y tumutukoy sa tiyak na paraan
o kahulugang ginamit sa iyong pag-aaral.
Kung gumagamit ka sa iyong pag-aaral ng
instrumentona susukat sa interes, ang iyong
depinisyon ng interes ay ibabatay sa kung ano
ang sinusukat ng pagsusulit.
178. Ito ay katangiang may dalawa o higit pang
halaga na mutually exclusive. Ang mga
baryabol ay mga constructs o mga katangian
na iyong iniimbestigahan sa pag-aaral. Kung
kapwa mo ginagamit ang mga lalaki at babae,
ang kasarian ay baryabol dahil ito ay may
dalawang halaga.
180. a. MALAYANG BARYABOL- ito ay tinatawag na
sanhi. Ito ay batayan ng pagbuo ng pangkat.
Kung ikaw ay nag-eeksperimento ng tiyak na
pamamaraan ng pagtuturo at may tatlo kang
pangkat ng mga achievers para ito subukin,
ang kakayahan ay isang malayang baryabol.
181. c. BARYABOL NA MABABAGO- ito ay
maaaring mabago o manipulahin. Kung ikaw
ay may dalawang pangkat na kalahok at iyong
itinalaga sa mga treatment, ang treatment
dito ay manipulative variable,
182. d. DI-MALAYANG BARYABOL- ang kasarian ay
di maaaring palitan; samakatuwid ang
kasarian ay non-manipulative variable. Ang
sosyo-ekonomiko, kakayahang pangkaisipan,
edad, lahi atbp ay halimbawa ng non-
manipulative variable.
184. a. PALARAWANG PARAAN (Descriptive Method)
Ito ay dinesenyo para sa mananaliksik upang
makakalap ng mga impormasyon tungkol sa
kasalukuyang kalagayan. Ito ay isang imbestigasyon na
naglalarawan at nagbibigay kahulugan sa kung ano. Ito
ay may kinalaman sa mga kondisyon ng mga ugnayang
nagaganap; mga gawing umiiral; mga paniniwala at
prosesong nagaganap; mga epektong nararamdaman o
mga kalakarang nadedebelop.
185. 1. PAG-AARAL NG KASO (case study)
Ito ay pag-aaral na nagbibigay satin ng
maliwanag na pagkaunawa sa pag-uugali ng
tao na makatutulong satin sa pagtuklas ng
mga bagong resulta na hindi pa dating
natutuklasan.
186. 2. SARBEY
Ito ay ginagamit kung nais makakuha ng
relatibo at limitadong datos mula sa relatibong
malaking bilang ng kalahok. Ito ay paraan
upang sukatin ang umiiral na pangyayari nang
hindi nagtatanong kung bakit ito ganito.
SENSUS- buong target na populasyon
SAMPLING PROCEDURE
187. a.
b.
3. PAG-AARAL NA DEBELOPMENTAL
Ito ay nangangailangan ng pag-uukol ng
maraming panahon sa mga kalahok na
maaaring relatibong iba-iba o bahagyang
magkakatulad na pangkat.
LONGITUDINAL o Mahabang Panahong
Paraan
Ang KROS-SEKSYONAL na Paraan
188. 4. FOLLOW-UP STUDIES
Ito ay ginagamit kung gusto mong
masubaybayan ang pag-unlad ng
isang tiyak na kondisyon.
189. 5. DOCUMENTARY ANALYSIS
Ito ay nangangailangan ng pagkalap ng
impormasyon sa pamamagitan ng pagsusuri
ng mga nasusulat na record at mga
dokumento upang malutas ang suliranin.
190. 6. TREND ANALYSIS
Ito ay isang popular na paraan ng palarawang
pag-aaral lalo na sa mga proyektong forward
looking. Ito ay mas kilala sa tawag na
feasibility study.
191. 7. CORRELATIONAL STUDIES
Ito ay palarawang pag-aaral na dinisensyo
para alamin ang iba’t ibang baryabol na
magkakaugnay o may relasyon sa isa’t isa sa
target na populasyon.
![A
P
A7
t
he
d
i
t
i
o
n
:
T
h
e
mo
s
t
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
P
u
b
l
i
s
h
e
do
nO
c
t
o
b
e
r
1
1
,
2
0
1
9b
y
R
a
i
moS
t
r
e
e
f
k
e
r
k
.
R
e
v
i
s
e
do
nO
c
t
o
b
e
r
1
,
2
0
2
1
.
I
nO
c
t
o
b
e
r
2
0
1
9
,
t
h
e
A
me
r
i
c
a
n
P
s
y
c
h
o
l
o
g
i
c
a
l
A
s
s
o
c
i
a
t
i
o
n(
A
P
A
)
i
n
t
r
o
d
u
c
e
dt
h
e
7
t
h
e
d
i
t
i
o
n
o
f
t
h
e
A
P
AP
u
b
l
i
c
a
t
i
o
n
Ma
n
u
a
l
,
w
h
i
c
hr
e
p
l
a
c
e
s
t
h
e
6
t
he
d
i
t
i
o
n
p
u
b
l
i
s
h
e
di
n2
0
0
9
.
I
nt
h
a
t
t
i
me
a
l
o
t
o
f
t
h
i
n
g
s
h
a
v
e
c
h
a
n
g
e
d
.
C
i
t
i
n
go
n
l
i
n
e
ma
t
e
r
i
a
l
h
a
s
b
e
c
o
me
mo
r
e
c
o
mmo
n
,
t
h
e
u
s
e
o
f
i
n
c
l
u
s
i
v
e
a
n
db
i
a
s
-
f
r
e
e
l
a
n
g
u
a
g
e
i
s
i
n
c
r
e
a
s
i
n
g
l
y
i
mp
o
r
t
a
n
t
,
a
n
dt
h
e
t
e
c
h
n
o
l
o
g
y
u
s
e
db
y
r
e
s
e
a
r
c
h
e
r
s
a
n
ds
t
u
d
e
n
t
s
h
a
s
c
h
a
n
g
e
d
.
T
h
e
7
t
he
d
i
t
i
o
n
a
d
d
r
e
s
s
e
s
t
h
e
s
e
c
h
a
n
g
e
s
b
y
p
r
o
v
i
d
i
n
gb
e
t
t
e
r
a
n
dmo
r
e
e
x
t
e
n
s
i
v
e
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
.
T
h
i
s
a
r
t
i
c
l
e
o
u
t
l
i
n
e
s
t
h
e
b
i
g
g
e
s
t
c
h
a
n
g
e
s
t
h
a
t
y
o
us
h
o
u
l
dk
n
o
wa
b
o
u
t
.
R
e
f
e
r
e
n
c
e
s
a
n
di
n
-
t
e
x
t
c
i
t
a
t
i
o
n
s
i
nA
P
AS
t
y
l
e
Wh
e
n
i
t
c
o
me
s
t
oc
i
t
i
n
gs
o
u
r
c
e
s
,
mo
r
e
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
h
a
v
e
b
e
e
n
a
d
d
e
dt
h
a
t
ma
k
e
c
i
t
i
n
g
o
n
l
i
n
e
s
o
u
r
c
e
s
e
a
s
i
e
r
a
n
dc
l
e
a
r
e
r
.
I
nt
o
t
a
l
,
1
1
4e
x
a
mp
l
e
s
a
r
e
p
r
o
v
i
d
e
d
,
r
a
n
g
i
n
gf
r
o
mb
o
o
k
s
a
n
dp
e
r
i
o
d
i
c
a
l
s
t
oa
u
d
i
o
v
i
s
u
a
l
s
a
n
ds
o
c
i
a
l
me
d
i
a
.
F
o
r
e
a
c
h
r
e
f
e
r
e
n
c
e
c
a
t
e
g
o
r
y
,
a
n
e
a
s
y
t
e
mp
l
a
t
e
i
s
p
r
o
v
i
d
e
dt
oh
e
l
py
o
u
u
n
d
e
r
s
t
a
n
da
n
da
p
p
l
y
t
h
e
c
i
t
a
t
i
o
n
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
.
T
h
e
b
i
g
g
e
s
t
c
h
a
n
g
e
s
i
n
t
h
e
7
t
he
d
i
t
i
o
na
r
e
:
1
.T
h
e
p
u
b
l
i
s
h
e
r
l
o
c
a
t
i
o
ni
s
n
ol
o
n
g
e
r
i
n
c
l
u
d
e
di
nt
h
e
r
e
f
e
r
e
n
c
e
.
o C
o
v
e
y
,
S
.
R
.
(
2
0
1
3
)
.
T
h
e
7h
a
b
i
t
s
o
f
h
i
g
h
l
y
e
f
f
e
c
t
i
v
e
p
e
o
p
l
e
:
P
o
w
e
r
f
u
l
l
e
s
s
o
n
s
i
np
e
r
s
o
n
a
l
c
h
a
n
g
e
.
N
e
wY
o
r
k
,
N
Y
:
S
i
mo
n&S
c
h
u
s
t
e
r
.
o C
o
v
e
y
,
S
.
R
.
(
2
0
1
3
)
.
T
h
e
7h
a
b
i
t
s
o
f
h
i
g
h
l
y
e
f
f
e
c
t
i
v
e
p
e
o
p
l
e
:
P
o
w
e
r
f
u
l
l
e
s
s
o
n
s
i
np
e
r
s
o
n
a
l
c
h
a
n
g
e
.
S
i
mo
n&S
c
h
u
s
t
e
r
.
2
.T
h
e
i
n
-
t
e
x
t
c
i
t
a
t
i
o
n
f
o
r
w
o
r
k
s
w
i
t
ht
h
r
e
e
o
r
mo
r
e
a
u
t
h
o
r
s
i
s
n
o
ws
h
o
r
t
e
n
e
dr
i
g
h
t
f
r
o
m
t
h
e
f
i
r
s
t
c
i
t
a
t
i
o
n
.
Y
o
uo
n
l
y
i
n
c
l
u
d
e
t
h
e
f
i
r
s
t
a
u
t
h
o
r
’
s
n
a
me
a
n
d“
e
t
a
l
.
”
.
o (
T
a
y
l
o
r
,
K
o
t
l
e
r
,
J
o
h
n
s
o
n
,
&P
a
r
k
e
r
,
2
0
1
8
)
o (
T
a
y
l
o
r
e
t
a
l
.
,
2
0
1
8
)
3
.S
u
r
n
a
me
s
a
n
di
n
i
t
i
a
l
s
f
o
r
u
pt
o2
0a
u
t
h
o
r
s
(
i
n
s
t
e
a
do
f
7
)
s
h
o
u
l
db
e
p
r
o
v
i
d
e
di
n
t
h
e
r
e
f
e
r
e
n
c
e
e
n
t
r
y
.
o Mi
l
l
e
r
,
T
.
C
.
,
B
r
o
w
n
,
M.
J
.
,
Wi
l
s
o
n
,
G
.
L
.
,
E
v
a
n
s
,
B
.
B
.
,
K
e
l
l
y
,
R
.
S
.
,
T
u
r
n
e
r
,
S
.
T
.
,
.
.
.
L
e
e
,
L
.
H
.
(
2
0
1
8
)
.
o Mi
l
l
e
r
,
T
.
C
.
,
B
r
o
w
n
,
M.
J
.
,
Wi
l
s
o
n
,
G
.
L
.
,
E
v
a
n
s
,
B
.
B
.
,
K
e
l
l
y
,
R
.
S
.
,
T
u
r
n
e
r
,
S
.
T
.
,
L
e
w
i
s
,
F
.
,
N
e
l
s
o
n
,
T
.
P
.
,
C
o
x
,
G
.
,
H
a
r
r
i
s
,
H
.
L
.
,
Ma
r
t
i
n
,
P
.
,
G
o
n
z
a
l
e
z
,
W.
L
.
,
H
u
g
h
e
s
,
W.
,
C
a
r
t
e
r
,
D
.
,
C
a
mp
b
e
l
l
,
C
.
,
B
a
k
e
r
,
A
.
B
.
,
F
l
o
r
e
s
,
T
.
,
G
r
a
y
,
W.
E
.
,
G
r
e
e
n
,
G
.
,
.
.
.
L
e
e
,
L
.
H
.
(
2
0
1
8
)
.
4
.D
O
I
s
a
r
e
f
o
r
ma
t
t
e
dt
h
e
s
a
me
a
s
U
R
L
s
.
T
h
e
l
a
b
e
l
“
D
O
I
:
”
i
s
n
ol
o
n
g
e
r
n
e
c
e
s
s
a
r
y
.
o d
o
i
:
1
0
.
1
0
8
0
/
0
2
6
2
6
6
6
7
.
2
0
1
8
.
1
5
6
0
4
4
9
o h
t
t
p
s
:
/
/
d
o
i
.
o
r
g
/
1
0
.
1
0
8
0
/
0
2
6
2
6
6
6
7
.
2
0
1
8
.
1
5
6
0
4
4
9
5
.U
R
L
s
a
r
e
n
ol
o
n
g
e
r
p
r
e
c
e
d
e
db
y
“
R
e
t
r
i
e
v
e
df
r
o
m,
”
u
n
l
e
s
s
ar
e
t
r
i
e
v
a
l
d
a
t
e
i
s
n
e
e
d
e
d
.
T
h
e
w
e
b
s
i
t
e
n
a
me
i
s
i
n
c
l
u
d
e
d(
u
n
l
e
s
s
i
t
’
s
t
h
e
s
a
me
a
s
t
h
e
a
u
t
h
o
r
)
.
o S
t
r
e
e
f
k
e
r
k
,
R
.
(
2
0
1
9
,
O
c
t
o
b
e
r
1
1
)
.
A
P
A7
t
he
d
i
t
i
o
n
:
T
h
e
mo
s
t
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
[
B
l
o
g
p
o
s
t
]
.
R
e
t
r
i
e
v
e
df
r
o
m
h
t
t
p
s
:
/
/
w
w
w
.
s
c
r
i
b
b
r
.
c
o
m/
a
p
a
-
s
t
y
l
e
/
a
p
a
-
s
e
v
e
n
t
h
-
e
d
i
t
i
o
n
-
c
h
a
n
g
e
s
/](https://image.slidesharecdn.com/finalfilds-220330092903/85/FINAL-FILDS-pdf-1-320.jpg)
![o S
t
r
e
e
f
k
e
r
k
,
R
.
(
2
0
1
9
,
O
c
t
o
b
e
r
1
1
)
.
A
P
A7
t
he
d
i
t
i
o
n
:
T
h
e
mo
s
t
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
.
S
c
r
i
b
b
r
.
h
t
t
p
s
:
/
/
w
w
w
.
s
c
r
i
b
b
r
.
c
o
m/
a
p
a
-
s
t
y
l
e
/
a
p
a
-
s
e
v
e
n
t
h
-
e
d
i
t
i
o
n
-
c
h
a
n
g
e
s
/
6
.F
o
r
e
b
o
o
k
s
,
t
h
e
f
o
r
ma
t
,
p
l
a
t
f
o
r
m,
o
r
d
e
v
i
c
e
(
e
.
g
.
K
i
n
d
l
e
)
i
s
n
ol
o
n
g
e
r
i
n
c
l
u
d
e
di
nt
h
e
r
e
f
e
r
e
n
c
e
,
a
n
dt
h
e
p
u
b
l
i
s
h
e
r
i
s
i
n
c
l
u
d
e
d
.
o B
r
ü
c
k
,
M.
(
2
0
0
9
)
.
Wo
me
ni
ne
a
r
l
y
B
r
i
t
i
s
ha
n
dI
r
i
s
ha
s
t
r
o
n
o
my
:
S
t
a
r
s
a
n
ds
a
t
e
l
l
i
t
e
s
[
K
i
n
d
l
e
v
e
r
s
i
o
n
]
.
h
t
t
p
s
:
/
d
o
i
.
o
r
g
/
1
0
.
1
0
0
7
/
9
7
8
-
9
0
-
4
8
1
-
2
4
7
3
-
2
o B
r
ü
c
k
,
M.
(
2
0
0
9
)
.
Wo
me
ni
ne
a
r
l
y
B
r
i
t
i
s
ha
n
dI
r
i
s
ha
s
t
r
o
n
o
my
:
S
t
a
r
s
a
n
d
s
a
t
e
l
l
i
t
e
s
.
S
p
r
i
n
g
e
r
N
a
t
u
r
e
.
h
t
t
p
s
:
/
d
o
i
.
o
r
g
/
1
0
.
1
0
0
7
/
9
7
8
-
9
0
-
4
8
1
-
2
4
7
3
-
2
7
.C
l
e
a
r
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
a
r
e
p
r
o
v
i
d
e
df
o
r
i
n
c
l
u
d
i
n
gc
o
n
t
r
i
b
u
t
o
r
s
o
t
h
e
r
t
h
a
na
u
t
h
o
r
s
a
n
de
d
i
t
o
r
s
.
F
o
r
e
x
a
mp
l
e
,
w
h
e
nc
i
t
i
n
ga
p
o
d
c
a
s
t
e
p
i
s
o
d
e
,
t
h
e
h
o
s
t
o
f
t
h
e
e
p
i
s
o
d
e
s
h
o
u
l
db
e
i
n
c
l
u
d
e
d
;
f
o
r
a
T
Vs
e
r
i
e
s
e
p
i
s
o
d
e
,
t
h
e
w
r
i
t
e
r
a
n
dd
i
r
e
c
t
o
r
o
f
t
h
a
t
e
p
i
s
o
d
e
a
r
e
c
i
t
e
d
.
8
.D
o
z
e
n
s
o
f
e
x
a
mp
l
e
s
a
r
e
i
n
c
l
u
d
e
df
o
r
o
n
l
i
n
e
s
o
u
r
c
e
t
y
p
e
s
s
u
c
ha
s
p
o
d
c
a
s
t
e
p
i
s
o
d
e
s
,
s
o
c
i
a
l
me
d
i
ap
o
s
t
s
,
a
n
d
Y
o
u
T
u
b
e
v
i
d
e
o
s
.
T
h
e
u
s
e
o
f
e
mo
j
i
s
a
n
dh
a
s
h
t
a
g
s
i
s
a
l
s
oe
x
p
l
a
i
n
e
d
.
I
n
c
l
u
s
i
v
e
a
n
db
i
a
s
-
f
r
e
e
l
a
n
g
u
a
g
e
Wr
i
t
i
n
gi
n
c
l
u
s
i
v
e
l
y
a
n
dw
i
t
h
o
u
t
b
i
a
s
i
s
t
h
e
n
e
ws
t
a
n
d
a
r
d
,
a
n
dA
P
A
’
s
n
e
wp
u
b
l
i
c
a
t
i
o
n
ma
n
u
a
l
c
o
n
t
a
i
n
s
a
s
e
p
a
r
a
t
e
c
h
a
p
t
e
r
o
n
t
h
i
s
t
o
p
i
c
.
T
h
e
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
p
r
o
v
i
d
e
db
y
A
P
Ah
e
l
pa
u
t
h
o
r
s
r
e
d
u
c
e
b
i
a
s
a
r
o
u
n
dt
o
p
i
c
s
s
u
c
ha
s
g
e
n
d
e
r
,
a
g
e
,
d
i
s
a
b
i
l
i
t
y
,
r
a
c
i
a
l
a
n
de
t
h
n
i
c
i
d
e
n
t
i
t
y
,
a
n
ds
e
x
u
a
l
o
r
i
e
n
t
a
t
i
o
n
,
a
s
w
e
l
l
a
s
b
e
i
n
g
s
e
n
s
i
t
i
v
e
t
ol
a
b
e
l
s
a
n
dd
e
s
c
r
i
b
i
n
gi
n
d
i
v
i
d
u
a
l
s
a
t
t
h
e
a
p
p
r
o
p
r
i
a
t
e
l
e
v
e
l
o
f
s
p
e
c
i
f
i
c
i
t
y
.
S
o
me
e
x
a
mp
l
e
s
i
n
c
l
u
d
e
:
9
.T
h
e
s
i
n
g
u
l
a
r
“
t
h
e
y
”
o
r
“
t
h
e
i
r
”
i
s
e
n
d
o
r
s
e
da
s
ag
e
n
d
e
r
-
n
e
u
t
r
a
l
p
r
o
n
o
u
n
.
o Ar
e
s
e
a
r
c
h
e
r
’
s
c
a
r
e
e
r
d
e
p
e
n
d
s
o
nh
o
wo
f
t
e
n
h
e
o
r
s
h
e
i
s
c
i
t
e
d
.
o Ar
e
s
e
a
r
c
h
e
r
’
s
c
a
r
e
e
r
d
e
p
e
n
d
s
o
nh
o
wo
f
t
e
n
t
h
e
y
a
r
e
c
i
t
e
d
.
1
0
.
I
n
s
t
e
a
do
f
u
s
i
n
ga
d
j
e
c
t
i
v
e
s
a
s
n
o
u
n
s
t
ol
a
b
e
l
g
r
o
u
p
s
o
f
p
e
o
p
l
e
,
d
e
s
c
r
i
p
t
i
v
e
p
h
r
a
s
e
s
a
r
e
p
r
e
f
e
r
r
e
d
.
o T
h
e
p
o
o
r
o P
e
o
p
l
e
l
i
v
i
n
gi
np
o
v
e
r
t
y
1
1
.
I
n
s
t
e
a
do
f
b
r
o
a
dc
a
t
e
g
o
r
i
e
s
,
y
o
us
h
o
u
l
du
s
e
e
x
a
c
t
a
g
e
r
a
n
g
e
s
t
h
a
t
a
r
e
mo
r
e
r
e
l
e
v
a
n
t
a
n
ds
p
e
c
i
f
i
c
.
o P
e
o
p
l
e
o
v
e
r
6
5y
e
a
r
s
o
l
d
o P
e
o
p
l
e
i
nt
h
e
a
g
e
r
a
n
g
e
o
f
6
5t
o7
5y
e
a
r
s
o
l
d
A
P
AP
a
p
e
r
f
o
r
ma
t
I
nt
h
e
7
t
h
e
d
i
t
i
o
n
,
A
P
Ad
e
c
i
d
e
dt
op
r
o
v
i
d
e
d
i
f
f
e
r
e
n
t
p
a
p
e
r
f
o
r
ma
t
g
u
i
d
e
l
i
n
e
s
f
o
r
p
r
o
f
e
s
s
i
o
n
a
l
a
n
ds
t
u
d
e
n
t
p
a
p
e
r
s
.
F
o
r
b
o
t
ht
y
p
e
s
,
a
s
a
mp
l
e
p
a
p
e
r
i
s
i
n
c
l
u
d
e
d
.
S
o
me
n
o
t
a
b
l
e
c
h
a
n
g
e
s
i
n
c
l
u
d
e
:
1
2
.
I
n
c
r
e
a
s
e
df
l
e
x
i
b
i
l
i
t
y
r
e
g
a
r
d
i
n
gf
o
n
t
s
:
o
p
t
i
o
n
s
i
n
c
l
u
d
e
C
a
l
i
b
r
i
1
1
,
A
r
i
a
l
1
1
,
L
u
c
i
d
a
S
a
n
s
U
n
i
c
o
d
e
1
0
,
T
i
me
s
N
e
wR
o
ma
n1
2
,
a
n
dG
e
o
r
g
i
a
1
1
.
1
3
.
T
h
e
r
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
o
nt
h
e
t
i
t
l
e
p
a
g
e
n
ol
o
n
g
e
r
i
n
c
l
u
d
e
s
t
h
e
w
o
r
d
s
“
R
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
:
”
.
I
t
n
o
wc
o
n
t
a
i
n
s
o
n
l
y
ap
a
g
e
n
u
mb
e
r
a
n
dt
h
e
(
s
h
o
r
t
e
n
e
d
)
p
a
p
e
r
t
i
t
l
e
.
o R
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
:
T
H
EE
F
F
E
C
TO
FG
O
O
G
L
EO
NT
H
EI
N
T
E
R
N
E
T
o T
H
EE
F
F
E
C
TO
FG
O
O
G
L
EO
NT
H
EI
N
T
E
R
N
E
T
1
4
.
T
h
e
r
u
n
n
i
n
gh
e
a
d
i
s
o
mi
t
t
e
di
ns
t
u
d
e
n
t
p
a
p
e
r
s
(
u
n
l
e
s
s
y
o
u
r
i
n
s
t
r
u
c
t
o
r
t
e
l
l
s
y
o
u]()