Bioasekuracja ferm trzody chlewnej – nowe wyzwania w związku z zagrożeniem ASF
1. „Bioasekuracja ferm trzody chlewnej –
nowe wyzwania w związku z zagrożeniem ASF.”
• prof. dr hab. Roman Kołacz
•
Prof. ROMAN KOŁACZ
Tarnowo Podgórne
4. Klasyczny pomór świńCirkowirus świń typu 2 (PCV 2)
Choroba Aujeszkiego (AD)
Zagrożenia wirusowe
PRRS
Wirus pryszczycy
Wirusowe zapalenie żołądka i jelit
(TGE)
Afrykański Pomór Świń
(ASF)
5. Kto tam ?
Ferma świń
Realne zagrożenie dla hodowców świń w Polsce
6. Afrykański pomór świń (ASF) to groźna, zakaźna i
zaraźliwa choroba wirusowa świń domowych,
świniodzików oraz dzików.
Rezerwuar wirusa stanowią dziki.
Afrykański pomór świń, zgodnie z przepisami
ustawy z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia
zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
podlega obowiązkowi zwalczania.
Zwalczanie choroby prowadzone jest wyłącznie
metodami administracyjnymi, nie stosuje się leczenia,
jak również nie istnieje szczepionka przeciwko tej
chorobie.
8. Wystąpienie ASF w danym kraju skutkuje przede
wszystkim narażeniem na olbrzymie straty finansowe
wynikające w pierwszej kolejności z kosztami
związanymi ze zwalczaniem choroby w gospodarstwach
(wiążącymi się m.in. z zabiciem zwierząt, utylizacją ich
zwłok, koniecznością przeprowadzenia oczyszczania i
dezynfekcji oraz badań laboratoryjnych),
jak również z drastycznym ograniczeniem możliwości
sprzedaży i wywozu świń lub wieprzowiny zarówno w
kraju, jak i poza jego granice.
9. 20-03-2017 - Główny Lekarz
Weterynarii informuje o
potwierdzeniu wystąpienia do
14 .03 . 2017 -231
przypadków afrykańskiego
pomoru świń u dzików na
terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.
Do dzisiaj odnotowano 21
ognisk ASF u świni domowej.
10. • w 1997 roku w Holandii
uśmiercono 10 milionów
świń z powodu zwalczania
pomoru klasycznego w tym
6 mln. z powodu ochrony
dobrostanu tych zwierząt
11. • W Wielkiej Brytanii w 2001
zwalczając pryszczycę
uśmiercono z powodu choroby
594tys. krów a 169 tys. ze
względu na dobrostan,oraz 3
334 000 owiec było zbitych ze
względu na tą chorobę a
1,587tys. owiec poddano
eutanazji ze względu na
dobrostan.
15. 1.Bioasekuracja wewnętrzna fermy- zapobieganie
przedostawaniu się na fermę nowych patogenów!
2.Bioasekuracja zewnętrzna fermy- jest to zapobieganie
rozprzestrzenianiu się patogenów w najbliższym sąsiedztwie
oraz na dalsze odległości.
3.Zarządzanie zakażonym stadem (bio-management) to
zestaw działań, których celem jest kontrolowanie chorób
zakaźnych już występujących w stadzie.
Obszary bioasekuracji:
19. Przeżywalność wirusa ASF
Wirus ASF jest wyjątkowo oporny na działanie czynników
środowiskowych, wysychanie i gnicie oraz zmiany pH.
• Krew (4ºC) 18 m-cy
• Kał (20oC) 11 dni
• Zanieczyszczone kojce 1 m-ąc
• W glebie zanieczyszczonej zakażoną krwią przeżywa kilka
miesięcy,
• W śledzionie zakopanej w ziemi do 280 dni,
• W tuszach padłych zwierząt 18 tygodni,
• W mięsie mrożonym nawet do 1000 dni
• Temperatura 56ºC 70 min
• Temperatura 60ºC 20 min.
20. WEKTORY SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ
RUCHOME
• Świnie
• Ludzie
• Gryzonie
• Muchy
• Psy i kot
• Ptaki
• Inne zwierzęta
• Sprzęt
• Odpadki
organiczne
• Czynniki
przenoszone drogą
powietrzną
21. WEKTORY SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ
STAŁE
• Budynki
• Sprzęt
• Odpadki organiczne
• Systemy pojenia
• Systemy zadawania paszy
• Otoczenie zabudowań
23. Skóra: < 4 godz.
Uszy: 4 godz.
Nos: 1 dzień
Włosy: 3 dni
Guma: 2 dni
Bawełna: 4 dni
Przetrwanie patogenów na
różnych powierzchniach
M. Porowski-2016
J-P. Vaillancourt, 2000
Przenoszenie chorób przez ludzi
Właściciele Służby konserwatorskie
Pracownicy zatrudnieni
na fermie Lekarze weterynarii
Osoby przypadkowe
25. Ograniczenie liczby źródeł oraz pewność
epizootyczna z jakich kupowane są loszki i
knury do zasiedlenia fermy
WEKTORY SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ -ZAKUP ŚWIŃ
26. Nabywanie świń pochodzących wyłącznie ze stad,
nad którymi sprawowany jest regularny monitoring.
WEKTORY SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ
27. • Psy
• Koty
• Szczury
• Myszy
Inne zwierzęta
WEKTORY SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ
29. Szerzenie zakażenia pomiędzy
sąsiadującymi pomieszczeniami czy
budynkami inwentarskimi przez ptaki
stanowi zagrożenie, zwłaszcza
w ekstensywnych systemach chowu
Jaskółka
Ptaki
33. Lokalne zagęszczenie świń może być zdefiniowane, jako średnia
liczba świń przypadająca na 1km kwadratowy w promieniu ok. 5
km od fermy.
Zagęszczenie niższe niż 100 świń na 1 km kwadratowy oczywiście
stanowi mniejsze ryzyko niż zagęszczenie powyżej 1000 sztuk na
1km kwadratowy,
CZYNNIKI RYZYKA- Zagęszczenie świń na danym
obszarze:
34. CZYNNIKI RYZYKA - samochody dostawcze
Na fermach, gdzie w ciągu roku wykorzystuje się więcej niż dwa
samochody przeznaczone do transportu zwierząt, ryzyko
pojawiania się nowej choroby jest, w porównaniu do ferm, na które
wjeżdża mniej pojazdów, znacznie wyższe.
36. Uczestnictwo w targach i pokazach
• Wystawianie zwierząt na targach oraz pokazach, a
następnie ponowne wprowadzanie ich
bezpośrednio na fermę
Zwierzęta, które przebywały
w miejscach, gdzie miały kontakt
z wieloma innym świniami, należy
izolować i traktować jak nowo
wprowadzane na farmę
CZYNNIKI RYZYKA
39. Wektory szerzenia się czynników infekcyjnych
Dzikie ptaki
Szczury,myszy,
psy,
koty,insekty,
inne zwierzęta
gospodarskie
Zainfekowane
świnie:loszki,knury,
warchlaki
Człowiek;zabrudzone
obuwie,odzież,narzędzia
Zainfekowana
pasza,woda.,
ściółka,powietrze
Zainfekowane pojazdy,
sprzęt fermowy
Zainfekowane
nasienie knurów
Zainfekowany
teren wokół
fermy odchody
40. ELEMENTY BIOASEKURACJI
• Aspekty prawne ochrony zdrowia świń
• Lokalizacja ferm
• Organizacja kwarantanny
• Zabezpieczenie systemu
"czarno-białego"
• Zarządzanie i organizacja produkcji
i kontroli zdrowia (management)
41. Przepisy prawa a bioaskuracja
• Ustawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt.
• Rozporządzenie MRIRW z 18 września 2003r. w sprawie
szczegółowych warunków weterynaryjnych, jakie muszą
spełniać gospodarstwa w przypadku, gdy zwierzęta lub
środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego pochodzące z
tych gospodarstw są wprowadzane na rynek.
• Rozporządzenie PE i Rady Nr 1069/2009 oraz akty prawne
wydawane w zależności od sytuacji epidemiologicznej np.:
• Rozporządzenie MRiRW z dnia 31 marca 2014r. w sprawie
środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u
dzików afrykańskiego pomoru świń.
42. LOKALIZACJA FERMY
zalecane minimalne odległości:
od innych ferm trzody chlewnej- 5 km
od ubojni i zakładów przemysłu
mięsnego - 5 km
od cmentarzyska zwierząt - 2 km
od wysypisk śmieci - 1 km
od zakładów utylizacyjnych - 2 km
od dróg publicznych i linii
kolejowych - 400 -800 m
od ferm bydła, owiec, drobiu - 100 m
44. Większość epizodów nowych chorób
wiązana jest z wprowadzaniem
do stada świń – bezobjawowych
nosicieli, pochodzących
w większości
z niewiadomych
źródeł.
46. KWARANTANA
Na tym etapie biobezpieczeństwa fermy,
istotne są trzy czynniki:
1. status zdrowotny zwierząt na femie
2. status zdrowotny zwierząt wprowadzanych na
fermę
3. warunki kwarantanny :
• czas kwarantanny
• odległość budynków kwarantanny o fermy
47. CZAS KWARANTANNY
• minimum kwarantanny powinno wynosić
4 tygodnie
• zalecany jest jednak okres
6-8 tygodni
• w przypadku fermy wolnej od enzootycznego
zapalenia płuc kwarantanna winna wynosić
8-10 tygodni
48. Budynki kwarantanny
powinny być usytuowane w odległości:
• 2-3 km od fermy i innych czynników ryzyka gdy
zależy nam na zwierzętach o wysokim statusie
zdrowotnym
• w pobliżu fermy w odległości 100-150 m,
gdy celem izolacji jest zabezpieczenie przed
ewentualnym zakażeniem stada, jedynie drogą
kontaktu
• budynek powinien być zlokalizowany w odległości
5 km od czynników ryzyka (w przypadku fermy
wolnej od enzootycznego zapalenia płuc)
53. Wizyty na terenie gospodarstwa
Zastosowanie bezpiecznego ogrodzenia ochrony biologicznej, tak
aby gospodarstwo posiadało wyłącznie jedno połączone wejście i
wyjście.
Na ile to możliwe ograniczenie do minimum liczby
odwiedzających.
Wprowadzenie obowiązkowych pryszniców i udostępnienie
umywalek oraz butów i stroju ochronnego używanego wyłącznie
na terenie gospodarstwa.
Rejestrowanie wszystkich odwiedzających – skąd przychodzą i
kiedy ostatnio byli w gospodarstwie.
Anthony
Pearson,
2014r.
61. Jak więc sobie z tym poradzić?
• Jedna osoba powinna posiadać dwie pary
obuwia
– Jedną „na sobie”
– A drugą dezynfekować
• Należy posiadać oddzielne
obuwie dla osób odwiedzających farmę
• Plastikowe ochraniacze na obuwie są
praktyczne jedynie przy krótkich
wizytach na farmie. Nie są wytrzymałe!
62. Podział fermy na strefy:
• dla transportu zwierząt wew. i zewnętrznego
• dla transportu pasz
• dla transportu zwierząt padłych - zakaz
wjazdu na teren fermy
Kontrola środków transportu
66. Dezynfekcja pojazdów / środków transportu
Prawidłowo Dopuszczalne Do poprawy
Stop / szlaban – rejestracja
Wiata / Zadaszenie –
ochrona środka
dezynfekującego
Wystarczająca długość
przejazdu
Stop / szlaban – rejestracja
Pompa / spryskiwacz
stosowane w razie
potrzeby
Specjalny pojazd
wyznaczony do poruszania
się w obrębie fermy
Brak szlabanu, brak rejestru,
brak progu zwalniającego
Bezpośrednie oddziaływanie
słońca i deszczu
Zbyt krótki przejazd
Niski poziom ochrony
Anthony Pearson, 2014r.
ŚLUZY SAMOCHODOWE
67. SYSTEM „CZARNO-BIAŁY”
• RAMPY ZAŁADOWCZE I WYŁADOWCZE
Właściwa konstrukcja oraz lokalizacja
Łatwość czyszczenia oraz dezynfekcji
70. HIGIENA TECHNOLOGII
• „pomieszczenie pełne – pomieszczenie puste”
• warunki mikroklimatyczne
• jakość ściółki
• technologia chowu
• higiena żywienia i pojenia
71. HIGIENA TECHNOLOGII
Jednym z podstawowych elementów higieny technologii
produkcji jest stosowanie zasady
„pomieszczenie pełne –
pomieszczenie puste”
72. DEZYNFEKCJA –
jest najważniejszym elementem higieny w produkcji
zwierzęcej. Różne są zalecane metody jak również środki
dezynfekcyjne, które zgodnie z oczekiwaniami powinny
charakteryzować się m. innymi:
• szerokim spektrum bójczym bakterii, wirusów i grzybów
• działaniem bójczym w różnym pH środowiska,
• niską toksycznością
• brakiem destrukcyjnego działania na przedmioty
odkażane
• łatwą biodegracją
73. Oprócz wymienionych wyżej cech środka
dezynfekcyjnego na podkreślenie zasługuje jeszcze
jedna cecha, a mianowicie, zdolność do zwalczania
pasożytów wewnętrznych i ich larw lub jaj.
74. Podstawowe zadania dezynfekcji weterynaryjnej
uwzględniane w planowaniu zabiegu
ograniczenie rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych ze
zwierzęcia na zwierzę
ograniczenia rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych ze
zwierząt na człowieka - zoonozy
eliminacji czynników zakaźnych z wnętrza budynków
eliminacji drobnoustrojów z kół pojazdów i butów
dekontaminacji systemów podawania wody i paszy
76. Dezynfekcja zapobiegawcza
• Wykonywana jest w miejscach stałego i okresowego
przebywania świń, w tym również przy zmianie
obsady, zawsze przed wprowadzeniem zwierząt oraz
po opuszczeniu przez nie pomieszczeń.
• Obowiązkowo przeprowadzana jest na fermach i w
zagrodach sąsiadujących w okręgu zapowietrzonym
oraz w obiektach, gdzie choroba występuje
stacjonarnie.
77. Dezynfekcja bieżąca
• Przeprowadzana jest w chwili wybuchu choroby na
fermie oraz w trakcie jej trwania a jej celem jest przede
wszystkim zmniejszenie wydalania patogennych
drobnoustrojów tak przez sztuki chore jak i przez
ozdrowieńców czy nosicieli. Ogranicza to
zanieczyszczenie środowiska oraz redukuje ilość
wtórnych źródeł zarazka. Odkażaniu bieżącemu podlega:
• sprzęt,
• budynki
• urządzenia
• wybiegi
Dezynfekcję bieżącą prowadzi się aż do wygaśnięcia
choroby zakaźnej w stadzie.
78. Dezynfekcja końcowa
Wykonuje się ją po wygaśnięciu choroby
zakaźnej, po usunięciu zwierząt lub ich
wyzdrowieniu, celem ochrony nowo
wprowadzanych sztuk przed zakażeniem.
85. • detergenty,
• podchloryn sodu,
• aldehyd glutarowy,
• środki zasadowe,
• rozpuszczalniki lipidowe,
• Virkon S (1:100).
Efektywne środki dezynfekcyjne:
86. Higiena żywienia i pojenia
• Pasza wolna od wszelkich drobnoustrojów
chorobotwórczych,
• Woda z ujęć o sprawdzonej czystości
bakeriologicznej
• Dezynfekcja karmideł i poidełek przy każdej
dezynfekcji okresowej
• Stosowanie zakwaszaczy i probiotyków w
żywieniu świń
87. Higiena żywienia i pojenia
• Przestrzeganie zakazu skarmiania świń
odpadami gastronomicznymi, w tym również
odpadami żywnościowymi pochodzącymi z
kuchni domowych .
• Karmienie świń paszą zabezpieczoną przed
dostępem zwierząt wolnożyjących .
88. Wymagania minimalne bioasekuracji
Posiadanie środków dezynfekcyjnych i wydzielone miejsce do ich
przechowywania Wydzielone miejsce do składowania obornika
Odzież i obuwie przeznaczone tylko do obowiązkowego użycia w
gospodarstwie,
Stałe utrzymywanie mat dezynfekcyjnych przed wejściami do
budynków,
Budynki, w których utrzymywane są zwierzęta powinny być:
zabezpieczone przed dostępem zwierząt innych niż utrzymywane
w gospodarstwie;
utrzymywane w czystości;
przy wejściach do budynków, w których utrzymywane są świnie
powinny się znajdować tablice z napisem „Osobom
nieupoważnionym wstęp wzbroniony”
89. Wymagania minimalne bioasekuracji
• Utrzymywanie świń w zamykanych pomieszczeniach i nie wypuszczanie
świń na wybiegi, chyba że zapewni się fizyczne oddzielenie wybiegów od
dzikich zwierząt lądowych np. poprzez podwójne ogrodzenie.
• Wprowadzanie do gospodarstw świń oznakowanych, pochodzących
wyłącznie ze znanych źródeł, zaopatrzonych w wymaganą przepisami
prawa dokumentację.
• Oddzielanie fizyczne świń chorych od świń zdrowych .
Wykorzystywanie sprzętu do obsługi świń, w tym do ich poskramiania
wyłącznie w tym gospodarstwie .
• Przestrzeganie zakazu skarmiania świń odpadami gastronomicznymi,
w tym również odpadami żywnościowymi pochodzącymi z kuchni
domowych.
• Karmienie świń paszą zabezpieczoną przed dostępem zwierząt
wolnożyjących.
• Przestrzeganie zasad dotyczących zagospodarowania padłych zwierząt
oraz odpadów poubojowych przy uboju zwierząt w gospodarstwie
91. Bioasekuracja -Lekarze weterynarii
Odpowiednie zachowanie zgodnie ze standardami
bioasekuracyjnymi na fermach lub standardami
wew.
• Używanie materiałów jednorazowego użytku
• Używanie wyłącznie właściwie odkażonego lub jałowego
sprzętu
• Higiena rąk, obuwia, odzieży
• Kodeks dobrej praktyki weterynaryjnej
92. Dezynsekcja.
programy profilaktyczne i interwencyjne mają
za zadanie nie tylko niedopuszczenie do
migracji na teren fermy szkodników i
zasiedlenie przez nie pomieszczeń dla
zwierząt, ale także stworzenie na terenie
samego budynku takich warunków, które nie
sprzyjałyby bytowaniu i utrzymywaniu się w
nim insektów.
93. Deratyzacja
• Na fermach ma zapewnić nie tylko usunięcie gryzoni z
pomieszczeń obiektu ale także zabezpieczyć tak zwaną
szczuroszczelność (ang. ratproofing).
Termin ten określa konstrukcyjne i techniczne wykończenie
budynków, uniemożliwiające gryzoniom wtargnięcie do
wnętrza obiektu, wędrówki po pomieszczeniach,
wyszukiwanie wody, pokarmu itp..
94. • Ograniczenie liczby gryzoni
– Pułapki
– Rodentycydy
• Budynki zabezpieczone przed dostępem
gryzoni -szczuroszczelność
– Drzwi i okna
– Fundament betonowy na głębokość min 70cm
Kontrola występowania gryzoni
95. Zabezpieczenie fermy przed ptactwem
• Uszczelnienie wszelkich otworów
• Zakładanie siatek ochronnych - okna, wentylatory
• Zabezpieczanie paszy, ziarna
• Zakładanie „ochron” w miejscach gdzie ptaki mogą
siadać
96. Stały monitoring
– istotny element bioasekuracji
Świnie należy nabywać z
ferm objętych programem
monitoringu
Okresowe badania są konieczne dla
oceny statusu zdrowotnego stada
97. INNE ELEMENTY BIOASEKURACJI
• chów gnotobiotyczny
• wieloetapowy system produkcji
• prowadzenie monitoringu zdrowia
• depopulacja zwierząt chorych
• kategoryzacja ferm -
98. Dekalog
• Dekalog – czyli 10 przykazań, które trzeba
zastosować przy zabezpieczeniu fermy przed
ASF.
99. Dekalog
1) Zabezpieczenie gospodarstwa, w którym są
utrzymywane świnie w systemie otwartym,
podwójnym ogrodzeniem, o co najmniej 1,5 m
wysokości, na podmurówce lub z wkopanym
krawężnikiem;
100. Dekalog
2.Ograniczenie możliwości wchodzenia na
fermę;
Wejście na fermę jest jednym z kluczowych
punktów kontroli. Bramy wjazdowe oraz drzwi
muszą pozostawać zamknięte.
Dla osób postronnych okres braku kontaktu ze
zwierzętami powinien wynosić minimum 24
godziny.
101. Dekalog
3. Osoby, które muszą wejść na fermę powinny:
• umówić wizytę z określonym wyprzedzeniem,
• pozostawić samochód w ściśle określonym
miejscu przed budynkami fermy.
• pozostawić odzież osobistą w strefie brudnej
przebieralni, wzięcie prysznica i przebranie się w
odzież fermową
• poinformowanie wizytatora o konieczności
unikania (jeśli to możliwe) kontaktu
bezpośredniego ze zwierzętami.
102. Dekalog R
4. Wdrożenie programu monitorowania i
zwalczania gryzoni i posiadanie dokumentacji
przestrzegania tego programu.
103. Dekalog R
5) Przeprowadzanie okresowych zabiegów
dezynsekcji (od kwietnia do listopada każdego
roku) i i posiadanie dokumentacji wykonywania
tych zabiegów.
104. Dekalog R
6) Prowadzenie rejestru środków transportu do
przewozu świń, które wjeżdżają na teren
gospodarstwa, oraz rejestru wejść osób do
pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie i
przechowywanie dokumentacji tych rejestrów.
106. Dekalog
8) Utrzymywanie świń w gospodarstwach w
zamkniętych pomieszczeniach, z wyjątkiem świń
utrzymywanych w systemie otwartym;
107. Dekalog
9) Zapewnienie aby:
a) osoby mające kontakt ze świniami w
gospodarstwie nie utrzymywały własnych świń poza
tym gospodarstwem oraz nie zajmowały się
dodatkowo obsługą świń w innych gospodarstwach,
b) do budynków, w których są utrzymywane świnie,
nie wchodziły osoby postronne,
c) osoby przebywające w budynkach inwentarskich
używały odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego.
108. Dekalog
10.Posiadanie w gospodarstwie, w którym są
utrzymywane świnie, pisemnego planu
bioasekuracji obejmującego:
1) dokumentację przestrzegania wymagań
określonych w pkt 4-6;
2) rejestr produktów biobójczych używanych w
gospodarstwie;
3) program czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń i
sprzętu mającego kontakt ze świniami;
4) zasady używania oraz czyszczenia i dezynfekcji
odzieży ochronnej i obuwia ochronnego.
109. Podsumowanie
• Zapamietaj jeszcze raz, że od Ciebie
zależy czy będziesz miał problem z
chorobami zakaźnymi świń w tym z ASF.
• Za ochronę stada przed ASFV prawnie
odpowiada właściciel gospodarstwa.
Dlatego……
110. Zadbaj
• Zadbaj o właściwe zabezpieczenie terenu fermy
(ogrodzenie, zamykana brama wjazdowa, baseny
wypełnione środkiem odkażającym przed brama
wjazdową i wejściową)!
111. Usuń
• Usuń wszystkie krzewy , drzewa i trawę
wokół budynków- są doskonałym
środowiskiem dla dzikich ptaków, gryzoni,
owadów i bakterii.
112. Zdrenuj
• Zdrenuj wokół budynków teren i uzupełnij
wszelkie dziury dla zapobieżenia
powstawania kałuży .