25 lat krakowskich dzielnic samorządowych. Jakie mają sukcesy, problemy, jakie stoją przed nimi wyzwania, jak są postrzegane.

1. Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Polsce i Europie
Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Polsce i Europie

2. 2

3. Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Polsce
Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Polsce

4. Podstawowe informacje o jednostkach pomocniczych
Nazwa jednostki
pomocniczej
Liczba jednostek i ich powszechność
Białystok brak brak
Bielsko-Biała Osiedle 30, całe miasto
Bydgoszcz Osiedle 28, całe miasto
Bytom Dzielnica 1 działająca na 12 jednostek
Częstochowa Dzielnica 20, całe miasto
Gdańsk Osiedle, dzielnica
5 dzielnic, 23 osiedla, razem 28 działających jednostek
na 35 (rosnąca liczba działających rad w kolejnych kadencjach)
Gdynia Dzielnica 22, całe miasto
Gliwice Osiedle 10 działających na 21 jednostek
Katowice Dzielnica 9 działających na 22 jednostek
Kielce brak brak
Kraków Dzielnica (*) 18, całe miasto
Lublin Dzielnica 27, całe miasto
Łódź Osiedle 36, całe miasto
Olsztyn Osiedle 23, całe miasto
Poznań Osiedle 42, całe miasto
Radom brak brak
Rzeszów Osiedle 25 działających na 29 osiedli
Sosnowiec Dzielnica Tylko 1 działająca, kolejne inicjatywy w toku
Szczecin Osiedle 37, całe miasto
Toruń Okręg 11 działających na 13 jednostek
Wrocław Osiedle 48, całe miasto
Zabrze Dzielnica, osiedle 13 dzielnic i 4 osiedla, całe miasto
(*) wewnątrz dzielnicy X Swoszowice pojawia się także jednostka osiedlowa (jednostka pomocnicza drugiego stopnia). Jej obecność związana jest z istnieniem w tym
miejscu uzdrowiska i szczególnymi regulacjami dotyczącymi jednostek pomocniczych w miejscowościach uzdrowiskowych
4

5. JPG w dużych miastach w Polsce
Łódź:
Na terenie Miasta Łodzi działa 36 jednostek pomocniczych-osiedli. Ukonstytuowanie osiedla jako jednostki
pomocniczej Miasta następuje w wyniku przeprowadzenia ważnych wyborów do organu uchwałodawczego
osiedla (całe miasto podzielone na 36 osiedli - średnia wielkość to ok. 20 tys. mieszkańców).
W nowych statutach osiedli poszerzono zakres zadań i kompetencji organów osiedli. Osiedla decydują o
wyborze zadań do realizacji w określonych dziedzinach. Proponowane zmiany mają na celu zwiększenie zakresu
zadań i kompetencji osiedli. Jednostki pomocnicze będą decydowały o wyborze zadań do realizacji w
szczególności w następujących dziedzinach:
•prace remontowe żłobków i przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych oraz
innych placówek oświatowych;
•prace remontowe chodników oraz dróg wraz z oświetleniem;
•budowa lub modernizacja ogródków jordanowskich;
•konserwacja zieleńców wraz z małą architekturą;
•poprawa stanu bezpieczeństwa, ładu i porządku;
•działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
•działalność kulturalna i sportowo-rekreacyjna.
Finanse: Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej Nr LXII/1319/13 w Łodzi z dnia 16 maja 2013 r. w sprawie zasad
przyznawania środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań jednostek pomocniczych Miasta Łodzi -
osiedli, zmienionej uchwałami: Nr LXXIX/1642/14 z dnia 15 stycznia 2014 r. oraz Nr XC/1886/14 z dnia 3 lipca
2014 r. jednostkom pomocniczym przyznawane są środki finansowe przeznaczane na realizację zadań:
- bieżących,
- inwestycyjnych lub remontowych, naliczane w trybie tzw. algorytmu,
- inwestycyjnych, wybranych w drodze konkursu.
5

6. Łódź cd.
• Rada Miejska w Łodzi, przeznaczyła w budżecie Miasta na 2015 r. na realizację zadań bieżących
osiedli środki finansowe w wysokości 2.052.968 zł (w 2014 r. kwota ta wyniosła 2.019.173 zł).
Oznacza to wzrost wysokości tych środków w stosunku do 2014 r. o 33.795 zł, tj. o 1.67 %.Każde z
36 osiedli otrzymało jednakową dla wszystkich jednostek stałą kwotę w wysokości 24.148 zł oraz
zależną od liczby mieszkańców osiedla kwotę dodatkową w wysokości 1,77 zł na osobę:
- największą kwotę środków (113.473 zł) otrzymało liczące 50.466 mieszkańców Osiedle Chojny-
Dąbrowa,
- najmniejszą kwotę środków (25.516 zł) otrzymało zamieszkiwane przez 773 osoby Osiedle Nr 33.
• Łączna kwota środków przyznanych jednostkom pomocniczym na realizację zadań inwestycyjnych
lub remontowych w bieżącym roku wynosi 25.000.000 zł. Kwota ta podzielona została na dwie
części. Jedna część, w kwocie 18.750.000 zł, przeznaczona jest na finansowanie zadań
inwestycyjnych lub remontowych wskazanych przez osiedla w trybie tzw. algorytmu, natomiast
druga część środków, w kwocie 6.250.000 zł, przeznaczona jest na realizację zadań inwestycyjnych
wyłonionych w X edycji konkursu na zadania inwestycyjne zgłaszane przez jednostki pomocnicze
Miasta.
Łączna kwota środków przekazanych jednostkom pomocniczym Miasta - osiedlom w 2015 r. (środki
przeznaczone na działalność bieżącą oraz na realizację zadań inwestycyjnych i remontowych)
wynosi 27.052.968 zł, podczas gdy w 2014 r. wysokość tych środków wyniosła 14.019.173 zł.
Ogólna kwota środków finansowych przekazanych osiedlom w 2015 r. zwiększyła się w stosunku do
ogólnej kwoty środków przekazanych osiedlom w 2014 r. o 13.033.795 zł, tj. o 92.97 %.
Na każdego mieszkańca osiedla przypada w roku bieżącym łącznie 40.45 zł, podczas gdy w
ubiegłym roku wskaźnik ten wyniósł 20.73 zł. Oznacza to wzrost łącznej kwoty środków
przypadającej na jednego mieszkańca osiedla w 2015 r. w stosunku do 2014 r. o 19.72 zł, tj. 95.12
%.
6

7. Wrocław:Wrocław:
• We Wrocławiu całe miasto podzielone jest na 48 osiedli (średnia wielkość to 12,37 tys. mieszkańców, przy
dużych rozbieżnościach). Organem uchwałodawczym w osiedlu jest rada osiedla, natomiast organem
wykonawczym jest zarząd osiedla, na czele którego stoi przewodniczący. Rada osiedla reprezentuje jego
mieszkańców wobec organów i jednostek organizacyjnych Miasta. Realizuje swoje zadania, współpracując
z organami samorządu Wrocławia oraz instytucjami i organizacjami działającymi na terenie osiedla.
Osiedla prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu miasta. Nadzór nad działalnością osiedli
sprawuje Rada Miejska oraz Prezydent Wrocławia. Do zadań organów osiedla należy m.in. uczestniczenie
w pracach zespołów i komisji powoływanych przez Prezydenta lub kierowników jednostek
organizacyjnych Miasta dla dokonywania oceny wykonywania zadań publicznych, w tym zwłaszcza
odbioru prac wykonawczych inwestycji celu publicznego i remontów obiektów użyteczności publicznej o
charakterze lokalnym na obszarze Osiedla na zasadach określanych każdorazowo przez podmiot
podejmujący te działania.
• W latach 2011-2013 środki przeznaczone dla dzielnic nie przekroczyły 0,1 % wydatków budżetowych
miasta. Podstawa finansowania działalności osiedli jest subwencja, przydzielana jednostkom w zależności
od liczby ludności.
• Ogólny obraz jednostek pomocniczych we Wrocławiu wskazuje na ich marginalny charakter w polityce
miejskiej i świadomości obywateli. Osiedla mogą też składać wnioski o przyznanie dotacji do Centrum
Informacji i Rozwoju Społecznego (zazwyczaj dot. organizacji festynu czy działalności klubu seniora)
oraz o środki z rezerwy dla osiedli na remonty i inwestycje (zarząd inwestycji miejskich ocenia potrzebę
inwestycji i podejmuje decyzję). W 2011 r. rezerwa dla osiedli stanowiła pierwotnie 1 mln. Zł, ale
ostatecznie zmniejszono kwotę do 570 tys. zł. Z kolei z Centrum Informacji i Rozwoju Społecznego rady
osiedli pozyskały w 2011 r. 500 tys. zł.( P. Swaniewicz, Błędne rondo marginalizacji ?, Warszawa 2013,
s. 232).
7

8. Wrocław c.d.Wrocław c.d.
• W pierwszej edycji WBO, w 2013 r., mieszkańcy wybrali do realizacji osiem projektów.
Rok później było już ich 89, a w tym roku – 79. Większość z nich została zrealizowana,
ale nie wszystkie.
• Suma środków przeznaczonych na realizację projektów w ramach Wrocławskiego
Budżetu Obywatelskiego 2016 wynosi 25 mln PLN.
• W ramach WBO 2016 realizowane są projekty:
• inwestycyjne, remontowe, w zakresie utrzymania, dotyczące mienia gminnego bądź
zlokalizowane na terenach gminnych, z uwzględnieniem zapisów pkt3;
• które mogą być zrealizowane w roku budżetowym 2017;
• ogólnodostępne dla wszystkich mieszkańców Wrocławia
• W ramach WBO 2016 zgłaszać można projekty:
a) ogólnomiejskie – dotyczące całego miasta lub więcej niż jednego rejonu;
b) rejonowe –zlokalizowane i adresowane do mieszkańców konkretnego osiedla lub kilku
osiedli znajdujących się w jednym z rejonów.
Środki przeznaczone na realizację projektów w ramach Wrocławskiego Budżetu
Obywatelskiego 2016 zostaną rozdzielone po równo pomiędzy 14 rejonów, co oznacza
kwotę 1,5 mln PLN na każdy rejon. Celem podziału jest równomierne rozłożenie
inwestycji na mapie miasta oraz zachęta do współpracy mieszkańców, zawiązywania
koalicji oraz tworzenia lokalnych strategii i partnerstw.
8

9. PoznańPoznań
• W Poznaniu całe miasto podzielone jest na 42 osiedla. Średnia wielkość to 13 tys.
Mieszkańców, przy dużych rozbieżnościach od 2 2 tys. do 42 tys.
• Osiedla prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu Miasta. Uprawnienia osiedli do
prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu Miasta uregulowane zostały w § 42
Statutu Miasta.
• Wysokość środków finansowych do dyspozycji dla poszczególnych osiedli ustalana jest na
podstawie uregulowań uchwały Rady Miasta Poznania – Uchwała Nr XVII/199/VII/2015 Rady
Miasta Poznania z dnia 29-09-2015 w sprawie szczegółowych zasad naliczania środków
budżetowych na realizację zadań przez osiedla oraz szczegółowych uprawnień do
prowadzenia gospodarki finansowej przez osiedla. Na podstawie zasad określonych w tej
uchwale, w ramach budżetu Miasta Osiedla dysponują:
1) środkami wolnymi;
2) środkami celowymi przeznaczonymi na realizację zadań powierzonych osiedlom;
3) środkami przeznaczonymi na budowę, przebudowę, modernizację dróg oraz oświetlenia;
4) środkami uzyskanymi w drodze konkursu na dofinansowanie zadań inwestycyjnych ("granty").
Procedury dysponowania środkami celowymi zostały określone w zarządzeniu Prezydenta Miasta
Poznania Nr 27/2016/P z dnia 12.01.2016r. w sprawie procedur ustalania środków,
planowania, realizacji i kontroli w zakresie zadań powierzonych osiedlom.
9

10. Poznań c.d.Poznań c.d.
• Organy osiedla decydują o sposobie wydatkowania środków w przygotowywanych przez siebie planach
wydatków (z uwzględnieniem klasyfikacji budżetowej). Zadania przyjęte w planie realizują wydziały lub
jednostki organizacyjne miasta, organy osiedli we własnym zakresie lub we współdziałaniu z wydziałami
Urzędu i jednostkami organizacyjnym Miasta oraz różnego typu instytucjami i organizacjami.
Zasady planowania zadań w ramach przyznanych do dyspozycji środków określa Zarządzenie Nr
413/2013/P Prezydenta Miasta Poznania z dnia 13 czerwca 2013 r. w sprawie trybu i zasad planowania
zadań, monitorowania realizacji zadań i sprawozdawczości z ich wykonania przez jednostki pomocnicze
Miasta - osiedla.
• Do zadań osiedla należą sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, określone w statucie osiedla - Statut
Miasta § 39.
Do zadań Osiedla należą działania dotyczące obszaru Osiedla w zakresie:
1) tworzenia więzi lokalnych;
2) funkcjonowania i rozwoju infrastruktury technicznej;
3) lokalnych dróg, chodników i parkingów;
4) oświaty, kultury, sportu, rekreacji;
5) ładu przestrzennego;
6) porządku i bezpieczeństwa;
7) stanu środowiska, skwerów, zieleńców, parków;
8) dbałości o mienie Miasta;
9) usług świadczonych przez jednostki organizacyjne Miasta.
• Wydziały Urzędu Miasta oraz miejskie jednostki organizacyjne zobowiązane są do podejmowania działań
umożliwiających osiedlom wykonywanie ich zadań. Zasady współpracy zostały określone w Zarządzeniu Nr
26/2011/K Prezydenta Miasta Poznania z 9 czerwca 2011 r. w sprawie współdziałania wydziałów Urzędu
Miasta Poznania i kierowników jednostek organizacyjnych Miasta z jednostkami pomocniczymi miasta -
osiedlami.
10

11. GdańskGdańsk
• Miasto Gdańsk podzielone jest na 30 dzielnic. Zgodnie z par. 64 ust. 2 Statutu Miasta
Gdańska jednostkami pomocniczymi są dzielnice i osiedla, z zastrzeżeniem, iż na obszarze
dzielnicy musi zamieszkiwać nie mniej niż 20 tys. Mieszkańców, a na obszarze osiedla nie
mniej niż
2 tys. Mieszkańców. Granice jednostek pomocniczych określa Rada z uwzględnieniem
jednorodności obszaru ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne
i gospodarcze.
• W budżecie miasta Gdańska wyodrębnia się środki finansowe na działalność statutową
Dzielnic w wysokości ustalanej na jednego mieszkańca co roku w odrębnej uchwale Rady
Miasta Gdańska. Wielkość środków jest określana według liczby stałych mieszkańców Dzielnic
w dniu 30 września roku poprzedzającego. Środki te mogą być przeznaczone na organizację
przedsięwzięć i wspieranie lokalnych inicjatyw mieszkańców w zakresie poprawy warunków
życia, zachowania porządku i bezpieczeństwa, edukacji, kultury, wypoczynku, rekreacji,
integracji mieszkańców, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, ochrony środowiska,
utrzymania i rozwoju infrastruktury oraz drobnych inwestycji.
• Ponadto Dzielnica może otrzymać dodatkowe środki finansowe na realizację zadań opisanych
powyżej na zasadach określonych w odrębnej uchwale Rady Miasta Gdańska.
• Rada Miasta Gdańska może w uzasadnionych przypadkach przekazać Dzielnicy w drodze
odrębnej uchwały realizację zadań własnych Miasta (par. 5 Statutu Miasta Gdańska).
11

12. Przeciętna wielkość jednostki pomocniczej (w tys. mieszkańców)
12

13. Wydatki rad osiedli/dzielnic jako % wydatków budżetowych miasta
Uwaga: dane dotyczące roku 2013 na podstawie zatwierdzonych planów budżetowych
13

14. Przeciętna frekwencja w ostatnich wyborach do rad osiedli
14

15. Odsetek jednostek pomocniczych, w których przekroczono
próg 10% frekwencji wyborczej
15

16. Informacje o dietach
Diety Radnych
Białystok Nie dotyczy (brak rad)
Bielsko-Biała Przewodniczący ok. 130 zł
Bydgoszcz Nie ma diet
Bytom Nie ma diet
Częstochowa Nie ma diet
Gdańsk Przewodniczący zarządu – 600, z-cy przewodniczącego zarządu, przewodniczący rady – 300 zł
Gdynia Nie ma diety
Gliwice Nie ma diety
Katowice Przewodniczący rad i zarządów – 400 zł, sekretarz 200 zł
Kielce Nie dotyczy (brak rad)
Kraków Radni średnio 350, członkowie zarządu 662, przewodniczący zarządu 2650
Lublin Przewodniczący zarządów – ok. 1500 zł
Łódź Członkowie zarządów – ryczałt 139 zł
Olsztyn Przewodniczący – od 80 do 200 zł
Poznań Przewodniczący od 370 do 920 zł Rada osiedla może przyznać radnym diety ze swoich wolnych
środków, ich łączna suma nie może przekroczyć 5 tysięcy złotych (suma może być nieco wyższa na
największych osiedlach).
Radom Nie dotyczy (brak rad)
Rzeszów Przewodniczący ok. 120 zł
Sosnowiec Nie ma diet
Szczecin Przewodniczący ok. 220 zł
Toruń Nie ma diet
Wrocław Kwota do podziału wg decyzji osiedla. W większości przewodniczący, zastępca, skarbnik po 200-
300 zł miesięcznie. W niektórych wszyscy radni – wtedy wielkości diety symboliczna.
Zabrze Nie ma diet
16

17. Indeks identyfikacji z osiedlem
17

18. Znajomość instytucji samorządowych wśród mieszkańców
Procent mieszkańców Kraków Gdynia Olsztyn Poznań
Wiedzących o istnieniu rady osiedla 74 81 62 69
Wiedzących o istnieniu strony
internetowej osiedla
44 38 23 33
Znających nazwisko radnego
osiedlowego
23 41 34 25
Znających nazwisko radnego
miejskiego
13 19 18 12
Znających nazwisko prezydenta
miasta
93 98 62 93
Pogrubiono wartość skrajne
18

19. Wiedza o istnieniu rady osiedla
odsetek respondentów wiedzących o istnieniu rady osiedla
19

20. Role jednostek pomocniczych wg mieszkańców
Rola Średnia
Odchylenie
standardowe
Figurant 0,24 0,268
Katalizator/animator 0,23 0,210
Reprezentant 0,22 0,219
Herold 0,21 0,338
Mini samorząd 0,20 0,223
20

21. Zadowolenie z działania rady osiedla
21

22.
% radnych osiedlowych
kandydujących do rady miasta
Radni osiedlowi jako %kandydatów
dla rady miasta
2006 2010 2006 2010
Gdynia 17 14 19 19
Kraków 25 18 10 11
Olsztyn 9 10 8 12
Poznań b.d. 8 b.d. 18
Szczecin 9 5 9 6
Zabrze 15 12 9 14
Udział radnych jednostek pomocniczych w wyborach do rady miasta
W tabeli uwzględnieni są radni osiedlowi z kadencji bezpośrednio poprzedzającej wybory do rady miasta
22

23. Przeciętna liczba uzyskanych głosów w wyborach do rady miasta
2006 2010
Radny
osiedlowy
(1)
Pozostali
kandydaci
(2)
Stosunek
1:2
Radny
osiedlowy
(1)
Pozostali
kandydaci
(2)
Stosunek
1:2
Gdynia 369 311 1,19 521 327 1,59
Kraków 770 192 4,01 912 300 3,04
Olsztyn 141 165 0,85 198 182 1,09
Poznań b.d. b.d. b.d. 525 325 1,62
Szczecin 253 244 1,04 365 232 1,57
Zabrze 129 165 0,78 252 199 1,27
W zestawieniu za rok 2010 uwzględnieni zostali radni osiedlowi dwóch poprzednich kadencji
23

24. Zestawienie środków wydzielonych do dyspozycji Dzielnic
w latach 1994-2016 (bez 1997) jako % wydatków budżetu Miasta
24

25. Frekwencja wyborcza w Krakowie 1991-2014:Frekwencja wyborcza w Krakowie 1991-2014:
25

26. Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Europie
Dzielnice Krakowskie
a
dzielnice w Europie

27. Charakter jednostek pomocniczych
Władze pochodzące z wyboru
Władze powołane przez kogoś
(najczęściej miasto)
Brak jednostek pomocniczych
Anglia
Austria
Belgia
Bułgaria
Francja
Grecja
Holandia
Niemcy
Norwegia
POLSKA
Portugalia
Rumunia
Włochy
Bułgaria
Czechy
Finlandia
Holandia
Niemcy
Norwegia
Szwecja
Węgry
Dania
Słowacja
Kursywą podkr. zaznaczono kraje, w której zdarzają się oba systemy – rady pochodzące z wyboru oraz mianowania. 27

28. W jakiej części gmin pojawiają się
jednostki pomocnicze?
<25% 26-50% 51-75% 76-99% Wszystkich
Austria
Finlandia
Francja
Hiszpania
Holandia
Szwecja
Węgry
Włochy
Czechy Anglia Grecja
POLSKA (1)
Bułgaria
Niemcy
Portugalia
Rumunia
(1) – biorąc pod uwagę także gminy wiejskie
28

29. Czy członkowie organów jednostek pomocniczych są
zazwyczaj członkami partii politycznych?
Prawie zawsze Na ogół Czasami Prawie nigdy
Austria
Belgia
Hiszpania
Holandia
Szwecja
Włochy
Francja
Norwegia
Anglia
Bułgaria
Finlandia
Grecja
POLSKA
Portugalia
Rumunia
Węgry
29

30. Typowa frekwencja
w wyborach samorządowych jednostek pomocniczych
0-19% 20-39% 40-49% 50-59% 60-79% Ponad 80%
POLSKA Anglia Holandia
Rumunia
Norwegia
Portugalia
Austria
Francja
Grecja
Włochy
Belgia
30

31. Model niemieckiModel niemiecki
• Dzielnice w Niemczech nie są gminami i nie mają osobowości prawnej ani
własnego budżetu. Ustrój dzielnicy regulowany jest w statutach miast. We
wszystkich miastach wydzielonych wyróżnia się dzielnice wewnętrzne
obejmujące śródmieście oraz dzielnice zewnętrzne obejmujące obszary
mieszkaniowe poza centrum (osiedla), rekreacyjne. W tworzeniu dzielnic
miasta musza kierować się zasadą zrównoważenia rozwoju między
śródmieściem, a jego najbliższym otoczeniem.
• Rady dzielnic nie wydają aktów prawa miejscowego ani decyzji
administracyjnych. Podstawową funkcją dzielnic jest pośredniczenie
między grupami inicjatywnymi obywateli, którzy chcą dokonać inwestycji
służących mieszkańcom np. budowa domu młodzieży – a radą miejską
udzielającą na ten cel subwencji (określony procent ogółu wydatków
budżetowych). Dzielnice mają charakter pomocniczy. (źródło. K. Trafas,
(w:) Vademecum Radnego dzielnicy, Kraków 1996 r., s. 86)
31

32. Bawaria
• Terytorium miasta powyżej 100 000 mieszkańców podlega
podziałowi na dzielnice. Przy tym podziale uwzględniane są
zaszłości historyczne, nazwy, jak również więzi społeczne, a
także warunki gospodarcze. Dla dzielnic miasta może być
określany ich zakres zadań administracyjnych, siedziba władz
dzielnicy oraz komisja dzielnicy. W miastach powyżej jednego
miliona mieszkańców utworzenie komisji dzielnicy jest
obowiązkowe. Do utworzenia komisji dzielnicy i ustalenia jej
składu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wyboru
radnych gminy.
32

33. Bawaria cd.Bawaria cd.
• Zebranie obywatelskie – w każdej gminie pierwszy
burmistrz przynajmniej raz w roku, na żądanie rady
gminy zwołuje zebranie obywatelskie w celu
przedyskutowania spraw gminy. W większych gminach
zebrania obywatelskie powinny być przeprowadzane
nie na całym ich obszarze, lecz na wydzielonych
częściach terytorium gminy (np. w jednostkach
pomocniczych). Przedmiotem porządku obrad zebrania
obywatelskiego powinny być wyłącznie sprawy
gminne. Ustalenia dokonane podczas zebrania
obywatelskiego muszą stać się w terminie do trzech
miesięcy przedmiotem obrad rady gminy. - – źródło: T.
Moll, (w:) L. Zacharko (red.), Model ustroju samorządu
gminnego w wybranych krajach europejskich,
Warszawa 2013.
33

34. Austria - WiedeńAustria - Wiedeń
 Naczelnicy w Austrii działają w gminach podzielonych na sołectwa oraz w
miastach podzielonych na dzielnice. Są to organy pomocnicze i doradcze,
mogą jednak posiadać uprawnienia decyzyjne na podstawie upoważnienia
burmistrza.
 Wiedeń dzieli się na 23 dzielnice (Bezirk), które nie są jednak samodzielnymi
jednostkami administracyjnymi (samorządowymi), odpowiadającymi
powiatom w pozostałych krajach związkowych Austrii, a tylko częściami
jednolitej administracji miejskiej. Mają jednak pewne (wąskie) uprawnienia i
są okręgami wyborczymi do rady miasta, co daje im pewną tożsamość
polityczną. Numery dzielnic występują na tablicach z nazwami ulic i placów.
 Kompetencje Dzielnic:
Do podstawowych kompetencji dzielnicy należą:
• autonomiczność w podejmowaniu decyzji;
• Prawo do współpracy: polega na obowiązku współpracy Biura ds. Dzielnic z
dzielnicami oraz uwzględnienie ich postulatów i wniosków, które nie muszą
być zgodnie z opinią grup mieszkańców;
• prawo do opiniowania: działania organów gminy nie muszą być zgodne z
poglądami dzielnicy, ale powinny zasięgać jej opinii;
• prawo do informacji: przewodniczący i rada dzielnicy muszą być informowania
istotnych sprawach związanych z dzielnicą.
34

35. Austria – Wiedeń cd.Austria – Wiedeń cd.
Fundusze na zadania dzielnicy przekazane są z budżetu Miasta . Jest to ok. 1-2
% budżetu gminy. Dzielnica decyduje o rozdziale tej kwoty. Zadania, o których
decyduje Dzielnica autonomicznie:
•utrzymywanie szkół podstawowych (klasy od 1-4), przedszkoli, klubów dla
osób starszych, miejsc dziennego pobytu dzieci,
•utrzymywanie wszystkich dróg z wyłączeniem dróg tranzytowych i
krajowych,
•projektowanie i utrzymywanie instalacji świateł na skrzyżowaniach;
•oświetlenie uliczne;
•projektowanie mniejszych ulic;
•utrzymywanie parków i ogrodów oraz innych obszarów zielonych;
•utrzymywanie placów zabaw dla dzieci;
•prowadzenie domów „pogodnej jesieni”
•utrzymywanie terenów zielonych poza parkami i ogrodami.
•duży nacisk kładzie się na prowadzenie klubów dla osób starszych.
Kompetencje Dzielnic opisane są w Statucie Miasta. Dodatkowe zadania
przekazywane są dzielnicom na postawie uchwał Rady Miasta Wiednia.
(źródło. R. Rutkowski (w:), Vademecum Radnego dzielnicy, Kraków 1996 r., s.
92 i n.).
35

36. FrancjaFrancja
• tworzenie rad dzielnic wprowadzone zostało ustawą nr 2002-276 z dnia 27 lutego 2002 r. o demokracji
bezpośredniej (lokalnej). W skład rad dzielnic wchodzą przedstawiciele dzielnic i radni rady gmin;
• Ustawodawca wprowadził obowiązek ich tworzenia w miastach powyżej 80 tys. mieszkańców i zalecił dla
miast ponad 20 tys. mieszkańców. Organami dzielnicy jest rada dzielnicy oraz organ wykonawczy (mer).
• Do kompetencji rady dzielnic należy przede wszystkim rozwój socjalny, kulturalny lub sportowy. Rady
dzielnic podejmują również decyzje w innych sprawach przekazanych przez radę gminy. Maja charakter
konsultacyjny. Nie uczestniczą w administracji gminą. Organ wykonawczy dzielnicy jest wybierany
spośród radnych dzielnicy na okres kadencji rady. Do kompetencji mera dzielnicy należy wykonywanie
uchwał. Rada Paryża głosuje nad budżetem: departamentu i miasta, bowiem pełni podwójną rolę. /w lipcu
2002 r. powstało 121 Rad Dzielnicowych w Paryżu.
• Na podstawie ustawy z 31 grudnia 1982 r. Dotyczącej szczegółowego trybu wyborów w Paryżu, Lyonie i
Marsylii (art. L271 do 272-6 Kodeksu Wyborczego) radni dzielnicowi (conseillers d’arrondissemnet) są
wybierani w tym samym czasie co radni municypalni. Wybory dokonywane są na podobnych zasadach jak
w gminach powyżej 3,5 tys. mieszkańców.
• W gminach o charakterze obligatoryjnym mer może zdecydować o utworzeniu le Conseil citoyen (Rady
obywatelskiej), której celem jest zastąpienie Conseil de quartier. Kompetencja ta została wprowadzona na
mocy art. 7 la loi no
2014-173 du 21 février 2014 de programmation pour la ville et la cohésion urbaine.
Nie mają one kompetencji władczych. Są to ciała o charakterze opiniodawczym. Mer może z Radami
dzielnic konsultować projekty dotyczące konkretnej dzielnicy lub miasta. Stanowią one miejsce debaty i
reflaksji.
36

37. HiszpaniaHiszpania
• Zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy o regulacji podstaw samorządu terytorialnego, mogą być powoływane
organy pomocnicze. W gminie mogą być tworzone rady dzielnicowe (consejos distritales), które
zazwyczaj występują w dużych miastach takich jak Madryt, Barcelona. Przepisy prawne uprawniają radę
gminy do podziału swojego terytorium na dzielnice, na które mogą przenieść część swoich kompetencji.
Kwestie organizacyjne oraz strukturalne rad dzielnic określane są w statutach przez radę gminy.
• Przepisy prawne stwarzają możliwość funkcjonowania na terenie gminy mniejszych jednostek o
charakterze koroporacyjnym Rad terenowych (Consejos sectoriales), które zazwyczaj wykształcone
zostały w drodze tradycji. Istnienie tych „gmin w gminie” stanowi przejaw decentralziacji administracji w
Hiszpanii. Wskazane jednostki mogą działać w formie demokracji bezpośredniej , czyli przez zgromadzenie
mieszkańców lub mogą wybierać własną radę. Natomiast w wyborach powszechnych obowiązkowo
wybierają wójta. Rady terenowe nie maja w zasadzie kompetencji władczych. Ich rola przejawia się
miedzy innymi: w budowaniu oraz utrzymywaniu źródeł wody pitnej, zarządzaniu swoim majątkiem czy
utrzymywaniu czystości dróg na swoim terenie. Rady terenowe pełnią także funkcje doradcze i
postulatywne wobec rady gminy (zob. K. Płonka-Bielanin, w (:) L. Zacharko (red.), Modele ustroju
samorządu gminnego w wybranych krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2013, s. 75).
• Zakres zadań gmin zależy od wielkości gmin. Zadania obowiązkowe ustalane są według kryterium liczby
mieszkańców. Wyróżnić można zadania realizowane przez wszystkie gminy (np. oświetlenie publiczne,
cmentarze, gromadzenie odpadów), zadania realizowane przez gminy liczące więcej niż 5 tysięcy
mieszkańców, więcej niż 20 tysięcy. Natomiast zadania związane z lokalną komunikacją publiczną oraz
ochroną środowiska realizowane są przez największe gminy (powyżej 50 tysięcy mieszkańców).
• Zadania zlecone są z kolei przekazywane gminom przez państwo lub wspólnoty autonomiczne wówczas,
gdy dotyczą interesów własnych gmin. Zadania te podlegają szerokiej kontroli pod względem legalności i
celowości podjętych działań. Środki nadzoru są zróżnicowane: od możliwości wydania wytycznych i
poleceń administracyjnych, delegowania komisarza rządowego, po możliwość zakwestionowania aktu
prawnego aż do odwołania zleconych zadań i cofnięcia kompetencji wykonawczych
37

38. PortugaliaPortugalia
Parafie cywilne:
•Parafie cywilne jako jednostki samorządu lokalnego są „terytorialnymi podmiotami prawnymi wraz z
reprezentującymi je instytucjami, dla których celem jest działanie w interesie miejscowej społeczności na
obszarze mniejszym niż gmina” – zob. art. 235 CRP. Organy reprezentujące parafię cywilną obejmują
zgromadzenie parafii oraz radę parafii. Zgromadzenie jest organem decyzyjnym. Prawo może nakazać, by
zgromadzenie parafii w parafiach o niewielkiej liczbie mieszkańców zostało zastąpione przez zgromadzenie
planarne zarejestrowanych wyborców. Rada parafii jest kolegialnym organem wykonawczym. Parafie mogą z
mocy prawa tworzyć stowarzyszenia w celu realizacji wspólnych interesów. Zgromadzenie parafii może zlecić
zadania administracyjne, które nie wiążą się z kompetencjami władczymi , organizacjom mieszkańców.
•Ustawa, która definiuje status prawny samorządu lokalnego określa, że „gminy zlecają kompetencje parafiom
we wszystkich dziedzinach dotyczących interesów mieszkańców parafii, w szczególności w odniesieniu do
zapewnienia usług i bezpośredniego wsparcia dla działań miejscowej społeczności.. Zgodnie z tą samą ustawą
następujące kompetencje gmin zostają przekazane parafiom:
a)Zarząd i utrzymywanie terenów zielonych;
b)Utrzymywanie w czystości dróg i miejsc publicznych , instalacji kanalizacyjnych i odpływowych;
c)Utrzymywanie, naprawa i wymiana elementów wyposażenia zamontowanego w miejscach publicznych, z
wyjątkiem sytuacji , w której obiekt jest przedmiotem koncesji lub zezwolenia;
d)Zarząd i utrzymywanie targów i placów;
e)Mniejsze naprawy w placówkach przedszkolnych i szkołach podstawowych pierwszego cyklu oraz
utrzymywanie obszarów otaczających te zabudowania.
38

39. Portugalia c.d.Portugalia c.d.
• Prawo dopuszcza przeniesienie kompetencji rady gminy do parafii w zakresie określonym w
ustawach, co pozwala na uprzednie przetestowanie, przeprowadzenie badań i nadzór w
następujących dziedzinach: korzystanie i zajmowanie dróg publicznych; ekspozycje i
ogłoszenia o charakterze komercyjnym, obsługa automatów, wydarzenia sportowe w
plenerze i pokazy o charakterze rozrywkowym organizowane na jezdni, w parkach i innych
miejscach publicznych, praca stróżów nocnych, okolicznościowe biwaki i ogniska (por. art.
132 RJAL).
• CRP stanowi, że w celu zwiększenia udziału ludności miejscowej w lokalnej działalności
administracyjnej, mieszkańcy obszarów mniejszych, niż właściwa parafia mogą tworzyć
organizację mieszkańców”. Z własnej inicjatywy lub na wniosek komitetów mieszkańców, lub
też znaczącej liczby mieszkańców, zgromadzenie parafii definiuje obszar, na którym działać
będą wspomniane wyżej organizacje, i rozwiązuje potencjalne spory (por. art. 263).
• Pomimo fakty, że nie było takiej tradycji w samorządzie lokalnym Konstytucja stanowi, że
prawo powinno przewidywać strukturę organizacji mieszkańców, w skałd której wchodziłyby
organy takie, jak zgromadzenie mieszkańców oraz komitet mieszkańców. Żaden z tych
organów nie został dotąd uformowany. – zob. B. Dolnicki (red.), Samorząd terytorialny w
Polsce i w Portugalii, Warszawa 2015, s. 456 i n.
39

40. Inne modele
• Finansowanie JPG oparte jest na różnego rodzaju transferach. Najczęściej są to transfery z budżetu gminy, choć dzielnice
miast norweskich i portugalskich są zasilane bezpośrednio z budżetu państwa. W Polsce występuje wyłącznie w stosunku do
sołectw dofinansowanie przedsięwzięć z funduszu sołeckiego. Pewnymi wyjątkami od opartego na transferach
finansowaniu działań dzielnic/osiedli są Anglia, Bułgaria i Rumunia, gdzie jednostki pomocnicze dysponują niewielkimi
dochodami przyznanych im podatków oraz Niemcy , gdzie pobierają opłaty za wykonywane usługi.
• Zróżnicowany jest system wyborczy, według, którego wybiera się organy jednostek pomocniczych. Najczęściej spotykany
jest system proporcjonalny związany z głosowaniem na listy (Austria, Francja, Holandia, Norwegia, Włochy) lub system
mieszany (Belgia, Rumunia). System większościowy stosowany jest rzadziej (Anglia, Grecja, zdecydowana większość
samorządów w Polsce). W zdecydowanej większości krajów (Austria, Belgia, Francja, Grecja, Holandia, Norwegia, Rumunia,
Portugalia, Włochy) wybory do samorządów jednostek pomocniczych odbywają się równocześnie z wyborami gminnymi.
Jedynymi wyjątkami są tutaj Anglia i Polska. To w jakieś mierze tłumaczy wyjątkowo niską w porównaniu z innymi krajami
frekwencję w wyborach do rad osiedlowych/dzielnicowych.
• W Skandynawii jest silny opór przeciwko wprowadzeniu bezpośrednich wyborów rad dzielnicowych (argument – niska
frekwencja odnotowana w wyborach dzielnicowych). Większość utworzonych w Skandynawii dzielnic przejmuje
odpowiedzialność za dostarczenie większości usług społecznych. Są to w szczególności przedszkola, opieka nad ludźmi w
podeszłym wieku, pomoc społeczna, a także lokalne ośrodki kultury i rekreacji. W większości miast (poza Oslo) dzielnice
prowadzą też szkoły podstawowe. W większości przypadków (poza Szwecją) odpowiadają też za podstawową opiekę
zdrowotną. Pociąga to za sobą przekazywanie na poziom dzielnicowy bardzo znacznej części budżetów miejskich – w
poszczególnych przypadkach od 40% (Oslo) do 75%. (zob. P. Swaniewicz, Błędne rondo..).
• Inicjatywy wzmacniania roli osiedli w zarządzaniu łączą się często z programami rewitalizacyjnymi (Kopenhaga).
• Decentralizacja wilomiejska zwiększa legitymizację zarządzania przekazywanymi usługami. Problem stanowi jednak
ograniczony zakres kompetencji władz organów JPG.
• Istotne zmiany kompetencyjne wymuszają zmiany ustaw ustrojowych w tym zakresie oraz przepisy Konstytucji RP.
• Zmiany ustaw ustrojowych polegać powinny na wyposażeniu jednostek pomocniczych w osobowość prawną i ochronę
sądową.
40

41. Podsumowanie
Krakowskie dzielnice samorządowe są
– pod względem zaangażowania Miasta Krakowa
- pod względem zainteresowania mieszkańców
najbardziej rozwinięte w Polsce
Krakowskie dzielnice samorządowe są
w stosunku do dzielnic samorządowych w Europie
Niemcy, Bawaria , Francja, Austria
daleko w tyle
41

42. Podsumowanie
• Co zrobić aby wyrwać się z „błędnego ronda marginalizacji”
dzielnic samorządowych ?
• Co zrobić aby zwiększyć zainteresowanie mieszkańców
Krakowa dzielnicami samorządowymi ?
• Co zrobić aby zwiększyć aktywność krakowskich dzielnic
samorządowych ?
42

43. Podsumowanie
Wstępne propozycje zmian :
•Zwiększyć kompetencje dzielnicom - częściowo możliwe obecnie ,
częściowo wymagające zmian prawnych
•Wprowadzić wyłączne kompetencje dzielnicom - częściowo
możliwe obecnie , częściowo wymagające zmian prawnych
•Zwiększyć środki do dyspozycji dzielnic - możliwe obecnie
•Zwiększyć odpowiedzialność dzielnic - częściowo możliwe obecnie,
częściowo wymagające zmian prawnych
•Zwiększyć samodzielność dzielnic - wymaga zmian prawnych
43

44. Podsumowanie
Kraków przez lata, od 1991 roku ( powołanie
dzielnic samorządowych ) był w Polsce i cały
czas jest liderem zmian samorządowych.
Doszły nowe wyzwania ( budżet obywatelski,
inicjatywa lokalna, potrzeby mieszkańców)
44

45. Podsumowanie
Potrzeba kolejnego , dużego kroku w
działaniach krakowskich dzielnic
samorządowych
Po 25 latach potrzeba poważnej dyskusji o
przyszłości krakowskich dzielnic
samorządowych, o przyszłości lokalnej
samorządności
45

46. Podsumowanie
25 LECIE POWSTANIA DZIELNIC – DZIAŁANIA – WSTĘPNIE:
•Badania społeczne BAROMETR KRAKOWSKI – jak mieszkańcy
widzą dzielnice
•Ewaluacja dzielnic – profesjonalne, eksperckie badanie
•Forum Przyszłości Dzielnic – debaty, dokumenty , propozycje,
wspólne działania samorządowców, org pozarządowych,
ekspertów i osób zainteresowanych
•Konferencja podsumowująca – Krakowskie propozycje
rozwiązań i podniesienia znaczenia dzielnic w Polsce
46

47. Podsumowanie
Zapraszam na ciąg dalszy dyskusji :
23 luty – wtorek – godz. 11.00
Centrum Obywatelskie , Stadion
Wisły
Panel ekspertów
47