1. NhómMEDsub
Email: MEDsubVietnam@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/MEDsubVietnam
[MEDsub] case 56 pancreatitis 1
Nam, 38 tuổi, vào khoa cấp cứu vì đau thượng vị đột ngột và dữ dội.
Bệnh nhân là người nghiện rượu, từng phải cấp cứu do vài lần đánh nhau và tai nạn liên quan
đến say rượu. Hôm nay, bệnh nhân được đưa vào bởi cơn đau vùng thượng vị sau bữa nhậu
buổi chiều. Bệnh nhân mô tả đau lan ra sau lưng và cảm thấy buồn nôn. Bệnh nhân mới nôn và
đang đổ rất nhiều mồ hôi.
KHÁM THỰC THỂ
VS: Thân nhiệt 39o
C, mạch 98/phút, nhịp
thở 17/phút, huyết áp 95/70 mmHg
PE: Bệnh nhân đau nhiều hơn khi đi lại và
nằm ngửa, đỡ đau nếu ngồi dậy hoặc cúi
ngả người về phía trước. Sờ bụng, thấy ấn
đau (tender), không có phản ứng thành
bụng (guarding), co cứng (rigidity) hay cảm
ứng phúc mạc (rebound). Bụng chướng.
Bệnh nhân yếu, nhợt nhạt, da lạnh và ẩm,
đồng thời vàng da nhẹ.
XÉT NGHIỆM
Xét nghiệm máu
Calcium: 8 mg/dL (bình thường 8.4-10.2 mg/dL)
Glucose: 130 mg/dL (bình thường< 120 mg/dL)
Urea huyết: 40 mg/dL (bình thường 7-18 mg/dL)
Bilirubin toàn phần: 4.2 mg/dL (bình thường
0.1-1.0 mg/dL)
Phosphatase kiềm huyết thanh
Amylase huyết thanh: 400 U/L
(bình thường 25-125 U/L)
Lipase huyết thanh: 220 U/L
(bìnhthường 20-70 U/L)
Bạch cầu: tăng bạch cầu với 10 000/uL
Xét nghiệm nước tiểu: Protein niệu +2
(bình thường 0), trụ niệu (granular casts)
Xquang bụng: có sỏi và dấu hiệu quai ruột
canh gác (sentinel loop, một đoạn của ¼
trên trái ruột non đầy khí)
CT: tụy to
Xét nghiệm phân: mẫu phân có mỡ
CHẨN ĐOÁN
Viêm tụy
SINH LÝ BỆNH CÁC TRIỆU
CHỨNG QUAN TRỌNG
Tụy là một cơ quan vừa nội tiết vừa ngoại
tiết. Sản phẩm nội tiết là insulin và
glucagon. Sản phẩm ngoại tiết là HCO3
-
và
nhiều enzyme tiêu hóa gồm lipase tụy,
amylase tụy, các zymogen của peptidase và
nuclease.
Protease tụy do các tế bào nang tuyến tụy
tiết ở dạng bất hoạt hoặc dạng zymogen.
Các chất tụy ngoại tiết theo ống tụy đổ vào
tá tràng. Khi vào lòng tá tràng, trypsinogen
tụy chuyển thành trypsin nhờ enterokinase

2. NhómMEDsub
Email: MEDsubVietnam@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/MEDsubVietnam
[MEDsub] case 56 pancreatitis 2
ở đó. Trypsin tác dụng lên các zymogen,
chuyển chúng thành enzyme hoạtđộng
chymotrypsin và carboxypeptidase. Quá
trình này đảm bảo các sản phẩm của tụy
không bị tiêu hóa và phân giải protein cho
đến khi ở trong lòng tá tràng.
Viêm tụy cấp xảy ra do sự hoạt hóa các
enzyme tiêu hóa của tụy trong ống tụy hoặc
mô tụy. Sự tiêu hóa các mô tụy gây đau dữ
dội vùng thượng vị. Mức độ đau tăng lên
khi đi lại hay nằm ngửa và giảm khi ngồi
thẳng hay cúi về phía trước. Ăn cũng có thể
làm tăng cơn đau. Đau gây ra nôn và các tác
dụng giao cảm mạnh, gồm toát mồ hôi và
bồn chồn lo lắng.
Dựa trên bệnh sử (nghiện rượu) chẩn đoán
cho bệnh nhân này có thể là viêm tụy mạn.
Viêm tụy mạn phần lớn gây ra bởi nghiện
rượu hoặc lạm dụng rượu. Tổn thương do
lạm dụng rượu có thể không xuất hiện trong
nhiều năm. Bệnh nhân sau đó có thể khởi
phát viêm tụy nhanh chóng.
Amylase và lipase huyết thanh đều tăng,
phản ánh sự thương tổn các tế bào nang
tuyến tụy. Phá hủy các tế bào tụy cũng làm
tăng lượng bạch cầu và viêm xảy ra làm
tăng thân nhiệt.
Sự giảm thể tích lòng mạch (vascular
volume depletion) khiến huyết áp động
mạch hạ. Huyết áp thấp có thể gây hoại tử
ống cấp tính (acute tubular necrosis). Do đó
ure huyết tăng và có thể xuất hiện protein
và các hạt tếbào hình trụ trong nước tiểu.
KẾT LUẬN
Có thể làm phẫu thuật block thần kinh để
giảm đau. Thuốc giảm đau như meperidine
không nên kết hợp với alcohol, sẽ nguy cơ
cho bệnh nhân này. Không nên cho bệnh
nhân ăn hoặc uống bằng miệng cho đến khi
hết đau và có tiếng bụng. Bắt đầu với chế
độ ăn dạng lỏng sạch rồi từ từ đến dạng
rắn. Truyền dịch nội mạch để duy trì thể
tích mạch và cũng truyền calcium gluconate
nội mạch (vì hạ calcium huyết). Chỉ định
nghỉ ngơi tại giường ít nhất một tuần. Việc
sử dụng antiprotease để điều trị viêm tụy
mạn từng giai đoạn vẫn đang được nghiên
cứu.
THAM KHẢO
Carroll RG: Elsevier’s Integrated Physiology.
Philadelphia, Elsevier, 2007.
Copstead L, Banasik J: Pathophysiology, 3rd
ed. Philadelphia, Saunders, 2005.
Guyton AC, Hall JE: Textbook of Medical
Physiology, 11th ed. Philadelphia, Saunders,
2006.
Guzman EA, Rudnicki M: Intricacies of host
response in acute pancreatitis. J Am
CollSurg 202:509-519, 2006.

3. NhómMEDsub
Email: MEDsubVietnam@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/MEDsubVietnam
[MEDsub] case 56 pancreatitis 3
Halangk W, Lerch MM: Early events in acute
pancreatitis. Clin Lab Med 25:1-15, 2005.
Malangoni MA, Martin AS: Outcome of
severe acute pancreatitis. Am J
Surg189:273-277, 2005.
McPhee SJ, Papadakis MA, Tierney LM Jr:
Current Medical Diag-nosis and Treatment,
46th ed. New York, McGraw-Hill, 2007.
Motoo Y: Antiproteases in the treatment of
chronic pancreatitis. J Pancreas (Online) 8(4
Suppl):533-537, 2007.
Samuel I, Chaudhary A, Fisher RA, et al:
Exacerbation of acute pancreatitis by
combined cholinergic stimulation and duct
obstruction. Am J Surg 190:721-724, 2005.
Người dịch: Calo
Nhóm MEDsub