This lesson describes how to decide on psychiatric diagnoses.

1. VLERËSIMI PSIKIATRIK DHE
DIAGNOZA PSIKIATRIKE
PUNOI DR. ANITA PILIKA

2. VLERËSIMI PSIKIATRIK DHE DIAGNOZA
PSIKIATRIKE
 Një vlerësim psikiatrik është një mjet diagnostikues i
përdorur nga psikiatri
 Mund të përdoret për të diagnostikuar problemet me
kujtesën, proceset e mendimit dhe sjelljet
 Diagnostikimi mund të përfshijë çrregullimet e zhvillimit,
depresionin, skizofreninë, ankthin, çrregullim bipolar,
çrregullimet e personalitetit, abuzimet me droga etj
9/24/2022 2

3. VLERËSIMI PSIKIATRIK DHE DIAGNOZA
PSIKIATRIKE
Vlerësimi psikiatrik është i ndryshëm nga vlerësimi mjekësor
ose kirurgjikal për arsye se:
(1) marrja e historisë është shpesh më e gjatë dhe kërkon të
kuptuarit e sfondit dhe mjedisit unik të secilit pacient;
(2) kryhet një ekzaminim i gjendjes mendore (MSE);
(3) vlerësimi mund të jetë në vetvete terapeutik;
9/24/2022 3

4. QËLLIMI I VLERËSIMIT PSIKIATRIK
Për përfshirjen e pacientit ndërsa merret vendimi nga psikiatri për një plan
trajtimi fillestar
Për të përjashtuar kushtet e tjera fizike që mund të shkaktojnë simptomat
Për të identifikuar problemet afatgjata që mund të shfaqen në të ardhmen
Për të bërë ndryshime në trajtim nëse është e nevojshme, për ata që kanë
pasur një vlerësim psikiatrik në të kaluarën
Për të konfirmuar diagnozën e një çrregullimi mendor që kërkon trajtim
9/24/2022 4

5. KOHËZGJATJA E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
Kohëzgjatja e një vlerësimi psikiatrik ndryshon nga një
person tek tjetri
Sasia e informacionit të nevojshëm ndihmon për të
përcaktuar sasinë e kohës që duhet për vlerësimin
Një vlerësim psikiatrik zgjat nga 30 deri në 90 minuta
9/24/2022 5

6. MJEDISET E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
Departamentet e urgjencës
Njësitë spitalore (pas shtrimit në spital)
Qendrat komunitare të shëndetit mendor
Qendrat rezidenciale
Shtëpitë psikiatrike
Shërbime të kujdesit në shtëpi
Shtëpi pleqsh
Kopshtet / Shkollat
Burgjet
9/24/2022 6

7. LLOJET E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
1- Vlerësimi i Përgjithshëm Psikiatrik
Synon të përcaktojë nëse një person ka një sëmundje mendore dhe
ka nevojë për kujdes të specializuar nga një psikiatër
Psikiatri mund të rishikojë historinë mjekësore të personit dhe të
urdhërojë teste laboratorike
Vlerësimi mund të përfshijë takime me anëtarët e familjes së
personit
9/24/2022 7

8. LLOJET E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
2-Vlerësimi i urgjencës
Realizohet ne persona:
a- të shqetësuar,
b- jo bashkëpunues,
c- të dhunshëm,
d- sjellje vetëdëmtuese
e- përbën kërcënim për jetën e vet dhe të të tjerëve
f- psikotik
g- konfuz
h- të traumatizuar
i- përdorues të substancave
9/24/2022 8

9. HAPAT NË VLERËSIMIN E URGJENCËS
 Vlerësohet dhe rritet siguria e pacientit dhe të tjerëve
 Vendoset një diagnozë provizore ose diagnoza të çrregullimit
 Identifikohen familjaret ose personat e tjerë të përfshirë të cilët mund të
japin informacione, veçanërisht nëse pacienti është i dëmtuar nga ana
konjitive, i shqetësuar ose psikotik dhe ka vështirësi të referojë një histori të
ngjarjeve
 Identifikohen persona të tjerë që mund të japin informacione të
rëndësishme për vlerësimin

9/24/2022 9

10. HAPAT NË VLERËSIMIN E URGJENCËS
Identifikohen faktorët socialë, mjedisorë dhe kulturorë të rëndësishëm
për trajtimin e menjëhershëm
 Përcaktohet nëse pacienti është i aftë dhe i gatshëm të krijojë një
aleancë që do të mbështesë vlerësimin dhe trajtimin e mëtejshëm (risku
per vetëdëmtim, dëmtim të të tjerëvë apo trajtim i pavullneshëm)
Zhvillohet një plan specifik për ndjekjen, përfshirë trajtimin dhe
kufizimin e menjëhershëm
9/24/2022 10

11. LLOJET E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
3- Konsultimi klinik
Kjo ndihmon në diagnostikimin tek njerëzit që mund të kenë probleme me
sjelljen ose të menduarit
Dikush që mendon se ka një çrregullim mendor mund të kërkojë një konsultë
klinike
Disa njerëz mund të mos jenë në gjendje të kërkojnë ndihmë për shkak të
sëmundjes së tyre
Një konsultë klinike mund të kryhet me kërkesë të anëtarëve të familjes ose
mjekut
9/24/2022 11

12. LLOJET E VLERËSIMIT PSIKIATRIK
4- Konsultime të tjera
Drejtohen drejt zgjidhjes së çështjeve specifike ligjore,
administrative, ose pyetje të tjera joklinike
Vlerësimet e rasteve që kanë shkelur ligjin
Vlerësimet për kujdestarinë e fëmijëve
Vlerësimet e aftësisë së kufizuar
9/24/2022 12

13. INTERVISTA VLËRSUESE
Etapat në proçesin e intervistës
Krijimi i një ambienti të rehatshëm për të lehtësuar komunikimin, prezantim dinjitoz,
veshje serioze,
Vendosja e komunikimit,
Historia e problemit,
Sugjerime, feedback, konkluzione dhe rekomandime,
Prezanto veten dhe spjego rolin tënd
Adreso pacientin drejt
Shpreh interes
Pyet, aprovo, kundershto
Jep rekomandime
Mbështet emocionalisht pacientët
Dokumento informacionin
9/24/2022 13

14. INTERVISTA VLËRSUESE
Informacione identifikuese
Emri
Mosha
Statusi martesor dhe fëmijët
Profesioni
Arsyeja e pranisë së pacientit në një mjedis psikiatrik
Statusi ligjor
9/24/2022 14

15. INTERVISTA VLËRSUESE
Ankesa kryesore
◦ Arsyeja kryesore që pacienti është duke kërkuar vëmendje
mjekësore, të incizuar me fjalët e vetë pacientit
◦ Një fjali, jo më shumë se dy
◦ Mos redakto ose zbukuro fjalët e pacientit
◦ Ankesa kryesore nuk është interpretimi, por fjala e pacientit
◦ Ankesa kryesore nuk është një diagnozë
9/24/2022 15

16. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia e sëmundjes prezente
◦ Përshkrimi i simptomës kryesore duke filluar nga koha kur
pacienti ndiheshe mire
◦ Përpjekje për të kuptuar historinë e plotë të zhvillimit dhe
shprehjen e simptomës kryesore në kontekst të jetës së
pacientit
◦ Finalizo shkakun aktual të ardhjes së pacientit tek ju
9/24/2022 16

17. INTERVISTA VLËRSUESE
Marrja e historisë së sëmundjes
◦ Intervista e hapur
◦ Fillon me pyetje të hapura
◦ Zhvendoset drejt pyetjeve direkte për të qartësuar dhe u thelluar
në informacion
◦ Çfarë informacioni duhet dhe si mund të gjendet ai?
◦ Vlerësimi nga intervistuesi i saktësisë së informacionit të dhënë
9/24/2022 17

18. INTERVISTA VLËRSUESE
Kujdes
◦ Pyetjet për çështjet sensitive si:
- oientimi seksual
- çështje që lidhen me personalitetin
9/24/2022 18

19. PYETJE TIPIKE QË PËRDOREN PËR TË
IDENTIFIKUAR SIMPTOMA SPECIFIKE PSIKIATRIKE
Idetë suicidale
Simptomat e depresionit
Mania / hipomania
Deluzionet
Halucinacionet
Simptomat e ankthit
Simptomat disociative
Obsesionet dhe kompulsionet
Çrregullimet e somatoforme
Kujtesa dhe njohja
Probleme me alkoolin dhe
drogat
Simptomat e anoreksisë dhe
bulimisë
Simptomat e pagjumësisë
9/24/2022 19

20. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia e kaluar psikiatrike
Diagnostikimet e mëparshme ose të vazhdueshme psikiatrike
Datat dhe kohëzgjatja e episodeve të mëparshme të sëmundjes mendore
Trajtimet e mëparshme, përfshirë mjekimin, psikoterapi dhe ECT
Kontakt i mëparshëm me shërbimet psikiatrike (p.sh. referime, pranime)
Vlerësimi ose trajtimi i mëparshëm për problem të shëndetit mendor legjislacioni
Historia e vetë-dëmtimit, ideve apo veprimeve vetëvrasëse
9/24/2022 20

21. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia e kaluar mjekësore
Informohuni për sëmundjet mjekësore ose procedurat kirurgjikale
Dëmtimi i kokës ose ndërhyrje kirurgjikale
Kushtet neurologjike (p.sh. epilepsia) dhe anomalitë endokrine (p.sh. problemet
e tiroides)
Mjekimet aktuale
Reaksione dhe alergji
9/24/2022 21

22. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia familjare
Praninë e sëmundjes psikiatrike (përfshirë vetëvrasjen dhe abuzimin me substancat)
në anëtarët e familjes
Nëse prindërit nuk jetojnë, identifikohen shkaqet e vdekjes
Nëse ka sëmundje fizike të rëndësishme në familje
Numri i motrave dhe vëllezërve dhe renditja sipas moshës
Cilësia e marrëdhënieve të pacientit me anëtarët e ngushtë të familjes
9/24/2022 22

23. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia personale
Shtatzënia dhe ndërlikimet e lindjes (p.sh. prematuritet, vuajtje fetale,
sectio cesarea)
Foshnjëria dhe fëmijëria e hershme deri në moshën 5 vjeç, (gurët
themeltarë të zhvillimit, kontrolli i sfinkterave)
Sëmundjet e fëmijërisë
Sjellje e pazakontë agresive ose dëmtim i ndërveprimit social
9/24/2022 23

24. INTERVISTA VLËRSUESE
Fëmijëria dhe adoleshenca arsimi i lartë
Puberteti: marrëdhënie dhe përvoja të rëndësishme të hershme, orientimi seksual,
historia e abuzimit fizik, seksual ose emocional
Performanca akademike, numri dhe lloji i shkollave të ndjekura, mosha e largimit
Marrëdhëniet me prindërit, mësuesit dhe bashkëmoshatarët. Viktimë ose autor i
ngacmimit
Probleme të sjelljes, përfshirë sjelljen antisociale, përdorimi i drogës
Edukimi Universitar
9/24/2022 24

25. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia martesore dhe seksuale
Detajet e martesës / divorcit. Fëmijët
Aftësi për tu përfshirë në marrëdhënie të kënaqshme seksuale
Mosfunksionimi seksual
9/24/2022 25

26. INTERVISTA VLËRSUESE
Rrethanat shoqërore
Akomodimi, mbështetjet sociale, marrëdhëniet, punësimi,
rrethanat financiare dhe hobet
Identifikohet nëse pacienti ka kontakte të shpeshta aktuale
me fëmijët, shqetësim për mbrojtjen e fëmijëve
9/24/2022 26

27. INTERVISTA VLËRSUESE
Përdorimi i alkoolit dhe substancave
Abuzimi dhe Varësia nga alkooli
Abuzimi me substance (lloji, frekuenca dhe rruga e marrjes)
9/24/2022 27

28. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia ligjore / kriminalistike
Informacion mbi sjelljet antisociale, konfrontime me policinë, arrestime,ndjekjet
penale, ndalime,dënimet/me burgim/.
Pyetje në lidhje me krimin e dhunshëm, mosha e dhunës së parë të pacientit
Akuza në pritje
1- burim stresi
2- arsye për të raportuar simptoma të shëndetit mendor me qëllim përfitimin dytësor
Individët mund të jenë në shërbimin e proves, të liruar me kusht, ose mund të kenë
detyrim paraqitje në pritje të vendimit te gjykatës
Situatat e lartpërmendura ndikojnë në planifikimin e trajtimit
9/24/2022 28

29. INTERVISTA VLËRSUESE
Personalitet premorbid
Personaliteti premorbid është personaliteti dhe karakteri para
shfaqjes së sëmundjes mendore
Puna afatgjatë/ lidhja afatgjatë/ ndryshimi i interesave
Pacientët mund të pyeten drejtpërdrejt për personalitetin e tyre
para se të sëmureshin, ose mund të pyeten familjarët
9/24/2022 29

30. EKZAMINIMI I STATUSIT MENDOR
1- Aparenca, qëndrimi, sjellja
2- Të folurit
3- Emocionet
4- Mendimi
5- Perceptimi
6- Sensoriumi dhe funksionet intelektuale
7- Kujtesa
8- Fondi i Njohurive
9- Abstragimi
10- Gjykimi
11- Kritika
9/24/2022 30

31. INTERVISTA VLËRSUESE
Historia e punës dhe ushtarake
Përshkruhen kohëzgjatja e punëve të kryera nga pacienti, arsyet për
ndryshimet e punës, cilësinë e marrëdhënieve në punë
Përvojën ushtarake përfshijnë statusin e vullnetarit, të rekrutuarit ose të
drejtuesit; arsye për refuzim në kohën e regjistrimit, ekspozimi luftarak,
masa disiplinore apo pezullim
Ekspozimi ndaj materialeve të rrezikshme, stresi, ekspozimi ndaj traumës në
ushtri
9/24/2022 31

32. VLERËSIMI I RISKUT
Kundrejt vetes: përmes vetë-dëmtimit, vetëvrasjes, vetë-neglizhimit
Kundrejt të tjerëve: përfshin krim të dhunshëm ose seksual, ndjekje
dhe ngacmim
Fëmijët: përfshin abuzim fizik, seksual,emocional dhe neglizhim
Prona: përfshin zjarrvënie dhe shkatërrim fizik të pronës
9/24/2022 32

33. EKZAMINIMI FIZIK
Ekzaminimi me focus të vecantë neurologjinë dhe sistemet endokrine
Shenjat për sëmundje të heparit, në pacientët që abuzojnë me alkool/Sindromi
Korsakoff
Shenja të vetë-dëmtimit te pacientët me çrregullime të personalitetit
Abuzim me substance
Efektet anësore të psikotropëve (parkinsonizëm, disinezi tardive, distoni,
hipotension, mbipeshë, pasoja kardiometabolike, shenja toksicitetit të litiumit)
9/24/2022 33

34. Testet mjekësore
Teste të gjakut, urinës
Përcaktimi i niveleve të hormoneve
Përcaktimi i niveleve të vitaminave
Elektrolitët
Abuzimi me substance
Ct koke, MRI, EEG
EKG
9/24/2022 34
INTERVISTA VLËRSUESE

35. FORMULIMI I RASTIT
Formulimi është termi që psikiatrit përdorin për të përshkruar një
përmbledhje të integruar dhe të kuptuarit e problemit të vecantë të
pacientit
Formulimi zakonisht përfshin:
 Përshkrimin e pacientit
 Diagnozën diferenciale
 Etiologjinë
 Menaxhimin
 Prognozën
9/24/2022 35

36. FORMULIMI I RASTIT
Përshkrimi i pacientit
1- Në detaje duke ri-numëruar të gjithë informacionin e marrë nën
tituj të ndryshëm në historinë psikiatrike dhe MSE;
2- Në formën e një përmbledhje të çështjes si:
a- Identifikimi i informacionit
b- Karakteristikat kryesore të ankesës paraqitëse
c- Të historisë të kaluar, asaj familjare
d-Gjetjet në ekzaminimin e MSE dhe ekzaminimeve fizike
9/24/2022 36

37. FORMULIMI I RASTIT
Diagnoza diferenciale
Diagnoza diferenciale bëhet me të gjitha çrregullimet
mendore me simptomatikë të ngjashme
9/24/2022 37

38. FORMULIMI I RASTIT
Etiologjia
Shkaku i saktë shpesh është i panjohur
Bashkëveprim kompleks të faktorëve biologjikë, socialë dhe psikologjikë
Pyetjet më të shpeshta që që lindin janë:
1- Cilët faktorë predispozojnë problemin?
2- Cilët faktorë precipitojnë problemin?
3- Cilët faktorë po e përjetësojnë problemin?
9/24/2022 38

39. FORMULIMI I RASTIT
Menaxhimi
Hetimet konsiderohen pjesë e planit të menaxhimit dhe
kryhen bazuar në gjetjet nga vlerësimi psikiatrik
(historia e sëmundjes psikiatrike, MSE, ekzaminimi fizik)
9/24/2022 39

40. DIAGNOZA PSIKIATRIKE
Diagnoza Diferenciale
Sistemi multiaksial dhe niveli i funksionimit
DSM dhe IDC
Testet ndihmëse në diagnozë
9/24/2022 40

41. PLANI FILLESTAR I TRAJTIMIT
Adreson çdo diagnozë specifike dhe nevojat psikiatrike të pacientit
që janë identifikuar gjatë vlerësimit
Plani fillon me përcaktimin e mjedisit të duhur të trajtimit dhe
përfshin një deklaratë të qartë të qëllimeve diagnostike, terapeutike
dhe rehabilituese ku përshkruhen qëllimet afatshkurtra si dhe
afatgjata
Plani specifikon teste dhe procedura të mëtejshme diagnostike,
vëzhgime të mëtejshme sistematike ose informacione shtesë
9/24/2022 41

42. PLANI FILLESTAR I TRAJTIMIT
Plani adreson fushat biologjike, psikologjike dhe sociokulturore
Psikiatri mund të zgjedhë nga një sërë terapish individuale, të
grupit dhe familjare për të krijuar një trajtim i integruar
multimodal
Plani i trajtimit inkurajon rikuperimin nga sëmundja përmes
integrimit në komunitet dhe fuqizimi i pacientëve për të bërë
zgjedhje që përmirësojnë cilësinë e jetës
9/24/2022 42

43. KONSIDERATA SPECIALE
Privatësia dhe konfidencialiteti
Pacientët e moshuar dhe pacientët me gjendje mjekësore
Personat e burgosur. Një numër në rritje i individëve me sëmundje
mendore janë me privim të lirisë në burgje
Vetëvrasja është një nga shkaqet kryesore të vdekjes në mjediset
korrektuese dhe mund të nevojiten vlerësime urgjente të individëve
në risk për vetëvrasje
9/24/2022 43

44. PSE ËSHTË I RËNDËSISHËM DIAGNOSTIKIMI
PËSRSHKRUES (1)
ETIOLOGJIK (2)
TERAPEUTIK (3)
PROGNOSTIK (4)
9/24/2022 44

45. DIAGNOZA PSIKIATRIKE
1- Faza e mbledhjes së informacionit:
përmes vrojtimit, marrjes së historisë, MSE dhe ekzaminimit fizik
2- Faza e formulimit ose vlerësimit:
përmes organizimit të informacionit të marrë
9/24/2022 45

46. FOKUSI I STUDIMEVE NË TË ARDHMEN
 Qasjet intervistuese, specifike në shërbimin parësor
 Shkallët e vlerësimit
Diagnoza dhe formulimi (diagnozë multiaksiale dhe
formulim biopsikosocial)
Testet diagnostike (neurogenetike, neuroimazheria
funksionale dhe strukturale)
9/24/2022 46

47. LITERATURA
Practice guideline for the Psychiatric Evaluation of Adults
Second Edition Othmer E, Othmer SC:
The Clinical Interview Using DSM-IV-TR, vol 1:
Fundamentals.Washington, DC, American Psychiatric
Publishing, 2002 çG] 2. Shea SC:
Psychiatric Interviewing, the Art of Understanding:
A Practical Guide for Psychiatrists, Psychologists, Counselors,
Social Workers, Nurses, and Other Mental Health
Professionals, 2nd ed. Philadelphia, WB Saunders, 1998 ÇG]
9/24/2022 47