Environmental Economics Chapter 3

1. KINH TẾ MÔI TRƯỜNG
(Dành cho chương trình sau đại học)
TS. Hoàng Văn Long

2. Chương trình học
Chương 1: (5 Tiết) Giới thiệu về Kinh tế môi
trường
Chương 2: (5 Tiết) Mối liên hệ giữa môi trường
và Kinh tế
Chương 3: (5 Tiết) Nguyên nhân các vấn đề môi
trường
Chương 4: (5 Tiết) Kinh tế Ô nhiễm
Chương 5: (3 Tiết) Phân tích lợi ích chi Phí
Bài tập (2 tiết)

3. Chương 6: (5 Tiết) Định giá Tài nguyên và Môi
trường
Chương 7:(3 Tiết) Kinh tế Tài nguyên, Chất thải và
Đa dạnh sinh học
Bài tập (2 tiết)
Chương 8: (5 Tiết) Quản lý nhà nước về môi trường
Chương 9: Kinh tế Xanh, Tăng trưởng Xanh và BĐKH
ở Việt Nam (2 tiết)
Chương 10: Seminar Kinh tế Môi trường (2 tiết) -
Ôn tập Môn học (1 tiết)

4. NGUYÊN NHÂN CÁC VẤN ĐỀ MÔI
TRƯỜNG: MÔ HÌNH HÓA THẤT BẠI THỊ
TRƯỜNG
Chương 3

5. Nội dung Chương 3
3.1. Chất lượng môi trường và sự thất bại thị trường (Chương 14 -
EEPSEA)
3.2. Thất bại của thị trường (Chương 14- EEPSEA) (Chủ đề 2)
3.3.1. Hàng hóa công
3.3.2. Ngoại ứng
3.3.3. Thiệt hại môi trường là một ngoại ứng tiêu cực
3.3. Quyền tài sản (Chủ đề 3)
3.4. Thất bại chính sách (SÁCH: Định giá môi trường) (Chủ đề 4)
3.5. Giải pháp kiểm soát suy thoái môi trường và sự can thiệp của
chính phủ
3.6. Thảo luận
3.7. Câu hỏi ôn tập chương
3.8. Tài liệu tham khảo

6. 3.1. Chất lượng môi trường và sự thất
bại thị trường (Chương 14- EEPSEA)
• Nếu thị trường được xác định như là “chất
lượng môi trường” thì nguồn gốc của thất bại
thị trường là Hàng hóa công
• Nếu thị trường được xác định như là hàng hóa
mà quá trình sản xuất và tiêu dùng loại hàng
hóa đó gây ra thiệt hại môi trường thì đó là
ngoại tác.

7. 3.3. Thất bại thị trường (Chương 14-
EEPSEA Chủ đề 2)
3.3.1. Hàng hóa công cộng
3.3.2. Ngoại ứng
3.3.3. Thiệt hại môi trường là một ngoại ứng
tiêu cực

8. 3.3.1. Hàng hóa công cộng
• Chất lượng môi trường là một loại hàng hóa công
có các đặc điểm:
1) Không cạnh tranh: mỗi cá nhân sử dụng không
cạnh tranh với các cá nhân khác
2) Không loại trừ: mỗi cá nhân tiếp cận không phân
chia lợi ích với các cá nhân khác
Không cạnh trang có nghĩa là sự phân chia hàng hóa
là Không cần thiết. Không loại trừ có nghĩa là việc
phân chia hàng hóa là Không khả thi.
VD: Không khí, nước sinh hoạt, đường đi

9. 3.3.2. Ngoại ứng (Ngoại tác)
• Các vấn đề môi trường là ngoại ứng: Sản xuất
và tiêu dùng gây ra thiệt hại môi trường bên
ngoài giao dịch thị trường.
• VD: Chúng ta mua 1 chai nước lọc để uống
nhưng khi uống xong chúng ta không phải trả
tiền cho việc xả thải chai nước sau khi uống.

10. 3.3.3. Thiệt hại môi trường là một
ngoại ứng tiêu cực
1) Xác định thị trường thích hợp
2) Mô hình hóa thị trường tư nhân về lọc dầu
3) Không hiệu quả của cân bằng cạnh tranh
4) Mô hình chi phí ngoại tác
5) Mô hình hóa chi phí xã hội biên và lợi ích xã hội
biên
6) Cân bằng hiệu quả
7) Đo lường phúc lợi xã hội
8) Phân tích thất bại thị trường

11. 1) Xác định thị trường thích hợp
• Bước đầu tiên trong việc xây dựng thị trường
là xác định thị trường phù hợp. Ở đây chúng
ta xác định thị trường lọc dầu, bởi vì nhà máy
lọc dầu là nguồn gây ô nhiễm của yếu. Theo
EPA, ước lượng khoảng 4,1 triệu pound chất
hóa học độc hại được thải ra nước mặt từ
ngày công nghiệp dầu khí trong năm 1995.

12. 2) Mô hình hóa thị trường tư nhân về
lọc dầu
• Cung: P = 10 + 0.075Q
• Cầu: P = 42 – 0.125Q
Hàm chí phí tư nhân biên (MPC) và hàm lợi ích
tư nhân biên (MPB) được viết lại như sau:
MPC: P = 10 + 0.075Q
MPB: P = 42 – 0.125Q

13. 3) Không hiệu quả của cân bằng cạnh
tranh
• P = 22$ và Qc = 160
Vấn đề với điểm cân bằng này không tính đến
các chi phí ngoại tác đối với xã hội do qua trình
khai thác dầu gây ô nhiễm nguồn nước

14. 4) Mô hình chi phí ngoại tác
Chi phí ngoại tác biên được giả định như sau:
MEC = 0.05 Q

15. 5) Mô hình hóa chi phí xã hội biên và
lợi ích xã hội biên
MSC = MPC + MEC
= 10 + 0.075 Q + 0.05 Q
= 10 + 0.125 Q
MPB= MSB
MSB = MSC
 Pe = 26$ và Qe = 128

16. 6) Cân bằng hiệu quả
Cân bằng cạnh tranh:
MPB = MPC
Cân bằng hiệu quả:
MSB = MSC
MPB + MEB = MPC + MEC
MPB-MPC = MEC (vì MEB = 0)
M* = MEC
= MPB-MPC = 42-0.125 (128) – [10 + 0.075
(128) = 6.4$

17. 7) Đo lường phúc lợi xã hội
• Nếu việc sản xuất ra hàng hóa gây ra ngoại tác
tiêu cực, thì thị trường sẽ không đưa ra giải
pháp hiệu quả khi có quá nhiều nguồn lực
được phân bổ cho sản xuất. Nếu ngoại tác
được tính trong giao dịch của thì trường thì xã
hội sẽ có lợi. Dĩ nhiên là vấn đề ngoại tác được
tính như thế nào để đạt hiệu quả.

18. 8) Phân tích thất bại thị trường
• Các doanh nghiệp thường theo đuổi lợi ích tư
nhân chứ không phải lợi ích xã hội. Nếu chúng
ta xem xét cả vấn đề hàng hóa công và mô
hình ngoại tác, một yếu tố quan trọng để tìm
ra nguồn gốc của tất cả vấn đề môi trường: Đó
là không xác định quyền sở hữu.

19. 3.4. Quyền sở hữu tài sản (Chương
14: EEPSEA Chủ đề 3)
1. Quyền pháp lý
2. Quyền sở hữu chung
3. Quyền sở hữu cá nhân
4. Sự chuyển nhượng
5. Quyền sở hữu cá nhân hay sở hữu tập thể
6. Tập hợp quyền
7. Quyền sở hữu và môi trường
8. Quyền sở hữu so với quyền xã hội và con người
(Chương 4. Sách Luật MT và Chính sách KT Nâng cao)

20. 3.4.1. Quyền pháp lý
• Quyền và nghĩa vụ pháp lý có thể được cho là
tồn tại nếu chúng được tìm thấy trong pháp
luật hiện hành và nếu chúng được quy định về
xử phạt trong hệ thống tư pháp công cộng.
Ví dụ: Quyền sở hữu đất đai được quy định theo
pháp luật. Nếu cá quyền bị vi phạm sẽ được xử
lý theo pháp luật.

21. 3.4.2. Quyền sở hữu chung
VD: Làng cổ đại cho thấy Sở hữu chung không
được quan tâm nhiều vì tài nguyên không “khan
hiếm” vào thời gian đó.

22. 3.4.3. Quyền sở hữu cá nhân
• Quyền sở hữu cá nhân là gì? Ai quy định
quyền sở hữu cá nhân? Ví dụ?
• Chức năng chính của quyền lực nhà nước là
duy trì quyền sở hữu. Tranh chấp và xung đột
giữa các công dân được kiểm soát thông qua
các biện pháp pháp lý về tội phạm tài sản và
thiệt hại khi vi phạm xảy ra. Vì thế, pháp luật
nên bảo vệ tài sản tư nhân.

23. 3.4.4. Sự chuyển nhượng
• Sự chuyển nhượng về mặt kinh tế là chuyển
nhượng các quyền: Ví dụ: bằng quà tặng, bằng
hợp đồng hoặc thừa kế

24. 3.4.5. Sở hữu cá nhân hay sở hữu tập
thể
• VD: Săn bắt nai sừng tấm ở Thụy Điển.
Vì các thợ săn có quyền tự do như nhau dẫn đến
sự sản bắt quá mức. Vì vậy cần quy định khu vực
sản bắn và quyền hạn được săn bắt cho các thợ
sản về số lượng.

25. 3.4.6. Tập hợp quyền
• Quyền vứt bỏ và sử dụng
• Quyền thặng dư: là quyền hưởng lợi nhuận
hoặc nghĩa vụ phải trả những khoản thua lỗ
• Quyền được bồi thường khi tài sản bị xâm hại
• Quyền tự do hợp đồng bao gồm quyền
chuyển nhượng theo hợp đồng hoặc làm quà
tặng.

26. 3.4.7. Quyền sở hữu và môi trường
• Quyền sử dụng, ví dụ, đất bị giới hạn với luật
quy hoạch và phân vùng cấp quốc gia, khu vực
và địa phương. Săn bắt, nuôi trồng, phát thải
và xử lý chất thải được quy định giới hạn các
quyền của chủ sở hữu
• Quyền đòi hỏi thặng dư được giới hạn bởi các
loại thuế
• Quyền thương mại thường bị giới hạn đối với
bảo vệ các loài quý hiếm

27. 3.4.8. Quyền sở hữu so với quyền xã
hội và con người
Tuyên bố Rio 1992 bắt đầu bằng 2 nguyên tắc
1) Con người được…hưởng một cuộc sống lành
mạnh và hữu ích, hài hòa với thiên nhiên
2) Các nước có quyền chủ quyền khai khác các
nguồn lực riêng của mình…và trách
nhiệm…không gây thiệt hại cho môi trường
của nước khác…

28. Trích dẫn về Quyền tài sản ở Việt Nam
Điều 53, Hiến pháp 2013 ghi: “Đất đai, tài
nguyên nước, tài nguyên khoáng sản… là tài
sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước
đại diện sở hữu và thống nhất quản lý”. Thực
tiễn cho thấy, có quá nhiều bất cập, yếu kém và
cả sự lạc hậu trong mô thức quản trị tài sản
công dẫn đến hậu quả “cha chung không ai
khóc” trước đây và bây giờ là “bi kịch của
chung”. (http://baodautu.vn/xay-dung-the-che-
kinh-te-hay-bat-dau-tu-quyen-tai-san-d34598.html)

29. Ví dụ minh họa
• Chúng ta có quyền sở hữu gì?
• Hiện nay Giấy phép sử dụng đất (Sổ đỏ) Gồm
có những quyền nào?

30. 5 Quyền của Sổ đỏ
• Chuyển đổi
• Chuyển nhượng
• Cho thuê
• Thừa kế
• Thế chấp

31. 3.5. Thất bại chính sách
3.5.1. Thất bại chính sách là gì?
3.5.2. Thất bại chính sách liên quan đến dự án
(Projects)
3.5.3. Thất bại chính sách ngành (Sectorial
Policies)
3.5.4. Thất bại chính sách vĩ mô (Macro-
economic Policies)

32.  Taïi sao chính phuû can thieäp vaøo caùc vaán ñeà
moâi tröôøng?
 Thaát baïi thò tröôøng trong vieäc phaân boá vaø söû duïng taøi nguyeân thieân
nhieân vaø moâi tröôøng.
 Vieäc can thieäp cuûa chính phuû phaûi ñaùp öùng hai ñieàu kieän khaùc nöõa:
 Vieäc can thieäp cuûa chính phuû phaûi coù taùc duïng
toát hôn thò tröôøng hoaëc caûi thieän vai troø cuûa thò
tröôøng.
 Caùc lôïi ích töø söï can thieäp phaûi lôùn hôn chi phí
hoaïch ñònh, thöïc hieän, vaø caùc chi phí khaùc.
3.5.1. Thaát baïi chính saùch laø gì?

33.  Caùc chính saùch cuûa chính phuû coù khuynh höôùng taïo theâm caùc bieán daïng
trong thò tröôøng taøi nguyeân thieân nhieân hôn laø söûa chöõa chuùng.
 Taïi sao?
 Hieám khi chính quyeàn xem ñoù laø muïc tieâu duy nhaát
hoaëc thaäm chí khoâng laø muïc tieâu chuû yeáu cuûa söï can
thieäp.
 Do khoâng ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc taùc ñoäng phuï.
 Trôï giaù vaø baûo hoä thöôøng taïo ra caùc ñaëc quyeàn.
 Laøm bieán daïng nhöõng khuyeán khích tö nhaân.
 Nhöõng chính saùch khoâng lieân quan ñeán taøi nguyeân moâi
tröôøng coù taùc ñoâng nhieàu hôn chính saùch moâi tröôøng.
3.5.1. Thaát baïi chính saùch laø gì?

34.  Phaân loaïi thaát baïi chính saùch:
 Bieán daïng nhöõng thò tröôøng leõ ra ñang hoaït ñoäng toát
(thöôøng ñoái vôùi caùc xí nghieäp quoác doanh keùm hieäu
quaû) => Söûa chöõa nhöõng thöù khoâng ñoå vôõ).
 Thaát baïi trong vieäc xem xeùt vaø noäi hoùa caùc aûnh
höôûng phuï ñaùng keå veà moâi tröôøng leõ ra laø xaùc ñaùng.
 Can thieäp cuûa chính quyeàn nhaèm söûa chöûa hoaëc
giaûm bôùt thaát baïi thò tröôøng, nhöng keát cuoäc laïi gaây
ra keát quaû toài teä hôn.
 Thieáu söï can thieäp ôû caùc thò tröôøng ñang thaát baïi
khi maø söï can thieäp roõ raøng laø caàn thieát.
3.5.1. Thaát baïi chính saùch laø gì?

35.  Xaûy ra khi caùc döï aùn ñöôïc choïn treân cô sôû
ñaùnh giaù taøi chính hoaëc phaân tích kinh teá haïn
heïp maø khoâng tính ñeán vieäc noäi hoùa ngoaïi taùc
moâi tröôøng.
 Döï aùn coâng laø coâng cuï can thieäp coù hieäu quaû
cuûa chính quyeàn nhaèm giaûm nhöõng thaát baïi
cuûa thò tröôøng baèng caùch cung caáp haøng hoùa
coâng, nhöng neáu söû duïng khoâng hôïp lyù seõ laø
nguyeân nhaân chính cuûa söï bieán daïng thò
tröôøng:
3.5.2. Thaát baïi chính saùch lieân quan
ñeán döï aùn

36.  Do haàu heát caùc döï aùn coâng ñöôïc taøi trôï töø tieàn thueá, chuùng coù khuynh höôùng
laán aùt ñaàu tö tö nhaân cuõng nhö söï taùi phaân boá nguoàn löïc. Ñieàu naøy chæ ñuùng
khi vaø coù ích khi caùc döï aùn coâng ñem laïi möùc sinh lôïi cao hôn veà maët kinh
teá vaø xaõ hoäi cao hôn so vôùi caùc döï aùn tö nhaân.
 Caùc döï aùn coâng thöôøng coù quy moâ raát lôùn, neân chuùng coù taùc ñoäng maïnh vaøo
neàn kinh teá vaø moâi tröôøng. Cho neân khoâng söû duïng giaù kinh teá vaø lôø ñi taùc
ñoäng moâi tröôøng daãn ñeán thaát baïi (trong phaân tích lôïi ích chi phí ñaày ñuû).
3.5.2. Thaát baïi chính saùch lieân quan
ñeán döï aùn

37.  Thaát baïi chính saùch ngaønh laø nhöõng chính
saùch boû qua nhö chi phí daøi haïn, nhöõng lieân
keát, vaø ngoaïi taùc khu vöïc.
 Chính saùch röøng:
 Ña soá dòch vuï vaø saûn phaåm röøng khoâng coù giaù, hoaëc
ñöôïc ñònh giaù döôùi möùc giaù khan hieám do taøi trôï vaø
nhöõng thaát baïi veà ñònh cheá.
 Caùch ñaùnh thueá (thöôøng treân cô sôû khoái löôïng goã)
khuyeán khích phaù röøng.
 Nhöôïng ñaát röøng ñeå khai thaùc thöôøng quaù ngaén
khoâng khuyeán khích baûo veä vaø troàng laïi.
3.5.3. Thaát baïi chính saùch ngaønh

38.  Chính saùch röøng:
 Khoâng ñaùnh giaù ñöôïc caùc maët haøng laâm saûn
khoâng phaûi goã vaø caùc dòch vuï cuûa röøng ñaõ daãn
ñeán vieäc phaù röøng quaù möùc.
 Coå ñoäng cheá bieán goã ñòa phöông thöôøng daãn ñeán
vieäc xaây döïng caùc nhaø maùy keùm hieäu quaû, laõng
phí, thaát thoaùt nguoàn thu cuûa chính quyeàn.
 Taøi trôï vieäc troàng caây cuoái cuøng trôû thaønh vieäc taøi
trôï cho vieäc bieán moät khu röøng thieân nhieân coù giaù
trò thaønh nhöõng khu ñoàn ñieàn vôùi loaïi caây coù giaù
trò thaáp, keøm theo giaûm ña daïng sinh hoïc.
3.5.3. Thaát baïi chính saùch ngaønh

39.  Chính saùch ñaát ñai:
 Thieáu baûo ñaûm veà quyeàn sôû höõu ñaát ñai laø moät thaát baïi chính saùch
nghieâm troïng nhaát ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån.
 Quyeàn sôû höõu chung.
 Chính saùch nöôùc:
 Trôï giaù nöôùc cho coâng taùc thuûy lôïi vaø caùc söû duïng khaùc => giaù caû khoâng
phaûn aùnh ñuùng söï khan hieám ngaøy caøng taêng.
3.5.3. Thaát baïi chính saùch ngaønh

40.  Ñoâ thò hoùa vaø coâng nghieäp hoùa:
 Coâng nghieäp thöôøng taäp trung ôû trong hoaëc gaàn trung taâm thaønh thò do
vaán ñeà leäch laïc cô sôû haï taàng.
 Moâi tröôøng ñoâ thò vaãn ñöôïc xem nhö moät nguoàn taøi nguyeân chung khoâng
ñöôïc ñònh giaù.
 Thaát baïi veà caùc chính saùch giao thoâng ôû caùc ñoâ thò lôùn.
 Chính saùch coâng nghieäp vaø thöông maïi:
3.5.3. Thaát baïi chính saùch ngaønh

41.  Caùc chính saùch kinh teá vó moâ thaát baïi khi
chuùng thieáu neàn taûng kinh teá vi moâ hoaëc
laøm ngô ñi caùc haäu quaû ñaùng keå veà moâi
tröôøng.
 Caùc chính saùch tieàn teä, taøi chính, ngoaïi hoái,
löông toái thieåu, … cuõng coù nhöõng taùc ñoäng
maïnh meõ vaøo caùch phaân phoái vaø söû duïng taøi
nguyeân hôn laø caùc chính saùch kinh teá vi moâ
vaø khu vöïc.
3.5.4. Thaát baïi chính saùch kinh teá vó
moâ

42. 3.5. Giải pháp kiểm soát suy thoái môi
trường và sự can thiệp của chính phủ
• Hàng hóa công: Sự can thiệp của chính phủ
• Không xác định quyền sở hữu tài sản: Sự can
thiệp của chính phủ

43. 3.6. Thảo luận chương 3
• Nguyên nhân của suy thoái môi trường là gì?
• Hàng hóa công là gì
• Thất bại thị trường là gì
• Quyền tài sản bao gồm những quyền nào?
• Thất bại chính sách là gì?

44. 3.7. Câu hỏi
1. Thị trường là gì? Thị trường vận hành theo quy
luật nào? Thất bại thị trường là gì?
2. Ngoại ứng môi trường là gì?
3. Hàng hóa công là gì?
4. Quyền sở hữu là gì?
5. Thất bại chính sách là gì? Có những loại thất bại
chính sách nào?
6. Nhà nước làm gì để can thiệp vào các vấn đề
môi trường?
7. Vì sao các vấn đề môi trường ở các nước đang
phát triển lại trở nên nghiêm trọng hơn các
nước phát triển?

45. 3.8. Tài liệu tham khảo
1. Bài giảng Kinh tế Môi trường Bài giảng 3:
Nguyên nhân của suy thoái môi trường.
ĐHKT TPHCM
2. Kinh Tế và Quản Lý Môi trường. Nguyễn Thế
Chinh. Chương 2: Kinh tế học chất lượng môi
trường
3. EEPSEA. Chương 5: Kinh tế học chất lượng
môi trường
4. Kinh tế môi trường nâng cao: Quyền tài sản