Oto prezentacja o językach świata sprzed paru lat, nowszej wersji można się spodziewać pod koniec 2011.

1. pochodzenie pisma,
najstarsze zabytki,
przegląd systemów,
różnice, wady i zalety,
konsekwencje wynalazku pisma…
Co pismo mówi o języku?

2. The man who invented and
perfected writing were great
linguists and it was they who
invented linguistics [cytat]
Twórcy pisma byli
pierwszymi językoznawcami
Antoine Meillet

3.  Skąd pochodzi gazeta w waszych rękach?
 Czym różni się od naszych polskich gazet?
 W jakim języku ją wydano?
 Jaki(e) system(y) pisma zastosowano?
 W jakich kierunkach podano znaki pisma?
 Jak się otwiera, z której strony jest grzbiet?
 Co gazeta mówi o języku, piśmie i mowie?

4.  tajska  turecka
 arabska  amharska
 chińska  francuska
 japońska  niemiecka
 koreańska  rumuńska
 malayalam  hiszpańska
http://lingwistyka.googlepages.com/pismo

5. 1) Jak, w jakim celu i w jakich okolicznościach powstało?
2) Gdzie znaleziono najstarsze zabytki pisma?
3) Jakie wyróżnia się systemy pisma?
4) Podaj po jednym przykładzie z każdego rodzaju
5) Czym różni się alfabet od pisma ideograficznego?
6) Jakie wyróżniono kierunki pisma? Przykłady!
7) Po co człowiekowi pismo? Plusy i minusy.
8) Ile języków posiada systemy zapisu? Procentowo?

6.  Słowo mówione wystarczało parę tysięcy lat temu, bo:
 kontakty społeczne były bezpośrednie (twarzą w twarz),
 podział pracy, zadań i ról w społeczności był przejrzysty,
 procesy gospodarcze, „ekonomia” nie była zbyt złożona
 człowiek radził sobie mnemotechnicznie (pamięciowo),
 Stąd rym i rytm w starożytnych tekstach dla nas poetyckich…
 Elementy języka, które dzisiaj identyfikujemy jako poetyckie,
zostały wynalezione jako środek pomocniczy tradycji opierającej
się na pamięci – Heinz Schlaffer, literaturoznawca
 przekazicielami tradycji kulturowej byli ludzie starsi,
 strażnicy wiedzy, mędrcy tworzący radę starszych, autorytet
 Każdy starzec umierający w Afryce jest biblioteką, która płonie
 Amadou Hampâté Bâ
Kuckenburg, 2006:105‐6

7.  W wielu kulturach do prowadzenia prostych rachunków
i kalendarzy służył karbowany kij (liczman).
 W Mezopotamii używano żetonów z gliny do notowania
ilości przechowywanego ziarna w różnych naczyniach.
 Pismo powstało w rejonie dzisiejszego Iraku, w celu:
 uregulowania handlu i prowadzenia księgowości,
 uporządkowania poboru podatków i wypłaty wynagrodzeń
 ujednolicenia systemu miar i wag, statystyk dla handlu!
 wprowadzenia państwowej kontroli nad towarem różnie
składowanym i coraz częściej zmieniającym właścicieli…
 W Egipcie: reliefy upamiętniające czyny bogów i królów…
Kuckenburg, 2006:107, 139, 143‐154; 177‐196; Comrie, 1998:165;

8.  Mezopotamia, miasto Uruk, tereny dzisiejszego Iraku:
 3000 lat p.n.e.: gliniane tabliczki z pismem klinowym.
 Chiny, w pobliżu Anyang, stolicy państwa Shang,
dziś: prowincja Henan, 500 km na południe od Pekinu:
 2000 lat p.n.e.: skorupy żółwia i gliniane naczynia z wyrytymi
znakami wczesnego pisma chińskiego,
 Chińczycy uważają, że ich pismo jest starsze, bo znajdują
symbole na skorupach sprzed VII‐V tysiąclecia p.n.e.
 Egipt, dolina Nilu (Górny Egipt) i delta Nilu (Dolny E.)
 Około 3000 lat p.n.e.: paleta Narmera – „komiks”
 reguła rebusowa czyli nar sum + mer dłuto = N A R M E R
 grób U‐j w Górnym Egipcie: symbole zwierzęce i roślinne
 pierwsze znaki hieroglificzne i hiaratyczne, demotyczne
Kuckenburg, 2006:154, 175‐196, 197‐9

9.  Wg rodzaju znaków i ich odnoszenia się do znaczenia:
 Od znaków IKONICZNYCH do ARBITRALNYCH!!!
 Piktograficzne składa się z piktogramów (rebusowe)
 Wywodzące się z rysunków przedmiotów, zwierząt, roślin…
 Ideograficzne składa się z ideogramów (też rebusowe)
 uproszczenie rysunków i rozszerzenie znaczenia
 Logograficzne składa się z logogramów
 Znaki wyznaczające niekiedy sposób czytania całego słowa
 Sylabiczne (sylabariusze) składa się z „sylabogramów”
 ideogramów lub logogramów o (raczej) ustalonym czytaniu
 złożonych z części samogłoskowych i spółgłoskowych
 alfabetyczne (alfabety) składa się z liter czyli grafemów
 Inne zapisy: alfabet Braile’a (układy kropek) czy Morse’a,
systemy zapisu języków migowych, sztucznych itd…

10. typ systemu pisma Co reprezentuje symbol? przykład
logographiczny
morfem chiński hanzi (kanji)
[ideograficzny]
sylabiczny sylaba japońskie kana
alfabetyczny fonem (spółgłoska/samogłoska) łaciński alphabet
abugida fonem (spółgłoska+samogłoska) hinduski Devanāgarī
abjad fonem (consonant) arabski alphabet
featural (opisujący
cecha fonetyczna koreański hangul
cechy)
https://secure.wikimedia.org/wikipedia/en/wiki/Writing_systems

11.  Sumeryjskie pismo klinowe i egipskie hierogliczne zawierają
piktogramy i logogramy, a późniejsze teksty w tych pismach
wykazują początki fonetyzacji.
 piktogramy sumeryjskie ‐> Comrie :165
 logogramy w sylabariuszu staroperskim ‐> Comrie :169
 sylabogramy stosowano dla odróżniania logogramów
 Znaki pisma egipskiego, hieroglify=piktogramy ‐> Comrie: 172
 Upraszczanie: hieroglify ‐> system hieratyczny ‐> demotyczny
 Hieroglif może oznaczać całe słowo (logogram) albo głoskę,
dźwięk języka egipskiego, wg zasady fonetycznej, alfabet?

12.  Pierwotna forma pisma wywodzi się z rysunków.
 Reprezentuje przedmioty, sytuacje i zdarzenia niezależnie
od brzmienia i sposobu czytania.
 Stąd piktogramy służą ludom mówiącym różnymi językami
we wspólnym kręgu kulturowym.
 Pismo chińskie ‐ kraje dalekiego wschodu:
 Współczesne piktogramy i ideogramy:
 znaki drogowe, TAXI, ikony, emonkony,
 symbole matematyczne i chemiczne
 znaczenia walut i znaki typu: &, %, !, @
 EJO:432/3, Crystal: 200‐202

14.  Abugida: rodzaj alfabetu zwany alfasylabariuszem, gdzie
znaki spółgłosek są trwale skojarzone z samogłoskami
 Abjad: rodzaj alfabetu, gdzie nie oznacza się samogłosek
 Featural: rodzaj alfabetu‐sylabariusza, znak: cechy wymowy

15.  Parędziesiąt znaków symbolizuje całe sylaby:
 japońskie hiragana i katakana, symbole oznaczają mory
kanji hiragana katakana rōmaji znaczenia
watashi ja
↑zapożyczenia↓ kingyo złota rybka
↑kradzione;) ↑wymowa kanji↑ tabako tytoń, papieros
 abjad: systemy stosowane w językach semickich
syriacki = syryjski hebrajski arabski
 abugida: w Etiopii, (amharski), Tajlandii i w Indiach
Ge'ez (etiopski) tajski Malayalam
 Malajalam to język drawidyjski, jeden z 20 oficjalnych w Indiach

16.  Chińskie pismo liczy około parędziesięciu tysięcy znaków,
 z czego w powszechnym użyciu jest około 5 tysięcy.
 Każdy znak – ideogram, czy starszy piktogram – to sylaba.
 Znak odsyła do znaczenia bezpośrednio lub rebusowo,
 około 90% znaków składa się z dwóch elementów:
 jeden wskazuje na wymowę i drugi na znaczenie:
 lojalność:[zhong:1] = znak symbolizujący homofoniczny
z [zhong:1]:środek + element dolny symbolizujący serce:[xin:1]
 uproszczone piktogramy o konkretnym znaczeniu:
 [ren:2] człowiek, [ri:4] słońce, [yue:4] księżyc, [nü:3] kobieta
 proste znaki o znaczeniu abstrakcyjnym (ideogramy):
 [shang:4] do góry, [xia:4] na dół, [zhong:1] środek…
 znaki złożone, kilka ideogramów czytanych w całości:
 [hao:3] dobro = [nu:3] kobieta + [zi:3] dziecko,
 [ming:2] jasny = [ri:4] słońce + [yue:4] księżyc,
 znaki o znaczeniu pierwotnie konkretnym użyte do zapisu
wyrazów o zbliżonej wymowie, a abstrakcyjnym znaczeniu…

17. test
Inskrypcja w języku
starochińskim na
skorupie żółwia z dziś
zapytaniem do
wyroczni o pogodę słońce
Skorupy z napisami
będzie
mają około 3000 lat,
[przy‐
a
szłość]
niedawno
znalezione nawet
4500 lat temu

18. skorupa pie‐ kance‐
bieżące trawiaste
tradycyjny uproszczony p
częć
laryjne
i zna
n
y
cze C
i nie
n H
słońce I
księżyc Ń
góra S
woda K
deszcz I
człowiek E
kobieta
matka Z
oko N
koń A
ptak K
żółw I
smok

19.  „ptaszek” oznacza negację:
 3: Nie wzywaj imienia Boga
nadaremno. – negacja przed
naczyniem oznacza „na próżno”
 5: Czcij ojca i matkę swoją.
 6: Nie zabijaj.
 8: Nie kradnij.
 Źródło skanu: Majewicz, 1989:202
 Źródło oryginalne: McGrath R. 1984,
Canadian Iniut literature: the
development of a tradiQon, O|awa:
Nanonal Museum of Man s. 124

20.  Sequoya, Czerokez z Karoliny Płn (Kanada)
w XVIII w. ułożył pismo dla Indian
posługujących się czirokeskim
 Sylabariusz z osobnym znakiem dla [s]
 Znaki kształtem nawiązują do liter łac.
 Dzięki niemu Czerokezi czytają i piszą!
 Koreańskie pismo han’gul (202/5)
 Stworzone w XV w. (król Sedzong)
 Święto narodowe pisma (9 października)
 Alfabetyczne i sylabiczne zarazem !!!
 Parędziesiąt znaków tworzy sylaby.
 Każdy znak to wskazówki wymowy.

22.  Wyróżnia się kierunki z lewa do prawej i w
z prawej do lewej, poziomo (rzędy) lub
pionowo (kolumny) i ich konfiguracje.
 Najbardziej rozpowszechnione jest pisanie
z lewej do prawej, rzędy znaków układa się
jeden pod drugim, z góry na dół.
 Rzadsze, ale jak się zdaje starsze jest
pisanie z prawej do lewej, rzędy znaków
układa się jeden pod drugim, z góry na dół.
 Naprzemienne wykorzystanie obu
kierunków widoczne w bustrofedonie,
gdzie pisano i czytano z lewa na prawo i z
prawa na lewo, co przypomina podążanie
za wołami orzącymi pole. „zawracanie
wołami podczas orki” (greka)

23.  Znaki pisane z góry na dół tworzą
kolumny, a te idą z prawej do lewej.
 Chińskie znaki stawiano w
kolumnach z góry na dół i z prawa na
lewo, obecnie upowszechnił się także
kierunek odwrotny.
 W przeciwną stronę biegną kolumny
w ujgurskim piśmie mongolskim
(arabskie) 
 Odwrotnie w tradycyjnym batak
(Sumatra!): z dołu do góry i z lewej
do prawej…

24.  Grecki alfabet ma 24 litery
 Łaciński alfabet ma 23 litery
 Hebrajski miał 22, a dopiero w VI/VII wieku wprowadzono
system kropek i kresek dla samogłosek.
 System ten wprowadzili Massoreci
‐ żydowscy uczeni i komentatorzy Biblii, którzy między innymi
policzyli wszystkie wyrazy Starego Testamentu!
 Dziś hebrajski pisany jest zarówno z kropkami jak i bez nich

25.  http://lingwistyka.googlepages.com/pismo
 The forbidden tongue Zakazany
język, FORUM, nr 41 z 2005 r.
 The death of handwriting 14.02.06
 The next step in brain evolution ‐
Times Online 09.07.2006
 Black box of our lives Times, 1.08.06
 Bibliografia: o języku, piśmie itd…
 Grupa dyskusyjna o lingwistyce