2. Տոնի պատմությունը
• Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Հարության տոնը կոչվում է նաև Զատիկ,
որը նշանակում է զատում, բաժանում, հեռացում մեղքերից եւ վերադարձ
առ Աստված: Զատիկը Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու 5 տաղավար
տոներից մեկն է: Հիսուս Քրիստոսի խաչելությունից եւ մահից հետո`
երեկոյան, բարեպաշտ մարդիկ Նրա մարմինը իջեցրին խաչից եւ դրեցին
վիմափոր գերեզմանի մեջ՝ փակելով մեծ քարով: Երեք օր հետո` կիրակի
առավոտյան, յուղաբեր կանայք` Մարիամ Մագդաղենացին, Հակոբի մայր
Մարիամը եւ Սողոմեն, գնացին գերեզման՝ անուշաբույր յուղերով օծելու
Քրիստոսի մարմինը, սակայն զարմանքով տեսան, որ քարայրի մուտքի
քարը հեռացված է, իսկ գերեզմանը` թափուր:
Ս. Հարության տոնի նախընթաց երեկոյան եկեղեցիներում մատուցվում է
Ճրագալույցի ս. պատարագ, որով սկսվում են զատկական
տոնակատարությունները: Առավոտյան եկեղեցիներում կատարվում է
ժամերգություն, Անդաստանի արարողություն, ապա մատուցվում
տոնական ս. պատարագ: Սուրբ Հարության տոնին հավատացյալները
միմյանց ողջունում են «Քրիստոս Յարեաւ ի մեռելոց» ավետիսով,
պատասխանում՝ «Օրհնեալ է Յարութիւնն Քրիստոսի»:
• Զատկին հունարեն «փասկա» են ասում, որը նշանակում է գաղթ:
Վարդապետներն այս բառի «փ» տառը փոխարինել են «պ»-ով, «կ»-ն՝ «ք»-
ով և «պասքա» վերանվանել:
3.
4. Զատիկի մասին
• Զատիկը շարժական տոն է, այսինքն
յուրաքանչյուր տարի նրա նշման օրը փոխվում
է։ Զատկին նախորդում է Ավագ շաբաթը։ Զատկի
հետ առնչվող գլխավոր արարողությունները
սկսվում են Ավագ շաբաթվա շաբաթ օրը և
ավարտվում երկուշաբթի։ Շաբաթ երեկոյան
մատուցվում է Քրիստոսի հարության
ճրագալույցի կամ ճրագալույսի պատարագ, որով
վերջանում է Զատկին նախորդած յոթ շաբաթ
տևած Մեծ Պասի շրջանը։ Պատարագի ավարտին
հավատացյալները միմյանց ողջունում են
«Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց» ավետիսով և
ստանում «Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի»
պատասխանը։
5.
6. Զատկի մի ավանդույթ
• Նորահարսների սկեսուրները Զատկի տոնից
երկու շաբաթ առաջ իրենց հարսներին ուղարկում
են հայրական տուն: Զատկի օրը սկուտեղի մեջ
հատուկ զարդարում են ածիկի շուրջը գունավոր
կամ միայն կարմիր ձվերով:Ապա զարդարում են
մրգերից պատրաստած զամբյուղը զանազա ն
գույնզգույն ժապավեններով, կարմիր գինիով,
զատկանման քաղցրավենիքով և մեծ շուքով
ուղևրորվում են նորափեսայի հետ հարսի
հայրական տուն` նորահարսին <<փայ>>
տանելու:
7.
8. Զատկական ևս մի ավանդույթ
• Զատկական մի սովորույթի համաձայն`
երեխաներն այդ օրը գնում են եկեղեցի՝
իրենց հետ տանելով մեկ կամիր ձու:
Երգում են զատկական երգեր, պարում և
ուրախանում։ Բակում սկսվում է
<<ձվակռիվ>>: Նա, ով հաղթում է`
կոտրում է մրցակցի ձուն, վերցնում է
իրեն: Այդպես օրվա վերջում տղաները
հաշվում են, թե ով քանի ձու է տարել, և
ով է այդ տարվա հաղթող-հաջողակը:
