κείμενα λατινικών β λυκείου

1. ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
I. Ο Εξόριστος Ποιητής (1)
Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae
querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis barbaris
et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra iniuriam repugnat.
Musa est unica amica poetae.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στην Ποντική γη1. Γράφει συχνά γράμματα στη Ρώμη. Τα γράμματα του είναι γεμάτα παράπονα. Αποζητά τη Ρώμη και
κλαίει την κακή του τύχη. Διηγείται για τους βάρβαρους κατοίκους και την παγωμένη γη. 0ι έγνοιες και οι δυστυχίες βασανίζουν τον ποιητή. Πολεμάει
ενάντια στην αδικία με τις επιστολές του. Η Μούσα είναι η μοναδική φίλη του ποιητή.
II. Διδώ και Αινείας (2)
Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant et dolo
expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed venti
pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ibi Dido regina novam patriam fundat. Aeneas
reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat et Aeneas reginam. Denique
Aeneas in Italiam navigat et regina exspirat.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση. Πατρίδα του Αινεία είναι η Τροία. Οι Έλληνες πολιορκούν την Τροία καιτην κυριεύουν με δόλο. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία με
τον Αγχίση, με το γιο του και με τους συντρόφους του. Οι άνεμοι όμως αναταράζουν το πέλαγος και φέρνουν τον Αινεία στην Αφρική. Εκεί η βασίλισσα Διδώ
θεμελιώνει μια καινούρια πατρίδα. Ο Αινείας διηγείται στη βασίλισσα από την αρχή τους δόλους των Ελλήνων. Η βασίλισσα ερωτεύεται τον Αινεία και ο Αινείας
τη βασίλισσα. Τελικά οΑινείας πλέει στην Ιταλία και η βασίλισσα ξεψυχάει.
III. Η περιπέτεια της Ανδρομέδας (3)
Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum
Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae
incolis nocet. Oraculum incolis respondet: " regia hostia deo placet!" Tum Cepheus
Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus
calceis pennatis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et
Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.

2. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη, την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιάτης, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες. Ο
Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα θαλασσινό θεριό (κήτος), που αφανίζει τους κατοίκους. Το μαντείο απαντά (έτσι) στους κατοίκους:
«Στο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιο». Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σε ένα βράχο. Το κήτος κατευθύνεται προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά
καταφτάνει πετώντας ο Περσέας με τα φτερωτά σανδάλια του° βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την ομορφιά της. Ο Περσέας σκοτώνειτο κήτος με το
δόρυ και απελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι τηςΑιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.
IV. Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων (4)
Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis
deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam curabant. In bello
pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti consultabant patriae;
eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε1 πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία. Οι Ρωμαίοι ήσαν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην
ιδιωτική τους ζωή. Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα τους. Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος τους κι
αποκτούσαν συμμάχους2 με τις ευεργεσίες τους. Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος° οι άντρες αυτοί είχαν το σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα
δυνατό από τη σοφίατους .
1. Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε 2. συμμαχίες
V. 'Ενας λάτρης του Βιργιλίου (5)
Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de bello Punico
secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis
agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius
fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro
templo habebat.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Σίλιος Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν άντρας δοξασμένος. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα. Τα τελευταία χρόνια της
ζωής του παρέμενε στην Καμπάνια. Στα μέρη εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή. Επιδίωκε (να

3. φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη1. Τον τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Το μνημείο του, που βρισκόταν στη
Νεάπολη, το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό.
1. λάτρευε το πνεύμα του.
VI. Οι Νόμοι (6)
In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est
fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia civitatis
posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum
ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus; sic
enim liberi esse possumus.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι, οι καλοί πολίτες τηρούν τους νόμους πρόθυμα: γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η πηγή της
δικαιοσύνης. Ο νους, η ψυχή, η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα σώματα μας δεν υπάρχουν1 χωρίς την ψυχή, έτσι και η
πολιτεία δε στέκεται χωρίς το νόμο. Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές είναι ερμηνευτές των νόμων και, τέλος, όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των νόμων γιατί έτσι
μπορούμενα είμαστε ελεύθεροι.
1. δε στέκονται, είναι νεκρά
VII. Προετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα (7)
Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in
Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum in
castra importare iubet. Milites his verbis admonet: "Hostes adventare audio; speculatores
nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis; hostes enim de collibus advolare
solent et caedem militum perpetrare possunt".
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Λόγω της έλλειψης σιταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε πολλά χειμερινά στρατόπεδα. Διατάζει τέσσερις από αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των
Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές των λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα
τους. Συμβουλεύει τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια:
«Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί βρίσκονταικοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών
γιατί συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τουςλόφους και μπορούν να κατασφάξουν τους στρατιώτες μας».

4. VIII. 'Οταν βγεις στο κυνήγι, πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί (8)
Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Egro tres apros feroces cepi. "Ipse?"
interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus et pugillares;
cogitabam aliquid enotabamque; etsi retia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et
solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris, licebit tibi quoque
pugillares adportare; videbis non Dianam in montibus sed Minervam errare. Vale!
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο. Θα γελάσεις. Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα. «Ο ίδιος;» θα ρωτήσεις. Εγώ ο ίδιος.
Καθόμουνα δίπλα στα δίχτυα· πλάι μου δεν είχα τη λόγχη, αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες° σκεφτόμουνα κάτι και κρατούσα σημειώσεις° παρόλο που είχα τα
δίχτυα άδεια, είχα όμως τις πλάκες μου γεμάτες. Τα δάση κι η ερημιά1 είναι δυνατά ερεθίσματα της σκέψης . Όταν πας στο κυνήγι, θα μπορέσεις κι εσύ να
φέρεις εκεί τις πλάκες: (τότε) δε θα δειςτην Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά την Αθηνά. Γειά σου!
1. (ή) η μοναξιά
IX. Η εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας στη Ρώμη (9)
Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc moco imperium perdit. Filius eius
Sextus Tarquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et Iunius
Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam
interficit. Brutus ex vulnere dolore magno cultrum extrahit et delictum punire parat. Populum
concitat et Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus, duo consules, Iunium
Brutum et Tarquinium Collatinum, deligere constituit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, ο έβδομος και τελευταίος από τους βασιλιάδες, χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο. Ο γιος του Σέξτος Ταρκύνιος προσβάλλει
την τιμή της Λουκρητίας, της γυναίκας του Κολλατίνου. Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη βρίσκουν περίλυπη. Η γυναίκα τους
αποκαλύπτει με δάκρυα την προσβολή και σκοτώνεται με ένα μαχαίρι. Ο Βρούτος βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο1 κι ετοιμάζεται
να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη. Ξεσηκώνει το λαό κι αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο. Λεύτερος πια ο ρωμαϊκός λαός αποφασίζεινα εκλέξει δύο
υπάτους, τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο Κολλατίνο.
1. με βαθιά οδύνη

5. X. Η Προφητεία του Δία (10)
Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet et
moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab Lavinio
transferet et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios, Romulum et
Remum, pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo
nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belli
portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo accipies.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία. Θα συντρίψει άγριους λαούς, θα τους επιβάλειθεσμούς και θα χτίσει τείχη. Εσύ θα αποθεώσεις τον
Αινεία. Αργότερα ο Ίουλος, ο γιος του Αινεία, θα μεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα. Μετά από τριακόσια χρόνια η Ιλία να
γεννήσει δύο γιους, το Ρωμύλο και το Ρώμο, που θα τους θρέψει μια λύκαινα. Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά
του. Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα 'χειτέλος. Ο Καίσαρας Αύγουστος, απόγονος του Ιούλου, θα κλείσει τις πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη
βασιλεία του Κρόνου. Και αυτόν, όπως τον Αινεία, θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό.
XI. Η Ρώμη και η Καρχηδόνα (11)
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit
et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis
transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum
profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno
Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit,
Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere
frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam
reportaverunt.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 χρόνων νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη τηςΙσπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο. Έπειτα
πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία, κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τιςρωμαϊκές
στρατιές στον ποταμό Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες. ΟιΡωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες. Ο
Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φαβίου Μαξίμου στην περιοχή του Φαλέρνου. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οιΚαρχηδόνιοι τον
ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει τον πόλεμο με συνθήκη. Τελικά, αγωνίστηκε με τον Πόπλιο Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά
τη νίκη την κέρδισαν οιΡωμαίοι.

6. XII. Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του (12)
L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit. Ut domum ad vesperum
rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris cucurrit. Pater
filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. "Quid est" inquit "mea Tertia? Cur
tristis es? Quid tibi accidit?". "Mi pater" respondit illa "Persa periit". Perierat enim catellus eo
nomine, quem puella mutum amabat. Tum pater Tertiae dixit "omen accipio". Sic ex fortuito
dicto spem preclari triumphi animo praesumpsit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά, έλαχε να κάνει πόλεμο με τοβασιλιά Περσέα. Μόλις γύρισε σπίτι του το βραδάκι, η
κορούλα του Τερτία, που τότε ήταν πολύ μικρούλα, έτρεξε στην αγκαλιά του. Ο πατέρας της τη φίλησε αλλά παρατήρησε ότι ήταν λιγάκι
στεναχωρημένη. «Τι τρέχει, Τερτία μου;» ρώτησε. «Γιατί είσαι θλιμμένη; Τι σου συνέβη;» «Μπαμπά μου, πέθανε ο Πέρσης» απάντησε εκείνη. Είχε
πράγματι πεθάνει ένα σκυλάκι με αυτό το όνομα, που η κοπέλα το αγαπούσε πολύ. Τότε ο πατέρας της της είπε: «Δέχομαι τον οιωνό»1. Έτσι από ένα
τυχαίο λόγο ο Αιμίλιος Παύλος προγεύτηκε νοερά2 την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου.
1. το δέχομαι ως οιωνό 2. στην ψυχή του.
XIII. Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία (13)
Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat.
Serena nocte subito luna defecerat; ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat
et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque
statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberales
artes Galli aditum ad illustram illam Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus
Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λευκίου Αιμιλίου Παύλου που πολεμούσε εναντίον του βασιλιά Περσέα. Μιαξάστερη νύχτα έγινε ξαφνικά έκλειψη της σελήνης°
τρόμος έπιασε τις ψυχές των στρατιωτών από (αυτό) το ξαφνικό φοβερό θέαμα και ο στρατός έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος
πραγματεύτηκε (σε ομιλία του) τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις κινήσειςτων άστρων και της σελήνης και με αυτό τον τρόπο έστειλε το στρατό στη μάχη με
αναπτερωμένοηθικό . Έτσι τα «ελευθέρια μαθήματα» του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για τη λαμπρή εκείνη νίκη του Αιμιλίου Παύλου. Επειδή αυτός κατανίκησε το φόβο
του ρωμαϊκού στρατού, οστρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους εχθρούς.

7. XIV. 'Ενα φοβερό όνειρο (14)
Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas confugit.
Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda.
Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei
mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit.
Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit.
Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Illi neminem viderant. Cassius iterum
se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post diebus res ipsa fidem somnii
confrimavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου ο Κάσσιος από την Πάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί, πριν καλά καλά
παραδώσει στον ύπνο την ταραγμένη του ψυχή, του εμφανίστηκε ξαφνικά μια φρικτή μορφή. Νόμισε πως ερχόταν προς το μέρος του ένας άνθρωπος με
πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με είδωλο νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, τον έπιασε φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομα
του. Εκείνος απάντησε πως ήταν ο Πλούτωνας1. Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε3. Ο Κάσσιος φώναξε τους δούλους του και τους
ρώτησε γι' αυτόν τον άνθρωπο. Εκείνοι (όμως) δεν είχαν δει κανένα. Ο Κάσσιοςξανακοιμήθηκε3 κι ονειρεύτηκε την ίδια μορφή. Λίγες μέρες
αργότερα τα ίδια τα πράγματα επιβεβαίωσαν την αξιοπιστία του ονείρου: ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε την ποινή του θανάτου.
1. Ο Χάροντας 2. τον σήκωσε από τον ύπνο του 3. παραδόθηκε ξανά στον ύπνο.
XV. Τα ήθη των Γερμανών (15)
Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani non
student agriculturae; lacte, caseo et carne nutriuntur. Locis frigidissimis pelles solum habent
et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur cum vitae necisque
potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur: ephippiorum
usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt, quod ea re,
ut arbitrantur, remollescunt homines atque effeminantur.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στις στρατιωτικές ασχολίες1. Οι Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργία, αλλά τρέφονται με γάλα, τυρί και
κρέας. Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες, φορούν μόνο δέρματα και πλένονται στα ποτάμια. Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο, εκλέγουν
άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου. Στις ιππομαχίες συχνά πηδάνε από τα άλογα τους και πολεμάνε πεζοί: η χρήση της σέλας θεωρείται ντροπή και
μαλθακότητα. Δεν επιτρέπουν στους εμπόρους να φέρουν κρασί στη χώρα τους, γιατί εξαιτίας του, όπως πιστεύουν, οι άντρες γίνονται μαλθακοί και
εκθηλύνονται.
1. στη σπουδή των στρατιωτικών πραγμάτων

8. XVI. Η τελευταία μάχη του Καίσαρα στη Γαλατία (16)
Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus
cernitur; cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; eis equites occurrunt. Fit
magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum occiditur; dux Arvernorum vivus in fuga
comprehenditur; signa militaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur;
magnus numerus hostium capitur atque interficitur; reliqui ex fuga in civitates discedunt.
Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma tradi ac principes produci. Ipse
pro castris consedit; eo duces producuntur. Vercigentorix deditur, arma proiucuntur.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Αφού οι στρατιώτες μας έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς, μάχονταν με τα ξίφη. Ξαφνικά πίσω τους διακρίνεται το ιππικό μας° οι κοόρτεις πλησιάζουν° οι
εχθροί στρέφουν τα νώτα τους και φεύγουν1. τους επιτίθενται οι ιππείς. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο Σεδούλιος, ο στρατηγός και ηγεμόνας των
Λεμοβίκων, σκοτώνεται° ο στρατηγός των Αρβέρνων πιάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή° στον Καίσαρα παραδίδονται 74 στρατιωτικά λάβαρα°
μεγάλος αριθμός εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται° οι υπόλοιποι μετά τη φυγή σκορπίζονται στις επικράτειες τους. Την επομένη (οι Γαλάτες) στέλνουν
πρεσβευτές στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας τους διατάζει να παραδώσουν τα όπλα και να φέρουν μπροστά του τους αρχηγούς τους. Ο ίδιος παίρνει θέση
μπροστά στο στρατόπεδο (οι Γαλάτες) οδηγούν τους αρχηγούς τους στοσημείο αυτό. Παραδίδουν τον Βερκιγγετόριγα καικαταθέτουν τα όπλα τους
1. τρέπονται σε άτακτη φυγή.
XVII. Φόβος μπροστά στο άγνωστο (17)
Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui Germanos ingenti
magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius alia de causa discedere
cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere neque lacrimas
tenere poterant; abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus suis
commune periculum miserabantur. Totis castris testamenta obsignabantur. Horum vocibus ac
timore paulatim etiam ii, qui rei militaris periti habebantur, perturbabantur.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Μεγάλος φόβος έπιασε το στράτευμα από τις διαδόσεις των Γαλατών και των εμπόρων, που διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή
σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία. Άλλοι (από τους Ρωμαίους) ήθελαν να φύγουν προβάλλοντας ο καθένας και μια δικαιολογία. Μερικοί
έμεναν σπρωγμένοι από ντροπή. Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν ούτε να κρατήσουν τα δάκρυα τους: κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε
παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους1 είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους. Σε όλο το στρατόπεδο υπέγραφαν και
σφράγιζαν διαθήκες.2 Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους ταράζονταν σιγά-σιγά ακόμη κι αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα στρατιωτικά ζητήματα.
1. έκλαιγαν τη μοίρα τους 2. Σε όλο το στρατόπεδο έγραφαν τις διαθήκες, τους.
XVIII. Ο Ηρακλής στην Ιταλία (18)

9. Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus
urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via
fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis
traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit,
pergit ad proximam speluncam; sed postquam boum vestigia foras versa vidit, confusus
gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem
convertit. Tum Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis clava interficitur.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Λένε πως ο Ηρακλής οδήγησε από την Ισπανία τα βόδια του Γηρυόνη στο σημείο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη. Υπάρχει η
παράδοση1 πως ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον ποταμό Τίβερη και πως ο ίδιος κοιμήθηκε εκεί αποκαμωμένος από το δρόμο. Τότε ο
βοσκός Κάκος, έχοντας πεποίθηση στις δυνάμεις του, έσυρε από την ουρά σε μια σπηλιά μερικά βόδια στραμμένα ανάποδα. Μόλις ο Ηρακλής ξύπνησε
και είδε το κοπάδι του και κατάλαβε πως (του) έλειπε ένα μέρος, κατευθύνθηκε στη σπηλιά που ήταν πολύ κοντά του° όταν όμως είδε πως οι
πατημασιές των βοδιών ήσαν στραμμένες προς τα έξω, βρέθηκε σε αμηχανία κι άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι του από εκείνον τον εχθρικό2 τόπο.
Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει3 προς τα πίσω. Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον
εμποδίσει με τη βία, αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλο του.
1. λέγεται πως 2. αφιλόξενο 3. τον γύρισε προς τα πίσω.
XIX. Η συνομωσία του Κατιλίνα (19)
Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi generis
vir sed ingenii parvissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed improbi viri
consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in
carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio
victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam milites Romanos in eadem
cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter vulneratos esse.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Όταν ήταν ύπατοι α Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος, ο Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας, ένας άντρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά με
χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο, συνωμότησε εναντίον του κράτους. Τον ακολούθησαν μερικοί επιφανείς αλλά αχρείοι άντρες. Ο Κικέρωνας έδιωξε τον Κατιλίνα
από τη Ρώμη. Οι σύντροφοι του πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή. Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο,
τον άλλο ύπατο, και σκοτώθηκε. Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει πως στην ίδια την τόσο φονική μάχη σκοτώθηκαν ακόμη πολλοί Ρωμαίοιστρατιώτες και πολλοί
(άλλοι) τραυματίστηκαν βαριά.
XX. Πίσω από τις κουρτίνες, ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας (20)

10. Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab
insidiatoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post rumore
caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit.
Discurrens miles pedes eius animadvertit; eum latentem adgnovit; extractum imperatorem
eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et
trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator
factus est.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Σε ηλικία πενήντα χρονών ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Όταν οι δολοφόνοι του Καλιγούλα τον έδιωξαν (από το
Παλάτι), αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία, που ονομάζεται Ερμαίο. Λίγο αργότερα, τρομοκρατημένος από τα νέα της σφαγής, σύρθηκε προς το λιακωτό που
ήταν πολύ κοντά του και κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρεμόντουσαν στην πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε πέρα δώθε πρόσεξε τα
πόδια TOU° τον αναγνώρισε που κρυβόταν° τον τράβηξε έξω και τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα. Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του. Αυτοί τον
μετέφεραν στο στρατόπεδό τους σκυθρωπό και περιδεή, ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει. Την άλλη
μέρα ο Κλαύδιοςανακηρύχτηκε αυτοκράτορας.