Inleiding op 28 okt. 2011 tijdens seminar De buurt verdient zich terug

1. De buurt verdient zich terug
Burgerinitiatief als motor
van gebiedsontwikkeling
Seminar VNG, 28 oktober 2010
De Wagenwerkplaats, Amersfoort
Jurgen van der Heijden, jhe@atosborne.nl

2. Productie van inwoners
in de eigen buurt
• Deze presentatie
3. Het Soesterkwartier
4. Burgerparticipatie
5. Voorbeelden van burgerproductie
– Intermezzo: een mini-theorie
8. Nieuwe ontwikkelingen
9. Hypotheses

3. Het Soesterkwartier
• 28 oktober 2011: de Wagenwerkplaats.
• 2007: het ‘Wonder van de Wagenwerkplaats’, past in
kapitaalintensieve gebiedsontwikkeling.
• 2009: Vereniging Duurzaam Soesterkwartier; past in
kapitaalextensieve gebiedsontwikkeling.
• Dat vertelt in een notendop het hele verhaal van dit
seminar.

4. Drie generaties burgerparticipatie
• 1e Generatie
– Bezwaar en beroep; vaak tegen
kapitaalintensieve gebiedsontwikkeling
• 2e Generatie
– Interactieve beleidsvorming; verschil met 1e
generatie is ‘tijdstip van interactie’.
– Meeste interactie over kapitaalintensieve
gebiedsontwikkeling

5. Burgerinitiatief
• 3e Generatie
– Burgerinitiatief; het initiatief verspringt van
overheid en ook van bedrijven en
maatschappelijke instellingen naar de burger.
– De burger ontwikkelt zich tot producent.
– Hij is producent van producten en diensten die hij
zelf consumeert en doet dat heel slim collectief,
zodat hij schaalvoordeel heeft en kan uitruilen.

6. Burgerproductie
• Burgers nemen productie over op vrijwel alle
maatschappelijke terreinen: energie, groen, water,
cultuur, welzijn, zorg, mobiliteit, veiligheid, en nog
heel veel meer.
• Dit speelt zich voor een belangrijk deel af in de
gebieden waar zij wonen en waar zij doen aan een
gestage, kapitaalextensieve gebiedsontwikkeling.

7. Intermezzo: een mini-theorie
Bedrijven Burgers
Maatschap-
pelijke productie
Overheden Maatschappelijke
Instellingen

8. Intermezzo: een mini-theorie
Bedrijven Burgers
Maatschappelijke
productie
Overheden Maatschappelijke
Instellingen

9. De essentie van burgerproductie
• Burgerproductie betekent een andere wijze van
productie:
– Verbreding i.p.v. specialisatie
– Waardevastheid i.p.v. winst
– Solidair en collectief
– Democratisch en innovatief
• Winst in het gebied houden.

10. Nieuwe ontwikkelingen
• Tot zover heeft dit verhaal zich gehouden aan de
feiten, maar wat hangt in de lucht?
• Stellige verwachting van velen in het debat over
gebiedsontwikkeling is de opkomst van de
buurtonderneming.
• Toch zijn daarvan nog maar enkele tientallen echte
voorbeelden te geven, zoals de Vereniging
Duurzaam Soesterkwartier.

11. De buurtonderneming
• Hoe gaat zo’n buurtonderneming eruit zien, wat
zijn de verwachtingen?
2. Verbreding i.p.v. specialisatie
3. Nieuwe nutsfuncties, 4% is genoeg
4. Geen franchising
5. Gebonden aan het gebied
6. Kapitaalextensief
• Wat zijn hypotheses?

12. Hypothese 1
• Zorg zal de grote ‘klapper’ worden.
– De buurtonderneming staat het meest in de
belangstelling in de wereld van zorg en welzijn.
– Daar zal deze onmisbaar worden om volgende
bezuinigingen op te vangen en het onvermogen
van mantelzorg op te heffen.

13. Hypothese 2
• Beleggers gaan kapitaal naar de wijk brengen.
• Pensioenverzekeraars en zorgverzekeraars kunnen
verdienen aan wijken met bewoners:
– die zorgen voor waardevastheid,
– die hun premies kunnen betalen,
– die minder een beroep doen op uitkeringen,
– en die hun pensioen niet snel zien opgaan aan
dure voorzieningen.

14. Hypothese 3
• Buurtondernemingen gaan elkaar vinden en zo
een nieuwe overheid opbouwen.
– Zelfs bij de burgers die het meest voorop lopen in
zelfvoorziening zie je een neiging om dit met
anderen te willen delen en toch weer ‘iets groters’
te willen creëren, een nieuwe overheid.
– Zo zijn er rond decentrale energie en autodelen al
diverse structuren in opbouw.

15. Hypothese 4
• Gemeenten en instellingen die de burger willen
faciliteren zullen steeds de plank mis slaan als zij
de essentie van burgerproductie niet begrijpen.
• Essentie:
– Verbreding i.p.v. specialisatie
– Waardevastheid i.p.v. winst
– Solidair en collectief
– Democratisch en innovatief