PREGUNTAS GRIEGO II ABAU

1. 1
GREGO II. CUESTIÓNS 3ª AVALIACIÓN. CURSO 2019-2020. HISTORIOGRAFÍA.
1. Obras principais de Xenofonte. (CONSULTA OS PROLEGOMENOS DO CUADERNILLO QUE
ESTAMOS TRADUCINDO)
Escritor ateniense do século V-IV, discípulo de Sócrates, do que nos fala nas obras “Memorias de
Sócrates”, “Simposio” e “Apoloxía de Sócrates”,onde expón as ensinanzas deste filósofo e a súa inxusta
condena a morte. Outra obra que podemos destacar e a Historia Helénica, que é continuación do relato
que Tucídides fixo da Guerra do Peloponeso e chega atao ano 362; é obra de interese, pero tamén de ton
menor en comparanza coa de Tucídides. A Ciropedia é unha biografía de Ciro o Grande(ou Vello). Na
obra preséntase a Ciro como modelo de príncipes e gobernantes e préstase atención á súa educación. O
rei persa é presentado como o príncipe ideal polas súas virtudes morais e militares, pero de forma
pouco respectuosa coa verdade histórica. Na Anábase, crónica da expedición e retirada de mercenarios
gregos ó servizo do persa Ciro o Novo, conta a súa intervención nesta campaña de este contra o seu
irmán Artaxerxes e, sobre todo, a retirada que, morto Ciro, tiveron que facer os mercenarios gregos
atravesando Anatolia ata chegaren ó Mar Negro. “Constitución dos lacedemonios”, sobre as virtudes das
constitucións de fasquía oligárquica e aristocrática, “Económico”, sobre a facenda doméstica; tamén
tratou temas de hípica, caza etc.
2. Que se conta na Anábase?
Enrolados por diñeiro baixo a bandeira do príncipe Ciro o Mozo para disputar o trono de Persia ao seu
irmán, o rei Artajerjes II, os mercenarios gregos - uns 13.000 guerreiros (Jenofonte usou a palabra myrioi, dez
mil, que luce máis), na súa maioría hoplitas- atopáronse con que a morte na batalla de Cunaxa (401 a. de C.)
de Ciro, deixábaos nunha situación tan complicada como absurda: no medio do maior imperio do mundo, ao
que atacaran, e sen nada que facer salvo saír de alí pitando. Fixérono marchando desde preto do que hoxe é
Bagdad a través das montañas do Kurdistán e a meseta de Armenia até o mar Negro, por Trebisonda, sen
deixar de combater e pasándoo, como queda dito, francamente mal. En total percorreron 6.000 quilómetros,
que xa é distancia se vas a pé, sen GPS, cun gran escudo de bronce e mentres a xente lles tiraba de todo polo
camiño. Morreron uns 4.000, pero o exército mantivo a cohesión e iso salvouno.
3. Obras de xenofonte relacionadas co nome de Ciro e cos persas.
A “Anábase” ou retirada dos dez mil mercenarios gregos que combateran no exército de Ciro o
Novo, morto na batalla de Cunaxa (ano 401) na loita polo trono contra o seu irmán o rei Artaxerxes II. A
retirada foi abundante en peripecias e moi longa, desde Cunaxa, preto de Babilonia, ata a colonia grega
de Trapezunte no Mar Negro. A “Ciropedia” ou “educación de Ciro” é unha biografía de Ciro o Grande,
con especial insistencia na súa formación como príncipe e guerreiro; fai relato das súas exitosas
campañas e do seu labor como gobernante. É unha obra destacable como cabeza da tradición europea
de tratados sobre o príncipe ideal e a súa educación.
4. O rei Ciro o Vello na obra de Xenofonte
Xenofonte na Ciropedia, ademais de expor a “educación de Ciro” o Vello ou Grande, fixo unha
biografía idealizada deste rei do s. VI a. C., creador do imperio persa. Este Ciro, que non é Ciro o Novo, o
da Anábase, s. V a.C., é presentado como o príncipe ideal polas súas virtudes morais e militares, pero de
forma pouco respectuosa coa verdade histórica:. A Ciropedia é mais ben unha historia novelada. No
fondo desta obra están as ideas e o optimismo socrático e sofístico sobre a educación ou paideía que
aspira a formar o home cabal, o bo cidadán, o bo gobernante.
5. Ambiente político e social de atenas en vida e morte de sócrates.
A Atenas do século V a. C. ten o seu ‘século de ouro’ na prosperidade material baseada na
talasocracia ou dominio do mar, unha política imperialista que inclúe a alianza ou sometemento doutras
cidades gregas. É o tempo de reconstruír a Acrópole coas marabillas do Partenón, dos Propileos etc.; é o
tempo do esplendor da Traxedia e da Comedia en festivais do deus Dioniso. Atenas é capital intelectual
do mundo helénico con vivo debate entre a opinión conservadora, tradicionalista, e a ilustración crítica
e racionalista que encabezan os sofistas e que ten a súa máxima expresión en que, con Protágoras, “unha
persoa é a medida de todas as cousas”. O declive de Atenas comeza cando, a pouco de iniciar a súa guerra
contra Esparta, sofre unha terrible peste que ten como vítima principal a Pericles, un político innovador
e capaz ó que debemos, según a obra de Tucídides, a definición e o programa, da democracia ateniense.
A partir do ano 430, Atenas vai estar mal dirixida na guerra e vai vivir un constante enfrontamento dos

2. 2
seus bandos políticos, intelectuais e sociais, procesos que rematan na derrota da cidade (ano 404) e na
substitución do réxime democrático polo oligárquico. Sócrates, home sempre crítico e independente, vai
ser na súa inxusta condena a morte (ano 399) a vítima principal das tensións que viviu Atenas; xa anos
atrás fora obxecto Sócrates da sátira inxusta do cómico Aristófanes, que en “Nubes” adiantou a mentira
de que Sócrates corrompía a xente nova, unha das acusacións que o levaron a beber a cicuta.
6. Liñas principais do ensino de sócrates
Polos diálogos de Platón e tamén por obras de Xenofonte sabemos que o interese principal do
ensino de Sócrates, que se consideraba movido por un daímon ou divinidade, estivo no home, na súa
capacidade para coñecer e nos valores morais, pois a conduta inxusta non é outra cousa que ignorancia.
Sócrates ten pouco interese en cuestións teolóxicas e cosmolóxicas. O diálogo foi o seu instrumento
pedagóxico e Platón fixo del unha das máis brillantes creacións da Literatura Grega nos seus, con
Sócrates como interlocutor protagonista.
7. Principios básicos de sócrates e do seu ensino.
Home radicalmente independente nas súas conviccións, tivo conflito cos políticos e foi
inxustamente condenado a morte acusado de ser inimigo dos deuses da cidade e corruptor da xente
nova. Non deixou escritos e sabemos da súa filosofía por Aristófanes, nunha sátira malévola e
desaxeitada (“Nubes”), por Xenofonte, con pouca altura intelectual, e polos diálogos de Platón.
Polos diálogos de Platón e tamén por obras de Xenofonte sabemos que o interese principal do
ensino de Sócrates, que se consideraba movido por un daímon ou divinidade, estivo no home, na súa
capacidade para coñecer e nos valores morais, pois a conduta inxusta non é outra cousa que ignorancia.
Sócrates ten pouco interese en cuestións teolóxicas e cosmolóxicas. O diálogo foi o seu instrumento
pedagóxico e Platón fixo del unha das máis brillantes creacións da Literatura Grega, con Sócrates como
interlocutor protagonista.
O tema principal do pensamento de Sócrates é a distinción entre a opinión e o coñecemento
verdadeiro: en particular o coñecemento do ben; o coñecemento leva necesariamente a que o home non
poida obrar mal. Sócrates di que a súa sabedoría está en que sabe a súa propia ignorancia, punto de
partida para o exame co que poder chegar á verdade que temos no noso interior: “non paga a pena vivir
unha vida sen exame”. Na ironía de se finxir ignorante e na súa posición independente e crítica ante a
opinión e o poder Sócrates fixo os inimigos que o levaron a beber a cicuta, mentres el propuña, como
alternativa, unha pensión vitalicia por benfeitor da cidade e dos cidadáns.
8. Causas e desenlace do proceso de Sócrates
A Atenas do s. V vive un tenso debate entre as formas ideolóxicas tradicionais, conservadoras... e
a “ilustración” crítica da tradición en todas as ordes, especialmente no relixioso e no político. Sócrates
marcou diferencias claras fronte á tradición, pero foi inxustamente confundido cas correntes máis
radicais da ilustración sofística: nas Nubes de Aristófanes, ano 423, é presentado como o que ensina a
converter o lógos ádikos ou ‘causa inxusta’ en lógos díkaios ou ‘causa xusta’ e como intelectual perigoso,
corruptor da xente nova; o ano 399, na crise total de Atenas trala súa derrota ante Esparta, Sócrates foi
condenado a morte precisamente cos cargos de ateo e corruptor da xuventude que xa estaban
insinuados en Aristófanes. En realidade Sócrates, que tiña o seu interese dominante no home e nas súas
capacidades de coñecemento, elección e práctica do xusto, era inocente deses cargos e tivo a ironía de
propor como alternativa á pena de morte a honra de ser mantido cos fondos públicos en pago ó ben que
co seu ensino facía ós seus concidadáns.
9. Causas da prisión e do xuízo de sócrates.
Unha acusación inxusta que, en certo modo, era esperable contra un home que filosofou anos e
anos con independencia crítica ante todos os usos, tradicións e sectores da vida cidadá ateniense,
ademais da ironía, coa que, simulando a súa ignorancia, puña en evidencia a dos seus interlocutores no
relativo ó coñecemento certo e por riba da simple opinión. Sócrates, erradamente confundido cos
sofistas, foi vítima da crise política, social e moral profunda de Atenas tras a súa derrota ante Esparta,
pero foron totalmente falsos os dous puntos da acusación -non respectar os deuses da cidade e
corromper a xente nova- pola que foi condenado á cicuta. Mellor lles fora ós atenienses elixir a
alternativa que Sócrates lles propuxo no seu proceso: que lle desen unha pensión vitalicia por benfeitor
da cidade.