Chat ve-nghe-lam-cha-me-khi-con-yeu-som

%J ,
�
q<VLJ 1
, Le Thl Phvong Nga
c_�l'� l:.l"
��•
@@@@@@@@@)@@@@@@@@
Khi con yeu som!?

Chi Le Th! Ph11<111g Nga hien la c¢ng tac
vien chuyen muc Giao due cua cac bao va
daitruyen hinhHTV9, Tp.H6Chi Minh.
Ch11ongtrinh Bt Y£U Bt GIOI: Chuyen giao
ky thuat - kinh nghiem tri lieu tai gia danh
cho phu huynh tre cham phat trien cac
dang 11 ky, thieu nang tri tue, d¢ng kinh,
kem van dong...
Ch11ong trinh ti/ va n: HAY LA NGlJCJI 01£U
DlfONG T6T NHAT CHO CON hi/Ong dan
eachcham s6c phu hoptre cham phat trien
t�i giadinh.
Ch11ongtrlnhKY NANG PHl,J HUYNH CO BAN:
H11ong dan ky nang giao d11crng tre tong
quat, danhchom9id6i tllong phJ huynh.
CACTAC PHAM
·Olla contra l�ithiencM:mg (de tai tre 11 kYl
• Ke m oi giau·Va cham ph6 th!
·C ho ngt11 ky ·Ca itui vanminh
•Giau•Ve voi 16i xlla
• Nh6m loi thoi. Ba n¢i laych6ng

Mvc Ive
Loi n6i dau 11
Lam sao de thanh b.;in tot cua con? 13
B.;in cua con 19
Khi de tu ru6t n6i d6i 24
"Day con theo kieu tay, nen hay kh6ng?" 32
"Bao hiem"cho be khi me vang nha 37
Bf mat gia dinh 42
Tuoi biet... Rau1 51
Lam con... Khuyet t�tl 56
"Co oi c6, chung chau yeu co lam" 62
"Home aloner" 67
Con yeu s6m: nhClng he luy 71
"Day'' con biet yeu... TL! s6m! 79
"Day an day n6i..:' 84
DuQc mi; yeu: gia bao nhieu? 89
Huou con chay duong nao? 94
''... Ha tac loan"! 99
Con tijl�p 104
Chuc tet - Ii xi 111
Si me than tL1Qng 116
Phan 1: "B�nh"dang thanh dai dich 117
Phan 2: Than tLJQng t.;ii gia 122
T�ng con chiec chia kh6a binh an 127
4

Loi gioi thi�u
B9n dang cam tr�n tay m¢t cu6n sach ma
trong ru¢t cua n6 chang c6 mieng sex nao,
chang c6 mieng 1¢ hang nao, chang c6 chiec
xe hai hao nhoang tien ty nao, l9i cung chang
c6 ngoi sao, chan dai, d9i gia voi nhung mau
chuy�n tlnh ch! dang gia vai xu.:. Cu6n sach chi
r?t n6i ve hai "lo9i" nglloi qua quen thu¢c, qua. . .
thuong, ai cung biet, va d�c bi�t la m6i nglloi
trong chUng ta deu cung da tling trai qua nhung
giai do9n "tran ai lai kh6" ay: cha m� va con cai!
Lam con cai da kh6, lam cha m� cang kh6 gap
b¢i. D9c xong cu6n sach nay cang tham thia svc
n�ng cua ngoi vi cao ca troi ban!
Toi cam chac voi b9n m¢t dieu rAng: tuy
chang dfnh g1 toi nhung thv "hot" da n6i a tr�n.
nhllng cu6n sach van rat hot, th�m chi gay soc
cho b9n. voi nhieu dieu dllqc viet, dllqc n6i,
duqc bay ra bAng m¢t gi9ng di�u luc tllng tung,
luc vui, luc thl tham, luc ch9c ngoay, luc mia mai,
s

tMm chi cCmg c6 cho gi9ng van... cao ch6t v6t,
nhll thach thuc SI) hieu biet cua nglloi d9c. C6
cam giac nhll d6 la khoanh khac tac gia muon
"ch9c gi�n" bi;in, de xem bi;ln c6 dam di den cung
vai "nghe" lam cha m� hay kh6ng!
N¢i cai vi�c xem thien chuc lam cha m� la
m¢t nghe cCmg du ... hot roil
Pham, da la m¢t nghe th) phai dLJqc hQC,
OllQ'C huan luy�n, dl1<;1C thl,iC hanh Va nghi�m
thu ket qua, r6i sau d6 di lam, hvong lvong, cuoi
cl.Ing ve hllu.
Lam cha m� th1 khac, lam suot ca m¢t doi!
Vl.Ja lam vl.Ja hQc, chang luc nao nghi ngoi, ngay
ca khi da gia ngac ngoai! Cai mui n6 dam xuong
cai mi�ng. GiQt nlloc mat kh6ng bao gio Ian
ngllQ'C len tren. Cha m� doi voi con cai la nhv
v�y. thieng lieng va bao bQC, du con cai c6 Ion
den bao nhieu ! Cho nen, "nghe" lam cha m�
kh6ng c6 muc IL10ng Cl,J the nao tra noi. Ma, chi
c6 sl,1 Ion len tot d�p. an lanh, thanh di;it va hi;inh
phuc Cua dua Con trong CUQC OOi moi la "IL10ng
bong" xung dang nhat danh cho cha m�. Muon
thau hieu va giCf vcrng "nhi�m sif nay, nhCtng ai
lam cha m� phai c6 sv dung cam . . . de h<;>c va
hanh. Kho day!

Bi;m c6 du dung cam "m�c k�" dua con m(>t
thang tuoi cua mlnh nam d6 kh6c ngan ng�t
ma kh6ng do danh, kh6ng be, nham "d9y con tU
thuo nam n6i" rang: con phai ngoan, phai biet
nghe loi thl moi au<;1c mi;? be? B9n c6 du dung
cam a� d9y dua con moi 6 - 7 thang cua minh,
vua biet bo, phai biet cling m� mang cai ta ban
dem b6 vao SQt rac? Oi, thien than be nh6, 6i Cl)C
vang Cl)C ngQC CUa ba mi;?, Sao phai... ClfC kho
nhu the! Quan ni�m moi me (du c6 co so khoa
h9c chu kh6ng xuat phat tu trf tuong tu<;1ng): tre
biet hQC nhC/ng dieu ba m� dQy tU khi nam trong
b1,mg m� va hQc duqc nhieu nh6t la tuo den 6 tu6i,
chac chan se gay soc cho khong ft 6ng bo, ba
m� tre horn nay chi vl "tre con qua nh6, biet gl
ma hQ��"v�y cho cha m� c6 m�t tren doi a� lam
gl ma kh6ng quan tam, cham s6c con, bat con
lam l1,1ng ... qua som''.
Con nua, khi con cai lam aieu gl sai trai khien
ba m� noi gi�n. thl ba m� phai nen gi�n. kh6ng
du<;1c quat mang con ngay, ma phai cha con
"khung" lang xuong, luc d6 moi n6i chuy�n cling
con. L9i chang phai n6i nhu be tren n6i voi ke
duoi ma nen xem con mlnh nhli mot.. . doi tac,
each n6i nao ma b9n kh6ng dam n6i voi doi tac
thl b9n cung kh6ng au<;1c ap d1,1ng voi con! 8ieu
nay rat khac voi quan ni�m •truyen thong" trong

vi�c giao d1,1c con: "trung sao khon han vjt� m�
(ba) n6i la con phai nghe! L;ii cOng chang phai
dung loi le th6a m9 n?ng ne ho?c hlnh ph9t
"born tan• cho "n6 ton toi gia" ma can dieu tiet
cuang nhu, luc vay luckhac va quan tr<;mg la cha
m� din biet: loi n6i cOng khong khac gi hung
khf, n6 c6 the gay trc.mg thuang, th�m chi giet
chet m¢t con nguoi.
Toi cOng c6 vai Ian can, cOng soc khi d9c
het cuon sach nay, vi toi cOng la m¢t nguoi m�
thu¢c cai thoi da c6 the lo cho con m¢t cu¢c
song day du han cha m�, l9i chi c6 m¢t dua duy
nhat. Duong nhLJ toi cOng chva du dung cam
tnJac m¢t s6 thl/c te dien ra de d9Y con mlnh.
C6 m¢t s6 dieu khien toi phai suy nghi, ma chac
la b9n cOng the. Voi lo9i sach "chat ve nghe" d?c
bi�t nay, khong phai bao gio ngvoi d9c cOng bi
thuyet ph1,.1c tram phan tram, khi b9n chva du
"Ian 16c bl,li tran� Tuy nhien, voi de tai "kho nhv
ng6i" Va th�t de mech long nhV vay, khi Viet ra
m¢t cu6n sach du sue loi sv chU y cua b9n tu
dong dau den dong cu6i, dong thoi khien b9n
phai VO da� suy nghi vekha nhieu dieu, la tac gia
da thanh cong roi.
Toi tarn dac cau n6i cua giaosu-bacsi Glenn
Doman (cOng la thay cua tac gia) ve h�u qua cua

nhung cha m� hay c:!6 thua cho b�n r¢n: Neu bqn
kh6ng chiu t6n nua phUt, nua tieng, nua ngay, nua
tuan - tMm chf nua th6ng - de dqy con m(Jt dieu
gi d6, thi bqn se phOi chiu mat nua dai deMu m(Jt
phe phOm an barn. Cau nay hoi n�ng, nhung n6
c6 cai ly cua mQt chuyen gia nghien cuu tre em
lung lay voi hon 70 nam d;;in day trai nghi�m. Va,
cau ng;;in ngu Nga ma tac gia da trfch dan trong
s;kh, chac chan se d(li m;;inh vao tim cua nhung
b�c lam cha m� thl,(c sv biet yeu thuong con,
muon con tre kh6n Ion, nen nguai: °Khi ta gQi ai
d6 la "heo" 99 Ian, thi tan thU 100, nguoi d6 se an
cam"! Khen, che m(lt c:lua tre c6 tac c:l(>ng ghe
gom ...
8QC Va cat vao tU sach gia d)nh, khi can suy
ngam ve mlnh ve con, ho�c khi bat thlnh llnh
g�p rac roi ben muon "Wkiem" ve each hanh xli
vai con, b;;in c6 the mo cuon sach nay ra c:le tham
khao m(>t Ian nua, hy v9ng b;;in c6 the tu d6 w
tim thay 16i ra thfch hQp cho m1nh. Dieu d6 cOng
tot, phai khong?
Ch! Hc;mh Dung
(Nha bao B�CH MAI - Nguyen truong phong
bien t�p bao Phl) nCITP HCM - cung la chi
Chfch Choe phv trach N6i Long BietT6 Cung Ai cua
bao Tuoi tre cuoi).

Loi n6i aau
Trangthai diem nay, kh6ng m6tai laphuhuynh
ma kh6ng ray rut, ban khoiin, x6txa va thuongcho
ca the he con em Clang hang ngay tiep nh6n /6i
gia o dvc "may nhO ruichiu''. Va cung cam th6ng
cho boo phu huynh khi daycon lu6n triin tr6tuh6i:
"Toi aachocon auqc nhC/ng gl t6t nh6t haychua1;
"Toi d9ycon nhuthec6 Clung hay kh6ng1; "Toi biet
mlnh soi nhung kh6ng biet the nao la Clung''. ..
Quacac t6p sach nh6 nay, rat mong auqc se
chia v6icdc banchUt it ki{n thllc ve khoa h9c gi6o
dvc hi{!n aai, tren tinh th6n tuong tro giiJa nhiJng
a6ng nghiep phv huynh v6i nhau.
Le Thi PhLIC1ng Nga

12
Cha m� thac mac, muon blet nhifu cJieu
nen mm h6i cac chuyen gia tuvl'n. Trorig
qua trinh nuoi d�y con, kh6ng hiem khi
ph1,1 huynh g�p nhiing tlnh huong n�ng
long, khien hQ v6 cling Mn khoan,
nen nhiing cau h6i nhieu luc 0r0i thay
thuung" lu6n! Vm tueach la mOt chuyen
gia tam ly giao d1,1c, cJong thm ding la m'
cua ba (f(ra con • nep c6, te c6, khoe co
va ca khuyet * ding c6 • tac gia cJa het
s(rc nhi�t tlnh, co gang khong bo qua bat
ky cau hoi nao • du c6 eJoi cau, each tra
liri ding "thay thUO'llg" ram...

Lam sao de thanh
bQntot cua con?
Cha la phdi nam n�n ft khi b9c 19 tlnh cam cua
mlnh, c16 c6 la van a� kh6 khdn trong viec lam
bqn voi con?
Ph<ii nam va ft b9c 19 tinh cam la hai khai
ni�m chang c6 "ba con hQ hang"gl v6i nhau het!
Bai tu ngan xva t6i gio chang c6 lu�t nao h;:in
che phai nam the hi�n tlnh cam cua mlnh. Tren
thl,ic te ta chi thay dieu nglfQC l9i qua cau "trau
tlm cot..:': phai nam la nhung nguoi luon chu
d(lng the hi�n tlnh cam rat n6ng h�u. Nghjch ly
a day la: dam the hi�n tlnh cam rat n6ng h�u v6i
vQ, v6i nguoi yeu, nhung t;:ii sao khong dam the
hien tlnh cam n6ng h�u d6 v6i con, du nguoi
cha nao cung yeu con mlnh vo bo ben? Vi�c ft
the hi�n tlnh cam v6i con chang qua la m(lt th6i
quen... hoi thieu dung cam.
13

14
8Liang nhien It the hi�n tlnh cam thl se
gap kh6 khan rat nhieu trong vi�c ket b<;in voi
con, nhieu khi con lam cho con hieu lam la cha
It thlfang con hon m�. 8a c6 6ng b6 qua l�inh
lung v6i con vl sq"n6 Ion m¥ kh6ng d9y alfQ'c�
den muc con tt,1 tLI vl cay dang voi y nghi "ba
kh6ng thlfang thl con ai thlfong?''. Khi mo mat
trong benh vi�n thay b6 nam tay mlnh, con moi
tui hon: "Sao chf khi a giua st,I song chet bo moi
nam tay con?"
Tuy nhien, da la th6i quen thl ta hoan toan c6
the tap de sua doi, neu cha yeu con du a muc tt,I
VlfQ"t qua chlnh mlnh.
C6 nhifng vi�c con cai thuong mu6n chia se vai
m� hon vi sqSI/ nghiem khiic cua cha, vgy nglioi
chaphdi lam each nao degiaitoo tam lya6?
Ve tam ly n6i chung, nglfoi ta chi sq nhung
gl nglfoi ta kh6ng thlch, nhung gl chua dt,1ng
nguy ca gay ton thlfang, ton h<?i toi ban than ma
th6i. St,1 nghiem khac dung Clan se t90 ra niem
ne phl,JC, chu kh6ng t<?O ra noi SQ' hai. Xin alfa ra
m¢t minh chung: Bae H6 cua chung ta sinh thoi
la nglfoi rat nghiem khac, nhlfng tat ca chung ta
dau c6 ai cam thay sq Bae! Tu nhClng nglfoi xlfa
kia hang ngay van lam v·1�c ke c�n ben Bae, cho
den the h� chUng ta bay gio, ai cCmg mong m6i

dUQc m¢t Ian gap Bae Ro rang, sl,! nghiem khac
cua mot ngUoi kh6ng he la nguyen nhan dan
den Viec kh6 chia Se.
Vay nen khi con kh6ng muon chia se voi cha,
d6 la dau hieu cho thay trong each cu xv cua cha
voi con oa xay ra nhClng bat on, thieu tam ly, chu
hoan toan kh6ng phai vi con sQ s1,1 nghiem khac
cua cha. Chi c6 m¢t loi thoat la nguoi cha phai
tu dieu chinh lai each ung xi'.! chua phu hQp cua
mlnh, c6 the nho SI,! trQ giup cua chuyen gia tam
ly de xem mlnh sai 6 dau Khong the lam mat di
tam ly SQ hai cua con khi nhClng each CU XV CU
van cu ton tai, boi vl c1aichithayc16i khichinh ta
thay c16i ma th6i!
Vi cong vi�c nen kh6ngph<ii ong b6naoct.ingc6
nhieuthai gian danhcho con, c6g{1iynao danh
cho Hnh[(ng ong b6doanh nhan bQn rgnHtrong
van de tri'Ithilnh bqncua con?
Trong CUQC song ban r¢n ngay nay, thoi gian
"m�t giap m�t" giCla cac thanh vien trong gia
olnh danh cho nhau ngay cang ft, nhung kh6ng
phai la khong c6. Van de a day la cMt ht{1ng va
eachthltc sii' d1,mg thOi gian ft 6i 06 ra sao de
ft nh11ng van au. Thai o()i c6ng nghe thong tin
aa cho chung ta day au phuong tien de c6 the
ben nhau m9i noi mQi luc. Ngay xua, b()n be chi
15

16
CO the Chia Xe khi g�p m¥ nhau, neu 0 xa Viet
thllthi phai Ca tuan m6'i nh�n dlJQC, V�y ma bc;in
be van giao lllu tot, huong chi la bay gio. Neu
bao rang b�n r¢n, Ciong y. Nhung bay gio con
cai chung ta c(jng chia se v6'i bc;in be cua chung
phan Ion qua internet. Tc;ii sao cha me kh6ng
phai la ngL!oi dLtqc con ch9n ae goi email, ae
chat nhieu hon b9n? Va neu can cung nhau vui
choi thi cha me c6lqi the hon nhieu vi c6 Clay du
tien b9c, phL!ong ti�n . . .
Van Cie o Clay la khi ky nang lam bgn v{Ji con
chua dL!qcl�p thanh ho�c chL!a cao, cha me chL!a
la b9n cua con thi du c6 a nha voicon cung chang
biet phai lam gi, phai n6i gi voi con. Toi kh6ng tin
r�ng mot ai Cio li;ii b�n toi muc kh6ng co ca thoi
gian Cie goi email cho con nhL! goi cho doi tac.
Tai h(1ihon la vi ft a nha v6'i con, nhieu phu huynh
dam ra ay nay, nen nay Sinh XU hL16'ng den bu cho
con bang v�t chat, gay ra kh6ng ft... tac dl,mg pht,J
cho sl,I phat trien nhan each cua con. Rat nhieu
dua con Cia th6t len rang ·con kh6ng can ba me
cho tien, con chi can ba me 0 nha voi con th6i''.
Neuvi c6ng vi�c bc;in kh6ng the a nha v6'i con
theo nghia den, thi b9n phai o nha v6'i con theo
nghia bong, neu b(1n kh6ng muon m(lt ngay nao
do bj mat con - tat nhien mat theo nghia bong:
con van 0 trong nha nhL!ng tam trf cua con thi ...

n6 giao cho b;;in be "quan ly" mat r6i! Chi c6 goi
y duy nhat: hay tro thanh b;;in tot cua con. 8UQC
nhu the th1 b;;in c6 the yen tam voi c6ng vi�c
kinh doanh cua m1nh ma van kh6ng SQ mat con,
ngliQ'C ii;li con CO them m(lt ngUoi b;;in tin can nC!a
de chia se bu6n vui voi b9n Hap dan v6 cung.
Khi n6iaen "Luqt-Chinh sdch"tronggiadJnh, de
lam nay sinh cam gidc: vai tro cua nguai cha se
"n(mg ky" hon ngllai m�?
Thuat ngCI chfnh thong la "lu�t va chfnh
Sikh"- Hai khai ni�m nay con c6 nhCing Nick
name khac "de thuong" hon nhu: ne nep, gia qui,
qui tac va dong vien - khfch I�.
Se rat Cl,.l'C aoan neu chorang vai tro l�p phap
- hanh phap la vai tro doc quyen cua cha ho�c
me. Khi quan ly mot gia dlnh thl cha me can c6
mot M th6ng Luqt VO Chinh sdch th6ng nMt,
de tranh canh "trong danh xu6i ken thoi ngUQc"
khien con kh6ng biet duong nao ma Ian. Neu ra
Lu�t va ap dl,mg Lu�t chi thuan tU mot phfa cha
ho�c me thl ket qua tai h;;ii v6 cung: con se ch;;iy
sang nguoi con l9i de "tan cu" va c6 xu huong
ghet nguoi nghiem khac voi mlnh. N6i de hieu:
con hQc lam nguoi giong nhu di tren mot cay
cau bac qua khuc song sau, cha la tay vin ben
phai, mi; la tay vjn ben trai, hai ben tay vjn deu
17

c6 tam quan tr9ng nhu nhau, chang c6 ben nao
"nang kY"hon ben nao.
VU'a la nglfai bqn cua con, /qi vtla la nguai ae ra
"Lu¢t & Chfnh sdch'; li¢u hai van ae nay c6 mew
thuan kh6ng?
Xua nay trong cac thu tinh thl tlnh b;;in la
lo;;ii tlnh cam c6 Luat va Chfnh sach ro nhat. Hay
quan sat each tuong tac cua m¢t nh6m tre ma
xem, se lu6n thay yeu to "Luat" hi�n ra, gQi la Lu�t
choi, nh6m ban chi ra dam khi Lu�t ho�c Chfnh
sach kh6ng th6a dang ma th6i. Nh6' c6 " Lu�t" va
"Chfnh sach" nen tlnh bc;in thVong ton t;;ii m;;inh
me va lau hon han nhung thu tinh khac.
MQi nguoi cu tuong tlnh yeu la thu tlnh
mc;inh nhat, nhVng hay quan sat nhCJ'ng C�p VQ
ch6ng l6n tuoi se thay: o vao tuoi co lai hy, khi tat
ca nhO'ng dam me thoi son tre qua di, hQ song
v6i nhau b�ng tlnh gl neu kh6ng phai la tlnh
ban? Va o nhO'ng c�p vQ ch6ng c6 the song toi
dau bc;ic rang long nay, ban se thay ho c6 nhO'ng
nguyen tac song chung rat r6 rang, d6 chfnh la
"Lu�t va Chfnh sach''.
Vay nen "Luat va Chfnh sach" chva bao gi6'
mau thuan, gay ch6ng cheo vai tro trong vi�c
ket bc;in. Trai lc;ii n6 la yeu to ct,Jc ky quan trong de
m(>t t)nh bc;in giO' OVQC st,J lau ben Va trong sang,
du la ket b;;in v6i con hay v6i ai cung vay.

B9n cua con
Bc;in cua con ha? - nghi lam nha! - Bai d6i khi
may "dua d6" lc;ii la "ke thu" cua cha mi;! Nhieu
pht,J huynh lu6n de cao canh giac khi thay con
c6 bc;in mai, vi cu canh canh trong long la ·bc;in
be gl? Tum nam tt,Jm bay xui nhau lam b�y thl
c6''. Nen moi: dom ng6, nghe len, nghi ngo, tra
gc;in, theo doi ... gi6ng nhv bc;in cua con la... bi�t
klch d(>t nh�p lanh tho trai phep v�y. Con xin di
choi vai bc;in thlcon ghe nua: gQi di�n tung ch�p,
h6i thuc, de ni;t du kieu, an!
NhVng hay hlnh dung: neu con kh6ng ket
bc;in vai ai thl pht,J huynh se lam gl? De thay lam:
dem con di bac sitam ly lien! Khong ft pht,Jhuynh
da phai cau cuu bac si:·Ganba mvoi r6i ma n6 cu
di Ve m<)t mlnh, kh6ng yeu ai, t6i lo qua"; bac Si
h6i chuy�n con mai te ra:"Mi; d6i xu vai bc;in con
nhv . . ke gian, nen bc;in con ngc;ii, chang dua nao
19

20
muon den nha. Bi chO'i voi b9n thi m� kh6ng vui.
Th6i, kh6ng c6 b9n nhu vay lau con cOng quen
r6i, v�y cho m� yen tam"!?!
Nghe ma dl.'.n: ru()t!
Nguoi Vi�t minh c6 cau "H9c thay kh6ng
tay hQc b9n� chu chua bao gio c6 cau "h9c thay
kh6ng tay hQc...m�"! L9i con c6 them cau:
"f)j cho biet d6 biet day,
a nha voi m� biet ngay nao kh6n"
Tuy kh6ng thay xuat hi�n chu BAN, nhung
hai cau Ive bat nay dl.'.n: khoat la de de cao vi trf
cua BAN: muon biet thi phai h9c, xa cha m� thi
hQc ai? Bi day di d6 thi hQc ai? Tat nhien da phan
la hQC BAN r6i!
50' sO' bay nhieu de hieu r�ng trong cu()c doi
cua m¢t con nguoi, vai tro cua BAN quan trQng
v6 Cl.mg, nglioi binh thuong thi kh6ng the song
ma khong c6 bc;in. The vi sao phl,J huynh ngay
nay l9i khM khe voi vi�c con ket b9n, t9i sao hQ
lc;ii c6 ve di ung voi bc;in be cua con mlnh den
nhuv�y?
Ly do kha chfnh dang: hQ SQ' con choi v6'i
bc;in xau se xau theo. N6i cho dung ra, da so phv
huynh thuong muon kiem soat con 100% nhu...

nguoi chu so hCJu! D6 la diem ng<? nh�n "chet
nguoi": du pht,J huynh c6 muon cong nh�n hay
khong th1 con van luon la ca the d<?c l�p, khong
bao gio thu<?c so hCJu cua ai. Con, du nh6 each
may, cOng la m(>t con nguoi c6 tu duy rieng, c6
cam nh�n - cam xuc rieng, cho nen ta chi c6 the
giao dt,Jc, djnh huong cho con ngvoi be nh6 d6
ma thoi. Con cam doan ha khac nhu cai ngt,Jc,
voi y djnh kem giCJ con trong "moi truong xanh
va sc:ich" de bao dam con khong bi "nhiem khuan"
la hvong giai quyet lanh it dunhieu!
Biet v�y r6i, nhung djnh hvong kieu nao?
Dau tien, w mlnh, pht.J huynh phai luon la
nguoi bc:intot dang tin caynhat cuacon tU... thuo
IQt long! Khong kh6 lam dau: trong bat ky hoan
canh nao, hay doi XU voi con m<?t each ton trQng
- cong bang - yeu thuong - vui ve. Yeu thuang -
vui ve th1 pht,J huynh cung cap tc:im duc;tc, nhung
ton trc;mg - c6ng bang thl qui hiem "thay thvong"
luon! Khi con khong duQc ton trQng trong cong
bang, thl dam ca cuc;tc la con se"bien"theo bc:in;
du biet chac d6 la b9n xau, n6 van cu lao theo. Vl
ai trong CUQC doi nay cOng tha thiet muon dlfc;tc
ton trQng, khat khao cong bang.
Ke nCJa, tc;io th6i quen tam tlnh giCJa cha mi;
va con cai: diem quan trQng khien nhieu phl,J
21

22
huynh de bi "k�t" a khau nay la hay n6i voi con
bang giong ke ca va kh6ng biet giO' bf mat cho
con. Trong khi voi bc;in be trang Illa cua n6 thl day
la hai diem hap dan hang aau! w nh6, be nao
cCmg c6 voe muon bay t6 voi ngvoi Ion. Nhung
neu cu moi Ian be n6i ra dieu gl - thvong la
nhO'ng dieu rat ngay ng6, d6i khi ng6 ng6! - ma
chi nam phut sau da nghe ca nha aem chuy$n
ay ra de ban tan r6m ra, thl con se cam thay mlnh
kh6ng dLiQC ton trong. Neu tlnh hlnh kh6ng cai
thi$n thl chi len den lua tuoi cap hai la con nfn
lu6n, kh6ng tam sl,I nO'a, vi "may ngvoi d6 kh6ng
lich w. chang biet dieu''.
C6 gang tc;io - cang nhieu cang tot -
nhO'ng hoc;it d(>ng ren luy$n than the va trf
6c voi con: danh cau long - bong ban (doc;it
cup gia c1/nh), aua xe...cham, boi thi, choi
co tvong - co vua, giao cho con phv trach
nhO'ng vi$c vua sue nhv lau xe, slia l�t v�t
trong nha va cho ca ho hang,tochUc picnic
cho con va cac bc;in tham gia.. v.v... Khi da
quen voi nhO'ng hoc;it d(>ng bo fch, con se
cam nhan day du gia trj that cua ban than.
Phat huy dv<;1c l<;ii the "san nha" nhv the, cha
m� bao gl con cOng chiu kh6 lang nghe. £>e roi

khi giao luu bc:in be, con w nh�n ra ngay: "Con
chang thfch bc:in ay dau, vl me bc:in n6i gl bc;in
cOng cai, ky Cl,IC lam� "Con chang hieu b;;in ay
nghi sao ma m�c cai ao ho tum lum? ". Ho�c "ME;!
oi, nh6 A nau con an ngon lam. Me dc:iy con nau
lien de horn nao con moi nh6 d6 toi nha an nha''.
"B;;in B biet tam cho em be. Hom nao mE;! cOng
cho con tam em nhe�tuy�t cu meo!
each giai quyet nay c6 ten la vac - xin tam tri:
nghia la ta giup be tin tuong cha mE;!, d!nh huong
cho con w nh�n biet nhClng dieu nen va khong
nen; de r6i khi chi c6 cac be voi nhau thoi, thl
con van biet w lanh th�t xa nhClng dieu khong
tot, biet t1,1 lo9i b6 di nhClng gia tr! ao nguy hc;ii.
Be can lanh t1,1 tinh than, chu be hoan
toan kh6ng can va khong bao gio chap
nh�n cai ng1,1c!

Khi "ae tu ruot" n6i doi
La ph1,1 huynh, chac chan ai cung muon con
mlnh la nguoi trung thvc, ft nhat la trung thljc
voi cha m� va nglioi than. Nhung la ph1,1 huynh,
th�t long ma n6i, chung ta l;;ii chlia bao gio thljc
sv an tam. N6i m¢t each khac, ph1,1 huynh luc
nao cCmg Ian tan lo: con c6 n6i d6i kh6ng?
Nhung thvc ra, ban chat cua n6i d6i la gl?
Cac nha tam ly hQC - sau nhieu nam quan sat va
tien hanh thf nghi�m ve hanh vi n6i d6i 6 tre au
nhi (0- 6tuoi), da dua ra viii tong ket kha bat ngo.
Bat ngo dau tien: N6i d6i la m¢t khfa c;;inh
nam trong ban nang tl)v� cua nhieu loai sinh
v�t. vr dv: m¢t s6 loai biet aoi mau de ngw
trang, m¢t s6 loai khac biet gia chet de thoat
hiem. a con nglloi, ban nang nay kha m;:inh.
Be sau thang tuoi aa biet n6i d6i: gao kh6c
tham thiet nhll bi dau, nhllng m� vua be len

la cvai toe toet ngay! 9 - 1 o thang tuoi da biet
"gia nai, lam mat kho", Va biet "phi tang V�t
chung" khi dang pha ma c6 ngvoi Ion di toi.
Bat ngo ke tiep: be cang thong minh thl muc
do n6i doi cang nhieu va cang tinh vi.
Nhvv�y,n6i doi la ban nang, tuy•lanh ft
du nhieu"nhvng cung c6 chut·lanh"trong
d6. Do v�y, khi giao dl,Jc be, ta phai uon n�n
amuc do sao cho be tro thanh ngvoi trung
thl,J'c, va chi giCt l;;ii ban nang nguyen thuy
nay a muc do w v� chfnh dang ma th6i.
Vfdl,J: Hoi"Luong anh baonhieu? 8ap:"Lvong
t6i du song". 8e tl! v�, c6 khi kh6ng nhat thiet
phai n6i th�t, nhvng tot hon la dung n6i doi. (Tat
nhien cung c6 ngo;;ii I� d¥ bi�t: nhCtng tlnh bao
vien thl kh6ng bao gio n6i th�t voi ke thu!).
Tro l.;ii khfa qmh giao dl,JC, cau h6i tiep theo
se la: "Neu n6i doi la ban nang, thl toi phai lam
sao de kh6ng che ban nang d6 trong be, kh6ng
cho n6 phat trien qua muc can thiet, de con t6i
kh6ng tro thanh dua n6i d6i nhv Cuoir Hay h6i
mot each khac r6 rang hon: NhCtng yeu to nao
lam cho be n6i doi ngay mot nhieu?
C6 mot so dieu sau day giup "nu6i Ion"th6i

26
n6i doi cua be rat nhanh, cac b;;in phi) huynh vui
long canh giac gium nhe:
•
Tre bi acinh - mang ma chtla cam nhqn c1iiy
au loi cua minh. Vi d1,i: "T.;ii sao lay nLJoc mam
ra choi?", ''Tc;ii sao dam lay ao m� ra ui chay
mat r6W Be khong biet vl sao horn qua m�
bao "Cham nLJoc mam an moi ngon con 9�
horn nay be sieng nang dem nLJoc mam ra
de "on bai" cMm nt1oc mom thl l.;ii bi ph;;it.
Hom qua, m� om be thu thi "Con ngoan thl
phai biet phi) m� vi¢c nha nhe� horn nay
be phi) m� ui ao thl bi mang te tua. Be dau
c6 biet cai ban ui c6 the lam chay ao, nhln
m� ui thay a�p qua chung ma. V�y thoi, mai
mot muon on bai hay phi) m� vi¢c nha thl
phai khong cho m� biet, neu c6 gl so suat la
phai giau luon. Cac ban c6 thay chLJa: <; thuc
"hay n6i doi" trong be bat dau "Ion len tLJCJ'i
tot"r6i d6!
•
Hinh thllc phgt cua phy huynh mang tfnh si
nh1,1c. Khi phc;it con, ml)c arch cua phi) huynh
la muon con hieu ve hanh vi sai trai cua mlnh
ma dung tai pham. Nhling neu hlnh phc;it
mang tfnh si nhl)c, thl tinh giao d1,Jc se bi
"thu tieu''. Thay vao d6 tre se rut kinh nghi¢m
rang: "Neu c6 lo chuy¢n gl thl phai giau ky,

th�t tha la bi si nhuc lien". Hai kieu si nh1,1c
thuang auqc nguai /(Jn s!J d1,1ng v(Ji eek con
nhieu nh6t la: ke t(li be voi nhieu nguai, ph9t
be a noi dong nguai. Th�t de dang de quan
sat tac dung nguc;ic cua bi�n phap ph9t cho
dong nguoi (vf du: canh cao toan lop, toan
trliong): ft khi nao tre "hoan luang" lam, ma
thuong t6 ra bat canva bat tri hon.
"Dan ap" be ma kh6ng chfu nghe be giai
trinh. Vf du: be dang b�nh nhung van tr6n
ra ngoai chai voi b<;1n vi nam tren giuong
b�nh mot minh bu6n qua. M� ve bat chc;it,
thay con khong nghe lai th1 ph9t con. Lan
sau, neu g�p chuy¢n tuang tv, be chac chan
se chuan bi siin ly do rat "chfnh dang": "Con
muc;in t�p cua b<;1n nen phai qua tra cho b<;1n
con di h9c'; be se nha ca b<;1n de "phu giup·
m1nh n6i doi! Trong truong hc;ip nhuv�y, th6i
n6i doi da bat dau lay Ian.
•
L<!i d1,mg slf thgt thO cua be de "khling b6"
chfnh be. Co b�n than ke l9i voi toi cau
chuy¢n cua chfnh co: nam co tam tuoi, m(lt
Ian vao dau tiet hQC, co giao buoc vao lop
va hoi "horn nay b<;1n nao chua lam bai th1 w
giac dung l�n. n6i doi la xau va t¢i loi l�m''.
Chfn b;;m cui m�t dung len, c6 ca co b<;1n t6i.
27

Vay la, co giao bat chfn b<.m xep thanh m¢t
hang va xoe tay ra roi khe tay moi bjn hai cai
th�t dau vl t('>i khong lam bai. L�p tuc trong
dau co bln toi luc d6 hi�n ngay !en m(lt "loi
the": "Ian sau chet bo cCmg khong them khai
th�t voi co nCla� boi bln toi biet r�ng con
c6 nhieu bc;in khac nCla cCmg kh6ng lam bai
nhung kh6ng dung len, chfn bc;in da dung
!en la chfn b;;in dam dung cam nh�n loi. Bc;in
bao rang: "Ba hon 40nam ma loi the xua van
con nguyen trong dau, kh6ng phai mlnh
kh6ng hieu mlnh c6 loi, nhung dong thoi rat
mat niem tin vao c6 giao vl cam thay mlnh bj
c6 giao b�y"!
Bai hQc bln toi nh�n dllc;tc W each giao
d1,1c cua co giao nQ la: th�t tha dung cam
thl se...thi�t thOi! Khi ta ap dt,mg hlnh phlt
voi tre ma khong suy xet ky thl doi khi se
lam nay sinh trong be nhetng mam mong
bat thi�n. nguy hiem 13m.
• Cham{!d{Jybeccichc16thila:"Con te dau qua
ha, t¢i nghi�p con t6i. 8e m� danh chva cai
ban lam em te dau nha. � Be "hieu· ngay: khi
c6 slf co, cu tlm each do het trach nhi�m !en
m(lt d6i tuQng khac la xong.

• Nguai fem n6i d6i cha be Mt chuac: "Con ra
mo cua ai, bao voi bac b6 chau kh6ng c6 nha,
chau kh6ng biet khi nao b6 ve, nghe chua".
Kieu d<;iy con n6i d6i trang trc;m nay th1 kh6ng
can phan tfch va mien b1nh luan them.
Ch6t fen vai be qua nhieu ky vi;mg - ap h/c:
con phai dung nhat lop, phai thi dau d<;ii h9c,
phai tot nghi�p h<;ing vu. . . Khi kh6ng a<;it
aLJQC "chuan" cha me a¥ ra, be se t]m mQi
each n6i d6i. C6 nhC!ng dua con thi rOt: a<;ii
hQC kh6ng dam ve nha, vat VO 6 cac khu chQ
nglioi kiem song qua ngay, nhan ve nha la
"Con...b�n hQC kh6ng ve dLJQc"!?!
Khi phv huynh ph<;im phai nhC!ng sai lam ke
tren, th! tfnh n6i d6i cua be Ion nhu •c¢t a1nh�
H�u qua cua hanh vi n6i d6i - khi aa a muc"Pro·
- au de lam cac bac cha me "bat tinh" aay, kinh
khung VO cung!Vi be se rat d� rai vao nhC!ng tlnh
hu6ng "Cl!a ngvc":
Khi g�p sv c6 trong sinh h9at - h9c t�p, be
t)m each tfgiai quyet Vt SQ n6i th�t th) Se vap
phai nhung phan Ling tieu eve tu cha me.
Nhung each giai quyet cua be thlfong la rat
ngay ng6, tham chi dem toi cho be s1,1 nguy
hiem Ion hon. VI dv: Be Clem 06 c6ng n<;ip
cho b<;inxau de tranh bj an hiep, Cilia b<;in xau
29

kia se aoi h6i ngay cang nhieu hon va be c6
the phat sinh th6i an cap.
Cang Ion, nhClng moi quan he voi xung
quanh cang nhieu, thl nhvng racr6i beg�p cu ng
se cang Ion. Luc ay, neu be kh6ng the n6i th�t
voi nguoi Ion de nho tr<,1 giup thl nguy co th�t
khung khiep: b6 nha di, bi ha nh hung (b;;io llfc
hQc duo ng la m¢t vi dl,J), tram cam, dlnh diem
cua be tk la be c6 the tl! tu.
Con n6i d6i thanh quen, kh6 b6. ChUng ta
biet rling: hanh vi t;;io th6i quen, th6i quen
tc;io tinh each, va tfnh each t;;io so ph�n. Khi
con n6i doi thanh quen, hanh vi ay se tc;io nen
tinh each tra o tro, song hai m�t. kh6ng chan
thanh, kh6ng chung thuy. Voi tfnh each nhu
the, kh6 c6 the tin duc;ic la con se c6 m¢t so
phan su6ng se, bl nh an. Ai c6 du can dam tin
yeu va c¢ ng tac voi m¢t nguai nhu t he?
0Vt;1y t6i phiii lam gi de con ti/ nguy?n thcinh
tht;1t?''.
Kh6ng kh6 lam dau: dung bao gio lam
nhClng dieu khien be s(,1 cha m� (da neu tren), va
sau d6 c6 gang thlfc hien them nhCl ng viec nhu:
- Trong mQi tlnh huong, hay lu6n n h� nhang
voi con.
- Qui dj nh r6 rang cho con biet nhClng dieu

8UQC va KHONG 8UQC lam. Neu con con nh6,
chva c6 kha nang ghi chep, thl bc;in phai nhac di
nhac lc;ii de be kho ng quen.
- Khi g�p sv co, hay cung co n phan tfch tlnh
huong de con w nh�n ra sai lam, sau d6 mdi
phc;it. Vi d1.,1: Nude ma m c6 phai la d6 choi khong
con? 86 la d6 g1? (d6 an). Neu la d6 an th1 chua
tdi gio an ta c6 du9c d1,mg t6'i khong con? Bay
gio bc;in vi phc;im thl bc;i n nghi hlnh phc;it nao la
xung da ng? f)o VO chai nude mam la m� phai
t6n them tien de mua, nhv v�y c6 phai la lang
phi khong? Bay gio chung ta se lam g1 de bu lc;ii
sv lang phi d6? (bdt mua m<?t m6n d6 choi be
dang mong cho)... Chl cho be thay nhang thi�t
hc;ii ma Slj CO gay ra cho chfnh be va cho gia dlnh,
nhac nho be khong tai phc;im.
Luon ho trQ tinh than cho con khi con
phc;im Joi: dat con di xin loi ngvoi khac
vdi thai do nh� nhang, thong cam nhung
tranh bao che. Va quan trQng nhat, du con
c6 ph.;im Joi n�ng co nao cung dung bao
gio t6 thai d<? xau ho vi con. Bay la each
duy nhat de con hieu ra: Cha m� la cho
dlja tinh than duy nhat dang tin c�y cua
mlnh. 8U9c nhv the, con b.;in se luon c6
du d<?ng co de co gang song th�t trung
thlfc dung cam.
31

D9y con theo kieu tay,
nen hay kh6ng?
Kieu "toy" la kieu gl - Kieu "ta" thi sao?
Dung la cau h6i thoi h(li nh�p: nh�p du thv,
nhap ca .. .ten con den each dc;iy con! Nhung dc;iy
kieu tay la kieu gl? Dc;iy"kieu ta"thlda lam sao ma
phai dom ng6 "kieu tay"? Va neu "kieu tay" very
good th) cu VO tu thoai mai SU dt,mg, c6 ai ...doi
tien ban quyen dau, h6i chi mat c6ng v�y?
Phai hoi! Bai mai dau thay con Tay c6 ti tuoi
dau ma ne nep, tl/ lap, kh6e m.;inh, nang d(lng...
ham qua! Con con mlnh, nhln mac bl,fc: nhut
nhat, yeu xlu, v6 ky lu�t. mlloi tuoi roi ma de "n6"
a nha m(lt minh d6i ngay la...rach vi�c lam, cai gl
ding M?!
Nhung nhln ky thi phat hi�n kieu toy thuong

dfnh kem cac "tac d1,mg phll aay ph�t y! l1 nhu:
18 tu6i la con tay "bien" kh6i nha, m¢t ai kh6ng
tro li;li, chi"hc;i co" tham cha vieng m� nhutham.
. .hang x6m. Yeu ai, cuoi ai la W "n6" quyet ajnh,
cha m� ch! vi�c aung ng6 chu kh6ng auc;ic phep
"chen" vao: ba m� soc n�ng!
Khong giong di;lytheo kieuta: ngoai ba muoi
tu6i r6i ma m� c6 bat chia tay"cai aua khong hc;ip
tu6i" thi con phai "nghiem tuc nghien cuu thong
tu, chi th!� La con hieu thao thi phai "hau ben goi
mi;-"; m� bao h9c nganh gi con phai h9c nganh
d6, con thfch va c6 kha nang hay kh6ng: chang
quan trQng!?! C6 the cha m� moi th6a man, moi
hai long.
Soc n�ng hon. Lan nay la con soc!
Nhung r6i van cu muon con nang a¢ng,
w l�p. hoi;lt bat, hc;inh phuc, nen moi phan van,
Chang biet Ch(;>n each nao Cho ..OUQC tat ma
khong mat gi. Tham thay on khong! Nhung th6i,
tc;im chap nh�n! Vi Si,J"tham lam" nay kh6ng den
noi. .. qua bat thi�n!
f)(jj cattim vang
Nhin li;li each giao dt,JC kieu ta, voi "tuyen
ng6n":"Cha mi;- la la ch�n. che cho su6t aoi con"!
each nay, con "kh6e" l�m. mQi tinh hu6ng phat
33

sinh tU cu6c song da c6 cha me; giai quyet het,
con chi lo hoc gioi la dLJOc. Vay la con mat het co
h6i h9c ky nang sinh ton quan tr9ng nhat: XiiLy
nnh Huong.Thieu ky nang thiet yeu nay, con tro
nen nhut nhat, tinh than yeu at. kh6ng the w
l�p. Va khi bi lam "lfnh kieng" nhu the, con cCmg
kh6ng hieu minh di hQc de lam gi, vi con kh6ng
he c6 co h(>i sli d1,mg kien thuc; tu tuong luoi
hQc - y l9i cOng phct sinh theo: "m9i chuyen aa
c6 me; lo". Chi"duqc" moi m(>t aieu: hau ben goi
me;, dfnh ch�t voi cha me;. Duong nhien1 De lo c6
chuy�n gi thi con c6 cha me;"ao a9n" cho chu!
Thai h¢i nh�p, chung ta c6 dip chung kien
nhClng cau chuy�n dang long kieu h¢i nh�p
nua voi: kha nhieu gia dinh gcri con du hQc, cla
bj ngLJoi than a nuoc ngoai tu choi cho a chung
nha, vi "n6 Ion tuong vay ma chang biet lam gl
ca. a chung chac lay cai llfoi cai do cho con t6i
mat''. Chang hieu cha me; cua may clua "luoi, dif
nay chui xu6ng 16 ne nao, khi cilia con vang con
ngQc cua minh bi xep vao clung "ng9ch" phe
pham?
Ng6 qua each giao dt,JC kieu tay, phuong
Cham cOng kha ro rang: CUQC cloi clay ch6ng gai,
cha me; se trang bi cho con du ky nang vii con
se la nguoi ti/ buoc di, chu cha me; se khOng "be"
con qua khoi mo ch6ng gai 06, lo c6 xay xat chut

dinh thi rang...tlf phvc h6i! Bay la qui trinh cho
·xuat xuong"nhClng dlla tre voi tinh than d¢c l�p
ti) Wong rat cao, rat chju kh6 hoc, nhung lai ft
gan b6 voi cha me.
Ro rang, kieu giao dl,Jc nao cOng c6 vang
tr¢n Ian voi cdt!
Giil"vcing"cdch ncio - Vtl't "cdt"ra sao?
Vang trong giaodvc kieu tay la s1,1t1,1l�p.
tfnh nang d¢ng, kha nang xll ly tinh hu6ng
tot. f)ieu nay kh6ng kh6 de c6 d.IQC: d9y
con lam vi�c nha W be - be la tum¢t tu6i!
M¢t tu6i phai bat dau hoc ti,( xuc an, c6 the
bo ho�c lam cham di lay giup cha me nhCtng
m6n d6 don gian an toan nhu to bao, cai c6c
nhl,la, ta giay vv... NhClng ho9t d¢ng d9ng nay se
phllc t9P dan theo tu6i, day la lo9i h9t gi6ng rat
tot cho tfnh ti,1 lap nang d¢ng, dong thoi la lieu
vac xin hClu hi�u phong ngua chllng fch ky, th6i
v6 trach nhi�m.
Vang trong giao dvc kieu ta la s1,1 gan
b6 quyen luyen sau dam voi gia dinh.
Ngu6n g6c cua gan b6 lei yeu thlldng, vci
ngu6n g6c cua yeu thllang la trckh nhi�m: ta c6
35

trach nhi�m voi ai cang nhieu thi ta ca ng yeu
t huong ngllbi d6.
Muon be yeu thuong gia dinh cang n hieu t hi
� . hay trao vao tay be nhieu trach nhi�m nho nh6
de cham s6c gia dinh - nhung vi�c th�t da d9ng
nhllng kh6ng qua sue. 8vc;ic the, dan dan be se
rat yeu thllCJ'ng gia dinh, Va Slf gan b6 OVCJ'ng
nhien se den.
Lam vi�c nhll nhv m(>t rnanh oat chua day
vang rang, vua giup con c6 ky nang xU' ly tinh
hu6ng d(>c l�p tot, lc;ii vua khien con biet yeu
thuong gan b6 voi m� cha! V�y ma tu kha lau
roi, "manh dat vang" ay OVQC "kfnh dang" trQn
v�n cho cac c6 giup vi�c. Con nhl!ng be cvng
thi toan bj...an "cat"! 8e roi m()t horn, ai d6 phai
gi�t minh wvan: "Dgycontheokieutay, nen hay
kh6ngr

"Bao hiem" cho be
khi m� vang nha
Day la noi LfUtlfthuC:lng tn,tcva rat chinh dang
cua cac ph1,1 huynh. Du kh6ng di lam thl chung
ta cCmg c6 nhQng luc phai vang nha, khong the
dem con theo sat ben mlnh dLJQc. NhQng luc ay,
chi m6t khoanh khac so say thoi la thien than c6
the .bay ve trC:li, ho�c vinh vien tan w. khien cha
mt; phai 6m noi an h�n su6t dC:li.
TU 18 thang den gan sau tuoi la bien d6 tuoi
"bao a0ng a6"ve s6 luc;ing tai n�rn a6i v6'i con tre:
bi di�n gi�t, te vl leo treo hay w cau thang ho�c
cua so chung cu, ng9t trong xo nl16'c nha tam,
nuot di v�t, bi thuong vl nhQng v�t sac nhon
hay kinh VO, ph6ng vl nLJ6'c soi, dau an ho�c bep
ga ban ui v.v. .. la nhQng tai nC?n kha pho bien.
a tam tuoi nay, a�c bi�t la tU hai den bon tuoi,
be hoc tat ca moi thu tUnhQng ngLJC:li than bang
each don gian la bat chu6'c hanh vi. Be cu hanh
<
,.,
"''
.

"'
r;.
z
38
d(mg ao ao, gi6ng nhv may bay... khong ngubi
lai, rr.:i ch�ng he luang truck dVQc nhClng m6i Cle
dQa tiem ar, nguy hiem vo cung. Cha mi;> h6i h¢p
lam, vi nhClng nguy ca tai nc;in "phu song" ngap
tran quanh be, va ta khong the "di;>p quach" di
avoc, vi 06 la nhClng vat dl,mg - nhClng qui trinh
sinh hoc;it thiet yeu hang ngay cua m¢t gia dinh.
Van ae qua la kh6 chju, nhung bat bu¢c phai
tim OlJQC 16i ra. Qua nhieu nhClng cau chuy�n rat
dau long trong thlfc te da chung minh rat r6: phu
huynh khong the nao giCI an toan cho con bang
each ke ke "giam" con Sat ben b<;in 24/24 alJQC,
day la bi�n phap day may rui. Neu con khong
hieu vi sao minh bj cam, thi dau cha mi;> a nha, tai
nc;in van c6 the xay ra nhv thubng. Be khon lam,
san sang "duong dong kfch tay" de IL.ra cha mi;>,
de "a¢t pha vong cam aja" ma!
giCI an toa�
i?>·tri-ythuc i::uab
..
- kh6ng nen: .
cha me lu6n1Ca'�
each nay, tren thlfc te, Clem lai ket qua rat kha
quan, nhung lc;ii chua duc;ic s6 dong phu huynh
luy�n thanh th6i quen tot cua minh, ay la boi c6

m(:>t vai ng9 nh�n nghiem trong ma nhieu nguoi
hay vvong phai:
Khi con con nh6 - duoi sau tuoi, cha me hiem
khi huong dan dung each cho con hieu ve
nhClng moi de doa trong moi truong song
xung quanh, c6 chang cOng chi la hu d0a
be. Sq con g�p Slj co thi cu cam cho nhanh!
Nhvng qui lu�t vinh cuu ma hiem ai chlu nho:
"trai cam la trai ngon� "Trai ngon· thi phai tim
each·an·cho dvc;ic. Cll nghi rang·cam cho yen
chuyen· th con se an toan la vo cung h9 sach!
N hieu phu huynh khac l9i "bay bong· theo
truong phai giao due thi�t "lang m9n": "giam
sat con ky cang la yen tam, con thi hay de
cho be song hon nhien VO tV. Cho be biet
nhieu qua, som qua se khien be tr<'.1 thanh
cu non"!?! Nghe sao thay be giong bup be bl
giam long trong tu kieng. Nhung be dau c6
chlu de cho ngvoi khac "giam" minh l9i, be se
tlm tram mvu ngan ke de•thoat''. nguy co tai
nc;m tr<'.1 nen cao hon! Y tvong Jang mqn tr<'.1
thanh tai n;;in . . . lang nhach cho con!
Khong ft phv huynh cOng hieu rang nen n6i
cho con biet, nhung l9i dc;Ji . . . Ion moi n6i,
vi "n6 con be tf, da hieu g1 dau ma n6i"!?! Ho
quen mat tieu rang: be con nh6, nen moi can
n
:r
"'
-
CV·
3
3
·fl)
39

"'
CJ
z
•Qi
...J
40
cha mf; giup mlnh bang each n6i cho m1nh
hieu, chu neu be hieu roi th1 can ai n6i nCla
lam chil Con SQ be kh6ng hieu noi nhCJ'ng loi
minh n6i LI? cu n6i dung vai tam nh�n thuc
cua be la be hieu het Vuong mac thLlong
nam a ky nang truyen di;lt cua cha mf; - m¢t
dieu ma cha mf; hoan toan c6 the hoc h6i
dLIQC, chu be chang he gap rac r6i gl ve kha
nang cam nh�n - linh h¢i van de.
Vi dv: hay n6i rang "Neu con kh6ng nghe loi
mf; th1 con c6 the gap tai nc;in, c6 the chet. Chet
la gl? La con se kh6ng bao gio auc;ic gap ba mf;
ncra, kh6ng bao gio dLIQc ba mf; be ncra, kh6ng
bao gio dLIQc mf; 6m hon nCla. ."Thayv1 n6i rang:
"Con ma chet thl mf; se mat con, mf; se chet
theo con, mf; se dau kho..'.'v.v. va v.v... n6i kieu ay
thl dung la be se khong hieu th�t!
Cau h6i tha thiet cua phv huynh la: "Lam
each nao de toi cam th6y an tam khi con & nha
kh6ngc6 mfi?"
Hay di;ly con khai ni�m nguyhiem cang
sam cang t6t, bang each t;;io ra nhClng tlnh
huong ci,rc ky kh6chiu cho be trai nghiem,
roicat nghia cho be hieu 'd6 la nguy hiem''.
Be c6 the hoc alJQC nhClng khai niem co
ban nhu v�y w sau thang tuOi.

rr
Sau khi be da c6 khai ni�m ve nguy hiem,
bi;in hay dua ra Lu?t va Chfnh sach: c6ng b6
cho be biet nhung gl be khong cllJQc phep lam.
Neu be trai lu?t thl hlnh phc;it la gl, vf d1,i: M� se
kh6ng n6i chuy�n v6i con t6i nay. Neu be nghe
loi nghiem chinh thl se nh?n du<;ic phan thuong
la gl, vf d� t6i nay tru6c khi di ngu, m� se ke cha
con nghe hai cau chuy�n, thay vi m(>t chuy�n
nhu thuong I�.
Khi tro ve nha, neu phat hi�n thay dau hi�u
"phc;im phap'; thl phai khuyen khfch con n6i ra.
Sau d6: khen thuang cho hanh vin6i th(lt, dong
thCJi Cung con thl/C hi�n hinh phQt(aiiOtf<;IC thOa
thu(ln trtfac) cho hanh vi phqm phdp kia. V6i
each nay, be se lu6n n6i th?t (vl n6i th�t lu6n
du<;ic tran trong). Dong thoi be se c6 <; thuc w
hc;in che t6i thieu nhung hanh d(>ng kh6ng dUQc
phep (vi kieu gl cOng se bi phc;it).
Ai cOng tha thiet mong con mlnh se lu6n
dUQc an toan. V�y nen bao hiem cho con m(>t
each c6 hi�u qua nhat chinh la giup con l�p
thanh <; thuc, ti! de phong nhung nguy co, b6t
di cac tai nc;in dau long kh6ng dang c6. "''
3
3
...
41

Nhieu cha m� ban khoan, c6 nen cho con tre biet
ve nhD'ng van de quan tr9ng cua gia dinh? (nhll
chuy�n buon, chuy�n lam an, chuy�n tinh cam
cua cha m�. . .)
Gia a1nh la m¢t to chuc nhlf moi to chuc
khac, du CJ muc la don vi nh6. TlfCJng tlfQng ma
xem, neu trong m¢t to chuc ma moi thong tin -
ho�c ft nhat la nhCfng thong tin khong vui - cu bi
giau nhem th1 se ra sao? NhClng con nguai trong
to chuc ay se xll ly moi vi�c the nao khi moi sl)
cu ma ma ao ao? Yeu thllctng VO dieu ki�n la m¢t
trong nhClng tfnh chat Cl)C ky OQC aao va quan
trong lam cho gia d1nh d�c bi�t va thieng l ieng
hon bat ky noi nao khac.
Yeu thlfong VO dieu ki�n = yeu men +
ton trong + tin tlfCJng.

Khi ban thuong ai, t6n trong ai, tin tuong ai,
b;;in c6 muon giau nguoi ay dieu gl kh6ng, dau
d6 la dieu kh6ng vui7 Chi c6 dieu, khi cat nghTa
voi con, can c6 each dien d9t phu hQp de tre
cam nh?n trQn VE;'n aieu b;;in muon tam SI/.
Vf d1,1: ME;' n6i voi con: 'Khi con muon xuong
ho boi thl con gQi mE;' dua di nhe. Con boi chua
gi6i, nen con di m0t mlnh thl c6 the nguy hiem,
chet du6i" - "Chet du6i la gl ha mi;>?" - "La chet
vi s�c nuoc, lo bi chet thl con se khong bao gio
duc;ic g�p me ncra dau, con c6 muon the khong7"
Va Cl a¢ tu6i nao cua be thlph1,1 huynh c6 th€Mt
aau trao a6i vaicon nhCtng van decuagiadinh?
86 tuoi se chang bao gio la chuong ng;;ii v?t
neu ban bi et each lam bQn vaicon m6t each th?t
sU tu thu6' con moi chao aoi. Toi th�t long tha
thiet xin cac b;;in phu huynh hay c6'i mo hon de
nho cho rang dung bao gio danh gia thap kha
nang trf tu� cua be, be thOng minh va nhgycam
hem bQntt1Clng rat nhieu.
Vi d1,1: C6 chu be ba tuoi n6i vdi ba rang: 'Ba
Oi ba ve cai cau di ba, cau la phai c6 song hen.
Song la phai c6 rac nha ba': vi nha be gan kenh
Nhieu L6c!
Sl,.(tinhteva nh9ycama6lasan ph�mcuatritu�.
n
:;
.,,
.
"
IQ
,,.
...
.
.,,.
3
3
.,,,
43

44
C6 the be kh6ng hieu het nhung w ngu cua ban,
nhllng hay tin rang be linh hQi dllQC tron Ven
tinh than nhung dieu ban muon n6i, voi dieu
ki�n ban phai trao doi voi be th�t thanh tam, chl!
dung 'dien've m�t thanh tam voi be.
Van c6 nhieu ph1,1 huynh nghiaau 6c con tre con
rat non n6't, tot nhiit lagiaucon Clic van(fequan
m;mg (chuy�n tlnh cam cua cha m(?, van de tien
bqc. . .) de kh6ng lam anh hui'mg den con. Suy
nghi nayc6 dung Clan kh6ng?
Voi cau h6i nay, t6i xin phep trlnh bay hoi dai
dong, vi phai di W xa den gan thl tfnh khoa hoc
cua van de moi dllQC sang t6,
• Yeu to m6t: Chung ta ai cOng !Ung thu6c
long djnh lu�t v�t ly Bao Toan Nang Lur;mg cua
nha vat ly hoc James Prescott Joule: 'Nang IUQng
kh6ng tll sinh ra, kh611g tu mat di, ma chi chuyen
tu dang nay sang dang khac'. fljnh lu�t nay hi�n
van dang dllQC tiep tuc giang day trong cac
truong ph6 th6ng, vi cho den thoi diem nay n6
van dung.
-Yeu to hai: Khi chung ta thbva nap chat dinh
duongth6ngquaan - u6ng, la ta da dua vaocathe
mlnh nhung nguyen t6 h6a hoc nhu Oxy, Hydro,
Ni-to, dong, sat, kem, canxi v.v... va rat nhieu
nhung chat h6a hoc ti,( nhien - huu hlnh khac.

NhClng chat nay la v�t chat va trong chilng c6
chLia nang luc;ing. Nang lucmg cua chilng, thong
qua qua trlnh ti�u h6a - hap thu cua co the, duc;ic
chuyen h6a thanh nang luc;ing cua ban than
ta, giilp chung ta c6 du nang luc;ing lam duc;ic
nhClng cong vi�c cl,lc ky to Ion, nhu v�y ngu6n
nang luc;ing ay cung phai rat Ion.
- Yeu to ba: Vi�c suy nghi - cam nh�n - cam
xilc - tu duy la do nao b9 dam nh�n. Co the ta
n�ng trung blnh khoang SOkg - 60kg, trong d6
tr9ng luc;ing cua nao la khoang 1 ,Skg. Nhu v�y
nao chi chiem khoang 2,5% - 3% tr9ng luc;ing co
the.The ma khi ta tho m9t hoi, 30% luc;ing oxy
hit vao se duc;ic dua l�n nao, 97% tr9ng luc;ing
co the con l�i chi duc;ic nh�n c6 khoang 70% oxy
ma thoi. Vi sao nao l�i can nhieu oxy den v�y?
Boi vi, trong cac ho�t d¢ng cua con nguoi thl
ho�t d¢ng suy nghi hao t6n nhieu n�ng luc;ing
nhat, hon hAn bat ky ho�t d¢ng co bap nao khac
Va khi ta tiln hanh h<>Qt d()ng suy nghi, thisan
phOm t6tylu se iflll;lc nao sinh ra lo nhii'ng j
nghi.
B�n hay nho l�i di, horn nao b9n g�p phai
van de kh6 giai quyet, doi h6i �n phai suy nghi
th�t nhieu, thl du chi ng6i im de suy nghi tMi,
chll khong hi! c6 chut ho9t d¢ng co bap nao,
n
:r
..
�
.
"
IQ
,,.
...
.
...
3
n
:r
..
3
<I>
45

"'
01
z
01
c
0
':>
.c
CL
ban van cam thay m�t ra roi. £)6 la do bi!n van
nap nang luc;ing vao thong qua a n - uong va tho
nhung n9p 6 muc blnh thuong, ma nhu cau SU
dt,1ng nang luc;ing cho vi�c suy nghi luc ay l9i
tang dot bien, gay ra tln h tr9ng cung kh6ng au
cau, n6i n6m na la oxy bi "chay hang'; VaY la co
the bi thieu nang IL1Qng Cl,IC b6, vay la a6 m�t!
Tong hc;ip l9i ba yeu to neu tren, se thay 6
aay xuat hien ngay cau h6i "Wy chieu theo dinh
luat bao toan nang /11r;mg thl nang IUQng ma
cac nguyen to h6a hoc d.;ing vat chat cung cap
vao nao tu do an thuc uong Va khi troi Se dl1QC
chuyen sang d.;ing nao, chuyen di oau, khi ma
nao chi san xuat ra m6t san pham duy nhat, 06
la Y NGHi?"
Cau tra loi qua hien nhien: Nang luc;ing auc;ic
chuyen vao nhCJng y nghi!
y nghic6 ndng lll<;1ng va Chung ta van lu6n
cam nhan duc;ic nang luc;ing nay hang ngay, chi
c6 dieu n6 6 d.;ing kh6ng nhln thay duc;ic bang
mat, vl the ft ai chju c6ng nhan 06 th6i. N6 giong
nhu s6ng di�n thoai di o0ng hay s6ng truyen
hlnh vay: hi�n hCJu nhung v6 hlnh (invisible).
Phai chang, nhCJng luc ban be - ngu6i quen
c6 chuy�n bu6n hay chuy�n vui, du hQ kh6ng
n6i ra, chung ta van cam nhan CIUQC: "ten" nay

horn nay c6 van de! Phai chang, d6i khi ta ng6i
gan m¢t nguoi du khong quen biet la bao - 6
h¢i thao ch�ng h;;m - v�n c6 cam giac th�t de
chiu, ho�c kh6 chiu, du nguoi ay chi ng6i im
kh6ng he n6i nang gl het. Phai chang - nhat la
CaC b9n n[I, i.Ja g�p Vl,J nay lam ne - CO nhQng luc
ta dang ngoi lo dang ngam may hong gi6, bong
dung cam thay"nh¢t nh¢t" sau gay, quay phat l;;ii
la bat qua tang lien: m¢t ga nam nhan, each xa
khoang vai ch1,1c met, dang nhln ta cuoi tum tlm!
Sao l�i the? 86 chfnh la do nanglr.t{fng tilnhilng
y nghi cua nguoi d6 toa ra da 'ch;;im" vao ta, ga
nam nhan ay dang c6 trong dau y nghi rat chi
la . . . "ph�m thi.JQng" va tha thiet "nhln dang de
thuong q ua, quay m�t l;;ii cho toi chiem nguong
chut xfu di ma!" V'a han chi c6 the nghi thoi, vl
each xa tai may ch1,1c met co, v�y ma ta van quay
l�i: nang luqng y nghi da giup han day!
Vi nao da sad1,mg ngu6n nang lr.t<;Jng v(lt cMt
r6t Ian tit oxy cung cdc cMt dinh dl1Ung chT dl
dung cho moi m¢t vi�c hinh thOnh cacy nghi, nen
kh6i nang lr.t<;Jng nam trong cacynghicOng r6t /(Jn:
bao toan nang luqng m'a!Va moi nglloi chung ta
deu c6 m¢t "he th6ng ra da" de "bat song" duqc
nguon nang l1.19ng nay, ten g9i n6m na cua he
thong ra da ay la tn/c gidc. a tre, c6 the be kem
ta ve kin h nghi�m song, nhung tn,tc giac tot hon
<
...
...
3
3
.,,,
47

"'
en
z
en
c::
0
'::>
r
Q.
nglldi Ian rat nhieu, vl "h� thong ra aa• trl/C gidc
cl6 mai "ra lo" nen chat luc;ing con clang "trong
thdi h<;m bao hanh� Tri.Jc giac cua ngudi Ion, qua
thdi gian su d1,mg nhieu nam, cluang nhien kh6
long ma tot nhu cua be: do co lam sao tot nhu
do mai auc;ic!
Gia t6i mai quay /Qi ae giai aap trt/C tiep vao
cau h6it111qcneu ra: khi b<;m c6 nhung van de kh6
khan rac roi, so luqng nhung y nghT trong clau
b1;m cling tang len vo cung nhieu, va vl the vo
so nhung y nghT ay cling t6a ra mC?t khoi nang
lt1<;1ng cl,(c ky Ion. Y nghT tot thl toa nang luc;ing
tot, va y ng hi xau thl toa nang luc;ing xau.
Xin dung ai tiep t1,1c om ao tllong la c6 the
"g6i kin" kh6i nang lllc;ing ay lr;ii clllc;ic, br;in khong
the giau be bat ky dieu gl het.! Soat lr;ii rna xem,
nhung horn bc;in c6 chuy�n lo au, cang thang,
be cua b<;m dl.IC1ng nhLI qu�y nhieu hon, kh6 bao
hon: be nh�n phai nguon nang luc;ing cang thang
lo au tU br;in day. Be c6 the kh6ng biet Cl,J the la
chuy�n gl, nhung be biet chac la c6 dieu bat lc;ii
cu am tham dien ra sau lung mlnh, lam sao be
cam thay du blnh an de ung xu de thLlong duqc.
86 la ly do nhung gia dlnh hay xay ra ch ien tranh
l;:inh, da phan nhung dua tre deu ft nhieu c6 van
de bat c�p ve tam ly a d<;mg tinh nhLI tram cam

chang han, va tre thllong t6 ra mac cam, chan
doi. Trang khi o nhClng gia alnh hay c6 "kh6ng
chien" bang v�t dung thl tre thllong qu�y tllng
hoac b6 nha di Cle tranh xa vung "oanh t9C''.
Tat nhien kh6ng the mong C!Qi mQi m6i
quan h� trong tat ca cac gia Cllnh aeu thuan
bu6m xu6i gi6. V�y thl khi be phai hung nhieu
nang ILIQ'ng khong vui, nhLlng neu tiep nh�n
n6 d trang thai cong khai, r6 rang, nh� nhang,
be dLIQ'c ton tr9ng, aLIQ'c tham gia y kien, aLIQ'c
chuan bj tot ve tinh than de san sang thfch Ling,
aLlong nhien se tot hon rat nhieu so voi vi�c aa
cam thay bu6n lo l9i khong he aupc ton tr9ng,
chang ai cho mlnh biet aau la chuy�n bat on, tat
ca CU ma mo ao ao nhLI nhClng bong ma!
Mot aua tre ba tuoi aa c6 quyen OLIOC biet
tLlong t�n rang: w gio mlnh se (J v6i m�. kh6ng
c6 ba nCla, ba chl ve tham th6i (chl! kh6ng phai
nghe n6i doi la "ba ai c6ng tac"), va mlnh phai
chap nh�n dieu 06. Rieng aoi voi ph1,1 huynh,
khi co gang "g6i" cha kfn khoi nang ILIQng tieu
CljC khong 16 kia trLloC mat be, tam ly Se bj cang
thang nhieu hon do cu nam nap sp be biet.
Trang thai nay rat de gay ra"h¢i chung S N": Nhjn
- Nfn - Nuot - Nen - NO. Tren thuc te, khong kh6
Cle quan sat thay: khi cha me lang le mat doan
n
::r
<
""
"''
3
n
::r
"'
3
-11>

"'
Ol
z
Ol
c:
0
'::>
.t::
0..
·-·
.t::
f-
""
....J
ket nhung giau khong trlnh bay cho con nghe,
thl con rat de bi "vang m ieng" bat ky luc nao vl
giai c!oc;m N6 cua qui trlnh SN.
C6 the trong chung ta, da c6 nhO'ng nguoi
dUc;Jc trai nghi�m tri,mg thai nay: khi be biet Sl,I
th�t, be se tro thanh ngUoi dong minh tuy�t voi
giup phi,J huynh mau VUc;Jt qua niem dau ho�c
Sl,I kh6 tam nao d6. Tr�ng thai giau diem Sl,I th�t.
che day thong tin gay cho be sl,I bat an, sq hai
vo cung t�n! Va voi ai cCmg v�y. m(>t moi truong
song bat an la dieu ki�n ly tuong lam nay sinh
nhC!ng hanh vi eve doan, manh d(>ng, khong the
luong truoc duqc.

Tuoi biet... Rau!
Sau tu6it
Lan dau tien, be "ra doi• thtJc slj: vao tn.long
ph6 thong, mc}t ng6i truong khac han v6'i ng6i
trl.long mau giao ma be tung biet, tung quen va
tung yeu men. Truong dong hem, 16'p dong hon,
gio hQC dai thoong, gio choi ngan ngun. Moi lop
chi c6 mcjt thay ho�c CO, nen can g la phai ttJ
lo, kh6 ma nho co dl.IQc. Thay co m�t may "mat
me" hon co giao cu, "mat" t6'i muc be thay "l9nh·
lu6n! Ky lu�t a trliong ph6 thong cung 'm9t troi
mcjt vvc·vai trl.long mau giao: khong chay nhay
hon nhien nhli0 mau giao dl.IQC nua ma phai c6
y tu, tiJ ket b9n ma choi, tiJ ph1,1c VI,! toan phan
nhung nhu cau thiet yeu, nhung dieu ma khi (J
mau giao be van dl.lqc cac co nhac va trq giup
thuong xuyen.
n
=r
"'
.,,
3
()
=r
"'
3
.,.

N6i nom na, neu vi tn1ong mau giao la c6i
"thien auang: thl khi vao tnJong ph6 thong la be
aa "h.;i canh"tro l9i "ch6n duong gian" voi nhCfng
thl,fc te aoi khi rat. . .tran tn,1i! Va moi ngay be
phai a trong moi truong "duong gian tran tn,ii"ay
khoang tam tieng.
f)e Ci9ng vien con, khi vao m6i trllang moi,
phl,I huynh thuong "ve" ra nhung vien can h kha
Cif;'p, voi mong muon con vui ve toi trllong. Vi�c
lam 06 oay thi�n y, nhllng kha nhieu phl,I huynh
l;;ii cung cap thong tin theo 16i "to hong� Be khi
va chc:im thl,fc te phuc t.;ip 1.;i lam, khong ft be
aa...rOt bjch xu6ng m(lt each ngo ngang! V�y la
nhieu hanh vi phuc tc:ip l;;i lam cung bat dau phat
sinh W aay.
8au tien, be phai d6i m�t voi van de thanh
tich - diem SO, ke Oen la SI/ tj n.;inh cua cac b.;in
xung quanh. V�y la sinh ra bu6n rau, giau diem
cha mf;' khi bi diem thap, manh nha cho th6i
thieu trung thl,l'c.
Ke tiep, ng6i trong lop ph6 thong thl phai
tuy�t d6i im l�ng, khong the bu(lt mi�ng xl xao
nhu h6i nh6 duqc nua, vi ph.;im la bj. .. moi ra
san dung lien, day cung la m¢t cu s6c d6i voi rat
nhieu be moi w mau giao len, nhat la nhling be
. ."mi�ng kh6ng kip len da non•! Nen khi ve nha,

thuong ng6i suy tu u rO, kh6ng hieu ti;li sao mlnh
"phat bieu <; kien" ma bi ra san dung. TU day, de
sinh ra thai do thich cai lay voi nguoi Ion.
Roi thl, hay nghe c6 bao "Ba Ion roi, phai. . :;
trong khi 0 nha thl lam cai gl m� cung bao"Con
con nh6, chua du9c. . ." R6t cu(lc be kh6ng xac
djnh noi mlnh nh6 hay Ion, nen phai. . .test: b�ng
each tranh thu tl,I <; ra quyet djnh ma kh6ng can
h6i <; kien cha m�! vr dv: nghe nguoi li;l n6i ngQt
ru di choi, trao d6i do choi do dung voi b9n,
"thue muon" b9n chep bai gium de tranh ap h,rc
bai vo v.v. . .
Ben qmh 06, vi�c hoc chung v6'i nhung tre
Ion cong khien be de choang ng<;ip, de bat chuoc
nhClng hanh vi khien nguoi khac chu y nhu chvi
b�y. aa nh nhau, an m�c kh6ng nghiem tuc.
N h Clng nghien cuu gan day cua cac
nha giao dt,Jc hQc da cho thay r�ng: giai
do9n tli so sinh den tam tuoi la gmi doi;ln ly
tuong nhat de u6n n�n nhan each cho tre.
Sau tam tu6i moi bM dau d9y !ti •t:'
Sau tu6i, nhan each cua be da ajnh hlnh
tuong d6i chk nen mu6n be c6 nhClng hanh vi
Clung ml,fc khi vao tuoi den truong, thl ta phai c6
<
.,,.
.
:i
IQ
::r
"''
'
("
:T
"'
3
..,,

· - ·
.!:
f
<Q.I
__,
su chuan bi tu tuoi . . !en hail Cu the: t�p cho be
tl,! sinh hoc;it d6c lap theo gio giac, neu be c6 so
suat thi nhac nho, kh6ng la mang. Cho phep be
tham gia nhCing buoi n6i chuyen voi nglfoi Ion,
muon n6i gi thi phai xin phep. Cho be tham gia
nhClng hoat d¢ng phong trao a cac cau lac b¢,
nha van h6a, trong khu pho . . . cang som ca ng
tot de be hQC dL1QC ky nang Chung song c¢ng
a6ng.
Huong dan cho be ky nang phllc tc;ip nhu
dan xep - the hi�n trlioc dam dong: xin phep, n6i
c6 chon loc y tuong va biet chap nh�n y kien trai
chieu, de tranh hanh vi cai va. vr dv, M¢t be ba
tuoi da dL1Qc mr; huan luy�n ky nang dan xep nhu
sau: con dang lui hui thl m� toi da nhe vao mong
con m¢t phat! Tat nhien con kh6c oa, nhung m�
lo luonl DQi con nfn kh6c, m� h6i "M� da con c6
dau dau ma con lc;ii kh6c?" Con gao len: "Kh6c vi
m� da vao mong con!� M� bao: "Gao len the m�
khong hieu n6i con c;i, con n6i nh� nhang thl m�
moi hieu. Vl sao con kh6cr Be nh� nhang hon:
"Vl m� da con� M� lc;ii n6i:"M� nghi mong la de
da nen m� da. The mong c6 phai de da khong
con?" - Be: "Khong, mong la ae ngoi''. M�: "A. v�y
thi con hay n6i v6i m� la m� Cli, mong la aeng6i,
kh6ng phcii aeaa, tUgia ve sau m� ailng aa vao
mong con nr."ia nhe. Con (l�p lc;ii): "M� oi m6ng la

ae ng6i, aft la de !. kh6ng phai de da, Ian sau m�
dung da m6ng con nCJa, con kh6ng thich v?y
aau"- M�: ·A, m� hieu r6i, m� kh6ng lam v?y nCJa,
xi n loi be nha� M<?t bai huong dan kha hoan hao!
.
::s
IC>
::s
,.,
.
Q>•
3
("
:Y
"'
3
.,.
55

"'
en
z
en
c
t>
�
,J:;
Cl.
Lam con. . . Khuyet t�t!
Tre khuyet t�t la ai?
86 la nhClng tre khiem khuyet chuc nang,
kh6ng c6 kha nang lam auqc nhClng aieu ma dGii
aa so tre cung a¢ tuoi c6 the lam duqc, g9i la tre
thieu nang cho ngan g9n.
N6m na v�y. neu nhln tug6c a¢xa h¢i, chung
ta se gi�t mlnh tai m?t vl: tre "khuyet t�t'' a dau
ma lam the! Du cac quf tll nay c6 ca the - trf tu�
- sue kh6e hoan toan blnh thU'ong, nhung...: nam
tuoi kh6ng ti/ tam rlla v� sinh ca nhan, kh6ng
tl/ xuc an. Bay, tam tuoi kh6ng tlf sap xep t�p VO
quan ao khi ai hQC. 9 - 1 0 tuoi kh6ng biet quet
nha, lau ban ghe ph1,1 mi;>. 1 2 - 1 3 tuoi khong biet
tr6ng em, kh6ng tlf d9n va di;>p ban an. 1 5 - 1 6
tuoi ma khi d6i khong biet w mua g6i ml nau an,
kh6ng tl/ ui do de m?c. . . N6i"huych ti;>c"ra: day la

m¢t dc;rng phe pham q u f tocl N h6m tre "ta m gLri"
c6 si so ngay cang tang nay bi khuyet t¢t ve ky
nang song, tfn h tL1 lap gan nhL1 bang 0
Tre khuyet t�t ky nang a dau ra?
Cau "Con hu tqi m�" la loi aap cl,lc ky chfnh
xac cac be thieu tfnh ti,1 l�p hoan toan do each
giao dl,Jc a gia alnh. Khong ft ong bo ba m�, m¢t
ngay. .xau troi, aa "dung h1nh"khinghe chinh dua
con - ma m1nh nang niu nhll vang nhll ngQc -
het vao m�t: "con ra n6ng noi nay la t;;ii ba ma,
sao hoi a6 ba ma kh6ng chiu d;;iy conr
Hai ly do chinh thuong g�p cua cai s1,1"kh6ng
chiu d;;iy" la:
Ly do thLr nh6t: Cha m� muon "cho rao con
n�m, ch6 uot m� Ian� tat ca nhClng cay dang co
c1,1c cha m� se dung mui chju sao, de cho con
duc;ic song hon nhien!? So phu huynh nQ lu6n
muon giCJ r!t con trong m6i trllong "v6 trung"!
Nhllng he song o noi "s;;ich" qua thLmat tieu
khang the. Ma con th1 khong the o nha hoai
auc;ic, nen khi ra duong, chl can g�p bat ky m¢t
"vi trung" yeu xlu nao, con cOng "nhiem benh"
ngay. Bao dam!
LYdo thtJhai:"T�p cho n6 wl�p. ti,! song dLIQC
la n6 kh6ng can mlnh nCla, tui than lam"!? Haha...
n
:::;
"'M
-
"''
3
n
:::;
"'
3
·fD

"'
°'
z
°'
c
0
':>
.r::
a..
""
--'
day dfch thi la tr9ng thai ma Due Phat Thfch Ca
goi la THAM, tham dl16i h1nh thuc rat tinh te:
tham duoc la VIP cua cu6c doi con! Ma he THAM
la kho lien. Bao dam!
VIP - trong tieng Anh - la chu dau cua ba tu:
Yery important Eerson, nghia la ngt1ai rat quan
trqng. Nhllng van chiI VIP ay, cimg con c6 the
la cha aau cua ba W: Yery lrressposible Eerson,
nghia la ngtJC!i ratVO trdch nhi¢m!
C6 nhClng dieu that sl,l"bat kha thuyet"! Th6i
thi, xin ke chuy�n cho de vay cau chuy�n sau
day cua chfnh gia dinh tac gia, khi con trai hoc
lop muoi (tli m6t truong Qu6c te 1 00% a thanh
ph6 H6 Chf Minh), nghia la con moi co 1 6 tuoi
thoi. Mot horn nha truong gai giay ve nha voi
yeu cau nhll sau:
a/ Hoc sinh se W toi xin vi�c a m¢t doanh
nghi�p vua hoac nh6. Phv huynh kh6ng xin gium.
b/ Hoc sinh phai lam vi�c it nhat hai tuan
kh6ng luong.
cl Sau thoi gian lam vi�c. yeu cau hoc sinh
elem giay nhan xet cua doanh nghi�p ve trllong.
M� choang den "bat tinh"! Vi: con moi 16 tuoi
th1 lam sao biet xin vi�c? Chua hoc het cap ba th1
bietvi�c chi ma lam?T;;ii sao con lam vi�c ma yeu

cau khong Ol1QC lay lvong nhu nhQng nhan vien
khac?. . .Hang lo;;it nhQng cau h6i kieu "cha me la
la chan. : cu ao ;;it hien len den nhuc ca dau, ben
dem ngay SJ Viec ra cau CUU"ba n6".
Nhung th�t bat ngb, ba n6 - m(>t ong b6
nguoi My chfnh hieu con nai vang, sau khi nghe
het chuoi ke le cua me n6 - ben tuyen b6 rang:
"v6 cung sung suong, cu tuong sang Vi�t Nam
song la n6 Se thanh dua...VO tfch Sl,I' r6i".
Va, ba n6 ben "khai quang diem nhan' cho
m� n6: 0 My, hoc den cap hai la phai di lamthem,
bat lu�n giau ngheo. 9 - 10 tuoi da c6 the di giao
scra bu6i sang quanh quan trong khu ph6. 1 2 -
1 3 tu6i c6 the go clla nha hang x6m Ion tuoi xin
giup lam ve sinh nha cua, cat co san vubn. 1 5 - 1 6
c 6 the di phan loc;ii thu cho buu ai�n. giao bao
ho�c h6i ng ubi quen ai can cham s6c v� sinh xe
c(>. Thu lao thl CJC ky "tUQng trung� vf d1,1: cat c6
2 USD, rlla xe 3 USO v.v. . . Hoac vai aua c6 tai
le aan hat chi 06 thl t�p hQp nhau ra cong vien
ng6i c hoi n hc;ic, mua hat cho vui; cu thay cai n6n
xu6ng 06, ai b6 vao bao nhieu aeu"cdm o'n'het,
kh6ng phai an xin' Ke ca nhCfng ban khuyet t�t
nh� cOng hang hai tham gia. "£Jua" nao khong
vao gu6ng lam them nhu the la nguy co bj bijn
be tay chay rat cao, vl 06 la aua ca bi�t!
3
3
·n>

"'
Ol
z
Ol
·-·
L
f
<(J)
_,
60
Thi ra the! Nh1n li;li yeu cau "oai oam" cua nha
truong, long tham biet on ho v6 hi;ln: con di xin
viec se "dung d9" nhieu t1n h hu6ng khac nhau.
Khi cha me kh6ng c6 m�t, n6 phai a¢ng nao de
tll XU ly. Tat nhien, trL!CJc a6, ba m� eta "c�p nhW
cho d� tu mQt each tong quat: n6i g1, each thuyet
phuc ngLIC:li nghe ra sao, each tra IC:li cac cau h6i
kh6 the nao v.v. . . Va sau nhClng Ian dau that bi;li,
con c6 kinh nghi�m "day m1nh" de lam tot hem o
nhung Ian ke tiep: that bi;li di;lng nay - trong thO'i
diem ay, gi6ng nhu "virus da dllc;ic lam yeu di�
giup con tu tu tu ti;lo ra khang thetinh th6n. flay
la co che gi6ng het viec chfch ngua cac b�nh
nguy hiem, qua tot!
Chang hiem nhClng dua con - du nha rat kha
gia - van "bi me bat lam du thU'; m�c k� bao IC:li
lai de biu "day con"! G�p phai It.Jc phong ba, con
l�p tl!c biet "lam du thU'' de tl/ mlnh thoat hiem
va dung vClng. Tan con s6ng gi6, con chc;iy ao ve
ben m� chi de n6i moi cau: "M� oi, con cam on
m� da bat con lam du thu, con than tuqng m�
r6i nha� C6 tam huan chuong nao sanh dL.lc;iC voi
cau n6i d6 cua con khong nhi?

dU<;lC 6m vao long
kh6e manh ca ve
11..
.
· . 6 I� dieu ky di�u. V�y
nh bien dieu ky di�u tro
Xin dung ai, chi vl hieu lam hai chCI yeu con,
ma lam con khuyet t�t!
'
"
"'
:r
""
'
-
0>"
3
3
·Ill
61

"'
Ol
z
62
"Co oi c6, chung chau
yeu co lam"
(Lai m¢t bai hat thieu nhi)
Yeu den mLlc cha me ganh t!i H6ng phai
sao7 Neu kh6ng yeu co lam thl tai sao c6 n6i dau
la con nghe d67 T ham chi trong rat nhieu tlnh
hu6ng, me con phai de rang "Con kh6ng nghe
loi, mai me mach c6 a nha". C6 n6i thl con nghe
ram rap, con loi cha me n6i thuong l.;ii nhu "beo
d9t may tr6i ch6n xa x6i''. con c6 ng he hay kh6ng
la tuy...hen xui!
Biet rang con yeu c6 giao, nhung neu con
yeu co nam phan thl chac chan phai yeu cha me
mlnh muoi phan, neu d6 la nhCing cha me tot.
Chang c6 dLla tre nao d.;ii d(lt den mLlc di yeu
mot nguoi khac nhieu hem cha me mlnh. The
thl t.;ii sao: con yeu cha me hon yeu c6 ma l.;ii
vang loi c6 hon vang Ii.Ji cha me? £>6 la cau h6i

tudng doi h6c bua ma cac pht,1 huynh yeu con
b�t bu(>c phai tlm cho ra loi dap!
Tuy nhien, cling ch�ng kh6 lam de c6 the
quan sat dl1<;1c nguyen nhan thai d(> ·ngoan lc;i"
nay cua be doi voi co giao:
Co giao - dung chuan - thvong n6i vOi
gi9ng dieu binh tinh, ngonW nhe nhang,
dung ml)c, hiem khi nao co len gi9ng, l�i
cang kh6ng bao gio quat thao. each n6i
chuyen nay the hien Slj ton tr9ng nhan
each d6i voi tre. Du be c6 ph�m loi co
nao thi gi9ng co chi nghiem ngh! hem
thoi, chu va n W ton. Tren aai nay, kh6ng
c1Cta tre nao thfch nghe quatmang.
Nhieu pht,J huynh"cai chay cai coi":"Nhllng r6
rang khi toi quat thl n6 moi nghe� Dung! Vi trong
thoi diem ay be biet minh"thap co be hQng• nen
van rang nghe, nhvng tu d6 se phcit sinh ra cam
xuc cam ghet hanh vi quatthao nQ.Thai d(> hung
hang cua cha me con la bieu hien cua svbat 11,(c,
khien be chi "tranh voi chAng xau m�t nao� r6i
dau l�i hoan day, viec gl cling phai phung mang
trQn ma thl con moi ng he. Lon them chut nCla la
con copy ngay hanh vi n6i nang tho lo cua cha
me. Xi n h6i nh6: ·s�n c6 the phung mang trQn
ma voi con den bao gio? Va khi con kh6ng con
.
:.
IQ
::r
"
•
...
3
3
""
63

"'
"'
z
"'
c
0
'.)
.r:;
Cl.
·-
.r:;
r-
"thap c6 be hong" nua thl chuyen gl se xay ra"?
Tuy nhien rat nhieu phLJ huynh l;;ii phan nan
la khi "N6i v6'i con dang hoang tu te thl n6 kh6ng
nghe''. Hien tuc;ing nay c6 th�t, boi vl:
C6 giao kh6ng bao giad9G, ma chi c6ng
bo nhung bi�n phap ky lu�t be se phai
ganh chju neu kh6ng nghe loi, chll
kh6ng "gio cao danh khe" nhu cha me.
Nhieu phu huynh khac lai bao: "O nha
cOng ph;;it chf tLI day, ma n6 van kh6ng
nghe, cang ngay cang buong" Bung
lu6n! Bai vl:
Hlnh phi)! co su dung lu6n nhan ban, c6
kh6ng phat vl gi�n, kh6ng ph;;it cho ha
gi�n. Ma day la dieu kha nhieu ph1,1 huynh
v6 tlnh "s�p bay� voi ng6 nhan that ngay
tho rang "Ph9t m6t Ian cho n6 nho toi
gia"!?! NhO cai gi toi gia moi duqc? Nho
toi gia la cha me da qua "ac" voi minh!
Chu rat hiem nglloi nh6' la minh da ph9m
loi g1, va lai cang hiem nglloi "tam ph1,1c
khau phuc" khi h6i tuong l9i nhung Ian bi
ph;;it thuo nho.
Van biet rang c6 cau ""thu6c dang gia t�t":
"thuoc" cua c6 danh be cOng la thu6c dilng,

nhung n6 ch! au dang ae'! •gia t�t" thoi, chu n6
khOng dang den muc be "nu6t' khOng n6i, sinh
ra dj Ling tra m trqng voi "thu6c"! Khi ph9t con
th�t khac nghi�t Ge hy VQng con "nho doi" ma
biet nghe loi, thi phan hJc tam ly ma phi,J huynh
nh�n Olic;IC tu con se la Slf am UC, ch6ng d6i,
th�m chi ca Slf cam thu.
Ben c.;i n h d6, khi c6 phc;it, thi hinh phc;it th6ng
thliong dlic;IC be chap hanh Va CO tac di,Jng ngay.
Chu kh6ng nhu a nha, khi m� tuyen b6 phGit la
be quyet "tu thu toi cung" . Sao lc;ii the? Boi vi:
Khi co phGit thi khong ai c6 the ·ban
thanh chi d�c xa" cho be. Nen be hieu
lien: 16i th oat duy nhat la hay "quyet tam
cai ti;lO tot". Con a nha, m� vua phc;it thi b6
vo dau xo ghe, ba n¢i l�p !Uc cao gic;ing
benh chau: "N6 con be ti, moi b6n, nam
tuoi dau biet gi ma phGit vOi Vi;l, Sao CU
phai day dQa chau t6i thi moi vua long
a?"v.v. . .Nghia la hang loGit'trGii ti n9n tam
co nam sao· cap toe mqc len len, be tha
h6 dlfa d!lm, tha h6 tung chieu'kho nh1,1c
ke"de thocit t¢i.
Tinh tr9ng nay gQi la m6i trl/Ctng gido d1,1c
khOng th6ng nh6t. day la yeu t6 t� hc;ii hang dau
trong giao d1,1c, vl n6 VO hi�u h6a mqi Slf u6n nan
n
::r
..
�
<
""
...
3
n
::r
..
3
·lb

"'
"'
z
"'
c::
0
'.::>
.I::
0..
·-·
.I::
1-
•Q)
--'
66
can thiet. Hieu m¢t each don gian: m6i truong
gia dlnh khong thong nhat la noi cho "xuat
xv<':lng" dua tre vo ky lu�t. quy quy¢t, muu mo.
. .c::;:;:,:�;' :
V�y nen, de vl�c truyen d�/ ·
ky nang song tra thanhh09� d¢n . �· .
' .
19! "''�
h9nh phuc cho ca l'tal 'phla cha , , . v�··co�
khong con each nao kha thl hon la hay la�
b�n voicon: d9y d6 be m9l ��voi thai d¢;•·'1i
t6n tr9ng, chan thao.h. vui ve1:Khi con phi,m�
161, can xl! ly nghietri°khac nhung blnh tf� . ,
dva tren tinh than t6n tn;mg pham gl6 ··
con, trong moi tn.tong gia dinh th6ng,![

"Home aone!"
("CJnha m¢t minh0: ten m¢t bq phim tam ly rat
n6i tiengJ
Ai da tl!ng xem b¢ phim nay deu cam thay
yeu men chU be Kevin de thliong - nhan v�t
chfnh. Ly do: chi moi chfn tuoi thoi, nhling khi
v6 tlnh bj . . . o nha m(lt mlnh, Kevin aa c6 the
w cha m s6c ban than rat chu dao tv chuy�n
an u6ng, tam gi?t, lam nhung vi�c v?t thliong
ngay. Hon the nua, chu be con biet xoay so rat
kheo leo de chong l.;ii hai ten tr(lm hung han khi
chung o¢t nh�p vao nha. Tat nhien 06 la phim,
nhung qua th�t a ngoai doi c6 nhung b.;in nh6
ma cha m� c6 the hoan toan yen tam khi con
phai a nha m¢t mlnh; va cung c6 nhung aua tre
du eta a tuoi sap het cap hai roi - ma cha m� van
khong dam m.;io hiem giao nha, boi sQ. . . "tieu"
ca cua Ian nguoi!
Tat ca cha m� deu mong muon con mlnh
gioi giang, c6 ky nang song th�t phong phu.
n
::r
w
....
w·
3
n
::r
w
3
""

68
Ngat noi, thay con nguoi khac gi6i thl them,
nhung chiu kh6 d.;iy do de con mlnh cung gi6i
thl . . . c6 nguoi day, c6 nguoi kh6ng! Nhung dua
tre gi6i giang deu la do SU huan luy�n cua cha
m�. chu c6 dua nao lot long da biet lam het m9i
vi�c dau!
May vi luoi bieng l.;ii hay thich . . .giaocon cho
ong Troi theo kieu: "16n len ttJ khac n6 biet" - y la
nhoTroi day gium d6 ma. Nhung 6ng Troi dau c6
"ranh" dCl vay, con ai nay dc;iy ch6! "Xuat xuong"W
"16"chacon ngoansan nay, m6i naynoi ra nhClng
dlla tre sap vao O<;li hQC roi ma d6i la ngoi chiu
tr� n. kh6ng nau noi cho mlnh m¢t t6 ml g6i.
Nh6 nhClng b.;in nh6 dam dang cua m<?t thoi
gian kh6, sau tuoi da nau dUQC bCla cam don
gian cho ca nha v6i ba m6n. Muoi tuoi tr6ng em
v6 tu, biet cham dan ga vit, d9n d�p nha cl!a. . .
Phai chang cu ngheo kh6 thieu th6n th1 m6i
ren c'lUQc con7 V6 ly! "ChUClng ng.;ii v�t" nam a
dau? Nam a trong each nghi cua ph1,1 huynh:
ngay nay tai chinh doi ciao, nhieu phl,J huynh
nghi rang " Minh c6 nhieu tien, thue bao nhieu
oshin chang duQc, t.;ii sao l.;ii bat con cung phai
lam nhCfng c6ng viec nha t.;ip nh.;ip d6�

�t muon dai la: muon
ak)uy¢n t?p dieu d6 th?t
khi huan luy¢n con xll
qua nhClng cong vi¢c
, ph1,1 huynh da t90 ra
tlJClng cho con luy¢n
rfiqi den nhuan nhuyen.
duc;ic thl se lam 19i, h?u
qua nghiem tr9ng. Day
c vl.ta de, vua vui, lqi duqc chfnh
. y, con gl bang! Mai nay khi buoc
,
truang• th�t Sl,J' Cua CUQC song,
Ai dam chac rang mlnh c6 the lam •tam khien
bang thep• de che chan cho con suot dai khong
·ao mau•? De hieu v?y, ma nhieu vi van ·ngoan
co vat vat•: ·nhung muon oshin ve r6i l9i bat con
lam vi¢c nha ar
C6 m¢t ba m� da ra 1¢nh cho oshin khong
duqc lam bat cuaieu gl cho hai aua con mlnh. Ca
hai dua se phai w lam het: w dQn phong rieng,
chia nhau rlla chen, d6 ai nay ui, quet san, sue
ho boi, giup chi bep chuan bi tht,Jc pham tnJoc
khi nau nuong, tr6ng em. Chi bep di chg nau an
ngay thuang, nhung ngay nghithlca mf;' Ian con
<
''"
3
3
·'1>
69

"'
Cl
z
cung di chc;i, nau an. Dua Ion dan cllla nh6 di cat
t6c, an sang.
Truoc khi thtjc hien m¢t dieu g1, cac con se
dua "de an" cho me "duy�t" Ian cu6i. Vf d1,i: "Me Cli,
em dau rang, con dua em toi co A nha si nhe,
con se n6i co cho con ky vao h6a don cho me
ve thanh toan� Ho�c "Mai sinh nhat anh Hai, me
cho phep t1,1i con di nha hang B an t6i n he, con
se lay tien 6ng heo, r6i luc me ve cho con xin
lai, con dinh chi cho bcra t6i khoa ng tung nay.. .
duoc kh6ng me?" v.v... Oshin nha d6 c6 chuc v1,1
t6 truang t6 giup vi¢c - suong qua! Con cac con
ch! la. . .to vien!
Chi ke la h6i dau dua con gai cua chi "bieu
tlnh"phan d6i:"Me thue nguoi lam, t9i sao t1,1i con
phai lam?". Chi blnh tinh tra loi: "Me tra luong cho
nguoi giup vi�c. th1 c6 ay chi c6 bon ph�n nghe
loi me th6i, chu kh6ng c6 trach nhi�m ph1,1c v1,1
con. Con phai hoc de biet lam tat ca vi�c nha va
quan ly mot gia dlnh.
Vay d6, ph�m chat hang dau de tro thanh
m¢t phu huynh t6t la dung cam VO kien tri.

�nyeu som:
hhcrng h� Ivy
Gitli tre ngay nay dang rut ngan dan a(! tuoiyeu.
Khang kh6 deth6y rdng nhieu tre mm chi 11, 13
tuoi cling da bu&c vao tinh yeu. Vi sao tre yeu
stlm nhuv�y?
Xa h<)i ta thoi each day chlla lau, 6 d<) tu6i 1 3
- 1 4 l a con gai da dL1qc g a chong, con trai 1 5 - 1 6
da c6 va c a ma! N h LI the th1 yeu 6 tu6i 12 - 1 3
l a m sao c6 th� g9i l a "rut ngan" dllqc nhl? Ngay
ay, aLi(IC clloi ga ve ma kh6ng biet yeu nhau th1
"chet aon"voi cac 0,1! Sao kh6ng thU nhln van de
6 g6c a6i di�n; chung ta dang "keo" dai tu6i "em
con be lam"?
ve Sinh hQC, "vao yeu" 6 tuoi "biet buon"
kh6ng c6 g1 sai. Voi b�m nu, 6 tuoi len tam,
3

"'
01
z
01
c
0
'.:>
L:
o._
·-·
L:
f-
<(!J
_,
7J
cac t uyen hormon sinh d1,1c bat UdU dUc;IC kfch
hoat, he sinh d1,1c hoan thi�n dan va dat den muc
"Pro" (J tuoi 1 2 - 1 3 vai hien tuong day thl. Khi ay
co the da san sang cho vi�c giao ph6i de duy
tri n6i gi6ng. Luqng hormon nay la "thu ph;;im"
chfnh cua "v1,1 an· yeu som! Vai b;;in nam, hi�n
ttJcing day thl dien ra mu(>n hon khoang hai, ba
nam, va sau d6 thi cac chang trai tre cOng san
sang thl,lc hien thien chuc.
Nhung, sinh /y truang thanh lao toi truoc,
Chang them doi tam lytrUang thanh va M qua
x{J h¢i: dang CJ I rong v6ng tay m� am em, sue con
chua bung noi noi cam lc;in to bang nl!a cai thung
phi, chCf nghTa chua toi dau, dung m(>t cai, ve nha
ch6ng va tru thanh n(>i tuong! Duong nhien la
kh6ng lam duqc, ho�c kh6ng the lam tot.
Roi thi ra doi, gai CJ tuoi 1 3 - 14 se dam dvong
dVQc nhllng nghe nghi¢p nao de c6 thu nh�p
ma nu6i con nh6 khi kien thuc chva du?Trai tuoi
1 5 - 1 6 lay dau ra kinh nghi�m song va ban ITnh
vung vang de leo lai m(lt gia dlnh?
Nhu v�y, sinh ly - tam ly - xa h(li, cu6i cung,
chi chap nh�n"d6ng hanh h6a thuan" cung nhau
khi tre buoc vao tuoi 1 8! D6 la ly do trong xa h(>i
hi�n d;;ii chung ta qui dinh moi nguoi phai " hoan"
yeu cho den 1 8 tuoi, de con tre c6 du thoi gian

dieu chlnh ba aieu ca ban tren cho th�t can
bang, tnJ6'c khi thVc hi�n thien chuc v6 cung
quan tr0ng: lam cha m�. Slf can bang se mang
l9i nhieu co may h9nh phuc hem.
8ieu ta thl,fc Sl/ Jo SQ 0 day, chfnh xac ra, la tre
quan h� tlnh dl,IC a OQ tuoi "nai va ng ngo ngac"
se de l9i nhieu h� il,ly rat xau.
Day c6 the xem la gioi tre dang chr;iy theo trao
luu kh6ng?
"Tien trach ky, h�u trach nhan": T9i sao kh6ng
ai chiu d�t cau h6i ngvoc Jai:"Ngay nay c6 kh6ng
ft cha m� da giao dvong con kieu gl, ma khien
tre bisuy dinh dUfJng tinh than den muc phai tlm
cuu canh trong m6i quan h� khoac ao tlnh yeu?
Vl r6 rang, van c6 nhllng gia dlnh con "yeu" rat...
dung l!ch! Nhllng tre "yeu" v¢i chi don gian cam
thay qua c6 don. du chva he biet tinh yeu dfch
thl,fc la gi. 56 "yeu sam" nay l9i kha nhieu den
muc lam ta c6 cam giac d6 la mot trao ILIU.
Vi�c tre yeu som, n6i chung, se keo theo nhieu
van dedanglong9i nao?
· Yeu kh6ng xau, nhllng quan h� tinh d1,1c
som khi con "an chva no, lo chva toi� gay h�u
qua xau cho ban than va cho ca the h� ke tiep
moi la t� h<:ii!
<
ID-
O>
3
n
�
"'
3
,.
73

·-·
J::
f--
•QJ
.....J
Rae r6i dau tien va nghiem tr9ng n hat la len
lut quan he tlnh due khi kien thuc cua tre ve an
toan tlnh due gan nhu bang o, nhat la trong giai
doc;m hien t;;ii, chung ta thay xuat hien them
nhieu benh nan y m6i lay Jan qua duong tlnh
due. Neu mang thai ngoai y muon thl hau qua
that g6m ghiec n<;10 pha thai gay v6 sinh, benh
tat, tU vong. Con sinh ra kh6ng cha, m� c6 the
kh6ng nu6i duac, thl tuang lai cua em be ay se
v6 cung u t6i.
Chua ke den viec cac the he sau 16n len,
kh6ng biet cha mlnh la ai, gay ra nguy ca hon
nhan dong huyet - can huyet, lam tang s6 Ju<;1ng
tre trl d¢n, suy thoai giong n6i. He luy da ngay
lap tt'.lc truyen cho nhieu the he ke tiep!
Tiep theo la tre la la viec hQc, de c6 n hCfng
hanh vi bong b¢t, thieu kiem soatvl muon thanh
anh hung (ram!) de "lay diem' v6i "nguoi dung
khac h9''. Sau nua la tre de "doi tanh" thanh dua
doi tra, manh d¢ng de "b6i" ra tien chi tra cac
khoan tlnh phi! Cuoi cung, 6 tu6i 6 mai nay, khi
g�p canh "cam kh6ng lanh, canh kh6ng ng9t"v6i
"doi tac·: nguy ca "chan song" cao hon rat nhieu
so v6i d¢ tu6i truong thanh.

Ong bO ta van co cau nen phOng ngua tuxa la
totnMt. Vgy, nhiing c1inh huang ve tinh yeu cho
con tre nen Mt c16u ti/luc nao?
Phang ngua tuc la c6 bi�n phap ngan ch�n
tru6c de sl) viec kh6ng bao gioxayra.Vfd1l chfch
thu6c phong ngua u6n van la de kh6ng bao gio
bi u6n van. Con c1inh huang la ve ra ban do dung
de sl) viec xay ra theo 1¢ tr1nh an toan. Vfdi,J: d!nh
hu6ng ng he nghiep cho con de con hieu nghe
nao m1n h c6 the lam hieu qua nhat.
Neu h6i theo hu6ng ph6ng ngila th1 ch�c
kh6ng ai tra loi duQc va cung chua chac c6 ai da
muon tra loi. V1 c6ng bang ma n6i, yeu thuong
v6n la "thl,J'c pham· tinh than cua con nguoi tu
thuo lot long: CO gl xau khi con yeu them dlfQC
m¢t nglloi nC!a? Van de can "lam re/: d6 c6 thl,J'c
su la t1nh yeu kh6ng, tlnh yeu ay thu(lc dc;ing nao:
an toan hay kh6ng an toan, tlnh yeu ay du nen
tang de ton t9i tot hay chua v.v. . .
Con n6i theo tieu chf c1inh huang th1 sl,J' viec
se khac h�n: dau tien xin tra loi rang can djnh
hu6ng cho con tu. . . ba tuoi, 0 cap mau gicio, ve
tlnh yeu!
Ap a�t va cam canco la bi�n phdp totkh6ng?
Phi,J huynh chi c6 the ap d�t va c�m can
<
Ill•
"'
3
3
.,,,

"'
"'
2
"'
c
0
:J
.c
"-
76
atfc;iC the xac Cua con th6i, va ti le dU<JC cOng rat
thap. Chu phan tinh than th1 con lau moi ap oat
cam can avqc, va trai cam luon la trai ngon!
C6 m<?t nguyen tac dung trong ca hai khfa
cc;i nh v�t ly va tam ly:
Khi ta tac d¢n9 m¢t /lfc thi se ph6t sinh ra
phOn /ljc.
Khi ap d�t - cam can, phu huynh da tac d(>ng
vao tam ly tre m<?t Ive kha mc;inh, ngay l�p tuc hQ
se nh�n lc;ii phan Ive tam ly W con: sv ch6ng d6i.
Th�m chi, c6 dua "cung dau" con tam SU' voi bc;in
than la "tui biet ong ba gia n6i dung nhvng tui
nghe hong noi, vi tui hong thich ai ra l�nh cho
tui het"! 86 la ket qua cua phan Ive tam ly.
Chae han nhieu nguoi trong chung ta da
tung 09c qua cu6n tieu thuyet lung lay Tieng
Chim Hot Trong B1,1i M(m Gai: nhan v�t nu chlnh
da bat dau yeu ngvoi dan ong cua mlnh tU nam
co. . . mvoi tuoi!Va t1nh yeu chin chan d6 keo dai
theo nam thang, bat chap tat ca: gia d1nh, xa hQi,
nha tho, ton giao, va cu6i cung la bat chap luon
sv ma quai cua s6 ph�n!
V�y nen, xin nho nam long: ap d�t - cam can
la "ai�p vu bat kha thi"!

Cha me thuong hay ch9n kieu ung xll "mua
d6 re"cho con: khi ho danh gia m(lt moi quan h�
nao d6 c6 the mang lai he lw xau cho con thl hQ
quyet long ngan can, ae con kh6ng phai tra gia
dat cho moi quan he ay. Hiem ai chju hieu r�ng:
d6 la cai gia can thiet de con"mua" bai hQC kh6n!
Cha me chi c6 the - va chi nen - phan tfch, ly giai,
yeu thuong va chap nhan, het sue tranh ap d�t -
cam can. Trong nhung dieu nay, yeu thtlang con
la yeu to quan tr9ng n hat de giup con . . . nhanh
kh6nl
Thong thvong, ph1,1 huynh nao yeu thuong
con dung each, thl con se h6i y kien va se nghe
loi ngay khi alfQ'C ly giai r6 rang. Con yeu thlfOng
khong dung each thl se bat bu(lc phai ap d�t -
cam can, khung b6 va. . .bat ll,(cl
Tre khi yeu thuang giau kin cha m�, nhang dau
hi�u nao giup cha m� "nhgn di�n" tre dang yeu?
Can lam gldebdo v�con tre?
Giang oil Neu cha mi:; nao c6 cau h6i nay
trong dau, th1 ro rang v6i hQ, tlnh yeu da tro thanh
ten tQi pham cl,lc ky nguy hiem dang bi "Interpol
ph1,1 huynh" phat l�nh truy na dac biet roil
Chuyen be, xe chi cho to v,3y? Xe to tung t6e
ra r6i...bat h,lc, kh6ng dQn noi?
n
:::r
"'
-
-
"'"
3
77

"'
Cl>
z
Cl>
c:
'O
:::i
.r:.
"-
78
Moi cay moi hoa: m6i nglfoi yeu moi kieu
khac nhau, a tu6i khac nhau. Va a oai c6 bao
nhieu each yeu thl cung c6 bay nhieu each . .
.giau! Nhung n6i chung, khi yeu, du la yeu "t�p
st/. ai cung song tren may, nen dau hi�u de nh�n
thay nhat la con "la hing" tren . . . tren, " keo" hoai
kh6ng xuong noi va tr6ng rat lang mc;in. Khac
nhieu so voi dc;ing "lo lt'.fng"m(>t each rau ri lo lang
vl b! •ac;ii bang h<;>c duong• khUng bo!
Can lam gi de bao v� con u? Co m(>t "cong
thU'c" cua thien nhien rat hay, ma ta c6 the ap
d1,.mg trong khfa cc;inh nay: trong con biio, n<Ji
binh yen nhOt la mat bt'io. Ta biet r�ng con bcio
tinh yeu ch�ng ch6ng thi chay se ·�p· den voi
con, v�y thl dieu ta nen lam va can lam la d�y
con biet each nuong theo mat bao de c6 ca may
OLIQC an toan. Cach d6 la gi, c6 ph1,1 huynh nao
ti/ h6i mlnh chua?

"D9y" co n biet yeu...
Tu s6m!
Tinh yeu, thl,fc chat, la qua t�ng TrO'i ban: ai
cCmg yeu! Van de nam a cho: SU dl,mg m6n qua
t�ng ay nhu the nao moi la chuy�n...nhdc dau.
llnh yeu doi Jue nhu m�t ngot, nhung lam khi
lc;ii kinh hoang nhu bao t6, "quW toi bO'i khien
OL!Ong SI/ phai "Jen bCr xu6ng ru¢ng".
La ph1.,1 huynh, th�t tlnh, ch�ng ai muon cu¢c
deri con mlnh phai toi ta te tua chi v1...m6n qua
t�ng cua 6ng Treri. V�y ta c6 the lam gl cho con
de m6n qua ay dem den may nhieu rui ft? f)e du
tlnh yeu c6 hi�n ra duoi "hlnh tuong" la bao to,
thl con van blnh yen?
Trong con bao, noi s6ng em gi6 1.;ing nhat la
m�t bao. Mu6n con dung v¢i vang yeu som, thl
hay d1;1ycho con bietv�tinh yeu tv...th�t som!
.,,.
3
3
·It>
'70

"'
O>
z
O>
c
0
:::>
.c
CL
·-·
.c
f-
•(IJ
_J
80
Va quan tr9ng la di;ly theo tieu chi chia ditr;:
tach slf to mo muon khdm phd cao d¢ ra kh6i sue
hUtgiai tinh do anh hliong cua hormon sinh dl,IC.
Neu b;;m de hai "ngoi no" nay "nh�p· l9i voi
nhau - nhu thuong g�p trong doi, thl "tl,li n6" se
tro thanh m¢t qua born h;;it nhan voi h�u qua
kh6n luong!
"Tach" nhli the nao?
0 Illa mau giao, cha m� c�n giup con trdi
nghi�m cam gidc yeu thU'Clng thong qua
c6ng thLie: "Trach nhi�m lam nay sinh va nu6i
Ian yeu thuong" .
0 Illa ba
0
tuoi tro di, con can dliQ'c ren va giao
cho nhO'ng trach nhi�m vlla sue phl,lc Vl,I nhO'ng
nguoi than trong gia dlnh. Bay la each gieo va
cham s6c 'h;;it mam" yeu thuong: con se cam
nh�n tr9n v�n yeu thuong la gl. CCJng a Illa nay,
con can dUQ'C di;ly de biet CO hai gi6i tinh khac
nhau va khac 6 diem nao. Cho con biet be ra doi

la tu Sl,I yeu thVOng nhau gi(la hai gi6i tfnh ay,
chu kh6ng phai con chui ra tu...nach ml;', hay'mi;"
nh�t con tu thung rac"!?
*"'kht�uyen hormon
· nl'i.d(>ng� de con hoc
nltemg bai sinh v�thQC11¢m(>tcach het sue
t votv,. Khi da 'thu&°bai�st,1 to mo trong con
� se �gvoto chuc"Mn.
�i;,,,j....··. ��c<, �·: .. .�i,,,.,:i(<, ';
Ngoai ra, hv6ng dan cho con biet rang:
IJ tu6i nay thl ngoai ml;' ra, kh6ng cho phep ai
duQc nhl n thay than the cua mlnh nua. Neu c6
ai c6 tlnh lam vi�c d6 - ngo9i tru ly do y te - deu
la nguy hiem, va phai tlm each thoat ra (la Ion,
ch9y, ch6ng l9i 6 muc t6i da) r6i bao ngay cha
phu huynh biet.
Khoang 8 - 1 o tu6i, aa c6 the tam sl,I v6i con
nhv ngvoi 16n rang (J doi c6 nhieu loi;li tlnh
yeu lam: yeu gia dlnh, dong baa, b9n be,
ngvoi ca nho, que nha, doi Illa v. v... Den tuoi
nay da phai di;iy be het tat ca ve qui trlnh giao
ph6i va an toan tlnh due trong the gioi sinh
v�t, tat nhien cua ca con ngU'oi.
<
"''
.
"'
""
,,.
"''
.
3
n
:::;
.,
3
·'1l
81

82
1 1 - 1 2 tu6i tra di, khi hormon sinh due da bar
dau chi ph6i m<;inh, hay ti te v6i con ve tinh
yeu d6i lua - la dieu con bat dau qua n tam
nhieu: c6 nhung kieu tinh yeu d6i lua nhu the
nao (kieu n6 le - chiem hClu, kieu phong trao,
kieu bang hClu, kieu c(Jng sinh v.v. . .), phan
tfch cho con biet nhung bieu hien cua tung
kieu, de '10" g�p thl con biet nh�n d<;ing. f)�c
biet luu y con ve suc hltt giai tfnh do tacd¢ng
cua n¢i tiet t6 - nhan m<;inh cho con biet sue
hut d6 kh6ng phai tinh yeu!
T�p cho con choi mot vai m6n the thao tu
nh6 cOng la m¢t each hClu hieu de con kh6ng
"nhan ell vi bat thien" sa da vao chuyen •yeu VO
yeu van''."B6 nh6"v6i de tu ra ng: " Kieu tinh yeu a n
toan l a d9ng tlnh yeu bang huu, vl n 6 c 6 d u b6n
yeu to t6n tr9ng, c6ng bang, yeu thLfang, vui ve,
kh6ng thay du b6n "vi thu6c" d6 thl nen tranh xa
la "thuc;ing s;:ch". Rang "a trUong vong vong chi
c6 bay nhieu dua, ngoai doi con v6 s6 nguoi hap
dan hon cho con chc;m, nen b<;in tot cua ba mE;>
hay kien nhan tr tE;>o nua th6i. Nga nga, xin xin
chut cOng kh6ng sao, qua r6i se thay mac cuoi
lam con 9. Yeu VQi ma ho, mai mot nh6 l<;ii thay
minh ng6, mac co chet mo!�

Rieng phl,I huynh chau A thLlong rat hay
"quen": ai cCmg c6 nhu cau va khao khat muon
aLlc;!C au yem. Vay nen trlu men 6m ap con tu
nh6 toi Ion cCmg la m<?t each giv con, vi con se
kh6ng nhat thiet phai tlm toi "ngLloi dung" de
giai t6a con "khat chay co" cua m1nh. Con neu ai
d6 cu "cung oau ngoan co'cho rang "au yem n6
Ion, 6m ap con hoai n6 yeu ouoi� th1 "n6" se oi
tlm nguoi khac oe Ol1c;!C au yem om ap. Luc ay,
Troi gam cOng kh6ng nha. Luc ay, m� cha chang
la 'cai ainh" g1 nva. Tt,.r nhien mlnh di h9 b� mlnh
tOi muc "chang la cai dinh gi"trong cam xuc con
th) rang chju, dltng ban than!
each tac d(lng da chieu nhLlthe se la lieu vac
- xin can thiet de ngua "b�nh"yeu sam 6 tuoi 6
mai.
<
n,.
.,,.
3
3
rt>
83

·-·
L
f-
•CIJ
__J
Ong ba mlnh c6 cau "Day an d.;iy n6i, d.;iy
g6i d9y ma'. N6i chuy�n la m¢t ho.;it a¢ng gan
nhlf la ban nang cua tat ca moi nguoi, ma sao
c6 nhieu ph1,1 huynh bong cam thay ngo ngang
khi "con chang biet n6i chuy�n aoi Clap gi ca, cha
m� n6i nang l uu loat v�y ma sao n6 l.;ii do the
kh6ng biet? Nhieu It.Jc muon chui xu6ng oat ne
vl n6''.
Cai gi ding v�y, muon c6 san pham tot thl
trlfac het phai c6 nguyen v�t li�u tot. Sau a6 la
qui trlnh che bien tot, cuoi cl.Ing la khau dong
g6i va bao quan tot. NhClng ky nang cua tre
chinh la nhClng san pham cua gia dlnh va xa h(>i .
C1,1 the a day la ky nang thehi�n b<in than - gay
thi�n cam thong qua ng6n ngCI, gQi n6m na la
duyenn6ichuy�n.

Khi phan tich theo each nay thi chUng ta
thay ngay:
ng nua, ma trong xa hoi
trrt6 da dvqc nang cap tro
nang cao. Ky nang nay lqi h.;ii
an da c6 cau ·mom mi�ng
do chan tay"! Mc;>t ky nang quan tr9ng v6
c�ng, g6p phan kh6ng nh6 trong hanh
ien than cua mot ca nhan.
Nam 2007, b.;in Adora de thvong sang tham
Vi�t nam. 0 tuoi mvoi mi)t, Adora da "kip" cho
xuat ban t6i bon tram dau sach thieu nhi! Mot
con s6 c6 the gay"choang"cho bat cuai. Nhvng
de a;;it avc;;c aieu c.16, thi ch�c chan trong su6t
muoi mot na m ay, mt;! cua Adora phai "n;;ip"
vao aa u con n hieu hon b6n tram aau sach, tat
nhien roi!
Phv huynh minh hay c6 mot ng¢ nh�n rat
"co tfch': khi con con nh6 thi chi cham cham cho
con "h9c le" ma ch�ng chju cho "h9c van"vi "cho
n6 hQC n hieu n6 thanh Cl,J non mat''. NhLJng a
tuoi den trLJO'ng thi lc:ii muon con biet du thu: lay
aau ra? Khong thich b6 "nguyen lieu" vao ma lc:ii
muon lay CILJQC san pham, con doi san pham tot
n
:r
°'
<
""
Cl>•
3
3
·11>
85

""
__,
86
m6i chju, thi�t la b6 tay1 Huan luy�n ky nang la
c6ng vi�c can m¢t qui trinh - qua tri n h rat dai;
ky nang trao doi - doi dap cung kh6ng ngoai I�,
cOng can m¢t qua trinh dai con moi c6 the "tieu
h6a" trQn ven, bien kien thuc tro thanh "cua dan
tui''. khi con can la c6 san xai ngay.
"Nguyen v�t lieu" de san xuat ra san pham kji
nang n6i chuy�n t6t tat nhien se la dtlr;tc nghe
n6ichuy�n nhieu, dung my'C: cha me n6i chuyen
nhieu, n6i nang dung mlfc, dung tu ngCI phong
phu vai con tu so sinh la mQt each cung cap
nguyen li�u rat don gian nhung VO cling hi�u
qua de giup con "n6i hay" khi buoc vao tuoi den
truong, va c6 co h¢i phat trien ng6n ngCI - kha
nang van hQC rat tot
Tat nhien khi n6i chuy�n vai con, kji thu¢t
don dat la yeu to kh6ng the coi thuong. Ky thu�t
webtalk trong chuong trinh Ky Nang Co Ban CUa
Phv Huynh la m¢t each kha dien hinh giup ph1,1
huynh kh6ng "tac tit"khi n6i chuy�n vai con, dong
thoi giup be tu duyva n6i chuyen tot Ban than ph1,1
huynh phai c6 y thlic tl! hoc, boi neu kh6ng... Ta
van rat thllong hay gap nhClng gia dinh - ke ca gia
dinh tri thuc - cha me thi rat chi la loi khau, nhllng
con l<?i"cam nhu hen''. 86 la do each n6i chuyen cua
cha me phan tam ly qua, nen con ''ti/be" lu6n cho

yen et'.ta yen nha, m6i xay ra "tham canh"ai n6i nay
nghe. Ong ba hay bao"Vq chong n6 gianh n6i het
roi, chau t6i kh6ng con gl de n6i nO'a'.
N6i chuy�n la mot ky nang ma ta kh6ng the
nao c6ng thuc h6a theo kieu "Ian sau con n6i the
nay nghe chua"I R6 rang trong thfc te kha nhieu
ph1,.1 huynh phai "keu troi" vl "da bao ca tram Ian
r6i la me gQi thl con phai dr;i ma n6 cu <:Ii, bi an
tat bao nhieu van the'. De hieu qua: m� d�n con
la phcli dc;i, nhung moi Ian ba m� goi nhau thl
hai nglloi ay toan <:Ii. Tieng aivoi be m6i la "ng6n
ngO' chuan� nen be cu the ma Oi, nh6 sao noi tu
dc;i ma n6i!
Lon hon chut nO'a, muon con n6i chuy¢n le
phep, doi dap gi6i, ph1,.1 huynh chi vi¢c n6i chuyen
le phep v6i ngUoi Ion tuoi hon mlnh, cho phep
con duqc nghe khi phan tfch nhO'ng van de phuc
tap, lap tuc con se h9c duqc each suy nghi de doi
dap, chang c6 gl kh6 ca!
Chang hiem g�p cac b�c ph1,.1 mau do c6 baa
gio chiu n6i chuy¢n than tlnh v6'i con, mo mieng
ra la "c6 gang c6 thep� thai do ke ca trjch thuqng
kieu "Ian sau dung c6 nhu the biet kh6ng? C6 cai
dau dau ma kh6ng biet suy nghi? Muon lam xau
ho ca nha day a? Sao kh6ng biet nhln ba m� ma
h9c?'. Len lop "d.;iy doi"con voi giQng di¢u day
n
::;
"'
<
...
3
,.
87

"'
"'
z
0
c:
'O
�
.s::.
Q
8B
"phong each" nhlf the ma l9i muon con an n6i
nh� nhang, le de kh6n ngoan thl qua la c huy�n...
vien tuong!
Giao sv nguoi My Glenn Doman, v! bac si
tien phong trong linh v1,1c Phat Trien Nao Bo Tre
Em da c6 cong thlie eve ky de nh6':
fi NINO:·b!.othing jn t:J,othing Qut, nghia •
� . ·"""" . ·-
' la 'KhOng bo chut gl vao thl se khong lay
"'""c1lf<;lc cnlftgl ra"! "�
,/;..,".. : 4 .<.r.�dJ..,;.f,,�i,.... ·��....�i��'
Vi�t Nam h6a cho de nh6': "Khong Gieo thl
dung mong Gqt hai''. Ho�c "Lam bieng Cho thl
dung mong Nhgn l9i'!

8LJQc m E; yeu:
gia bao nhieu?
TU h6i con nh6 xlu, t6i va cac b9n lu6n dvc;:ic
nghe, nghe su6t ngay: "Ngoan nhe, ngoan m�
moi yeu" - "Bung hv, hv la ba kh6ng thvong
aau". Lon len m(lt chut, nghe nhieu hon: "Hoc
gioi 6ng moi wng" - "Ng6i im nhe, ch9y lang
xang pha phach ba ghet l�m� Lon tvong, nghe
day ca tai: "Ca nha la bac si, ky SLI, thl con it nhat
cCing phai th9c si day, kh6ng thl ba m� kh6ng
dam nhln ai"!?!
NhClng "thong tu, chl th( rat doi "gia phong,
ne nep con nha" kia lu6n deo d�ng chUng ta,
den noi moi khi lam dieu gi, chUng ta lu6n ng�p
tran...tinh than canh giac: ba, m�. 6ng, ba se nghi
gl, n6i g1, se phan ling ra sao? Nguyen "ba ng"
6ng - Ba - Cha - M� chem che "xi" het cho trong
n
:T
"'
<
....
....
3
3
·lb

· - ·
.c
r-
""
tam trr con, chang con chua la i chut kh6ng gian
tr6ng nao de con suy nghi ve dieu v6 cung can
thiet: "minh can tien hanh c6ng vii;'c nhli the nao
cho hii;'u qua nhat"?
86i khi ket qua c6ng vii;'c kh6ng duQc n hu y
thl 6i th6i. . .con b6n ch6n thuc trang dem de tim
mQi phliong ke thoat kh6i Sl/ chi tr(ch - Ja mang
- mia mai che gieu - trung ph.;it, chu kh6ng con
chUt hon via nao de suy nghi ve each lam l.;ii
c6ng viec ay tot hon.
Nhung gia dinh c6 phai nha tu dau ma con
can nghi each thoat nhi?
H6a ra c6 day: nha tu vo hlnh nhlfng khac
ng hi�t cua nhClng dieu kii;'n, nhClng ky v9ng,
nhClng St,1 ap d�t, dan den ho sau cua ph�p
ph6ng bat an. a m¢t g6c tham tham trong tam
tlfong CUa con, Sl/ hoi hQp nc:Jm n6p Ju6n day ap,
vl sq "ph.;im loi la mE;! se kh6ng thuong nCla, mE;!
n6i v�y ma"! Con lu6n bi lun sau trong vung lay
au /of
Tung dtJQc nghe cau: "Vi Th tJQ'ng de kh6ng
the cung m(lt luc c6 m�t v6i tat ca mQi nguoi,
nen Ngai da tao ra cac ba me;!": ti n h yeu thtJong
cua cha me;! - v6n duQc Troi ba n - la de con c6
cho an tru tinh than - nay bong bien thanh nguy
co Clem l.;ii cho con sl/ au lo, cang thang. Rat

nhieu be, khi lo pham loi la kh6ng dam ve nha,
rna lang thang dau d6; hoac xin "ti n9n" 6 nha
b9n be: nguy CO Sl,lp bay cac t� n9n Xii h(li l�p
tC!c tang vQt!
Kh6ng the kh6ng thac mac pht,J huynh cua
nhC!ng be nay, khi khien con am tham 5(1 hai den
muc c6 luc "vang" ra kh6i nha nhv the, hQ c6 ha
he kh6ng? Khi avQc h6i, ho deu tra loi "Kh6ng,
t6i kh6ng ngo, t6i kh6 tam lam'. Biet lam the se
kh6 tam cho con va ca cho minh, vay ma van lam
hoai. L9 chva!
Con sinh ra doi la de dvac yeu thvang. T90
h6a t90 ra cha m' la de yeu thvang d�y do con
mlnh. Nhung voi each ra dieu ki�n 'con phai the
nay, the kia me moi thvang: tinh yeu cua mi;- bay
gio da OlJQC djnh gia Cl,! the, tro thanh m(lt thll
de trao doi. Ba mi;- ay tro thanh. . . chu ti�m. va
dua con bat dac di tro thanh. . . khach hang than
thiet, vl kh6ng the tlm m6n "hang qua d(lc" ay -
tlnh yeu cua mi;- mlnh - a m(lt nai nao khac!
Ky nang bat chll&c de hQC h6i a tre l9i rat
tuy¢t voi, do d6, khi ai can - dong - do - dem voi
con, thl con cung l�p tllc can - dong - do - Clem
l<;ii voi nguoi d6. Con cCing bat dau ra dieu ki�n:
"Con duQc mLJoi diem thl me cho con di c6ng
vien nuoc nhe" - "Con a�u a<;ii hoc thl me thuong
.
::i
IQ
::.
...
.
"'"
3
91

92
gl nao, mot con tay ga 1 25 di me�-- Riet, nhln cai
nha sao ma gi6ng . cai boutique! Shop h�mg
sang nhung song ph�ng!
Nhac si Y Van da tL!ng viet nen nhClng ca tu
bat hu: "Long me bao la nhu bien thili bln h..." . ..
Bien c6 hai tinh chat rat ky di�u: dung chUa
va thanh tay. Du cac dong song c6 day ra bien
nhClng dong nuoc d1,Jc ngau day rac ruoi, th1
bien cung dung chua tat ca va lam cho m9i thu
dan tro nen trong s.;ich. Bien chua bao gio d�t
aieu ki�n: "Nuoc song khong sach thl dung c6
chay ra day'I?! Long me cung the, cung c6 kh.3
nang du ng chua va thanh tay moi dieu tu con
tre. Chae chung ta, it nhieu, cung da Wng duc;sc
nghe d6i ba cau chuy�n ve me cua vai phi;lm
nhan trong an. Con ho mang tQi rat n�ng, vu6ng
vong lao ly khong hen ngay ra, nhung me van
cac ca cac cum di tham va luon n6i voi con rang:
"Rang cai tao tot r6i ve voi ma nghe con".
86 la tam long cua bien, tam long cua me.

tn� mang tfnh
hat t6i thvqng
ieng lieng. Mat
'l,h khOng con la
ng blnh thvong
th6i.
Khi 06, SlJ luyen lvu gan b6 se kh6ng xuat
hien: vui thl con a nha, kh6ng thfch thl. . .nhan
nut bien! Roi do v�y. con cCmg ft khi chju can
nhac ve nhClng viec c6 the anh hi.long xau den
h.;inh phuc - danh di/ cua gia Dinh.
Con ngoan m� yeu da danh, con chva
ngoan m� cOng van yeu. 86 m6i la d¢ng lijc tot
de nhung dua con lo lam biet quay dau hv6ng
thien. Ch�ng c6 dua con nao, du chi m¢t Ian th6i,
muon tham ti/ h6i trong u an:"8UQC m� yeu, gia
bao nhieu?"
""
.
3
n
:T
"'
3
·(!)
93

·-
�
.....
•QJ
...J
94
Hvau co n ch9y
dvong nao?
La pht,J huynh, chac hiem a i "thoat" dLJQc "vt,J
an· d9y con ve gioi tinh. Nhung cac ph1,1 huynh
phucmg Tay khong g�p rac r6i nhieu ve van de
nay, ma da phan pht,i huynh A dong thl l9i bi. . .
"nem"W"bidao den biref, cu6i cung la bilu luon!
Suychocung, tat ca cai kh6 deu khoi ngu6n
w thanh kien xa h9i rat VO duyen cua m9t thoi:
ai dam mo mi�ng n6i ve gioi tinh thl d6 la nguoi
khong dang hoang, kh6ng dung dan! Ma pht,J
huynh nao cCmg muon mlnh la nguoi dung dan
trong mat con, nen he con h6i toi la . . . ne gon
bang ki�u nhu "M� nh�t duc;ic con 6 thung rac'.
hay "C6 con di;ii bang bay ngang tha xu6ng cai
tui, me mo ra thl thay c6 con� ho�c "Con chui ra
tu nach me� G�p phai cau "khung b6 b�ng born

tan·nhv:"Con chui vao ngvoi mi;> nhvthe nao de
mi;> de con ra?"thl v()i vang "chui xuong ham tru
an": "Lon len con se biet'! TL! the "tn,tc chien· cua
ph1,1 huynh thVong la th1,1 d9ng tf{J va ne, trong
khi thien chUc cua cha mi;> l9i la chU d9ng hutJng
dan ky nang cho con.
Hvou con, ngl,la con, voi con . . . hay tre con
cCmg v�y, cung deu c6 mot d�c diem chung: khi
a lua tuoi au nhi, y nghi va cam xuc cua be ell
bay bong rat hon nhien, nhll may bay kh6ng
ngvoi lai, khien con rat de c6 nhClng hanh vi kh6
kiem soat. 86 la ly do tat ca cac lo9i be - w con
thu den con ngvoi - deu can cha mi;> "bao hiem"
b�ng SI,! hVong dan ky nang mot each Cl,I the, r6
rang.
cam doan, giau diem la giai phap c1,1c
ky hi;l Sikh, d6i khi rat phan tac d1,1ng, boi
"trai cam la trai ngon"!
Biet rang phai d9y va rat muon d9y, nhvng
dQy th€ nao? 86 la chuong ng9i kh6ng 16 cua
kha nhieu phl) huynh.
C6 nhieu each, b;;in hay chon cho mlnh va
con m()t each phu hQp. Tot nhat la nen bat dau
tu khi con con nho voi nhClng loi giai thfch de
3
3
·<b
95

"'
"'
z
"'
c
0
�
.c
a.
96
•tieu hoa• nhlf: "M� c6 m¢t m'.ra cua con, ba c6
m¢t nt'.ra, hai nglfc'Ji g6p lc;ii thanh con"; con trai
khac con gai a diem nao... Lan hem m¢t chUt, ta
c6 the mua sach ve giai tinh, l�ng l�ng d�t len
ban Cua con Va to chuc nhlJng CUQC thi 00 VUi
deh<)c mini trong nhO'ng buoi t6i sinh hoc;it gia
dinh.
Lan them chut nCla, sap vao teen, thl nhClng
bai sinh v�t vui se rat thu vj cho ca cha m� va
con: ph1,1 huynh se la . . .giao vien sinh v�t. chu�n
bi day du tai li¢u, hlnh anh va kien thuc thuyet
minh cho con nghe nhlf trong nhung gio sinh
v�t thl,lc th1,1 tc;ii trlfc'Jng.TU ngCI nen st'.r d1,1ng cOng
la nhClng tu ngCI rat lf la. . .sinh v�t hoc: gi6ng
dl,lc, giong cai, d�y thl, giao ph6i, th1,1 tinh, thl,I
thai v.v. . se giup ph1,1 huynh de "mo mi¢ng· hon
rat nhieu. NhClng kien thUc nay con c6 hoc Clc;ti
clfong a trlfong r6i, cha m� chi vi¢c lay d6 lam
"ban dc;ip tan c6ng• qua phan can thiet: an toan
tlnh d1,1c, cac bi¢n phap de phong xam hc;ti tinh
d1,1c v.v. . .Tc;ii cac trlfong quoc te, a tuoi len mlfoi,
hoc sinh da dl1<;1c c�p nh�t day du nhCtng hieu
biet Co' ban nhll V�Y de CO the tl,I v¢, tlf hc;tn che
a muc t6i thieu nguy co"chet vi thieu hieu biet�
Chi hOi •nan giai" chut xru khi •ga tr6ng" nu6i
con gai, h�c "ga mai" nu6i con trai! Voi nhCtng

Chat ve-nghe-lam-cha-me-khi-con-yeu-som

Chat ve-nghe-lam-cha-me-khi-con-yeu-som

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (9)

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

More from Hà Thu

More from Hà Thu (20)

Chat ve-nghe-lam-cha-me-khi-con-yeu-som