Phuong an-giao-duc-som-tu-0-6

.-
--------
-----
- -
-
-
-
-----
------
---
-
-- ----
-
-
--
-- -

MUCLUC• •
Vi sao giao dvc s&in c6 vai tro quyet dinh doi v6i ca cu(>c dc'ri cua tre?
Cha m� can ni1m bi1t dITQ'C giai do�n nh�y cam trong nhfrng nam dau dc'ri cua tre
Bi m(it cua than dong, giao dvc s&in c6 thJ khai pha kha nang phi thITemg cua tre
PhITang phap giao dvc s&in
Giao dvc s&in: Lam thenao dJ phat triJn chi so EQ cua tre?
Tang Cll'Cmg tri thong minh cua tre
Giao dvc s&in phat trign kha nang h9c t(ip cua tre
Giao dvc s&in: Lam thenao dJ boi dIT6ng th6i quen tot cho tre?
Nhfrng van de thl.l'emg g�p trong giao dvc s&in

I
Vl sao giao dlc s&m c6 vaitro quyet d!nh
I
doi v&i ca cuoc ddi cuatre?•
• Nghien cll'll khoa h11c da chinzg minh vit'c giao dJ!-c s&m c6 vai tro quye't
djnh de'n cu(lc diri cua tre
• 0 - 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng dikhaipha ti'em niing cua tre
• o - 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng ditre h11c tqp, nhqn thU-C
• 0 - 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng trong vit'c hinh thiinh tinh each cua tre
• Vit'cphat triin ngon ngii'cua tre gdn lren v6i qua trinh giao dJ!-C s&m
• Chi'eu cao cua tre duvc quye't djnh trong khocing o - 6 tu6i
gay tir khi tre cat tieng khoc chao di'ri, van de ma cac bQ.c cha m? quan tam nhat
la tircmg lai cua con sau nay se thenao. Giai doQ.n tir o - 6 tudi la thi'ri kiJ tre
phat triln rat n/1anh. Tre trong giai doQ.n nay giong nhu loai hdi mii!n (b9t biln)
doi khat, chung sehap thu toan b(i nhfmg gi ma chung dU(YC tiep xUC. Do do, khi
tre bu&c vao giai do(J.n nay, c/1a m? hily cung cap cho tre moi trui'mg giao dvc s&m tot
nhat, giup trexay dimg co-s& vfmg chac cho tircmg lai sau nay!
NGHIEN CUu KHOA HOC CHUNG MINH VIEC GIAO DUC, ,
. .
SOM CO VAI TRO QUYET D�NH DEN CUQC DOI COA TRE
Tvc ngfrc6 cau: "Ba tu6i trong l&n, bay tu6i trong gia". MQi ngrrCri vfrn thrremg hay
truy'en nhau r/ing "Tinh each cua mc)t dfra tre drrgc quye't djnh tirkhi con nh6", thl"C chat
tat ca nhfrng cau n6i nay dtlu CO can CtrkhoahQC CUa no.
Vi sao ngay cang c6 nhi'eu cha m� quan tam de'n van de giao dvc s6m cho tre, doi v&i
nhfrng tre n!im trong de) tu6i tir 0 de'n 6, hau he'thQ dau tU" rat nhi'eu tam huye't d€boi
drr&ng va giao dvc - rat don gian, d6 la vi hQ da y thirc dU"Q'C di'eu "than kY" ma giao dvc
s6m mang l::i.i.
Hay cung lay truemg hQ"P cua Ti€u Vu de'n tir D::i.i hQc Thanh Hoa lamvi dv:
Cha m? cua Tilu Vil deu la nhfmg chuyi!n gia giao dvc ndi tieng, h9 cilng la thehfgan
nhudau tii!n dU(YC tiep xUC v&i nhfmg kien th!rc ve giao dvc s&m. Gach hQ lam khong
giong v&i n/1fmg ong boba m? cung thi'ri la sau khi sin/1 tre ra segm chung cha ong ba
cham soc, ma c/1inh ban than hQ se la ngui'ri trvc tiep nuoi dQ.y d(ra tre.
Nam Tilu Vil 2 tuifi, co be ail co t/1/nhQ.n biet dUQ"C hang tram m(lt chfrva nhfmg tir
tiengAnh dcm gidn, li!n den tilu h9c, thanh tich h9c tQ.p luon xuatsac; batkltrong trui'mg

hi;rp nao, Tilu Vii ciing co th!lmg bie'n va la m()t ngll'i'ri co nang khieu ngogi giao, khong
chi v(iy co be con co n/1ieu thoi quen tot khac. Trang con m&tcua cac bgn dong trang lua
va cac b(icph1,1 huynh, co be luon la m()t tam gl1'011g sang, m()t ctua tre thong minh, co
tiem nang, ten tu6i cua co be ctau ctau ciing bie't.
M� cua Tilu Vii chia se kinh ng/1i�m cua minh trong qua trinh giao d1,1c con: "Sau khi
nghien CUu rat nhieu tai /i�u, sac/1 v6-/ien quan cffn van cfegiao d1,1c SOm, toi cfa quyet tam
/a phai nuoi dgy con minh th(it tot, ngay Ur khi con nho,phai xay d1,n1g aU'(YC m()t CO"s6-
vfmg ch&c, ct!con minh co th!phat triln thu(in !(Yi tren nhfmg ch(i.ng all'img sau nay. Bi
quyet cua toi chinh la - n&m b&t tir nho".
Nh�n thl'.rc cua m� Ti€u Vii nhU"v�y la rat dung, thCri ey quan tr9ng d€tre hinh thanh
tinh each vaboi dU"&ng nang 11,l"C ndm (y giai do(ln ti'r o den 6 tu.Si. Cac soli�u nghien cfru
khoa h9c da chi ra rdng, giai do(ln tir o den 6 tu.Si la thCri kY quan tr9ng trong quatrinh phat
tri€n nao be) cua con ngU"Cri. Nao be) cua mc)t ngU"Cri khi m6i sinh ra n(lng khoang 370 gam.
Tre so- sinh 1 tu.Si c6 nao be) n(lng gan bdng 60% so v6i nao be) cua ngU"Cri tru&ng thanh. Den
2 tu.Si U"Crc tinh la n(lng gap baIan so v6i khi m6i sinh, chiem 75% nao be) cua ngU"Cril(rn.
Nao be) cua mc)t d(ra tre 3 tu.Si c6 chu vi gan bdng v6i nao be) ngU"Cri l(rn, sau d6 toe de) phat
tri€n m6i ch�m dan. Cho nen trong giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre, du tren phU"O"Ilg di�n
tam ly hay sinh ly, vi�c giao d1,1c tot se c6 anh hU"&ng VO cung quan tr9ng den cau true va
chl'.rc nang nao be) cua tre.
Nam 1980, giao sU"Kaspyi - chuyen gia nghien cfru than kinh da cung v6i cac nha
nghien cfru khac den tir H9c vi�n Quoc gia London tien hanh mc)t cuc)c dieu tra thl,l"C te:
Tnr&c tien hQ tie'n han/1phan tich ctieu tra ctoi v&i m()t nghin em be, sau ctophan chia
cac ctoi tl1'011g tren than/1 nam n/1om khac nhau: nhom t1,1" tin, nhom thic/1 {mg tot, nhom
trom cam, nhom t1,1" biet kiem che' va nhom ban chon (lo !&ng bat an). De'n nam 2003, khi
tat ca cac em be nay cteu eta tr& thanh nhfmg ngu:i'ri tru:6-ng thanh /1ai mu:O"isau tu6i, giao
SU:Kaspyi /(Ii tifn hanh m()t CUQC nghien CUu nfra, ben cgnh cfo con tim /1i/u them ca b(ln
be va ngu:i'ri than cua nhfmg ctua tre nay.
MQi li'ri noi, /1anh ct()ng cua nhfmg ctua tre hoi nho cteuphan anh ri5 tinh cac/1 cua
chung khi tru:6-ng thanh, khie'n giao su:vo cung kinh nggc.
Giao SU"Kaspyi da ting keti(li toanbe) ket qua trong CUQC nghien cfru do, va den nam
2005 ong cho cong bo rc)ng rai. Bai di�n thuyet cua ong da thu hut Sl,1"chu y cua nhieu
chuyen gia nghien cfru tre em tren toan thegi6i, dong th(ri con cung cap them nhfrng can Ctr
khoa hQC xac thl,l"C cho Jy Ju�n giao d1,1c tirSCrm.
Giao sU"Kaspyi chi ra rdng, tat ca m9i chuy�n da trai qua hoi con nh6 cua mc)t ngU"Cri
aeu dU"<;YC d(li nao ghi nh�n i(li, va tr& thanh mau chot anh hU"&ng den vi�c phat tri€n tinh
each sau nay. Dieu d6 c6 nghiala thCri ey quan tr9ng doi v6i vi�c hinh thanh tinh each va
boi dU"&ng nang 11,l"C cua tre ndm ngay (ygiai do(ln tir 0 den 6 tu.Si. Nhu cau doi hoi cua tre
trong giai do(ln nay la m(lnh nhat, dU"6i Sl,1" thuc d�y CUa vi�c to mo muon kham pha thegi6i
xung quanh, tre con c6 th€tiep nh�n tat ca cac lo(li kien thl'.rc khac nhau. Tinh each cua tre
giong nhU"mc)t h(lt giong, neu dU"<;YC gieo trong trong moi truemg dat thich h<;rp va dU"<;YC hap

thu nhfrng chat dinh drri'ing c6 IQ'i, chiic chiin n6 se phat trign thanh m(t cayxanh trroi tot,
c6 kha nang song vfrng h'en.
Nha tam ly h<;>c Benjamin Bloom cua D(li h<;>c Chicago - Hoa Ky, da ting h<;rp i(li nhfrng
thanh qua nghien cl'.ru cua m(t sonha tam lyh<;>c khac v'e mfrc d( thong minh cua con
ngrrOi, ong di.ra vao soli�u trrong quan gifra chi so IQ & nhfrng d( tu6i khac nhau so v&i chi
so IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh, roi ve ra thanh m(t higu do drremg cong v'e si,r phat trign tri
thong minh: Gia srrlay IQ cua dll-a tre 17 tu6i frng v&i IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh la 100%,
thi si,rphat trign cua dll-a tre 4 tu6i la 50%, 8 tu6i la 80%, 12 tu6i la 90%, 13 tu6i la 92%. Tir
higu do nayta c6 thg nhin ra drrgc toe d( phat trign cua tri thong minh la khong dong d'eu,
hon nam dau phat trign rat nhanh, hon nam tiep theo giam dan toe d(, va hon nam sau nfra
thi ch�m h�n.
Di'eu nay chfrng t6 toe d( phat trign tri thong minh khi tu6i cang nh6 se cang nhanh.
Nha khoa h<;>c ngrrOi Nh�t Ban Kimura Kyuichi cling da tirng dl.l'a ra nguyen tiic giam d'iin v'e
nang li,rc nh�n thfrc cua tre con. Ong n6i: "M(t dll-a tre chl.l'a sinh ra von c6 ti'em nang v'e kha
nang la 100 d(. Neu vira ra dOi da nh�n drrgc si,rgiao d1,1c lytrr&ng, thi se c6 kha nang tr&
thanh ngrrOi tnr&ng thanh c6 nang li,rc 100 d(. Nhrmg neu hiit dau giao d1,1c khi tre 5 tu6i,
du drrgc giao d1,1c tot den may, cling chi tr& thanh ngrrOi c6 nang li,rc dlt mfrc 60 d(. Con
den t�n 15 tu6i m&i giao d1,1c thi nang li,rc chi con drr&i 40 d(".
Ly lu�n cua cac chuyen gia cung v&i cac soli�u khoa h<;>c d'eu chfrng t6 r/ing: thOi k)r
quan tr<;>ng doi v&i vi�c hinh thanh tinh each vahoi drr6ng nang li,rc cua tre la tir khi con rat
nh6.
Chung toi hyv<;>ng cac h�c ph1,1 huynh hay chu tr<;>ng den vi�c giao d1,1c tir s&m cho con
em minh, xac djnh r6 each sinh ho(lt, h<;>c t�p, vui choi, s& thich cua tre trong giai do(ln tir o
den 6 tu6i, dong thOi ket h<;rp v&i vi�choi drr6ng s& tnremg, nang khieu cho tre, dgxay
di,rng drrgc m(t co-s& vfrng chiic cho trrong lai trroi d�p cua tre.
. . '
o - 6 TUOI: GIAI DO.i;N QUAN TRQNG DE KHAI PHA TIEM
NANG COA TRE
Vi�c phat trign tri tu� cho tre la m(t trong nhfrng van d'e ma cach�c cha m� quan tam
nhat, nhrmg si,rphat trign tri thong minh i(li drrc;rc quyet djnh hCri si,rphat trign cua nao h(.
Vi therat nhi'eu cha m� dij.chi�t chu y den si,rphat trignh( nao cua tre - thela h<;> lien t1,1c
mua cho tre tat ca nhfrng lo(li thi,rc ph�m h6 nao, drri'ing nao, cac kigu sach v&, do choi giup
phat trign tri thong minh.
C6 nhi'eu cha m� khong niim hiit drrc;rc giai do(ln nao m&i la giai do(ln phat trign dinh
cao cua nao h(, m(t socha m� thi kham pha si,rphat trign h( nao cua tre sau khi cho chung
di h<;>c, nhrmg Jue nay da qua mu(n roi, vi nao h( cua tre phat trign chu yeu trong giai do(ln
tir o den 6 tu6i, vi v�y hay hiit dau ngay tirkhi tre vira sinh ra.
Baygierchung ta se cung tim higu m(t chutv'e cau true nao h( cua tre:
Co-s& cau true h( nao cua tre la do gien cua cha m� quyet djnh, n6 se cung cap m(t mo

hinh ve si,rphanbo cac tebao than kinh & nao, thong qna si,rkich thich tirmoi tnrim.g ben
ngoai, nhfrng tebao than kinh naygiin ket l(li v6i nhau. Cac nha khoa h<;>c g<;>i si,rgiin ket nay
la lien ket than kinh, nhfrng tebao lien ket se quyet djnh nao b9 cua tre xU-ly thong tin m6i
ra sao, t(lo ra co-s& cho vi�c h<;>c t(ip, phan (mg, giao tiep xii. h9i vii phat tri€n tinh cam sau
'
nay.
M9t dU-a tre khi m6i ra dOi, c6 solirc;mg cac tebao lien ket than kinh trong nao chi
bdng m9t phan mirOi so v6i ngirOi l&n, thong qua nhfrng trai nghi�m phong phu da d(lng
trong CUQC song sau nay, cac tebao lien ket Se khong ngirng gia tang SOlirc;mg, khi tre
khoang 2, 3 tu6i, solirc;mg nay datang gifp 20 Ian so v6i khi m6i sinh. Dieu d6 ciing c6
nghia la tYI� trao dii chift trong nao b9 cua tre vao luc nay rift cao, nen si,rphat tri€n tri li,rc
vii kha nang h<;>c t(ip trong giai do(ln nay ciing rift nhanh, th(im chi con Vlf<;>t xa ca ngirOi
tnr&ng thanh.
M9t so lirc;mg l&n cac tebao lien ket se giam toe d9 xU- ly thong tin cua nao b9, nhfrng te
bao lien ket nho be khong can thiet se biit dau bi lo(li bo khi tre dirc;rc khoang 21 thang tu6i,
chi con m9t viii khu vi,rc c6 kinh nghi�m tiep nh(in thong tin, ciing chinh la nhfrng lien ket
than kinh da tirng sU- dvng qua m6i c6 th€ton t(li dirge. N6i each khac, neu nhfrng kich
thich & ben ngoai ma tre tiep nh(in cang phong phu, thi solirc;mg tebao lien ket trong nao
b9 se cang nhieu.
Ket qua cua mQt CUQC nghien Clru keo dai suot 18 nam da chi ra rdng, nang ]i,rc cua
nhfrng d(ra tre da tirng tiep xucv6i giao dvc s&ni trir&c 6 tu6i trong linh vi,rc d<;>c sach vii
h<;>c toan, th(im chi trong ca thanh tich h<;>c t(ip & ti€u h<;>c, trung h<;>c deu cao h= nhfrng d(ra
tre khong dir<;rc tiep XUCv6i giao dl,IC s(mi.
Do d6, giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre chinh la quang thOi gian chinh d€phat tri€n tri
thong minh. Si,rphat tri€n cua nao b9 khong giong v6i si,rphat tri€n cua h� mi�n djch hay
phat tri€n xirD"Ilg, dieu d6 c6 nghiala phat tri€n nao b9 chi c6 m9t giai do(ln, khi da trai qua
giai do(ln dinh cao nay, Sl,I'phat tri€n CUa h� than kinh trung lfO"Ilg CO"ban da hinh thanh,
nen sau nay c6 muon b6 sung them ciing la dieu rift kh6 khan.
Neu muon khai pha toi da tiem nang trong d(li nao cua tre, cacb(ic cha m<i' phai niim
biit dirc;rc giai do(ln tiro den 6 tu6i nay: phai cung cifp ched9 boi diri'ing day du nhift, phong
phu nhift, dong thOi phai dam bao Sl,I' phat tri€n toan di�n CUa nao bQ cung cac bQ ph(in
khac tren co-th€; khong chi v(iy con phai t(lo ra si,rkich thich tir moi tnrim.gben ngoai m9t
each hoan thi�n nhift, d€ ket cifu vii t6 chii-cben trong nao b9 phat tri€n nhanh vii lanh
ffi(lnh.
Lam thenao d€ khai thac tri tu� cua tre? Dieu nay chung toi trinh bay chi tiet & nhfrng
mvc dir6i day. Trang d6, c6 li�t ke m9t sophir=g phap d= gian d€ cacb(ic cha m"' cung
tham khao:
•
Phi.fangphipI: Nang tro chuyefn v(fi tre, aitnglo trekl16ngl1ieugi
H� than kinh trong nao b9 cuatre mem hO"Il, yeu hO"Il so v6i cua ngirOi tnr&ng thanh,
tuy nhien dieu khien ngirOi ta phai kinh ng(lc chinh la, mi).c du nhirv(iy nhlfllg solirc;mg s<;ri

gan than kinh cua tre l(li nhieu hem gap hai Ian so v6i &hi) than kinh cua ngirii trir&ng
thanh. Cac nha khoa h0c phat hii)n ra rdng, khi m� dung nhfrng tir ngfrcang phong phu dg
n6i chuyi)n v6i tre, SI' kich thich Jen cac gan than kinh &nao bi d(lt dirgc cang nhieu, vi v�y
kha nang ngon ngfr, kha nang tir duylogic va kha nang l�p keho(lch cua tre cfi.ng tr& nen
m(lnh hem.
M� cua Tigu Thanh da chia se v6i chung toi ve kinh nghii)m cua minh:
Luc tro chuy�n v6i con, toi noi b&ng gi9ng ai�u vui ve, nhi: nhang alaap /Qi nlzimg
tieng Ii nhi cua no va khi con bilu hi�n ra m()t sohanh a()ng, toi se noi tU- W-, ri5 rang tU-ng
cau tU-ng clzir, chdng hQn: ''Mi: yeu con nhat tren am", m6i am tiet keo dai ra, giong nhzr
giai ai�u czla m()t bai hatv(i.y.
Dan dan, con toi ail co thlhilu nhimg gi toi noi, mom cung b(i.p bi: tii'ng clzir, th(i.m chi
no con co thlb&t chzr{rc theo gi9ng ai�u czla toi alaap /Qi, khien toi VO cung xUC a()ng.
' - '
PhI.fangphip2: Dieu thJJ.n kfcua sµ'VO ve
vb ve, chinhla err chi yeu thiremg cua m� danh cho tre, nhfrng hanh d(ing tir&ng chtrng
dem gian d6 l(li c6 thg truyen d(lt den tre VO sothong tin. C6 bon chfr can phai ghi nh&, d6
la: nh�, mem, kheo va am. Cach vb ve khong chi giup cho m� va con cung cam nh�n dirQ'C SI'
yeu thiremg, ma cfi.ng )a m(it each dg kigm tra tinh tr(lng Slrc khoe CUa tre, va con CO tac
d1,1ng thuc dfiy SI' phat trign CUa tre.
C6 nghien cfru phat hii)n ra rdng, tre sO' sinh khi m6i ra dii neu mbi ngay dirgc mat xa
baIan, thi se c6 kha nang xuat vii)n s&m hem so v6i nhfrng tre SO' sinh khong dirgc mat xa.
C6 chuyen gia con cho rdng, SI'vfi ve ma m� danh cho tre luon luon la tr<rthu dil.c 11,l'C nhat
trongvii)c khai pha tiem nang cua tre.
Ngoai ra, khi mat xa nh� Ian da mem m(li cua tre, cam nh�n dirgc SI'mjn mang d6 se
khien tam tr(lng ngirii m� cam thayvui mtrng va h(lnh phucbiet bao.
Thii gian tot nhat dg mat xa cho tre Ia Jue tre vira tiim xong.
,
Phi.fangphip3: Dip ungm9i tiengg9icua tre
Khi tre kh6c, ngirii m� Iuon phai dira ra phan frng kjp thii, ch�ng h(ln an ui, db danh,
om tre vao long... dg giup tre cam thay an tam. Nhirv�y, m� chinh la ngirii t(lo ra m(it luong
dii)n nao trong tiem th(rc cua tre, n6 c6 thg dap frng Oily du nhfrng doi hoi cua tre ve m(lt
tinh cam. 81,1' tiep XUC than m�t thir(mg xuyen gifra m� va tre SC t(lO cho tre m(it cam giac an
toan.
M� hay dung SI' cfin th�n, ti ml va long chuyen tam dg dap frng kjp thii moi nhu cau
cua tre, t(lo ra m(it moi quan hi) dang tin c�y cho tre. Dan dan tre se co tinh cam yeu thiremg
gil.n b6 v6i m�, va c6 dirgc cam giac an toan tirchinh ngirii m� cua minh, dieu nay dong
thii con mang l(li cho tre dung khi rat16-n dg chung c6 thg tl,I'tin kham pha thegi6i xung

quanh.
Phi.fangphip4: Cho tre 01.f<JC traingl1iefm tlnh cam
Neu c6 ngiriri dang buon phien ho(lc lo au, dau tien cha m<i' can phai to ra dong cam v6i
dieu do, dg tre higu dir<;rc Sl,I" quan tam, lo liing, chia se. Thai d( ljch si,r, co thi�n y va nhan
van cua cha ill<;' doi v6i ngiriri khac se dir<;rc ghi l(li trong nao b( cua tre. Theo thiri gian
nhfrng phan fuig tinh cam se tich t1,1 aan trong nao tre, dieu nay khong chi c6 IQ"i cho si,rphat
trign cam xuc cua tre, ma con c6 IQ"i cho qua trinh phat trign nang li,rc nh�n tht'.rc va ngon
-
ngir.
• •
o - 6 TUOI: GIAI DO.i;N QUAN TRQNG DE TRE HQC T4J>,
NHAN THUC•
N6i den h<;>c t�p, hau het chung ta deu cho rli.ng phai den khi tre den tu.Si di miiu giao
ho(lc Jen tigu h<;>c m6i biit dau can d(ly tre, nhlfllg tren thi,rc te, vi�c h<;>c t�p cua tre dabiit
dau tirkhi m6i ra diri, vi�c h<;>c t�p vao Jue nay Ia quan tr<;>ng nhat, mang l(li hi�u qua cao
nhat, va tat nhien cung la dcm gian nhat - d(ng li,rc cua vi�c h<;>c t�p kigu nay chinh la phat
huyban nang cua tre. Neu b6 qua giai do(ln nay, vi�ch<;>c t�p ve sau se tr& nen rat kh6 khan.
Chung ta cung xem m(t vi d1,1:
�
Thang 10 nam 1920, & m(lt lang qui! nh6 vung Tay Nam Calcutta An D(l, m(Ji ngu:i'ri
trong thon daphat /1i�n ra tY m(lt /1ang soi CO hai d(ra tre dU:{YC bay soi nuoi dg.y tlr khi /9t
long, trong do d(ra /&n khoang 7, 8 tu6i, du:{Yc d(lt ti!n la Kamala, con d(ra nho chlmg 2
tu6i, d(lt ti!n laAmala.
Sau nay ca /1ai d(ra tre d�u du:{Yc gm vao co nhi vi�n nuoi nang. Amala song & do den
nam th(rhai thi c/1et, con Kamala thi song du:{Yc den nam 1929. M(lt m1,1c SU:& co nhi vi�n
dii viet cuon sach mang ti!n ''Ngu:i'ri soi va Tarzan", trong do co mii!u ta chi tiet qua trinh
giao d1,1c hai d(ra tre ngu:i'risoi tr& lai lam ngu:i'ri.
Luc hai d(ra tre ngu:i'ri soi vfra du:{Ycphat hi�n, t(i.p tinh sinh hog.tcua chung giong h�t
nhu: m(lt con cho soi: di bdng ban chi, ban ngay thi ngu, ban di!m m&i ra ngoai hog.t di)ng,
S{Y lira, anh sang va nu:&c. Chung chi biet khi doi thi tim cai an, an no xong la ngu; khong
an c/1ay ma chi an thjt, luc an hoa qua cling k/1ong dung tay, ma d(lt no xuong du:&i dat
r1Ji lay rang g(lm, chung khong biet noi chuy�n, va cir den nlra di!m lai ru:&n c6li!n dil1u
•
g(Jl.
Trai qua bay nam du:{Yc con ngu:i'ri giao d1,1c, Kamala cling m&i chi n&m b&t du:{Yc 45
tlr, h071 nfraphai kho khan /dm mm h(JC noi dU:{YC vai CUU, Va bdt dau hoa nh(i.p dU:{YC v&i
t(i.p tinh sinh hog.tcua con ngu:i'ri. Co ay chet khi m&i khoang 16 tu6i, nhu:ng tri Ive cling
chi tu:071g du:071g nhu: m(lt dlra tre3, 4 tu6i.
Cau chuy�n ve ngiriri soi da chfuig minh rli.ng: neu b6 qua thiri kY phat trign dlnh cao
ve kha nang h<;>c t�p cua tre, se gay ra nhfrng h�u qua kh6 Iirimg.

Cai g9i Ia "thiri kY vang" hay "thiri kY dinh cao", chinh Ia chi giai do;:tn khi tre cte'n m(t
ct( tu6i nhilt dinh nao d6 c6 thg nh�n thfrc va niim biit dirQ'C nhfrng kie'n thfrc, ky nang, hanh
d(ng m(t each d� dang nhilt. Ne'ubie't each giao dvc tre khi tre dang &vao thiri ey vang, tre
khong chi vtra niim biit dirQ'C nhanh, vtra cam thily vui ve, ma con c6 thg d;:tt dirQ'C hi�u qua
hon gilp chvc Ian, nhirng ne'u b6 li'Ymilt thiri kY vang nay, thi du c6 danh bao nhieu thiri
gian va cong sfrc, ke't qua tre d;:tt dirQ'C ciing khong thg xuilt siic.
T;:ti sao kha nang h9c t�p cua tre d;:tt dinh cao l;:ti xuilt hi�n s6m nhirv�y, ma khong
phai Ia Jue tre 7, 8 tu6i nhir chung ta viin thiremg nh�n dinh?
Khoa h9c da chl'.rng minh, sau khi nao b( cuatre c6 nhfrng lien ke't than kinh, se xuilt
hi�n mang tuy, giup bao v� diremg lien ke't gifra cac te'bao than kinh, nherd6 ma thong tin
OfQ'C truyen di nhanh ch6ngva khong bi Sf can tr& nao. Khi tre phat trign cte'n giai do;:tn
nhilt dinh nao 00, do Sf truf:tng thanh CUa nhfrng te'bao than kinh, nen sgi tfIC than kinh
va sgi nhanh than kinh d� dang m& r(ng roi lien ke't v(ri nhfrng te'bao than kinh lien quan
hinh thanh m(t m;:tng Iir6i d;:tngvong, giup dira ra nhfrng phan (mg di).c bi�t, tird6 tre c6
thgh9c dirQ'C nhfrng kY nang kg tren.
Do thiri gian phat trign cua mii lo;:ti te'bao than kinh chfrc nang khac nhau, nen thiri
gian san sinh ra lien ke't than kinh vahinh thanh mang tuy ciing khac nhau. Giai do;:tn t;:to ra
lien ke't than kinh va hinh thanh mang tuy chinh la thiri kY dinh cao dgtre h9c t�p kY nang.
Vi dv, giai do;:tn tir 4 cte'n 18 thang tu6i cua tre Ia thiri kY dinh cao dg h9c each v�n d(ng; giai
do;:tn tir 2 cte'n 3 tu6i Ia thiri gian tot nhilt d;:ty tre h9c n6i; tir4 cte'n 5 tu6i Ia thiri gian thich
hQ'P doi v(ri vi�c h9c ngon ngfr cua tre; con ne'u muon cho tre h9c dan piano hoi).c violon, tot
nhilt la nen biit dau tirtrir&c khi tre 3 tu6i.
Ne'u b;:tn b6 li'Ygiai do;:tn nay, khi d6 cac te'bao than kinhbi lao h6a, se khong d� dang
m& r(ng ra va lien ke't v6i nhfrng te'bao than kinh khac, ciing kh6 niim biit dirQ'C nhfrng kY
nang nay v(ri toe ct( nhanh. H9c t�p khong chi la m(t vi�c rilt kh6, ma con tr&thanh m(t
nhi�m Vl khong thghoan thanh. Ch&ng h;:tn v6i vi�c h9c bcri, tre cang nh6 thi h9cbcri cang
d�, c6 rilt nhieu dfut tre xuong cte'n bg bcri giong nhir ca gi).p nir&c v�y, con nhfrng tre trong
da ra dang ngiririI&n nhirng du c6 ton rilt nhieu cong sfrc ciing khong niim biit dirQ'C cac kY
nang chu ye'u cua mon bcri.
Cho nen, ne'u muon tre c6 dirge cang nhieu ey nang, tr&thanh m(t ngiriri c6 ban linh
l&n, c6 tri tu� sieu pham, thi cac vi phv huynh can phai niim biit tot thiri kyvang cua tre la
tir o cte'n 6 tu6i.
,
0 - 6 TUOI: GIAI D04N QUAN TRQNG TRONG v1tc HINH
THANH TfNH cAcH CHO TRE
Tilt ca chung ta deu bie't rdng, tinh each c6 vai tro rilt quan tr9ng trong cu(c diri cua
mii con ngiriri, th�m chi n6 con c6 anh hir&ng l&n hon so v(ri Sfye'u m;:tnh cua nang Ive doi
v(ri CUQC song, Sf nghi�p CUa con ngiriri.
Ngiriri c6 tinh each c&i m&thiremg chie'm fU the'trong ca cu(c song va cong vi�c. M(t
ngiriri c6 tinh each hoa dong, trong cong vi�c se d� dang phoi hQ'P v(ri dong nghi�p, lanh

d(lo, th�m chi con ket thanh m(tkhoi doan ket, trong cu(c song thi gan giiiv6i gia dinhvii
b(ln be. Ngirc;rc i(li, nhfrng ngirOi c6 tinh each hir&ng nc)i tram 11).ng se rat kh6 hoa dongv6i
m<;>i ngirOi, nen thir&ng kh6 thilnh c6ng, kh6ng chi v�y nhfrng ngirOi nay con kh6ng biet
each t(l.O ra nhfrng moi quan h� tot trong xa h(i, ru do gay can trerden Sl,I"phat trign trong
' .,
cong vi�c.
Thi,rc te, CO" hc)i trong CUQC song danh cho m<;>i ngir(ri cleu binh d�ng, nhrmg quan tr<;>ng
lab(ln c6 biet niim biitvilt�n dvng dirc;rc n6 haykh6ng ma th6i. Nhfrng ngirOi c6i mer lu6n
tienve phia trir&c, con nhfrng ngirOi hir&ng n(i i(li thu minh i(li vii tvt ve phia sau, cho nen
cu(lc song cua m(t ngirOi c6 thanh d(lt hay kh6ng, c6 thg n6i vai tro quyet djnh la Cr tinh
each cua h<;>.
Tinh each cua con ngirOi dirc;rc hinh thanh tir nh6. Tien siHarlow - clzuyen gia nghien
cU-U giao dv.c ngu:i'riMfj - dii du:a ml)t con khi vU-a m&i sinh vaophong each Ii, ben trong
d6 chic6 dung mi)tcai khay di.mg thlrc an. Bu:&c dau cua cul)c thi nghi�m la nuoi nang
con khicon nay trongphong each Ii ba thang dau, sau d6 du:a n6 quay !Qi song v&i nhfmg
con khikhac va quan sat tinh lzinh phat triln cua n6.
M&i dau, con khinay cirlang thang mi)tminh, nhu:ng chu:a den mi)t tuan sau n6 dii
mQnh dQn lzcm va cung no dua v&i nhfmg con khi khac.
Tiep theo, nhfmg ngu:i'ri lam thi nghi�m du:a ml)t con khi bi each Iisau tlzang v'1 v&i
bay dan, con khi nay hoan toan khong biet each chai dua cua nhfmg con khikhac, clzi nglJi
thu /Qi m{)tg6c du:(J-ng nhu: ratS(l' hai.
Cuoi cung, nh6m ngu:i'ri thvc hi�n thinglzi�m du:a mi)tcon khibi cac/1 li mi)t nam v'1
v&i dOng loQi, thi thay con khi nay lzoan toan klzong thlsong dU:(l'C cung v&i nhfmg con
khikhac, th(im chi n6 con khong thlhoa nh(ip du:(l'c v&i nhfmg con klzi bi each Iigiong
minh.
RIJi hQ tien hanh ngu:(l'c !Qi, d6 la cho ml)t con khi binh tlzu:D-ng vao v&i dan khibi each
Ii, khong !au sau, con khi binh tlzu:D-ng vi khong thlchiu n6i sir co dcm ma tinh than tr&
nen suy nhu:(l'c.
Thi nghi�m tren cho thay, Sl,I"phat trign CUa con khi rat can mc)t moi tru(mg phu hc;rp,
chi c6 m6i trir&ng binh thir&ng m6i c6 thgkhien chung c6 nhfrng tinh each binh thir&ng.
Thi nghi�m ciing cho thay tinh each cua con khi sau khi dirc;rc sinh ra sau thang da hinh
thanh gan nhir codjnh vii kh6 dgthay d6i.
Thi,rc ra dieu nay ciing dung khi ap dvng doi v6i con ngirOi: neu tinh each cua con
ngirOi da dirc;rc hinh thanh co djnh ngay tir khi con nh6, thi tinh each den khi trir&ng thanh
xet ve t6ng thg ciing kh6ng c6 nhieu khacbi�t so v6i Jue nh6.
, '
VIEC PHATTRIEN NGON NGO' COA TRE GAN LIENV6'I•
QUA TR.iNH GIAO Dl)C SOM
Cac nhil khoah<;>c cho rdng, vi�c h<;>c ng6n ngfr cua tre kh6ng phai la h<;>c tirng chfrtirng

cau ma c6 hi�n t1rQ'llg "thOi kY bi.Jc phat ngon ngfr" m(lt each d(lt nhien. Cac nha tam lyh9c
& Bl da quan satvii phat hi�n ra, m(t d(ra tre hai tu.Si rum thong th1remg c6 th€ nitm bitt
d1rgc khoang 200 den 300 tirvi.mg, nhrmg den 6 tu.Si thi so11rQ'llg nay da!en den con so
hang nghin, mahau het nhirng tir vi.mg nay deu do tre hap thu m(lt each ti,rnhien cha
khong do ai d(l.y.
Giai do(l.n tir o den 6 tu.Si chinh la thOi kY quan tr9ng nhat d€ phat tri€n ngon ngircho
tre. Thi,rc chatkhi tre vira m6i sinh ra cung dang tham do con d1remg ngon ngir, thong
th1remg chung se trai qua bay giai do(l.n m6i c6 th€ nitm bitt d1rgc m(t ngon ngir, vii c6 th€
ti,r do v�n dvng, ma bay giai do(l.n nay aeu ndm trong giai do(l.n tir o den 6 tu.Si. Den 6 tu.Si,
each bi€u d(l.t ngon ngircua tre da kha chu�n xac, chung gan nh1rhoan toan hi€u vii c6 th€
tuan theo nhirng quytitc sU-dvng tieng m'i' de.
Tre m6i sinh ra d1rgc 4 thang tu.Si, chi c6 th€ phat ra tieng kh6c oe oe ho(ic nhirng am
thanh nho khong c6 y nghla. Luc nay, cha ID<;' c6 th€ di,ravao cam nh�n cua minh d€ giai
thich nhirng am thanh d6, roi d1ra rahanh d(ng, ell-chi vii Im n6i dap tra. Dan nan, tre se
hi€u d1rgc each dung gi9ng n6i d€ giao tiep v6i cha m.,,, ho(ic sU- dvng tieng kh6c d€bi€u d(l.t
nhfrng vi�C nhU' d6i, dai Garn, cam thay kh6 chju, muon ID<;' be...
Sau nay, tre se chuy€n nan tir tr(l.ng thai VO thuc qua d( thanh tr(l.ng thai c6 y thU-C.
Chung c6 th€ dung anh mitt nhin cha ID<;' vii chi vao do v�t, neu luc nay cha ID<;' kjp thOi g<;>i
ten nhirng do v�t nay m(lt each r6 rang, tre se dan dan ghi nh6-l(l.i. Tre tir 6 den 8 thang tu.Si
dabiet chu yvao hinh anh, canh tll'Q'llg viibiet each litng nghe cha ID<;' giai thich. Den 9
thang tuii, tre khong chi biet nhin VaO cha ID<;' Va do V�t, ma con quan sat Ca nhfrng phan
Ung CUa cha ID<;', tir do CO th€ hi€u dU'Q'C y nghla CUa IDQt SO tirdon gian nhU' "den", "bong",
''ch6'', ''hoa''...
M(lt ha m'i' binh th1remg davo cung kinh ng(l.c khi phat hi�n ra rdng d(ra conyeu quy
m6i c6 m1r0i may thang tu.Si cua minh trong m(t dem da c6 th€ n6i r6 rang m(tviii tir.
M� cua Tiiu Ng9c gan dayphathifn ra rdng Tiiu Ng9c co t/1[noi nhfmg tit nhir
"ong", "ba". Dieu nay k/1ien m9i ngiriri trong gia dinh deu cam t/1ay vui mimg, nhat la ong
n{li va ba n{li. Khong lau sau, m� /Qiphat /1ifn them m{lt dieu ky IQ la khi Tiiu Ng9c nh(in
dUQ"C th(rgi cua ngiriri khac be lien noi: "Cam 071". Tru{rc day TiiuNg9c co thidung tay
defbiefu dQtSil" cam 071, nhung bay gii'r CO thefnoi ro rang "cam 071", dieu nay k/1ien ca nha
VO cungphan khich.
Thi,rc te, c6 m(lt sotre m6i 1 tu.Si nhrmg da c6 th€ n6i d1rgc nhirng tir ngitn g<;>n nh1r
''bO'', ''m�'', ''b3."..., cOn c6 nhfrng tre th�m chi m6i dtrQ'C chin th3.ng tu6i cling n6i ra dtrQ'C
m(t viii tir don gian. Trong giai do(l.n tir 9 den 18 thang tu.Si, tre se dan dan h9c d1rgc m(lt so
tirngfr don gian d€ di�n d(l.t y nghl cua minh, neu nitm bitt tot d1rgc von tir, trong giai do(l.n
nay, cha m'i' c6 th€ d(l.y cho tre them nhieu danh tir don vii d(lng tir, lam phong phu kho tir
cua tre, thuc d�ytre nang cao kha nang n6i d1rgc tir c6 hai am tiet tr&!en.
Trong giai do(l.n tir 18 den 24 thang tu.Si, tre c6 th€v�n dvng nhirng tirdon gian nhat
d€bi€u d(l.t cam xuc, viibiet each ket hi;rp d(lng tirv6i danh tir. Kha nang nitm bitt tirngfr
cua tre trong giai do(l.n nay rat ffi(l.nh, chi can ng1r0i 16-n n6i ra, tre da c6 th€ nhitc 1(1.i gan

nhuy nguyen. Luc nay cha m� phai hu&ng dfin tre n6i cau aay du va hoan chinh, chu y
khong nen n6i nhfrng cau sai ngfrphap, dg tranh tre bil.t chu&<: theo. Tuy�t doi cam n6i
ngQng theo kigu nh(li giQng tre con hofj.c "noi ]il_p", neu khong Se gay ra can tr&vi�c hQC ngfr
phap chinh xacva phat am chu�n cua tre.
Vi).ylam thenao dgphat trign ngon ngfrcua tre?
Tre tir 2 den 3 tu6i: tre c6 thg dung nhfrng cau ngil.n dg bigu d(lty nghl cua minh, thi).m
chi con n6i duQ'C m<;t cau hoan chinh.
Co be Hong Tri;i.ch 3 tu6i, m()t 1'1n trong thay m� dang ngoi trang dilm, chi;i.y den bi!n
ci;i.nh va n6i: "M� bien than/1 tii!n nfr roi, ai nhin cfi.ng mi!", m� co be rat bat ngir va vui
'
mU71g.
Nhfrng tre nli.m trong d<; tu6i tir 2 den 3 khong chi biet gQi ten nhfrng S1'vi).t tru&<: mitt,
ma con c6 thg n6i ra nhfrng gi chung nghl den. Tam tu6i nay tre con biet each dung nhfrng
d(li tirnhan xrmg thaythenhu "con", "b(ln", "anh ay"..., khong chi vi).y ma chung con sU
d1,1ng duQ'C chinh xac nhfrng tinh tir nhu"xau, d�p", "it, nhieu".
Tre tir3 den 5 tu6i: tre c6 thg n6i duQ'C nhfrng cau tuong doi phfrc t(lp, va nil.m bil.t
duQ'C hau nhutoan b<; ket cau ngfrphap, thi).m chi c6 thg ly giai duQ'C y nghla cua nhfrng tir
triru tll'QTig.
C(iu be Minh Minh bon tu6i khi trong tl1ay con chim bay qua, lien b&t chu:&c theo va
gicr hai tay li!n v6 v6 roi hoi m�: ''M� nhin con bay nay, tu: thetrong c6 d�p khong q.?", m�
nghe thay CGU noi CUa CQU be VG thay dung tir "tu: th/!'' rat c/1inh xac, cfing cam t/1ay ngQ.C
nhii!n va vui mlmg.
Tre tir3 den 5 tu6i luc n6i chuy�n dii higu rli.ng phai tuan theo logic, mfi.c du c6 nhfrng
luclogic cua bQn tre vfrn chll'ahoan toan dung. Cha m� luc nay can phai dieu chinh cau tir
sao cho chinh xac roi n6i l(li v&i tre, giup tre d(lt duQ'C hi�u qua tot hon ve ngon ngfr, dfi.c
bi�t la nhfrng tirngfrkh6 giai thich, chi can sU- d1,1ng nhieu Ian la tre c6 thg nil.mbil.t duQ'C
nhanh ch6ng.
Len 5 tu6i, tre dii c6 thg n6i chuy�n giong nhum(t ngu6i tru&ng thanh. Khi n6i ve m(t
S1'vi).t nao d6, tre c6 thgvi).n d1,1ng chinh xac nhfrng tir ngfrdg mieu ta l(li be ngoai cling v&i
tinh logic cua S1' vi).t. C6 tre con biet dung nhfrng tirluyen lay, da d(lng dgbigu d(lt. Nang 11,l'C
giao IU'U cua tre trong giai do(ln nay duQ'C tang !en ro rang, ngfrphap khong ngirng duQ'C
cung co, luQTig tirV1,l'Ilg ciing duQ'C tang !en dang kg.
Tre tir 6 den 12 tu6i: S1'bien h6a ro rang nhat la tre c6 thgbu&<: dau di�n d(lt duQ'C
nhfrng ngon tir theo kigu sach v&. M<;t vai chuyen gia cho rli.ng, 6 tu6i giong nhudau nguon
con song cua 81,1' phat trign ngon ngfr, bil.t dau tir daykeo dai den nam 12 tu6i, xuat hi�n
nhfrng thay d6i mang tinh can ban trong S1'phat trign nay, d6 khong chi la S1'phfrc t(lp h6a
nhfrng cau n6i, ma trinh d<; cua nhfrng cau mang ham yva m1,1c dich sU-d1,1ng ngon tir ciing
dU'Q'C nang cao hon, m(t thay d6i ro net nhat chinhla tre biet dung ngon tirdghQC dQC va
lam van.

Giao srrtam lyh9c &Hoa Icy- Bob McMurray cho rling, da phan bom� khong dgy den
qua trlnh h9c n6i cua tre, d6 chinh la qua trlnh dU'Q'C tich lliy tirng ngay tirng gier, nen m(ri
t(lO ra ket quakhien cha m� VO cung ng(lc nhien. Chinh vi the, trong CUQC song hang ngay,
cha m� can phai chu y nhieu hon khi sU- d)ng nhfrng tirngfr da d(lng, phong phu vabigu d(lt
chung m(t each chinh xac, nhrrv�y kha nang bigu d(lt ngon ngfrcua tre VO hlnh trung se
nh�n dU'Q'C nhfrng anh hrr&ng tot, giup tre dan h9c dU'Q'C each dung tir khong chi dung ma
con hay.
CHIEU CAO COA TRE DVQ'C QUYEJ' D�NH TRONG GIAI
DOAN o - 6 TUOI•
Soli�u trong nghien cfru khoah9c cho thily c6 hai thCri kY dinh cao doi v(ri vi�c phat
trign chieu cao, m(t lavao tu6i d�y thl, hai la giai do(ln tho-ilu.
Tir o den 1 tu6i, toe d(l phat trign chieu cao trong giai do(ln nay la nhanh nhilt va d�
dang nh�n drr<re si,rcan thi�p cua nhfrng nhan toben ngoai. Con ngrrCri tirkhi sinh ra cho
den khi trrr&ng thanh, toe d(l phat trign chieu cao khong co toe d(l trung blnh, ma tirkhi
sinh den 2 tu6i la tang khoang 28cm, trong d6 chia lam ba giai do(ln la tru&c 4 thang tu6i,
tir5 den 12 thang tu6i, va tir 1 den 2 tu6i, mii m(t giai do(ln se tang 1/3 cua con soneu tren.
Ched( dinh drr&ng hai nam dau doi v(ri si,r tang tru&ng chieu cao cuatre c6 anh hrr&ng l&n
hon nhieu so v(ri yeu todi truyen, tu6i cang nh6 cang ch(mg to ro dieu nay.
Giai do(ln tir o den 6 tu6i, cac yeu to tot xilu trong qua trlnh phat trign c6 anh hrr&ng
tri,rc tiep den si,rtang tru&ng chieu cao cua tre trong giai do(ln nay, chieu cao thCri kY nay l(li
la co-s& cua si,rtang tru&ng chieu cao giai do(ln d�y thl. Cac nghien cfru khoah9c phat hi�n
ra chieu cao luc tre 2 tu6i thg hi�n 80% chieu cao khi trrr&ng thanh, vi the, cha m� can chu y
giup tre phat trign chieu cao giai do(ln nay.
C6 thg n6i, neu chiu anh hrr&ng b&i nhfrng nhan toc6 h(li nhrr thieu dinh drr&ng, b�nh
t�t, thuoc men trong giai do(ln nay, se gay ra nhfrng t6n h(li doi v(ri chieu cao l&n hon &bilt
Icygiai do(ln nao trong CUQC dQi.
Thong thrr<rng, co bayyeu to anh hrr&ng den chieu cao nhrrsau:
, , '
I. Yeu to di truyen
Khong thg phu nh�n rling, di truyen la yeu to quan tr9ng chi phoi chieu cao cuatre.
Chieu cao cua cha m� rilt quan tr9ng, th�m chi den t�n dCri thfrba cling viin c6 anh hrr&ng.
B(ln chi can nhln vao ngo(li hlnh va chieu cao cua cha m� dfra tre, CO"ban cling co thg rr&c
lrrgng drr<re chieu cao cua dfra tre trong trrong lai.
2. Bao cfam dinl1 duang
Mi).c du yeu to di truyen rilt quan tr9ng nh=g day khong phai la tieu chu�n duy nhilt
quyet djnh chieu cao cua tre. Trong d6, tam quan tr9ng cua ched(l dinh drr&ng cling khong
nen coi nh�. Dfra tre dang trong giai do(ln phat trign, neu khong dam bao m(t ched( dinh

dir&ng toan di�n, can bling, chiic chiin svphat tri€n cua tre se bi hl)n che. Th�m chi con gay
ra nhfrng anh hir6ng kh6ng tot. Vi v�y, cha m<;' phai cung cap kjp thiri va da dl)ng h6a che
d( dinh dir&ng cua tre, bao dam tre hap thu OU'Q"C day du nhfrng dir&ng chat can thiet, nhir
v�y m&i CO th€ aap frng OU nhu can ve Sftang trir6ng chieu cao CUa tre.
Nhieu b�c phl huynh SQ"con minh bi bien thanh "be bl'", nen aa kim ham so]irgng
thfrc an cua tre, dieu nay rat nguy hi€m. M<;>i ngiriri can biet rling, tre dang &giai dol)n quan
tr<;>ng trong qua trinh phat trign, nen du c6 beo thenao cung kh6ng dirge dung each hl)n che
an uong. Tuy nhien, cha m<i' kh6ng th€ kh6ng canh giac m(t dieu la, cho tre uong qua nhieu
nir&c boa qua hoij.c nir&c ng<;>t dong chai se lam anh hir6ng den qua trinh hap thu chat dinh
dir&ng, gaybat lc;ri aoi v&i Sf tang tru6ng CUa tre.
3. B�nh sinh If
M(t so tre khi m&i sinh ra da miic cac chfrng b�nh, neu kh6ng dirge dieu tri kjp thiri,
rat c6 th€ se anh hir6ng den Sfphat tri€n chieu cao cua tre. Nhfrng chfrng b�nh thirCm.g gij.p
nhat la roi lol)n tieu h6a, di frng v&i thfrc an, roi lol)n chfrc nang gan, bib�nh ve tuyen giap...
,
4. Tic dl)ngph!l cua thuoc
Ngiriri ta viln thirCm.g n6i rling: "Thuoc diing da t�t", du thuoc mang ll)i hi�u qua toi iru
trongvi�c dieu tri b�nh t�t, nhirng neu dung thirCm.g xuyen hoij.c SITdlng kh6ng dung lol)i
thuoc Se gay ra m(t SOtac dlng phl nhat ainh, tr00 anh hir6ng den Sftang trir6ng chieu
cao cua tre. Vi dl thuoc Ritalin sii-dlng dg dieu trj chfrng b�nh ADHD da dirge cac chuyen
gia y khoa xac nh�n ]a gay ra can tr&aoi v&i Sf phat tri€n CUa tre nho. Vi the, trong qua
trinh tang trir6ng cua tre, cacb�c cha m<;' phai cogiing hl)n chetuy�t doivi�c ll)m dlng
thuoc, trong truCm.g hgp biit bu('>c phai dung den thuoc dg dieu trjb�nh, bl)n phai Iva ch<;>n
c�n th�n chinh xac lol)i thuoc va dung dung lieu lirgng cho phep.
'
5. Ren luy�n than the
Vi�c ren luy�n than th€ thir(mg xuyen CO tac dlng thuc d�y Sfphat tri€n CO"biip va
xiro-ng cua tre, dong thiri giup cho toe d( phat tri€n chieu cao tr&nen nhanh ho-n. Tuy
nhien, cac b�c cha m<;' nen biet rling, kh6ng phai tat ca cac hinh thfrcluy�n t�p den c6 tac
dlng thuc d�y chieu cao, c6 rat nhieu d(ng tac ma chung ta den da quen thu(c kh6ng chi
kh6ng c6 lc;ri doi v&i sv tang trir6ng chieu cao cua tre, ma ngirgc ll)i con gay ra t6n hl)i l&n
cho XU"O"llg va CO". Ch�ng hl)n nhfrng m6n th€ thao kh6 nhrrt�p xiec, dau v�t... rat c6 th€
khien XU"O"llg COt bi t6n thrro-ng, th�m chi ]am ]�ch Va V<;'O CaU true CUa XU"O"ng, gay ra bien
dl)ng.
6. Cl1it11.i<Jnggiicngu
Nhieu ngrriri sai lam nghl rling giac ngu hau nhrrkh6ng lien quan gi den chieu cao cua
co-th€, nhirng nhieu nha khoa h<;>c datien hanh nghien cfru va chfrng minh, c6 khoang 70%
- 80% hormone tang tru6ng drrgc tiet rava phat buytac dlng ngay trong luc ngu. Cho nen,

dam bao thOi gianva cha't lrrong gia'c ngu cho tre lavo cung quan tr9ng d6i v&i sgphat
trign chi'eu cao &tre.
'
7. Anh hu6'ngcua cam xuc
Cam xuc cang th�ng qua d( se gay can tr&t&i Sl'phat trign cua chi'eu cao. M(t dfra tre
dU'Q'C l&n Jen trong moi trrrimg gia dinh vui ve va aay tinh thrrcrng yeu so v&i m(t d(ra tre
s6ng trong moi truimg hin lo(ln, ph(rc t(lp, khung hoangvakhong thg hoa dong v&i nhfulg
d(ra tre khac, thi truimg hQll d(ra tre dau tien SC dU'Q"C kich thich titlm nang sinh trrr&ng ben
trong co-thg &mtrc l&n nha't. Anh hrr&ng cua yeu t6cam xuc d6i v&i sgphat trign chi'eu cao
&tre ciing quan tr9ng khong kem so v&i ched(l dinh drr&ng do thtrc an mang l(li.
Vi v�y, cac b�c cha m� can phai chu y den qua trinh tang tru&ng chi'eu cao trong giai
do(ln tre tir 0 den 6 tu6i, ci)gdng ]o(li trir nhfulg anh hrr&ng tieu Cl'C, dgtre CO m(t moi
truimg phat trign lanh m(lnh, binh thrrimg, giup tre c6 chi'eu cao ly trr&ng.

Cham� cin nim bit duqc giai do�n nh�y
camtrong nhung nam diu dC1i cit.atre
• Giai dap bi mQ.t ve tinh nht;1-y cam cua tre
• SJ!!ky difu cua tinh nht;1-y cam ve trQ.t lif
• Giai dot;1-n nht;1-y cam - thiri ky dinh cao dfii v&i vifc h9c tQ.p cua tre
• Chin giai dot;1-n nht;1-y cam cua tre nho
• SU-d1,Lng tro chcri digiao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam
• Cacphll'07lgphap giao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam
gay cang c6 nhil!u cha m« va chuyen gia giao dvc quan tam den vi�c giao dvc tre
trong giai dog_n nhg_y cam. Khi m&i ra d&i, m9i dua tre dl!u n/1Q.n thuc va kham
pha thegi&i xung quanh theo ban nang van c6 cua c/1ung. C6 th€n6i rli.ng, neu
n&m b&t dirr;rc each giao dvc trong giai dog_n nhg_y cam, t/1i cha m{' da n&m b&t
dirr;rc tir071g lai cua tre.
'
GW DAP Bf MATVE TINH NHAY CAM COA TRE• •
Rat nhieu ba m� thiic miic trong qua trinh giao due con, d6i Jue hQ cam thay con minh
c6 nhfrng hanh d(lng v6 cung bat thrremg, k)r 1(1, th�m chi la "kh6ng thglygiai", vi thecha,
m� phan frng ](li khong tot do 00 anh hU"Cmg den Sl,1"phat trign ]anh m(lnh tam sinh Jy CUa
tre vi du:
Nam Mong Mong hai tu6i rum, gia dinh co be chuyln tir m{lt can h{l chQ.th«P sang 6-
m{lt can nha r{lng ri'ii h071. Tatca m9i ngir&i trong nha dl!u cam t/1ay ratvui va hao h&ng,
chi c6 minh co be la cukh6c 16c khong muon den nha m&i. Ngir&i 16-n phai diJdanh mai co
be m&i chiu bir&c vao trong, nhirng ca ngay vdn chi kh6c doi c/1a m« chuyln vl! nha cu.
Dil!u nay tat n/1ien la khong t/1€dirr;rc roi, h071 nfra nha m&i vii-a r{lng vii-a d{'p, nhirng tg_i
sao co be cunli.ng ni;i.c khong chiu ch&? Cha m« co be suot ngay l&c dau, khong hilu sao
con minh lg_i c6 doi h6i vo c& nhir the'.
Nam Dinh Din/1 dirr;rc 29 thang tu6i, bom« ddn cQ.u be vl! n/1a ong ba n{li choi. M{lt
/16m ca nha dang ngoi an sang, c(i.u be bi5ng dung tire giQ.n het len v&i ong n{li, va chi
thdng tay vl!phia ong. M« cQ.u be v{li vang chg_y den /16i xay ra chuy�n gi, thi cQ.u be n6i la
ong dang di doi dep le mau vang cua bon6. Cl1dng nhfrng the', cQ.u be con keo ngir&i ong,
kien quyet b&tong c&i doi dep ra va dira cha bodi. Hoa ra vi c(i.u be thay bominh di doi
dep d6 ngay ham trir&c va cha rli.ng d6 la cua bO, khong ai dirr;rc dung n6! Chin/1 vi thema
m9i ngir&ip/1ai d6i lg_i dep. Ba ban ngay tiep theo cfing vQ.y, mi5i khi cQ.u be trong thay ai
di doi dep le mau vang d6 la IQ.p tire /1et /en, roixong den ngir&i d6 b&t b6 ra bli.ng dirr;rc

m6i chiu thoi.
Nhfrng Sl,I"vi�c kh6 higu nhtr tren thi,rc Sl,I" rat nhfeu, hon nfra trong m6i giai do(ln, tre
c6 thg "chung thuy" v&i van de nao d6 m(t each cochap hoi).c luc nao ciing mite phai m(t
I6i. NgrrCri l&n chi c6 thgke't lu�n 1(1.i m(t each don gian la: n6 con nh6, nen chrra higu
chuy�n. Tuy nhien, nhfrng chuy�n phat sinh d6 1(1.i c6 m(t nguyen nhan khac. Chuyen gia
nghien cfru giao dvc s6m ngrrCri Italia - ba Montessori diit6ng ke't 1(1.i kinh nghi�m giao dvc
nhieu nam CUa minh va dtra ra ke't]u�n rli.ng: trong Sl,I" phat trign CUa tre CO ton t(li m(t]i,rc
nh(ly cam than ky.
Trang qua trinh phat tri€n CCYth€ san sinh ra m(t ]i,rc cam nh�n di).c bi�t nh(ly cam doi
v&i nhfrng kich thich tirmoi trtrimg ben ngoai, anh htrCrng de'n Sl,I"V�n d(ng CUa tam tri hoi).c
phan frng sinh ly, tir d6 gay ra nhfrng cam nh�n mang tinh di).c thu.
Khili,rc nh(ly cam san sinh ra, ben trong tre se c6 m(t d(ng li,rc kh6 kiem che', dfrn de'n
long ham muon dtrc;rc thrr hoi).c h<;>c t�p doi v&i nhfrng Sl,I"V�t ma tre cam thay CO hfrng thu,
�·�� th6a�n � ��c�sey�,��m&i�
dan bie'n mat. Ba Montessori g<;>i thCri ey nayla "giai do(ln nh(ly cam", m(t so nhakhoa h<;>c
khac 1(1.i g<;>i day la giai do(ln quan tr<;>ng d€ h<;>c t�p hoi).c giai do(ln quan tr<;>ng d€ giao dvc.
Hanh vi cua nhfrng dfra tre neu trong cac vi dl,l tren deu khong c6 each nao lygiai,
nhtrng nguyen nhan chu ye'u chinh la vi n6 rcri dung vao giai do(ln nh(ly cam cua tre. Ch�ng
h(ln: luc d6 Mong Mong dang &vao giai do(ln nh(ly cam v&i moi truimg, cha nen vi�c
chuygn de'n nha m&ilam co be khong con trong thay nhfrng do v�t quen thu(c, khong thay
nhfrng ngrrCri hang x6m hay nhfrng b(ln nh6 than thie't, khie'n co be cam thay xa 1(1 va 1(1.c
long. Con Dinh Dinh dang &vao giai do(ln nh(ly cam v&i tr�t ti,r, c�u be cochap ve quyen s&
hfru va si,rtr�t ti,rcua do v�t trong nha, c6 an trrgng ngaytirIan aau nhin thay.
Bat ey dfra tre nao trong qua trinh phat tri€n tam ly ciing tirng thg hi�n nang li,rc y chi
va tinh nh(ly cam CUaban than khie'n ngtrCri ]On phai kinh ng(IC, nhtrng chinh Sl,I"kem nh(ly
ben, khong chu y quan sat cua chung ta dii lam cha di).c di€m cua tinh nh(ly cam cung v&i
nhfrng nhu cau cua tre bi b6 qua.
Ne'u trong giai do(ln nh(ly cam tre co th€ nitm bitt dtrc;rc ey nang hoi).c h<;>c dtrc;rc Sl,I" dieu
tie't ban than, thi dtr&i Sl,I"thuc d�y CUatinh nh(ly cam, tre Se CO day du SlrC song va niem
dam me d€ nitm bitt m<;>i si,r v�t hi�n trrgng xung quanh, nh�n th(rc dtrgc m<;>i chuy�n m(t
each tich Cl,l"C va thoai mai, tir do khong ngirng tich ]iiy dtrc;rc kinh nghi�m va nang cao nang
li,rc.
Tuy nhien, ne'u trong giai do(ln nh(ly cam mang tinh di).c thu nay, tre gi).p phai nhfrng
tr& ng(li tir the'gi&iben ngoai, chung se kh6 phat tri€n binh thtrimg ca ve th€ chat lfrn tinh
than, th�m chi con xuat hi�n hi�n trrgng tieu ci,rc va roi lo(ln. Ch�ng h(ln m(t so tre du tuii
con nh6 nhtrng da c6 nhfrng bi€u hi�n cua thu h�n hoi).c l�p di, tat ca nhfrng dieu nay deu do
ngtrCri l&n da coi nh� giai do(ln nh(ly cam cua tre, VO tinh d€ 1(1.i anh htr&ng xau doi v&i ca
cu(c dCri tre.

sv KY DIEU COA TfNH NHAY CAM VE TR.ATTV• • • • •
Tam hon tre tho-vo cung bi �n vil khong th€ doan tnr&c drrQ'C, nen nhfeu luc cha m�
cam thay rat kh6 hi€u nhfrng hilnh d(ng cua con. Vi dl, trong rat nhfeu trrremg hc;rp, tre ti,r
dl.l'Ilg kh6c 6a !en mil khong ro ly do, 1(1.i khong d€ cho ngrr<'ri l&n an ui. V�y nguyen nhan vi
sao? Thi,rc ra da socac tnremg hc;rp d6 lil vi tre phat hi�n ra cam giac tr�t ti,rcuaban than bi
pha vii', thelil trong long cam thay khong thoai mai, lien b�t kh6c.
M(t bil m� da titng trai qua tnremg hc;rp lien quan den co con gai 6 thang tu6i cua minh
thenay:
M(Jtham, m? co be btr&c vaophong, cam chiec 6 di;i.t /en tren ban. Ky lg la, khi do, co
be cucham chu nhin chiec 6, m(Jt luc sau b&t dau b(it khoc. Ba m? nghirdng vi con gai
muon chm clziec 6, nen mim ctrt'ri dtra no den trtr&c mi;i.t co be. Nhtrng dieu klzien ba cam
thay ngq.c nhien la co be d6.y clziec 6 sang m(Jt ben roi lq.i tiep tvc khoc. Ba m? cog&ng d6
danh con gai tlzenao ciing klzong dtr(Yc, th(im chi co be con khoc l&n lzo-n. Biet lam sao bay
gii'r? V(iy la luc do ba m? m&i suy ng/11, dem chiec 6 sang phong khac, th(itkhong ngi'r
ngay l(ip tirc co be lien nin khoc.
Ngrr<'ri m� vo tinh di).t chiec o vilo trong phong co be, khong ngerhilnh d(ng d6 l(l.i gay
h6n lo(l.n each ghi nherc6 tr�t ti,rcua tre doi vCri nhfrng do v�t quen thu(c.
Neu di).t sai vi tri cua m(t do v�t nilo d6, c6 th€ tre se lil ngrr<'ri dau tien phat hi�n ravil
dem chung tr&1(1.i nguyen ch6 cu, nhl.l'Ilg ngrr<'ri l&n chung ta 1(1.i khong maykhi chu y den
van de nh6 be nay. Vi dv neu b(l.n di).t m(t doi giay khong dung ch6 hoi).c khong b6 khan til.m
vilo trong phongv� sinh, m(t d(ra tre hai tu6i cfing c6 th€ phat hi�n ra vil se dem chung xep
1(1.i vi tri ban dau.
D( nh(l.y cam ve tr�t ti,rdrrQ'C bi€u hi�n tir khi tre con rat nh6. M(t dl'.ra tre chrra den hai
tu6i th€ hi�n d( nh(l.y cam ve tr�t ti,rkhi chung khong hili long khong phai lil dung ngon tir
mil chi b�ng m(t each duy nhat - d6 lil kh6c. Trong giai do(l.n mang tinh chat di).c thu nay,
-
cha m� hay lam kim chi nam hrr&ng dan hilnh d(ng cua tre khi chung d= ra phan l'.rng nh(l.y
cam doi v(ri tr�t ti,r mil chung da quen thu(c.
D( nh(l.y cam cua tre ve tr�t ti,rc6 th€bi€u hi�n ngay vilo thang aau tien sau khi tre
drrQ'C sinh ra. Neu nhfrng do v�t mil tre thrremg nhin drrQ'C di).t dung vi tri, tre se cam thay
rat vui. Khi phat hi�n ra do v�tbi di).t sai th(r ti,r, tre se l�p tl'.rc cam thaykhong thoai mai,
th�m chi lil d6i hem vil kh6c. Day chinh lil di).c di€m cua tre doi v(ri d( nh(l.y cam ve tr�t ti,r.
Neu cac ong bobil m� khong y th(rc dl.l'Q'C dieu nay, thi se ratkh6 ly giai dl.l'Q'C nhfrng hilnh vi
kY 1(1. cua con minh.
M(Jt ba m? di lam ve nha cam thay trong ngtrt'ri khong dtr(YC khoe, nen lay hai chiec
goi trongphong ngu di;i.t /en tren glzesofa, dinh ndm nghingm m(Jt lat. Nhirng vao dung
luc do, co con gai m(Jt tudi riri'ri cua co clzq.y den, doi m?phai dQc truy?n cho minh. Mi;i.c du
co cam thay rat m?t nhtrng trong thay gtro-ng mi;i.tdang yeu cua con gai, thi khong tlzl
nao tir choi dtr(YC. Tuy n/zien, Vi /am vi?c ca ngay vat Va nen ngtrt'ri CO rat kho chiu, giQng
noi CUa CO cang dQC cang nho, CO bao mdu nhin thay v(iy, lien gi1,1.c m? CO be vao trong

phong nghi ngoi.
Co be to ra thatv9ng va kh6c oa /en. Co baa mdu cha ri'i.ng vi co be d(Jtnhien thay m�
bo di nen cam thay tUi than, v(Ji chQ.y den an ui co be. Sau d6 co baa mdu dinh dem hai
chiecgoi ma ba m� vfra dung ve IQ.iphong ngu, t/1i co be IQ.i cang kh6c l&n /1071: "Khong
phai goitKhongphaigoi".
Nghe thay tieng kh6c cua con gai, ba m� danh phai cogU"{J71g ngU"Oi d(i.y ngoi tren
giU"&ng d9c tiep truy�n cha co be. M9i ngU"Oi tU"&ng ri'i.ng lam nhU" v(i.y co be seyen tam va
nin kh6c, nhU"ng ai ngirdau co be vdn cukh6c, luc nay co be da khong con h&ng tl1u di
nghe not cau chuy�n nfra ma mom cubi bo: "M� oi, g/1et". Hoa ra, co be chimuon m�phai
ngoi d9c truy�n &vi tri luc dau la & tren ghesofa, chukhongphai la & tren giU"&ng. Chinh
vi ca m� va /1ai chiecgoi deu bi di chuyi!n khoi vi tri ban dau, nen co be m6i cam thay
/1oang loQ.n va batan.
Thl,l"C te, tre con luon cam thily kh6 chju ve vi�c tuy y thay d6i tr�t ti,r cua do v�t, dieu
nay cht'.rng to cam giac ve tr�t ti,rtrong ngU"Cri tre la rilt m(l.nh. Trong qua trinh phat tri€n,
m9i d(ra tre deu trai qua m(t giai do(l.n ve d( nh(l.y cam v&i tr�t ti,r, tr(l.ng thai nayxuilt hi�n
ngay sau khi d(ra tre ra dCri, vil c6 th€keo dili den t�n nam tht'.rhai.
Khi trong thily m(t so do v�tkhong n�m &vi tri cii, bi xep lung tung, tre se thilybilt an
vil tre mong muon do v�t d6 se tr&ve vi tri ban dau. Doi v&i tre, phai den khi nhu cau ve
cam giac tr�t ti,r dU"Q"C thoa man, Jue do tre m&i cam thily an tam vavui ve.
Doi v&i tre khoang 3, 4 tu6i, dieu chung thich lam nhiltla dU"c;rc ti,rtay dem cilt nhfrng
do d(l.C nho VC dung vi tri quen thu(c. Khi Q-trong moi tru(rng thich hc;rp v&i minh, tre CO th€
biet each ket hc;rp v&i nhfrng si,rv�t xung quanh vil tre se cam thily riltvui ve vil thoai mai.
Xung quanh tre c6 vo sodo d(l.c, mil ngU"Cri l&n chung ta 1(1.i thU"<'rng xuyen dem nhfrng
do v�t nay chuy€n di chuy€n1(1.i, tre se khong c6 each nilo ly giai vil phan doan ra nhfrng
hilnh d(ng d6: t(l.i sao do v�t tru&c miit1(1.i l(n tung Jen the? Khi tre &trong giai do(l.n nh(l.y
cam ve tinh tr�t ti,r, si,r h6n lo(l.n mil chung cam nh�n dU"Q"C rilt c6 th€ se bien thilnh tr& ng(l.i
doiv&i si,rphat tri€n cua tre vil la nguyen nhan gay ra cac ch(mg b�nh ve mfi.t tam ly.
Nhu cau cua tre doi v&i tinh tr�t ti,r ciing giong nhU" ca can nU"&c v�y, gan nhU"nhiim
miit vilo ciing c6 th€tim thily do v�t mil chung quen thu(c, dieu nay doi v&i tre vo cung
quan tr9ng. Cam giac tr�t ti,rkhien chung ytht'.rc dU"c;rc m6i lo(l.i do v�t phai dU"c;rc dfi.t &dung
vi tri thich hc;rp, hem nfra chung con c6 th€ nherr6 dU"c;rc vi tri ban dau cua m6i do v�t d6.
Dieu nay giup tre cam nh�n dU"Q"C si,r 6n djnh vil an toiln tir tilt ca nhfrng gi mil thegi&i nay
mang 1(1.i.
Cac bil m� luon mong muon con cai phat tri€n lilnh m(l.nh vilvui ve, v�y h9 can phai xay
di,rng cho tre m(t moi tru<'rng gia dinh an toiln, codjnh vil c6 tr�t ti,r, khong nen thU"<'rng
xuyen thay d6i do d(l.c trong phong, th�m chi la h(l.n chechuy€n nhilkhi tre con qua nho!
GIAI DOAN NHAYCAM-THOI KY DINH CAO DOI VOI• •

VIEC HOC TAPCOA TRE• • •
T(li sao l(li n6i rli.ng giai do(ln nh(ly cam la thCri kY dlnh cao doi v6i vi�chQc t�p cua tre?
Trong giai do(ln til' o de'n 6 tu6i, chuy�n hQc t�p doi v6i tre se kh6ng phai lavi�c dau
dau nhU'doi v6i nhfrng tre 16'11 7, 8 tu6i, ma ngll'Q'C l(li, kha nang hQC t�p nh�n th(rc trong
giai do(ln nh(ly cam giong nhU' m(t ban nang, bQn tre rat thich h9c!
Ba nam dau dCri cua tre (til'o de'n 3 tu6i) rat quan tr9ng, tre trong giai do(ln nay se tie'p
nh�n hau he't cac SI'v�t, SI'vi�c, con ngll'Cri trong m6i truemg xung quanh v6i toe d( nhanh
khung khie'p, roi dan chuygn h6a n6 thanh m(t phan tri ll,l'C cuaban than, day ciing dU'Q'C
coi nhll'n'en tang kie'n tht'.rc cua vi�c hQC t�p sau nay. De'n giai do(ln ba nam tie'p theo (til' 3
de'n 6 tu6i), tre dii CO thg d(lt dU'Q'C kha nang ghi nh&vakha nang hQC t�p cao nhat.
Cac chuyen gia nghien cfru than kinh dii tie'n hanh nhi'eu cu(c thi nghi�m doi v6i b(
niio con ngll'Cri va chfuig minh rli.ng h� than kinh trong niio b( cua m(t dU-a tre dU'6i 3 tu6i
dii hoan thanh dll'Q'C 60% c6ng vi�c phoi hQ'P cac sQi than kinh. Con sonay cho chung ta
thay r6, trong giai do(ln nay tre c6 thg tie'p nh�n til'ng thU- m(t each nhanh ch6ng va kh6ng
c6 sang lQc doi v6i tat ca nhfrng SI'v�t ma chung nhin thay, nghe thayva tie'p xuc dU'Q'C. Sl,I'
tie'p thu v6 tht'.rc nay se keo dai de'n khi tre dll'Q'C khoang 3 tu6i. D6-a tre c6 y tht'.rc se bie't
chQn ll,l'a nhfrng Sl,I'v�t ma n6 thay can thie't dghQC hoi tl'trong m6i truemg. Tre trong giai
do(ln til' 3 de'n 6 tu6i, dang fin giau m(t nang lll'QTig phat trign v6 h(ln, cho nen day chinh la
thCri kY quan tr9ng dgtie'p nh�n nhfrng kie'n tht'.rclien quan, c6 thg dung til'"them khatkie'n
tht'.rc" dg mieu ta nhfrng d6-a tre &giai do(ln nay.
Vi v�y, vao giai do(ln nh(ly cam nay, cha ill<;' can t(lO ra moi truemg hQC t�p va sinh ho(lt
ly tll'&ng cho tre - bao gom do d(lc, giai di�u am nh(lc hay, tie'ng ill<;' de chudn xac ho�c m6i
truemgvan h6a phong phu, co-h(i hQc ngo(li ngfr, co-h(i dll'Q'C thll'emg xuyen tie'p xuc v6i
thien nhien, moi quan h� v6i nhfrng ngll'Cri tot, kh6ng khi sinh ho(lt dam am, vui ve... Tat ca
nhfrng di'eu nay d'eu kh6ng nen coi nh<;'.
DU'6i day se la m(tviii phll'o-ng phap dg cha m<i' tham khao:
, , ,
Phi.fangphipI: Thierkekhonggiangia c!Jnh chua c!�ykien thuc,
thong tin
Vi tre trong giai do(ln nh(ly cam se tie'p thu toan b( nhfrng kie'n tht'.rc xung quanh minh
m(t each v6 tht'.rc va kh6ng c6 sang lQC, nen cha ill<;' can t(lO ra m6i truemg &noi tre tie'p xuc
thll'Cmg xuyen nhat - d6 la nha.
M<;' cua M(ng Higu diilam the'nay:
M6i Ian M(ing Hiiu th!rc d(i.y, toi lil!n keo rem c!ra s6ra, nhir v(i.y con be co thitrong
thay ban d'O quoc gia dan tri!n ttrimg va qua dia cau d(i.t tri!n ban h9c. Khi con be m(i.c d'O,
ngay th&ng m(i.t no la tranh anh cua nhil!u loai d(ing v(i.t. Luc di t&m, ca khan m(i.tva khan
t&m cua con be cling in day nlzimg chfr cai va cac tir tieng Anh do-n gian. Tri!n gia sach
trong nha co rat nhil!u sach truy�n dibe dQC va xem tranh. Trang thung d'O choi cua

M(ing Hilu toan la nhfrng do chcri. tri tu�, thU: ma con be thich nhat trong d6 chinh la
Tangram (do chcri. ghep hinh gom bay manh nhieu mau ctla Trung Quc'fc). Toi con mua
lzb.n cha con be m(it cai bang ve th(i.t to, din6 c6 thitiiy y ve ra nhfrng gi minh thich...
Dgtre song trong m(t moi tnremg gia dinh daykhong khi hc;ic t�p, se giup tre coi vi�c
hc;ic t�p nhU"m(t th6i quen. Vira vui chcri trong nha, vira c6 thg tiep nh�n va hc;ic h6i kien
thfrc, le nao daykhong phai la each boi dU"Ong tot nhilt cho tre hay sao?
Phi.fangphip2: Dam bao dinh di.fangcho tre
Khi nang lfC niio b( cua tre &vao thOi k)r dinh cao, ched( dinh dU"i'Yng chitc chitn la
khong thg qua it. Trong giai do(ln nay, cha m� khong chi mua cho tre nhfrng dvng cv hc;ic
t�p c6 ich doi v6i S1"phat trign tri tu� nhU"do chcri, sach v&, clia CD, ma con phai chu y can
b�ng ched( dinh dU"6ng trong thfrc an, cung cilp cho tre nhfrng dU"6ng chilt day du, hoan
thi�n va dam bao an toan sfrc kh6e.
,
Phi.fangphip3: T{J.O ra moi trlfdngsongcl1an l1oa
Dgxay dl"llg m(t moi trU"emg song c6 thg giup tre thoai mai hc;ic hanh thi ngoai vi�c duy
tri ched( dinh dU"6ng va khong gian kien thfrc, xet v'e phU"ong di�n tinh cam, cha m� ciing
phai COgitng t(lO ra bau khong khi sinh ho(lt vui ve va dam ilm. Thrrhoi: m(t gia dinh ngay
nao ciing nao lo(lnam i, nay tieng la mitng, gao kh6c thi tre sao c6 thg thoai mai hc;ic hanh
trong dung giai do(ln nh(ly cam dU"c;rc?
Bau khong khi chan hoa khong chi c6 lc;ii doi v6i vi�c hc;ic t�p cua tre ma doi v6i cong
vi�c va cu(c song cua chinhban than cha m� ciing c6 nhi'eu digmlc;ii. T(lo ra m(t can nha c6
moi tnremg song lanh m(lnh, vui ve, d6 m6i la moi trU"emg giao dvc c6 lc;ii nhilt trong qua
trinh giao dvc s&m cho tre.
CHIN GIAI DOAN NHAYCAM COA TRE NHO• •
Giai do(ln nh(ly cam la thenao? Nh(ly cam v'e di'eu gi? Bigu hi�n cua tre ra sao? Cha m�
can phai nitm bitt nhfrng gi? Cac chuyen gia nghien ct'.ru giao dvc s&m dii quan sat va nghien
Clru giai do(ln nh(ly cam (ytre, tbng ket l(li thanh chin giai do(ln quan tr9ng:
Dq
tu
,.
01
o - 6
<·
tuo1
Giai
doi.m
nh,..y
cam
Nh(ly
>
cam
"
ve
>
ngon
GiOi thi�u
Giai doc.in nhc.iy ccim cUa tre dOi v6i ng6n ngfr xua't hi�n khci s61n. Khi tre b3.t
dau chu yde'n hinh mi�ng va gi9ng di�u phat ra cua ngiriri l&n, thi kha nang
ng6n ngfrdii biit dau b(c I(. Vi v�y, ngay ca khi tre m6i ra diri, ngiriri m� ciing
phai thirimgxuyen giao IU"U v6i tre, kg chuy�n cho tre nghe, ho�c dung each
d�t cau hoi, dgthuc dfiy nang 11,l"C bigu d(lt cua tre. Cach Jam nayse t(lO ra CCY s&
ngfr vfrng chiic giup tre phat trign kha nang ng6n ngfrv"e sau.

Nh�y
>
cam
0 - 4 "
<· ve
tuo1
tinh
tr�t ti,r
Nh�y
>
cam
o - 6 "
<·
ve
tuo1 >
cam
. '
g1ac
Nh�y
>
cam
"
ve
1,5 - >
cam
4
h(rng<·
tuo1
dOi
' .
VCYl Sl'
v�t
Nh�y
>
cam
o - 6 "
<·
ve
tuo1
hiinh
d(ng
Nh�y
>
cam
dOi
2,5 - ' .
6
V(Yl
nhfrng<·
tuo1
quy
ph�m
xii h(i
3,5 -
Nh�y
>
cam
4,5
ve chfr<·
tuo1
viet
Nhav
Khi phat hi�n ra moi tnrimg quen thu(c bi thay dili, tre se cam thil'.y I� ldm, SQ'
hiii, vii kh6 hoa nh�p viio. M(t moi tnrimg c6 tr�t ti,r c6 thg giup tre nh�n thi'.rc
ve si,rv�t. Moi tnrimg quen thu(c khong chi c6 IQ'i, ma n6 con Iii dieu til'.t yeu.
Tinh tr�t ti,r cua si,r v�t vii nhfrng th6i quen sinh ho�t c6 thg mang l�i cha tre
nhiing ciln cfrtn,rc gicic v'e m0i quan h� gifra c8-c SfV�t. Trong m6i tnrCmg n3.y,
tre se dlin dlin hinh thiinh dU'Q'C tinh tr�t ti,r, dong thiri kha nang tri tu� ciing
dU'Q'C phat trign.
Thinh giac, thi giac, vj giac, xuc giac Iii nhfrng giac quan ma tre dung dg tim
higu thegi6i vii cac si,rv*t ngay tir khi sinh ra. Tiro den 3 tuili, thong qua kha
nang tiep thu cua tiem thi'.rc, tre c6 th8 tiep nh�n thong tin tir hen ngoiii. Tir 3
den 6 tuili se Iii t*n d11ng nhfrng giac quan d6 dg phiin tich thong tin tirhen
ngocli. Tinh hie'u kJ clla tre em trong giai doC;J,n ncy ra't mC;J,nh, chllng lu6n mu0n
tim higu vii kham pha the gi6i xung quanh, cha m� c6 thg hU'&ng ddn tre sir
d11ng cac giac quan, xac djnh ro nhfrng cam giac Cl/ th8, c6 giing dap (mg du
nhu cllu ve tri tO mO cUa tre.
Tre trong giai do�n nay c6 g6c nhin hoiin toiin khac v6i ngll'iri l&n. Ngll'iri l&n
thll'img chi trong thil'.y nhfrng vil'.n de chu yeu, con tre l�i phat hi�n ra nhfrng si,r
v�t vo cling be nho xung quanh moi tnrimg sling cua minh. Vi d11: ngll'iri l&n
nhin biii co, con tre em se nhin la ciiy ho�c m(t con chim. Ngll'iri l&n nhin m(t
bQ qu'iin ao, cOn tre con 11;1-i chi nhin tUi cio. Vi v�y, ngl.l'Cri 16n c6 th�nh3.n ccr
h(i nay d� boi dU'img cha tre th6i quen cfin th*n, ti mi, chu dao vii toiin di�n.
Ban tinh cua tre da phlin Iii hieu d(ng vii nghjch ngQ'ID, tirhc;>c ngoi, hc;>c bo
den hc;>c di, mc;>i v�n d(ng cua tre err dlin dlin phat trign. Cha m� phai cung cil'.p
cha tre nhfrng dieu ki�n t6t nhil'.t d6i v6i si,rv�n d(ng cua tre, giup tre thi,rc
hi�n dQng tcic mQt ccich thu'an thlc, chinh x3c. Hon nfra cha m� c'an chll Y ren
luy�n cac di)ng tac ph6i hQ'P giii-a taychiin vii milt. Dieu nay khong chi giup tre
ren luy�n thiinh nhfrng th6i quen sinh ho�t t6t, mii con giup niio trai vii niio
phai phat trign ciin b�ng, thuc dfiy phat trign ca ve si'.rc khoe ldn tri li,rc.
Tre khoang hai tuili nrii dii biit dliu nay sinh tinh cam d6i v6i ngll'iri khac, c6
nhu cliu dU'Q'C giao IU'U ket b�n, mu6n tham gia viio cac ho�t d(ng t�p th�. Luc
nay, m� phai hU'&ng ddn tre tiep xuc v6i nhieu b�n be, tham gia ho�t d(ng
giao IU'U dong ngll'iri, trong qua trinh nay, hay giao d11c tre hinh thiinh nhfrng
I� nghia diri thll'img vii phep tile sinh ho�t dung diin, ljch si,r.
Ba tuili rU'Oi, tre d(t nhien cam thil'.y h(rng thu v6i vi�c "boi ve", chung thll'img
thich lil'.y but ve linh tinh ho�c vie!. M�c du tre chU'a th8 ve dU'Q'C, th�m chi con
chU'a biet each clim but chinh xac, nh=g m� khong nen cil'.m doan ho�c klm
ham s& thich nay cua tre, ma phai c6 giing dap (mg mong mu6n thich ve, thich
.,.,-, > >
viet cua tre.
So v6i kha nang ngon ngfr, kha nang cam giac vii kha nang v�n d(ng, thi kha

4,5 -
5,5
<·
tuo1
6 - 9
<·
tuo1
- ----,-"
>
cam
v'e kha
-
nang
d<;>c
Nh(ly
>
cam
" -
ve van
h6a
nang vie! va d<;>c cua tre xuat hi�n tu-ong doi mui)n, nhrmg ciing dong thiri v&i
qua trinh phat trign nhfrng kha nang tren, neu c6 thg du-qc lT do h<;>c t�p, thi
kha nang d<;>c va kha nang viet ciing se lT nhien xuat hi�n. Luc nay, m<i' c6 thg
JTa ch<;>n cho !re nhfrng CUOn sach thich hqp, l(l.O cho !re moi tru-img d<;>c th�!
tot, giup tre hinh thanh th6i quen yeu thich vi�c d<;>c sach.
Tre trong giai do(ln nay dii c6 kha nang v"e ngon ngfr, c6 tu- duy logic, kha nang
ve thi giac khong gian, am nh(l.C, V�n di)ng Cr mi)! m(rc di) nhat dinh. Vl the,
chung bilt dliu c6 cam hfutg v&i vi�c h<;>c van h6a. Tri to mo ciing du-qc tang !en
- vi the'r8'.'t ham me tim hi�u nhiing di'eu bi fin. Lile n8-y, m� can phlii cung cilp
cho tre nhfrng thong tin van h6a da d(lng, phong phu, dg tre mer ri)ng kho tang
kiil'n th(rc cho ban than, tT do di kham pha the'gi&i xung quanh.
Giai do(ln nh(ly cam se lien t1,1cxuilt hi�n trong qua trinh phat trign cua tre. N6i each
khac, tnr&c khi kil't thuc cam hfrng nay, thi cam hfrng khac da xuilt hi�n. Tre se khong
ngtrng muon di chinh ph1,1c the'gi&i xung quanh, hon nfra qua trinh nay 1(1.i giup chung cam
nh�n du-c;rc ni"em vui va STth6a man. Cung giong nhu-ngu-Cri l&n chung ta, nhfrng hanh vi
nay CUa tre ]a nh(rvao Sl'nhi�t tinh xuilt phat tr nc)i tam va hanh dc)ng thl,l'C ti�n khi/l'n cho
the'gi6i tinh than cang tr&nen tu-cri d<;'p hon.
SO'DUNG TRO CHOI Df GlAO DUC TRETRONG GIAI• •
•
DOAN NHAYCAM• •
Giai do(ln tot nhilt dg khai pha tri lvc cuatre chinh la tir o dil'n 6 tu6i, khi b6 10- giai
do(ln nay thi du trong tu-ong lai c6 nb lvc gilp mily Ian ciing khong c6 each nao bu diip 1(1.i
du-c;rc.
V�y cha ID<;' phai lam each nao dg giup tre phat trign tot nhilt trong thCri ky tir 0 d/l'n 6
tu6i? Cac chuyen gia giao d1,1c s6m phat hi�n ra r�ng srrd1,1ng tro chcri la phu-ong phap ly
tu-&ng dg giao d1,1c tre trong giai do(ln nh(ly cam.
Cha ID<;' c6 thg giup dO-tre hoan thanh nhfrng bai huiln luy�n kham pha tri lvc, nhu-ren
luy�n phu-ong phap Carl Orff , phu-ong phap giao d1,1c cua Montessori, phu-ong phap giang
d(ly cua Froebe!... Trong cac ho(lt dc)ng ren luy�n d6, kha nang giao tiil'p, kha nang cam th1,1
giai di�u, kha nang phoi hQ'P dc)ng tac, kha nang sang t(l.O cua tre deu du-c;rc nang cao ro r�t,
hon nfra con ]am Cho moi quan h� gifra cha ID<;' Va tre cang tr& nen khang khit.
Du-6i dayla mc)t vai tro chcri cha m"' c6 thg tham khao:
I. Ngl1jcl1 ditcit
Hi�n nay, ni).n dilt set da tr& thanh mc)t be) mon ngh� thu�t kha ph6 biil'n. Cho nen, dg
cho tre nghjch dilt cat ciing la mc)t tro chcri c6 tinh kham pha tiem nang, rilt c6 IQ'i doi v6i sv
phat trign tri lvc cua tre. Hon nfra trong dilt cat ciing c6 nhfrng nguyen toc6 IQ'i cho sfrc
kh6e cua con ngu-Cri, cha m<i' c6 thg d(ly tre chcri cac tro chcri v6i dilt cat, nhu- dao ho, xay!au
dai cat..., ngoai ra con c6 thg dung dilt set, dilt bun dg ni).n ra nhfrng hinh thu ngc) nghinh,

dangyen, khoi di).y Sfhfrng thu CUa tre.
,
2. Cl1oixephinh
Xe'p hinh la tro choi da qua quen thu(c v6i m9i ngrrOi, daylalo(li hinh tro choi co ich
cho phat tri€n tri tu� va co nhfrng quylui).t nhat djnh. Nhfrng manh ghep trong co ve don
gian, nh=g ghep chung 1(1.i v6i nhau 1(1.i khong he don gian chut nao.
Dau tien, xe'p hinh doi hoi tre phai dung ca hai tay m(t each linh ho(lt, nhrrvi).y co th€
thuc dii'.y Sf phat tri€n cac d(ng tac va nang cao nang lvc ke't hQ'P gifra mittva tay. Thong
qua tro choi nay, tre con hQC dU'Q"C rat nhieu kie'n th(rc ve toan hQC, phat tri€n cam giac ve
khong gian, tri trr&ng tll'Q"Ug va nang lvc sang t(lo. Mii mie'ng ghep co hinh dang to nho,
ngiin dai khac nhau, trong qua trinh choi tre co th€h9c each phanbi�t svkhac nhau cua
hinh d(lng va mau siic.
Mi)ng Mi)ng 8 thang tudi eta bat clCi.u h9c choixep hin/1. H"Oi m6i choi co be chixep
clUQ"C /1ai mieng ghep, nhung dCi.n dCi.n eta co tl1lxep clUQ"C nhieu mieng. H071 nfra, m6i ICi.n
ell be dimg "clQ.i cilng trinh"cua min/1, co n/1ieu luc cCi.m cai nay /en, r"Oi IQ.i hQ. cai kia
xuong... giong nhuclang can nhac clan clo vQ.y. Nhfrng cilng trinh do Mi)ng Mi)ng dimg
/en, cang ngay cang kien cO. Mf ell be hi v9ng rdng sau nay l&n /enMi)ng Mi)ng se tr6-
than/1 mi)tkien true SU'.
Khuye'n cao danh cho cac bi).c phv huynh khi d€ tre choi xe'p hinh: cogil.ng mua cho tre
nhfrng mie'ng ghep co kich thrr6-c l&n, d€tranh trrrimg hw tre cho vao mi�ng va nuot dU'Q"C.
3. Tro choi c16ng vai
Tro choi dong vai (nhrrdong gialam ngrrOi khac hoi).c dong kjch noi), la m(t ki€u tro
choi sau khi thong hi€u cam xuc, tinh cam m6i co th€ choi drrQ"C, thong quavi�c dong vai
cac nhan vi).t, tre se th€hi�n ra cac ki€u cam xuc khac nhau nhrrve dfr ddn, hung tQ"U cua ke
tan ac hay ve nhut nhat, SQ" S�t CUa chu tho con. Khi tre th€ hi�n cam XUC trong qua trinh
choi, cha m� nen co nhfrnghrr&ng frng thich hQ'P, quan tam chu y de'n cam nhi).n cua tre. Vi
dv: "Baygiercon dang cam thay SQ"hai sao?", hay: "Con meo con rat vui, the'con co vui
khong?" va d€ tre noi ra nhfrng cam nhi).n co drrQ"C trong luc choi.
Cam xuc cua tre phong phu, co nghia tre co th€ phan bi�t drrQ"C cac ki€u tinh cam khac
nhau, va lo(li hinh tro choi nay ciing giup tre nang cao chi socam xuc (EQ). Ne'u tre ch=
bie't each phan bi�t cam XUC, du la that VQng haytUi than, bi€u hi�n CUa tre CUng chi bie't to
ra gii).n d6i hoi).c can giit, dieu nay co nghiala nang lvc xU- ly cam xuc cua tre vii:n dang ndm
& giai do(ln kh&i nguon.
Chinh vi vi).y, cha m� khong nhfrng phai d= ra svhrr&ng frng doi v6i nhfrng cam nhi).n
CUa tre, ma con phai can Ctrvao m(rc d( phat tri€n ngon ngfrva tinh cam CUa tre d€tie'n
hanh xU-ly, thi).m chi con phai tim ra nguyen nhan, giup tre hi€u dU'Q"C cam xuc cuaban
than.

cAc PHVONG PHAP GIAO DUC TRE TRONG GIAI DOAN• •
0
NHAYCAM•
Cha m� nen higu r6 chin giai do(ln nh(ly cam quan tr9ng cua tre dg c6 thg ap dlng
phirOTig phap giao dIC tre phu h<;rp nhat.
Phi.fangphipI: Kfc/1 tl1icl1 khanangl19c t?p cua tre
Mii tre d'eu c6 mi;lt tfem nang h9c t�p rat l&n, ban than chung la nhfrng h9c sinh tran
day nang iirQ"Ilg ngay tirJue sinh ra, tre Juon tich Cl)"C va chu di;)ng thghi�n nhu cau muon
dirge tim higu, h9c h6i cua minh, do v�y cha m� khong nen bie"n tre thanh nhfrng thie"t bi
ghi c(mg nhitc va may m6c.
Phi.fangphip2: Chufquan sitsµ'xuithi�n cuagiai c!o{ln nl1{lycam
Nhfrng dau hi�u d(lc trung cua giai do(ln nh(ly cam m(ic du khong khac nhau nhfeu,
nhlfllg mii khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, n6 se c6 nhfrng bigu hi�n khong giong
nhau, th�m chi ca thiri gian ciing khong dong nhat. Do d6 cha m� phai c6 thai di;> khach
quan, chu y quan sat ti mi, dgphat hi�n ra nhfrng d(lc digm ca bi�t va nhu cau ben trong cua
,
tre.
Phi.fangphip3: T{lo ra moi trlf6ngl19c t?p tl1icl1 l1<;1p
abat kY giai do(ln nao, tre ciing can mi;lt moi tririrng thich (mg dg c6 thg phat trign
nang il)"C. Vl v�y, khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, cha m� phai cogitng chu�n bi
cho tre mi;lt moi truirng song c6 thg clap (mg day du nhfrng doi h6i ve phat trign nang il)"C
, ,
cua tre.
Phi.fangphip4: D(>ng vien tre tµ'dokhimphi
Khi tre bitt dau c6 tinh hie"u kY va mong muon dirge tim higu kham pha, cha m� can
di;lng vien khich I� va t(lo ra moi truirng tl"do thoai mai cho tre kham pha. Sau khi tre c6
dirge Sl"tin c�y va Sl"tl" do nay, chung Se dam kham pha, dam thrr sll-c v&i nhfrng Sl"V�t
hi�n tlfQ"Ilg ton t(li quanh minh.
Phi.fangphip5: Cha m�giup c!atre 6'muca(> vuaph:ii chukl16ngnen
can thi�p quisau vao cicho{ltc!(>ngcua tre
Khi tre c6 h(mg thu v&i mi;lt svv�t nao d6, cha m� nen tha long, dgtre dirge tv minh
lam vi�c, cogitng tranh sv can thi�p va rang bui;lc qua mll-c. Tat nhien, cha m� ciing khong
nen th(r O"hay ph6 m(c, ma tuyvao CO" hQi thich h<;rp m&i cho tre Sl"giup diYva chi bao
-
hir&ng dan.
Giai do(ln nh(ly cam khong chi la thiri ey quan tr9ng doi v&i vi�c h9c t�p cua tre, ma n6

con anh htr&ng de'n Sfphat trign cua tam h'On va tinh each. Montessori dung tr"ngQn !tra
cua tam h'On" dghinh dung v'e d(ra tre Jue trai qua giai do(ln nh(ly cam, ccrthg cua no phai
chju Sf chi huy CUa m(t m�nh J�nh than ey, con tam h'Qn be nho CUa no thi dang bj kich
d(ng. Do d6, cha m<i' phai ton trQng nhfrng d(ng tac va hanh vi ma ti.rnhien da giao ph6 cho
tre, d'Ong thiri can kjp thiri giup tre khi can thie't, dgtranh bo 16' thiri eyvang doi v6i Sfphat
trign tri Ii.re chi xuilt hi�n trong cu(c diri con ngtriri khi con tre.

' ?
Bim�t cuath:ln dong, giao d9c s&m c6the
khai phi kha na ng phithu<Yng cuatre
• Karl Witte - ngtn'Yi khie'n ca the' gi&iphai kinh ngq.c
• Mi3i all-a tre la m(>t than dOng
• Tai nang khong lien quan de'n ye'u t6di t1·uyen
• DIcon trO- thanh thien tai, cha mfphai ren luyfn cho con tu-s6-m
• Nam bilu hifn cua thien tai
U-a tre nao khi m&isin/1 ra cung c6 tochataltr& thanh thii!n tai. Tre em trong
giai do(ln tir o den 6 tu6i giong n/1u:m(Jtcon ngva non sung sue, dang chi'r du:vc
khai qu(i.t. Nhu:ng m(Jtkhi "Ba LQc"(chingu:i'rigi6ixem tu:&ng) b6 qua co-h(Ji
phat /1i�n ra "thii!n ly ma" (n/1&.n tai), thi moi lii!n quan gifra tre v&i "thCin dong"
cung bi cat dirt. Giao d1,1.c s6m c6 vai tro vo cung quan tr9ng.
KARL WITTE-NGV6'1 KHIEN cA THE G161 PHAI KINH
NGAC•
Vao theey 19, &nu6'c D(rc c6 m(t vj thien tai nhuthenay:
M&i khoang 8, 9 tu6i da c6 thg sirdung thanh th(lo sau lo(li ngon ngfrbao gom tieng
Dtrc, tieng Phap, tieng Italia, tieng Latinh, tieng Anh va tieng Hy L(lp. Khong chi v�y, ong
con thong higu h6a h9c, sinh h9c va v�tly, nhll"Ilg s&tnr0ng d((c bi�t chinh Ia toan h9c.
9 tu6i thivao D(li h9c Leipzig.
10 tu6i thi vao D(li h9c Goettingen.
12 tu6i phatbigu Iu�n van lien quan den du(mg xoi1n oc, nh�n duQ"C nhieu ykien phe
binh tot cua cac h9c gia.
13 tu6i xuilt ban cuon sach Thu(i.t tam giac.
14 tu6i duQ"C cilp h9cvi Tien siTriet h9c.
16 tu6i d(ltbdng Tien si Lu�t, duQ"C mOi lam giao sukhoa Lu�t t(li tnr0ng D(li h9c
Berlin.
23 tu6i ra mi1t cuon sachNhfrng hilu ICim v�Dante, tr&thanh h9c gia chuyen nghien

, � DCU'll ve ante.
Khong giong v&i nhfrng than dong khac khi h<;> nhanh chong ditng vi�c h<;>c t�p Jue con
qua SOm, ban than ong da danh ca diri a€h<;>c t�p nghien Clru t(li tnrCrng U(li h<;>c danh gia a
Dfrc, cho de'n t�n khi ong Ila xa coi diri vao nam 1883.
Noi de'n day chiic h�n khong it ngrriri da doan ra drr<;>'C, ong chinh Ia Karl Witte - ngrriri
da khie'n cho toan the'gi&i phai kinh ng(IC va than phIC, di).cbi�t )a doi v&i nganh giao dIC.
Thanh t1,ru dang kinh ng(lc ma Karl Witte co Ull'<;>'C, khong phai do ong co nhfeu tai nang
thien b�m, ma hoan toan do cha CUa ong da CO nhfrng Jy Ju�n giao dIC dung dil.n va phll'O'llg
phap giao dlc s6m "cao sieu".
Cha cua Witte luon noi rli.ng: m6i di'ra tre binh thrr0ng, ne'u drr<;>'C giao dIC s6m mi;lt
each hi�u qua, deu co th€ tr&thanh nhan tai U'll tu. Nhll'llg vao thiri bay giir m<;>i ngrriri
khong he tin vao dieu nay, h<;> chi nghl rli.ng "tai nang cua mi;lt d(ra tre la do triri ban ch(r
khong phai do giao dIC ma CO, ne'u tre khong phai )a thien tai b�m sinh, thi cac nha giao dIC
co cogil.ng hay ra sfrc d(ly d6 the'nao thi kha nang cung chi co gi&i h(ln ma thoi".
The'Ia ong da cau xin Thrrc;mg de'ban cho minh mi;lt di'ra con, va ong se lay chinh dl'.ra
con cua minh ct€ chl'.rng minh quan cti€m do, ct€ m<;>i ngrriri nhin thay ro ong da giao dIC mi;lt
d(ra tre binh thrr(mg tr& thanh nhan tai U'll tu bli.ng each nao. Nhll'llg bath(lnh thayThrrc;mg
cte'l(li dlia gi&n v&i ongvi Vf/chong ong lay nhau dii nhieu nam ma ch= sinh drrf/c mJn con
'
nao.
Thang 7 nam 1800, be trai Karl chao diri dii mang de'n cho ong niem h(lnh phucvo bir,
tuy nhien bi ltjch ngay SaU UO ciing xay de'n khie'n V(/ Chong ong rat dau Jong - Ulrabe vlra
m&i sinh ra da co bi€u hi�n chan tay co gi�t va th&gap. Nhin qua dii bie't dl'.rabe sau nay co
th€phat tri€n se khong binh thrr(mg, drr(mg nhU'co mi;ltvai tri�u chl'.rng cuab�nh dan di;ln.
Qua nhien khong Iau sau, Vf/ chong ong phat hi�n ra rli.ng phan l'.rng cua be Karl trrOTig doi
ch�m ch(lp. Ro rang la d(ra be dang thrrOTig nay khong chi thie'u tochat ct€ tr&thanh thien
tai, th�m chi ngay ca CO'hQi phat tri€n kha nang nhU'mQt d(ra tre binh thll'Crng ciing khong
d(lt drr<;>'C.
Nhll'llg ong viin khong ill b6 niem tin doi v&i con cua minh, ong quye't djnh ap dlng
nhfrng phll'OTig phap ma ban than ong cho la dung diin ct€ cham soc va giao dIC be Karl.
Cuoi cling ong da thanh cong, ong diibie'n mi;lt di'ra tre co nguy cO"miic chl'.rng dan di;ln bdm
sinh thanh mi;lt thien tai n6i tie'ng khiip the'gi&i.
Nam 1818, ong dii vie't 1(1.i nhfrng phrrOTig phao giao dlc con tnr&c nam c�u be 14 tu6i
thanh mi;lt cuon sach, co ten la CG.ch giao d1,1c Karl Witte {The education ofKarl Witte).
Trong sach co ghi 1(1.i day du, chi tie't qua trinh trrr&ng thanh cua Karl, cling v&i nhfrng
phrrOTig phap giao dIC va nhfrng dieu tam diickhi d(ly con. Cuon sach nay cung Ull'<;>'C coi la
mQt trong nhfrng tai Ji�U ve each giao dIC SOm dau tien tren the'gi&i.
Ly lu�n giao dIC ma cha cua Karl noi de'n trong sach va nhfrng phrrOTig phap ong v�n
dlng ct€ cham soc, giao dlc con hoan toan bat dong quan cti€m v&i quan chungbaygiir.

Ch&ng h(ln: ong cha rdng tac d1,1ng cua ngirOi m� trong vi�c giao d1,1c con cai la rat quan
trQng, vi khi ken Vf!, ong da chu y phai ChQn m(t ngir(ri ph1,1 nfrnhan h�U, dam dang Vabiet
d(lo ly. Ngay tir luc vg mang bau, ong d(lcbi�t quan tam den titng chi tiet nh6 nh(lt trong
CUQC song CUa Ca hai Vf!Chong nhir Ched( an Uong, gi(r giac sinh ho(lt... Va COgi£ng dgVf!
Iuon cam thayvui ve. Ong khong tan thanh vi�c dgbaa miiu dam nh�n trach nhi�m cham
s6c tre thay cha m�. Luc Karl m&i dirgc ba thang tu6i, ong lien t1,1c viiyviiy tay cua con, va
d(ly con nhfrng trrngfr dO'll gian. Khi Karl chira day m(t tu6i, ong cha con nghe nhfrng ban
nh(lc giao hir&ng cua Haydn, J. S. Bach ho(lc Beethoven. T(rkhi con m&i ra dOi, ong luon
d(lt tieu chi cha con an uong dung giirgiac, dung djnh lir(/llg, khong cha phep an qua nhfeu
trong thOi gian quy djnh. Ngoai ra, ong cfi.ng khong giong v&i nhfrng ong bo bit m� nuong
chieu con cai la cha con minh m(lc qua nhieu quan ao, dgtranh cha co-thg tre bi go b6. Ong
tha dg m0i ngirOi trong nha phai chi tieu tiet ki�m, cfi.ng phai diin con di du lich khitp ncri,
th6a man tinh hieu kYva nhu cau kham pha cua con, ttrd6 c6 thgphat trign long dam me
cha con...
Cha cua Karl qua dung la m(t ngirOi cha VO cung tuy�t vOi, c6 tam nhin xa, tat ca
nhfrng lylu�n va giai thich cua ong cha den t�nbay giirviin gifr nguyen gia trj.
Tuy nhien dieu dang tiec la m0i ngirOi cung thOi d(li ong chi ca ngf!i nhfrng thien tai
bfim sinh ma khong chu tr9ng qua trinh va phirO'llg phap giao d1,1c thien tai. Mai ngirOi
khong thay dirgc gia trj trong cuon sach cua ong nen cuon sach cua ong den nay chi con l(li
vai b( hiemhoi.
Ngay nay, ly lu�n giao d1,1c cua cha Karl dii tr&nen ph6 bien tren toan thegi&i. Dieu
tam huyet cua ong la: "Dieu quan tr9ng nhat doi v&i tre chinh la giao d1,1c ch(rkhong chi la
tai nang thienbfim. Sau nay tre tr&thanh bat tai hay nhan tai, chu yeu dirgc quyet djnhb6i
phir=g phap giao d1,1c tre tru<Y<: luc 5 tu6i".
MOI DUA TRE LAMOT THAN DONG•
Tren thegi&i c6 m(t cau l(lcb( rat ey1(1, moi ngirOi gQi d6 la cau l(lc b( Mensa. Digm
khac bi�t16n nhat cua n6 so v&i nhfrng cau l(lc b( khac tren thegi&i chinh la: yeu cau duy
nhat danh cha nhfrng ngirOi muon gia nh�p cau l(lc b( d6 la - c6 chi soIQ cao.
Cau l(lc b( nay dirgc thanh l�p vao nam 1946 er Oxford - Anh, ngirOi sang l�p la lu�t sir
Roland Berri!! va nha khoa hoc kiem lu�t sir Lance Ware. M1,1c dich cua ho la t�p hgp tat ca
nhfrng ngirOi thong minh dgxay dl,l'llg thanh m(t t6 chl'.rc, thong quavi�c tham gia cac ho(lt
d(ng doan thg mang tinh thach thl'.rc, nhfrng ngirOi c6 chi sothong minh cao se dirgc thtra
nh�n, kh&ng djnh vakhong ngitng nang cao nang 11,l'C, dong thOi dgho cung chia se cam giac
thanh cong v&i nhau.
ThfC tecau l(lc b( nay chinh la ncri danh cha nhfrng ngirOi c6 chi so thong minh (IQ)
cao nhat thegi&i. D(lc digm tieu bigu 16n nhat cua n6 la lay chi so IQ cao lam tieu chudn duy
nhat dg gia nh�p. a day khong he xem xet hay phan bi�t den cac yeu tochung t(c, mau da,
ton giao, nghe nghi�p..., neu muon tr& thanh m(t h(i vien cua cau l(lc b(, dieu ki�n rat dO'll
gian: chi canb(ln c6 chi so IQ tren ml'.rc 148.

Thanh vien cua cau l<tc b(l Mensa deu la nhfrng ngirCri c6 chi sothong minh cao. Cho du
c6 chi sothong minh cao cfing chira chiic d<tt dirc;rc thanh cong vi d<ti, th(im chi n6 con
khong lien quan den h(lnh phuc trong CUQC song, nhirng cha ill<;' nao cfing hi VQng con minh
c6 chi sothong minh cao, b&i vi IQ cao c6 nghia la tre c6 th€ d<tt dirc;rc thanh tich tot, thi d(iu
vao nhfrng tririmg d<ti hQc lytir6ng, c6 m(t cong vi�ckhien ngirCri khac ngir&ng m(, va d<tt
dirc;rc thanh cong trong si,r nghi�p.
Tren thegi&i c6 m(t sotririmg hQJJ tre tr&thanh than dong khi tu6i con rilt nh6, vi d1,1
nhirthan dong am nh(lc Mozart khi m&i 3 tu6i da c6 th€ bii!u di�n piano; nha tirtir6ng
ngirCriAnh John Stuart Mill 3 tu6i da biet dQc van hQc Latinh c6 dii!n... MQi ngirCri luon
nghI rli.ng tai nang than dong cuahQ la thien b�m, do trCri ban tij.ng, nhirng l<ti khong biet
dirc;rc cha ill<;' cua nhfrng thien tai nay da ap d1,1ng hi�u qua phirong phap giao d1,1c s&m v&i
con minh.
Cac nghien cfru khoa hQc hi�n d<ti cho thily, mi'ii dfra tre sinh ra deu c6 cO" h(i di!tr&
thanh thien tai. Neu dirc;rc kham pha m(t each hQJJ ly, tri thong minh cua mi'ii tre deu khong
thilp hon cua Leonardo Da Vinci - m(t trong nhfrng ngirCri c6 tri thong minh cao nhilt trong
ljch sU- nhan lo(li.
Tien sI Glenn DomanC1l cua vi�n nghien cfru Thanh ti,ru Tiem nang con ngirCri
Philadelphia, Hoa Ky n6i: "MQi dfra tre khi sinh ra deu c6 nang li,rc tiem �n, th(im chi nang
li,rc nay con nhieu hon so v&i Da Vinci da srr d1,1ng trong ca CUQC dCri. Mi'ii d(ra tre sinh ra
aeu la m(t thien tai, chi la chung ta - cha ill<;' va nhfrng ngirCri than cua tre, da huy ho(li tai
nang thien b�m d6 trong 6 nam dau dCri cua tre".
Vi v(iy c6 th€ n6i rli.ng, tiem nang cua mi'ii dfra tre lavo cling16n, chung deu c6 th€tr&
thanh nhfrng thien tai giong nhir DaVinci. Chi sothong minh cao thu(c ve mi'ii dU-a tre,
thien tai khongphai la do thienb�m!
TAI NANG KHONG LIEN QUAN DEN TIU TO DI TRUYEN
Chiic h&n c6 m(t vai cha m<i' da titng nghi ngerrli.ng:
"Neu IQ ctla cha m� aua be khfing cao, thi IQ ctla aua be c6 cao k/1ong?"
"Con tfii h0c n6i rat ch(i.m, con nhimg aua tre k/16.c thi lq.i h0c nhanh, aung 16. a6.ng
bulJn! Ch&ng mong aQi clUQ'C gi & n6!"
"Tvc ngfrc6 cau: Long sinh long, phvng sinh pl1vng, con ctla cl1u(itcung chibietaao
/1ang ma thoi... Li�u nguiri binh thui'mg c6 th/sin/1 cltrQ'C longphvng hay khong?"
Nhfrng each nghI nhir tren qua th(it rilt sai lam.
Yeu to di truyen tac d(ng den si,rphat trii!n cua tri li,rc la m(t ton t(li khach quan, tuy
nhien, tri li,rc con chiu anh hir6ngb&i nhfrng nhan tonhir si,r ni'i li,rc chu quan, moi tririmg
xa h(i va ca qua trinh giao d1,1c hay ched( dinh dir&ng sau nay. Neu khong co si,r giao d1,1c
cua gia dinh thi cO" s& di truyen c6 tot cfing khong th€boi dir&ng ra m(t dU-a tre iru tu. N6i

each khac cho du la than dong co cau trueb(l niio di.le bi�t nhung neu khi sinh ra diibi rcri
vao hang soi, thi ciing chi tr& thanh ngtrOi soi ma thoi.
Tat nhien, tuXtra den nay ciing co rat nhieu gia dinh co truyen thong thong minh, co tri
11,l"C cao.
Trong so136 ngirm thui)c tam elm dong h9 gia elinh nhQ.c siBach, eli'i c6 50 ngirm la
nhfrng nha soQ.n nhQ.c n6i tieng.
Gia elinh nha Mozart va Weber suot may elm eleu la nhfrng nl1Q.csi lirng danh.
Gia elinh am nhQ.c nha Johann Strauss cfing c6 truyen thong lau elm lam trong /1i)i am
,
nhQ.c Vienna, nir&cAo.
Trong nhiing tru0ng h<;rp nay m9i ngtrOi thtr0ng nh�n djnh la yeu todi truyen co vai
tro quyet djnh den tri li,rc. Tuy nhien dieu nay ciing ch(mg to rli.ng m(lt gia dinh co truyen
thong tot va mii tru(mg song tran ng�p tri thfrc m&i ]a yeu toCCYban nhat anh htrCrng den
Sl,fphat trign tri 11,l"C, chinh mii tru(mg gia dinh dii cung cap nhfrng dieu ki�n trU thetrong
vi�c djnh htr&ng each boi dtrfulg giao d!C.
Hi�n nayhau het cac nha giao d!C deu cho rli.ng each noi ve b�m sinh vii h�u sinh dii
quaIbi thOi.
B�m sinh dii dtrQ'C djnh sl:n la chi ve yeu togen. Genla thanh phan quyet djnh si,rcau
thanh cac protein C1 thg trong phiin tU DNA. Nhung ban chat cua "h�u sinh" la gi? H�u sinh
la chi moi tru0ng xii h(li xoay quanh con ngtrOi kg tir khi sinh ra den khi tru&ng thanh.
Ngoai yeu todi truyen m9i th(rdeu co thg djnh nghiala moi trtr0ng, cho nen moi trtr0ng
ciing bao gom tat ca. Moi tru(mg giai do(l.n s6m bao gom khong khi gia dinh vii moi quan h�
gia dinh. Moi tru0ng giai do(l.n sau se dtrQ'C mer r(lng ra nha tru0ng, thay giao viib(l.n be.
Cung v&i si,rbien chuygn cuathOi gian, tac dlng cua moi trtr0ng xii h(li doi v&i ca thg ngay
cang quan tr9ng, xetve mi.It y nghia, moi tru(mg co thg quyet djnh den ca cu(lc dOi cua con
• •
ngtrCYI.
Vi v�y, bat lu�n dieu ki�n b�m sinh cua tre nhtrthenao, cha m� viin phai niim biit dtrQ'C
th(ri CCYgiao d!C SOm ngay ru dau, ren Juy�n giao d!C SOm trong giai do(l.n nh(l.y cam CUa tre,
tirdo khai pha ra nhiing tiem nang trong niio b9 cua tre.
Neu muon dao t(l.O ra thien tai, tru&c tien cha m� can phai chu tr9ng den vi�c ren luy�n
tirs6m.
,
DE CON TRO THANH THIEN TAr, CHA ME PHAl REN•
LUYEN CHO CON TUSOM•
Nhieu ngtrOi cho rli.ng ccrs&cua toan h9c hi�n d(l.i - ly thuyet t�p h<;rp, la m(lt lylu�n
toan h9c rat kho giai thich, nhung nha toan h9c n6i tieng ngtrOi Phap Lucien Felix noi rli.ng:
"D(l.ytrtr&c cho tre ly thuyet t�p h<;rp khong phai la qua s6m!". Doi v&i tre ma noi ham y cua
t�p h<;rp 1(1.i qua dcrn gian, no th�m chi con d� hem nhieu so v&i phep tinh m(lt c(lng hai hay

hai c(lng ba. Vi v�y, ngum sangl�p ra cong ty di�n tU- Sonyl(li cho r�ng, thong thuim.g
ngum16n cfrnghi "tinh toan thi d�, con d(li sothi kh6", nhungly giai cua tre ve d(li so l(li
khong he kh6 khan.
M(Jtdoi VQ"chong ratyi!u thich am nhg.c c6diln, ngay nao hQ cling b(J.tban giao
/1ir&ng sohai cua Bach trong m(Jt tieng dong ho dic(J.u con trai vira m6i ra di'ri nghe. Luc
dua be dU'Q"C ba thang tu6i, no dii co thlchuyln d(Jng CO" thltheo tii!'t tau cua ban nhg.c.
Den nhfmg dog.n co tiet tau nhanh, no cling cl1uyln d(Jng n/1anh, khi ban nhg.c vira ket thuc
no lien to ra k/16ng vui. M6i Ian c(J.u be khoc ma nghe thay giai di�u cua ban nhg.c lg.i /(J.p
wc vui tr6- lg.i. Co m(Jt Ian bom� c(J.u be thuchuyln sang cha nghe nhg.cjazz, no /g.i khoc
/&n. Dieu nay khien ngiri'ri ta p/1ai ngg.c nhii!n vi hau hi!'t m9i ngiri'ri deu cho rli.ng am nhg.c
c6diln la VO cungphuc tg.p va kho nghe, nhirng dua tre SO"sin/1 /g.i khong he cam t/1ay k/10
chiu khi lang nghe no.
M(Jt thay giao chuyi!n nghii!n czl'u van /19c Trung Quffc 6-N/1().tBan dii tirng lam m(Jt
cu(Jc t/1i nghi�m vap/16.thi�n ra rli.ng dua tre ba tu6i co thlghi nh& d€dang nhfmg chfr
Viet CO n/1ieu netphuc tg.p, nhirng khi /&n ho-n thi /1oan toan ngU'Q"C /g.i, no khong thid€
dang h9c vietcac chfrkho nhan/1 nl1irhoi con nho.
Tir d6 c6 thg thily rdng, kha nang hilp thu cua nao b( &tre Vll'Q1: xa h= nhieu so v&i
ngum16n, tu6i cua tre cilng nho thi tre tie'p thu m(t each vo thfrc l(li cilng nhanh. Ngum 16n
khong phai lo Iiing "nao tre se bi qua tai" vi b( nao cua tre gan nhukhong bao gi<'r ngirng
tie'p nh�n kie'n thfrc.
M(t so chuyen gia giao d1,1c cho r�ng ne'u tre con qua nho, mil phai hQC cai nay roi hQC
cai kia, c6 le se la qua viltva, hQ khuye'n cao cacb�c phu huynh khong nen dg tre tham gia
qua nhieu cac l&p hQC nang khie'u, hQ dong ]o(lt keu gQi "hay dgtre dU'Q'C song vui VC trong
nhfrng nam thang tu6i tho-".
Thl,l"C chiltkhong nen nghi rdng vi�c hQC t�p cua tre la qua vilt va. Ne'u hQC t�p tr&
thilnh trach nhi�m cua tre, c6 nghia la cha m� ho(lc thay co chua bie't each khoi d�y niem
dam me cua tre, vil chua niimbiit dU'Q'C phuO"Ilg phap chinh xac dg dii:n tre bu&c vilo canh
c6ng 16n cua tri thfrc. Doi v&i tre, vui choi von dila m(t each hQC t�p, hQC t�p cilng c6 thg
tr&thilnh m(t tro choi, bQn tre c6 thg niim biit du<;rckie'n thfrc ngay trong cac ho(lt d(ng vui
choi. Ne'u dg nhfrng nam tu6i tho-cua tre troi qua m(t each VO ich vil lang phi, chi bdng hay
t�n d1,1ng no, dg tre trong giai do(ln nay vira dU'Q'C choi dua vuive, vira dU'Q'C hQC t�p.
•
NAM BIEU HIEN COA THIEN TAI•
T(lp chi Daily cuaAnh tirng dua tin, Cl,111 giang vien Bernadette Tynan cua Trung tam
Nghien cfru Thien tili Nhi dong t(li D(li h9c Oxford cho r�ng, c6 rilt nhieu than dong c6
nhfrng bigu hi�n khong xuilt site khi (ytruim.g hQC ho(lc trong cacki thi, nhung bigu hi�n CUa
chung trong nhfrng linh V1,1"C khac l(li chfrng minh tili nang cua chung cao h= nhieu so v&i
b(ln be dong lfra. Tynan da thl,l"C hi�n m(t chu=g trinh truyen hinh c6 ten "Hay bie'n con
b(ln thilnh thien tili"
'
khi vira m&i !en song &cac kenh truyen hinh t(li Anh lien nh�n dU'Q'C
nhieu phan hoi tich Cl,l"C.

"Khong phai tilt ca tai nang cua tre d'eu c6 thg ch(mg minh thong qua m(t t<'rgiilythi
hay m(t bai viet, chung c6 thgla s&trir<'rng v'e kien true, c6 tri tir&ng tirQ'Ilg phong phu,
ho(lc co nang lfC liinh 0(10. Tilt ca nhfrng tai nang nay cua tre cl'eu can cha ID<;' chung dan dan
kham pha ra", Tynan n6i.
Nhirv�y, lam thenao clg c6 thgphat hi�n ra con b(ln c6 phai la thien tai haykhong?
Tren thl'C tembi cl(ra tre cl'eu la m(t thien tai.
Mbi cl(ra tre d'eu c6 ti'em lfC tren caclinh VfC khac nhau &mfrc cl( khac nhau, chi la c6
m(t socl(ra tre siin c6 tochilt cao hon. Bilt lu�n tai nang cua tre thu(c linh VfC nao, chung
GeU la nhfrngvien ngQC quy, no can nh�n OU'Q"C Sfkh�ng ajnh Va a(ng vien CUa cha ID<;', nhir
v�y m&i c6 thggiup tre phat trign toan di�n.
V�y nam bigu hi�n cua than dong la gi?
•
Bieuhiefn I: C6nhu c:Zukhimpl1i va c6 trftomomanl1 lieft
Du tilt ca cac tre cl'eu c6 tinh hieu ki nhirng eta phan kha nang t�p trung cua tre rilt d� bi
phan tan, chi can ngiriri l&n gay gian OO(ln, chung se l�p tfrc b6 qua th(r ma minh vira kien
quyet muon c6 clirc;rc. Tuy nhien m(t cl(ra tre c6 tinh hieu ey m(lnh me va nhi'eu nhu cau
kham pha Se luon duy tri theo SfV�t ma minh aii ch(! y. Khi tre muon lam ro ban chilt CUa
SfV�t, no Se t�p trung toan b( tri lgc vao 00.
Ba Kl tir nh6 ail la m()tc(lu be rat hieu ki, khi trong t/1ay bat cuc1"6 vi;'lt 1(1 nao, c(lu be
cfing muon nghien c&u tim hiefu. M()t Ian khi c(lu clang thusue v&i cay ken cua b0.
"Booi, t(li sao ken l(li tl16i ra nh(lc?"
Boc(lu be cu:i'ri va noi: "B6i vi no la nh(lc c1,1".
"V(ly t(li sao no !(Ii aU:(YC g(Ji la nh(lc c1,1?"
"B6i vi no co cau t(lo a(lc bift. Ba Kl a, con khong ai an /1oa qua sao?", boc(lu be /16i.
"Co cau t(lo gi, booi, cho con m&ra alnhin ben trong au:(Yc khong?"C(lu be to ra
phan k/1ich.
Khong con each nao khac, ngu:i'ri cha van di muon tranh cfing aanhphdi t/16.0 chiec
ken ra cung c(lu be nghien c&u ti mi nguyen Iip/16.tra am thanh cua chiec ken.
. ,
Bieuhiefn 2: Tien b¢ s6'm han so v6'inhungh{ln cunglua
Yen Binh va Nhu:(YcNhu:(Yc la hai aua tre ratxuat s&c, m� cua hai co be thu:Q-ng xuyen
noi chuyfn v&i nhau vii con cua minh:

"Yen Binh m6i m9t tudi da biet noi r/Ji, vira nhin thay con meo, la co thllii!n tu:&ng
den tieng 'meo meo', va qr mi�ng phat ra tieng g9i 'meo meo'. Con be biet noi sc5m /1071 h6.n
nua nam so v6i nhimg dua tre k/16.c".
"NhU{YCNhU{YC m(i.c du biet noi c/1(i.m, nhirng no /Qi biet bo rat nhanh, /a d(ra biet di
sc5m nhat trong sonhimg tre trong khu nha toi. Bay giir ngay nao no cfing khong chiu
ng/Ji yi!n, cir treo li!n treo xuong nhircon khi con v(i.y".
Thl,l'C ra Yen Binh vii. Nhrrgc Nhrrgc deu c6 bi€u hi�n thien tili, tien b(l s6m hon so v&i
dU-a tre khac, dieu nay chfrng to tre lu6n c6 nhfrng s&tru<'rng dij.c bi�t & m(tlinh Vl,l'C dij.c
thu nilo d6, c6 th€ sau nayYen Binh se tr&thilnh chuyen gia ng6n ngfr, con Nhrrgc Nhrrgc
c6 khi 1(1.i giilnh huy chrrong vilng th€ dvc & Olympic.
Hay tin trr&ng vilo nhfrng bi€u hi�n s6m nay cua tre, vi n6 th€hi�n rdng tre rilt dij.c bi�t,
vii. c6 tiem chilt cung v&i kha nang thien b�m tren m(t linh VfC nila d6. Cha m� khi thily
drrgc di€m nay, phai biet kjp thCri niim biit cO"h(li d€boi drr&ng cha tre chiic chiin se c6
drrgc ket qua tot d�p .
•
Bieuhiefn 3: C6 tr!tlfdng tlf<Jng va kl1anangsing t?Ophongphu
M(t dU-a tre 2 tu6i li�u c6 tri trr&ng ttrQ'Ilg vii. kha nang sang t(la kh6ng? Tilt nhien la c6,
du hau het nhfrng dfra tre khaang m(lt tu6i chrra th€ chu�n bi drrgc tot nang il,l'C d€giai
quyet viln de, nhrmg m(t dU-a tre c6 tili nang sieu philm 1(1.i thrr<'rng c6 nhfrng bi€u hi�n kinh
ng(lc khien cha m� phaihilt nger.
Vi dv, c6 nhfrng tre rilt thich ve linh tinh Jen tren ttr<'rng, khienb(ln cam thily v6 cung
m�t moi, nhtrng neu quan sat C�n thi).n cha m� CO th€ phat hi�n ra Sl,1' nh(ly cam CUa tre doi
v&i milu siic vii. doiv&i tri ttrQ'Ilg ttrQ'Ilg ngay &trang d6. Neu b(ln tr6ng thily m(t dfratre
vira hailn thilnh xang bfrc tranh vii. dang lien thaiing giai thich cha bove ytrr&ng cua minh,
thi day chinh la di€n hinh CUa dfra tre CO kha nang sang t(la, Jue nay cha m� can khuyen
khich tre, vi kha nang sang t(la Va tri ttrang ttrQ'Ilg la hai ia(li nangil,l'C quan trc;ing nhilt.
•
Bieuhiefn 4: Khanangghinh<idingkinh ngilc
Chung ta rilt hay nhin thily tren ti vi c6 m(t so dfra tre c6 th€ nhernhanh, tinh taan
nhanh, haij.c nherdtrQ'C hang tram chfrsodfrng ddng sau so Pi (xilp xi 3,1415926535897...).
Ro rang nhfrng dU-a tre nay c6 m(t tri nherrilt sieu philm.
Xung quanh chung ta ciing c6 rilt nhieu tre nhrrvi).y, chung tuy con nh6 nhrmg da c6
th€ dc;ic thu(c long hang tram bili thO', thi).m chi ngay ca bo m� ciing kh6ng th€thu(c dtrQ'C.
Du each ghi nhercua nhfrng dfra tre trang giai da(ln nay da phan lahc;ic thu(c long m(t
each may m6c, nhrmg neu kich thich Jen naa b( cua tre cilng s6m thi tre se tiep nhi).n thong
tin cilng nhanh vii. xU-ly cilng tot.

. . ,
Bieuhiefn 5: Hieu biet va nh{lycam
Trong thay m<i' bi dau, Mieu Mieu l�ng l(lng ra lay khan tay, nh<i' nhang I::i.i gan m<i' nhll'
IDQt chu meo con, roi dll'akhan ]au nl'Crc mi1t Cho ID<;', giong nhU' ill<;' ]a IDQt em be dang can
dll'Q'C cham s6c v�y.
Khi trong thay m<i' to rakhong vui vi minh da li'Ytay danh vi'Y!9 hoa, Mieu Mieu l�p tl'.rc
dfuig d�y va hat bai hat "Con xin 11i" dglam m<i' vui long.
Khi thay cha m<i' gi�n dii nhau, co be ba tu6i Mieu Mieu dabiet tim each dg giup bom<i'
lam hoa...
Dungla m(it d(ra tre higu chuy�n, m<i' cua co be titng n6i rling: "Mieu Mieu giong nhll'
m(it chiec ao bong nh6 lam am long minh". Con cha co be I::i.i c6 chut lo Ii1ng: c6 phai con gai
minh da phat trign qua s&m khong?
Nhfrng d(ra tre c6 tai nang thll'<'mg tll'O'llg doi nh::i.y cam, chung c6 thg quan sat dU'Q'C
cam xuc va each lam cua doi phll'OTig, roi d= ra phan fuig thich hc;rp. Nhfrng d(ra tre nhU'
v�y thll'Cmg CO chi SOcam XUC (EQ) kha cao, trong CUQC song xiih(ii ph(rc t(l.p sau nay, chi1c
chi1n se la m(it ngll'iri c6 nhfrng moi quan h� tot, cha m<i' khong nen qua lo Ii1ng, ma ngll'Q'C
I::i.i can phai chu tr9ngboi dll'i'Yng nang !t,re, dgtre phat huy dll'Q'C s& tru<'mg cua ban than.

Phuong phap giao d9c som
• Boi dtrihtg nang lip: cua tre - bdtffilu ren luyfn fir dpc, viet, tinh toan
>
• Dung am nhq_c de khampha tU' duy thien tai cua tre
• Dung h{)i hpa dikhaipha khci nang sang tq_o cua tre
• Dung bai hat thieu nhi de'khaipha khci nang ngon ngircua tre
• Dung tro choi dihtn'rng ddn tre hpc tQ.p
• Dung dO choi diphat triin tri tuf cua tre
• Nhirng nguyen tdc cua giao dJJ-C s&m
iao d11c tre khongphai /a chuy�n d071 gian, no khong chidi'Ji hoi SI" kii!n trz n/zdn
n(li czla cha mi:, ma con doi hoiphdi cophzr071gphap khoa h9c. Nl)i dung trong
chzr071g nay se de c(ip den nhimgphzr071gphap vii sach lzrvcgiao d11c khoa h9c,
co tinh th!l'c ti.ffn, hzr{mg ddn cha mi: szl-d11ng nhimg "d(lo c11" thzri'rng ngay vii
phzr071gphap d071 gidn nhat digiao d11c s&m c/10 tre.
BOI DVONG NANG LVC COA TRE - BAT DAU REN LUYEN.
,
.
TUDOC, VIET, TINH TOAN•
Cac chuyen gia giao d1,1c cho r�ng nhi�mVl,l chu yeu cua tre trong nhfrng nam dau dCri la
c6 dl.l'Q'C kinh nghi�m song, dong thCri thong qua cac hinh thfrc sinh ho(lt, vui chcri d€phat
tri€n cac kha nang, ch(rkhong phai la h9c kien thfrc van h6a. NgrrQ'C l<ti v6i dieu nay, tien si
Montessori l<ti cho r�ng tre tir3 den 6 tu.Si dii c6 nang 11,l'C d€h9c kien thfrc van h6a, cha m<i'
can phai t�n d1,1ng kha nang nay, chufinbj cho tre chrrcmg trinh giao d1,1c va nhfrng d1,1ng Cl,l
h9c t�p thich hc;rp, t<to cho tre qua trinh h9c t�p dung d:in.
Trong d6, nhfrng mon h9c ren luy�n CO'ban nhat khong th€thieu la d<;>c, viet va tinh
toan.
Tien si Montessori dii pha v&quy lu�t thong thrrimg, cho r�ng phai luy�n chfrviet
tru&cluy�n d9c. Ba nh�n djnh r�ng h9c viet chfr quan tr9ng n�m &each cam but, vakha
nang khong cheCUa CO'b:ip, vi the, chu yeu thong qua ren luy�n XUC giac la CO th€ dan dan
luy�nviet. Ba dii chia qua trinh ren luy�n viet chfrthanh cac giai do(ln l&n sau:
Giai aoan I: Bita:J.u titeach c:J.m but•
Luy�n t�p each dung but, tU' thecam but, ren luy�n ey nang cua CO'thjt va n:im b:it each
cam but. Cha ID<;' nen li,ra ch9n cho tre m(t solo(li but an toan, chat 11.l'Q'llg d€ d(ly tre viet
chfr.

Giai ao:;.n 2: Nim bitali<JCl1lnh dangcua cl1u
Giai do(ln nay c6 thg chia lam 3 brr&c:
1. Thong qua vi�c ren luy�n ke't hc;rp gifra thi giac, xuc giacva thinh giac, tre c6 thgh9c
each nh�nbie't hinh dang cua chfr. Luc nay c6 thg dung v&t�p to c6 in sl'i:n chfr mfiu dg
tre t�p vie't theo. B&i vi v&chfrmfiu se giup tre nh�n bie't m(l.t chfrmi;lt each chu�n xac,
dong thiri d(ly tre each phat am khi t�p vie't chfr.
2. Phanbi�thinh dang cua chfr cai. Khi tre nghe thay phat am cua mi;lt chfr nao d6, va c6
thg chi ra drrQ"C d6 la chfrnao trong bang chfr cai, chu y phan bi�t v&i nhfrng chfrgiong
nhau.
3. Nherhinh dang cua chi". Cha m� c6 thg dung nhfrng tam the in chi" cai d(l.t !en tren
ban, ctrsau vai phut, 1(1.i h6i tre: "Day la chi"gi? D9c the'nao?", each lam nay se giup tre
nher!au tir d6.
Giai ao:;.n 3: Luy�n t?.pghep tu
D(ly cho tre each ghep chi" cai dgt(lo ra tir, d€ phat huy tri ru&ng trrgng cua tre. Vi d1,1,
khi d(ly de'n tir"triri xanh", hay d€tre tt,r yve rabau triri ma chung trr&ng trrgng.
M� ail lam cho Mq.tMq.trat nhieu tam the in cac chfr thu&ng dung /en c16, aen khiMq.t
Mq.taii quen thui)c v6i nhfmg chfr nay, m� bat aau dq.y co be h9c cac/1 ghep tir lq.i v6i
nhau.
Nhung tatca nhfmg tir nay khong phai la h9c mi)t cac/1 may m6c. MiJi Ian dlin Mq.t
Mq.tai chm, m� aeu mang theo nhfmg tam the chfr.
Chdng /1q.n, neu trong thay mi)t con meo nh6 chq.y qua, m� se lay cac tam t/1e chfr ra
va h6i co be: "Con meo viet thenao? Con chicho m�xem atr{J'C khong?"
VaMq.tMq.trat nhanh ch6ng rutra tam t/1e c6 chfrcon meo.
Luc nay m� lq.i /16i tiep: Tieng meo keu n/1u t/1enao nhi?"
CU n/1uvQ.y, miJi Ian ren luy�n mi)t tir nhung lq.i giupMq.tMq.t /1ifu them atrQ'C nhieu
aieu khac.
Sau khi nltm bltt drrQ"C ki nang vie't chfr, hay d€ tre chuygn dan sang h9c each d9c chi".
Cha m� c6 th€ mua cho tre sach truy�n srr d1,1ng nhfrng tirVl,l"Ilg don gian, strclien trr&ng
phong phu trong nhfrng cuon sach nay se m& ri;lng kie'n th(rc cho tre. Khi boi drr&ng nang
lt,rC, nen bltt dau tir day.
D(ly tre h9c d9c vah9c tinh toan cung phai tuan theo trinh tt,rtirdon gian de'n ph(rc
t(lp, CO nhieu ]uc can lien h� v&i nhfrng vi d1,1 trong CUQC song tht,rC te', nhll'Ilg chu ye'u vfin ]a
cac giao Cl,1 cam quan (hay con g9i la giao Cl,1 Montessori), vi d1,1 nhrr mi;)t SOdo chcri ve ghep
hinh, ghep tranh, xe'p khoi, xay thap...

Phuong an-giao-duc-som-tu-0-6

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

More from Hà Thu

More from Hà Thu (14)

Phuong an-giao-duc-som-tu-0-6