Проф. д-р Владимир Трајковски: МНЗА, родителите и аутизмот во Македонија
Презентација
1. СИСТЕМОТ ЗА ЈАВНО ЗДРАВЈЕ ВО
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
-состојба, можности и идни предизвици
на локално ниво
2012год.
Гоце Ингилизов
2. Дефиниции и контекст на јавното здравје
“Здравјето е состојба на целосна физичка, психичка и социјална
благосостојба, а не само отсуство на болест“-СЗО
“Јавното здравство е наука и уметност на превенција на болест,
продолжување на животниот век и унапредување на здравјето и
ефикасноста преку организирани активности на заедницата,
приватните и јавните организации, општествата и поединците.“-
Винслоу
“Здравјето на населението не е случајна состојба. Тоа е централен
елемент во економската продуктивност на тоа население, а да не
зборуваме за значењето на чувството за личната и добросостојбата
на семејството. Поради тоа, употребата на средствата во
здравствената заштита не треба да се сфати како издаток или
загуба, туку како инвестиција за постигнување на подобри
резултати.“-Тулчински;Варавикова(Новото јавно здравје)
3. Цел
Да се прикаже состојбата на системот за јавно здравје во Република
Македонија, како и подготвеноста и можностите за одговор на идните
предизвици за решавање на јавноздравствените проблеми на
населението.
Материјал
Како материјал користени се информации и официјални податоци од
Институтот за јавно здравје на Р. Македонија, Фондот за здравсвено
осигурување на Р. Македонија, Државниот завод за статистика и
Светската здравствена организација, како и информации од
Министерството за здравство, проектната единица при МЗ,
стратешки документи, закони, публикации од експерти во областа на
јавното здравје, релевантна литература и соодветни интернет
страници.
За поцелосна и подетална анализа користени се податоци и резултати
од спроведеното истражување, специјално дизајнирано за овој труд.
4. Методи
Применет е социјално-медицински и аналитичко-информативен
метод на истражување. Истражувањето е дизајнирано како
ретроспективно-проспективна анализа. Во ретроспективната
анализа се користени официјални статистички податоци, а за
проспективната се спроведени две целни истражувања.
Анкетното истражување за знаења, ставови и постапки е
спроведено во месец март 2011г., на примерок од 33 испитаници
специјалисти, лекари и вработени со високо образование од ИЈЗ,
ЦЈЗ од Скопје, Прилеп, Куманово, Битола, Охрид и Тетово.
Анкетно истражување на директорите на ИЈЗ и 10 ЦЈЗ е
спроведено преку Министерството за здравство во ноември 2011г.,
со специјално дизајниран прашалник за кадар, простор, опрема,
услуги и финансирање.
Прашалникот го одговориле 33 вработени преку електронска
пошта.Одредени раководители одбиле да одговараат на
прашалникот, а дел од прашалниците не се во целост пополнети.
5. Во Република Македонија здравствената заштита се спроведува на
три нивоа: примарна, секундарна и терциерна, во јавни и
приванти здравствени установи.
Здравствените установи можат да бидат:ординации, поликлиники,
здравствени станици, здравствени домови, општи болници,
клинички болници, Институт за јавно здравје, Центри за јавно
здравје, клиники, Универзитетски стоматолошки клинички
центар, институти при медицински факултет, специјални болници
(за белодробни болести и ТБЦ, за душевно болни), центри за
лекување и рехабилитација, вонболнички стационари и др.
6.
7. Вкупно - 27462 вработени, од кои 21159 се здравствени работници со
високо, вишо, средно и нижо образование во државниот и приватниот
сектор. Во државниот сектор вкупно има 18409 вработени, од кои 12571
здравствени работници (68,3%), 920 или 5% здравствени соработници и
4918 или 26,7% административно-технички лица.
Вкупно во здравството има 5649 доктори на медицина (362,9 жители на 1
лекар), 1622 стоматолози (1263,9 жители на 1 стоматолог), 782 фармацевти
(2621,4 жители на 1 фармацевт) и 13106 здравствени работници со виша,
средна и нижа наобразба.
Од вкупниот број на доктори на медицина, 3509 се во државниот сектор и
2140 (37.8%) во приватниот сектор.
Стоматолози во државниот сектор се 368 или 22,7% од вкупниот број во
здравството, додека од вкупниот број на фармацевти, 99 се евидентирани
како вработени во државните институции.
Во периодот од 1998-2009г. во здравствениот сектор во Р. Македонија
стапката на доктори на 100000 изнесува просечно 220,6(1998) Во 2009
година се забележува тренд на пораст на оваа стапка и тоа на 262,24 на
100000 жители.
9. Финансирање на здравствена заштита
Здравствената заштита на населението во Република Македонија е
финансирана преку Фондот за здравствено осигурување, Буџетот
на државата, партиципација и плаќање во готово од страна на
пациентите. Со задолжителното здравствено осигурување на
осигурените лица преку Фондот им се обезбедуваат здравствени
услуги, во случај на болест, повреди на работа и надвор од работа и
професионални заболувања. Тоа се здравствени услуги од
основниот пакет. Исто така, од средствата од задолжително
здравствено осигурување се покриваат и правата на парични
надоместоци, рефундација на средства за лекови и медицински
материјал, ослободување од плаќање партиципација, право на
користење на медицински помагала и право на лекување во
странство. Неосигурените лица ја добиваат основната здравствена
заштита согласно Програмата на Министерството за здравство,
финансирана од буџетот на државата.
10. -Институт за јавно здравје на Република Македонија
-10 Центри за јавно здравје
(Скопје,Куманово,Велес,Штип,Кочани,Струмица,Прилеп,
Битола и Охрид)
Министерство за здравство – Сектор за превентивна
здравствена заштита
Одделение за надзор над заразни болести и контрола на епидемии
Одделение за надзор над незаразни болести, животната средина и про
11.
12. СЛУЖБИ ВО ЦЈЗ
Епидемиологија
Хигиена
Социјална медицина
Микробиологија
13. МОМЕНТАЛНА СОСТОЈБА
Кадар
Опрема
Децентрализиран начин на работа
Комуникација(вертикална,хоризонтална)
Работа и здавствени услуги на ЦЈЗ
Финансирање
14. Кадровска обезбеденост
Центрите се со различен број на вработени, профил и
структура во зависност од големината на регионот кој
се покрива и во кој дел на државата се наоѓа центарот.
Во најголем процент во превентивниот сектор работи
прилично повозрасен персонал што претставува
огромен проблем во моментов, а ќе се одрази врз
работата во многу блиска иднина.
Причини:
-Непланирано вработување
-Неатрактивност на специјалностите
15. КАДАР
Кадар по профили во Институтот и центрите за јавно здравје во РМ во 2011
година
Вкупно Лекари
Лекари
специјалис
ти
Стоматолоз
и
Фармацевт
и
Здравствен
и
соработниц
и
Здравствен
и
работници
со виша и
средна СС
Здравствен
и
работници
со нижа СС
В К У П Н О 699 166 152 1 14 82 281 10 145
ИЈЗРМ 137 34 26 1 6 36 26 0 34
ЦЈЗ Битола 65 15 15 0 2 7 24 1 16
ЦЈЗ Велес 65 17 16 0 1 4 31 3 9
ЦЈЗ Кочани 31 11 10 0 0 3 12 0 5
ЦЈЗ
Куманово
50 13 13 0 2 2 27 0 6
ЦЈЗ Охрид 47 12 11 0 0 6 18 1 10
ЦЈЗ
Прилеп
47 9 8 0 0 5 23 2 8
ЦЈЗ Скопје 126 24 22 0 2 9 63 0 28
ЦЈЗ
Струмица
34 7 7 0 1 3 12 0 11
ЦЈЗ Тетово 60 13 13 0 0 4 29 0 14
ЦЈЗ Штип 37 11 11 0 0 3 16 3 4
16.
17. Опременост на центрите
Опременоста на центрите со соодветна опрема е
значително подобрена во последните неколку години.
Скоро во сите центри е обновен добар процент од
медицинската опрема, информатичката технологија, а
и возилата како основни средства за работа.(Прилог)
-Голем проблем е некоординираноста меѓу менаџерските
тимови,тие се во постојана трка за што посовремена
опрема,што предизвикува огромни трошоци.
18. Децентрализираноста дава можности за:
самостојно планирање;
алокација на одредени ресурси кон анализи,
испитувања, истражувања спрема локални потреби;
раководствата носат одговорност за своите постапки,
па затоа повеќе внимаваат при трошењето на
средствата и се трудат да обезбедат повеќе средства
преку сопствени активности, донации и сл.
-Проблем:некоординиранот и слаба контрола од
надлежното министерство
19. Комуникацијата помеѓу центрите не е задолжителна и е оставена на
самосвеста на раководителите.
-Вертикалната комуникација, проследувањето на информациите од
регионално на државно ниво и обратно, како и контролата врз
извршените активности на центрите постои,но не е доволна.
Проблем:Институтот за јавно здравје не го следи трендот,-без
новитети, иновации и без навремени податоци и анализи, но и без
контроли врз работата на центрите. Немајќи навремени информации,
ниту Институтот не може да се наметне кај властите, како институција
која има огромно значење во рамките на здравствениот систем и во
општеството воопшто, а тоа ја отежнува и промоцијата на центрите.
Половина од вработените со висока стручна наобразба во центрите
сметаат дека информациите до Институтот стигаат навремено, но
дали се проследуваат понатаму и дали се искористуваат не се
информирани. Во случај пак при барање на повратни збирни анализи
и извештаи во 70% не добивале повратен или навремен одговор од
страна на Институтот.
20. Комуникација помеѓу центрите
-Хоризонтална комуникација,помеѓу два или повеќе
центри е многу ретка.А институциите се на толку блиско
растојание што комуникацијата за решавање на јавно-
здравствени проблеми е неопходна
Примери:проблемот во мариовскиот крај со
бруцелозата,поплавите на големи региони каде се
надлежни повеќе центри,контрола на квалитетот на
водите во езера и реки и тн.
21. Следење на целокупната здравствена состојба во
регионот
Превентивни здравствени програми
Здравствени услуги од микробиолошките
лаборатории
Услуги на приватни и јавни субјекти
-ЈЗУ и ПЗУ
-институции кои се занимаваат со преработка и
дистрибуција на прехрамбени продукти
-Локална самоуправа
22. Според Законот за јавно здравје, средства за финансирање на
јавното здравје се обезбедуваат од: Буџетот на Република
Македонија; буџетите на единиците за локалната
самоуправа; сопствени извори на приходи; донации и други
извори на приходи утврдени со друг закон.
Начинот на кој се трошат средствата во институциите се
регулира на почетокот од секоја година преку план, кој се
усвојува на Управен одбор и од Фондот за здравствено
осигурување. Секое раководство има право да прави свој
план на трошењето на средствата, како би овозможило
развој и непречено работење на установата.
24. МОЖНОСТИ ЗА СИСТЕМОТ ЗА ЈАВНО
ЗДРАВЈЕ НА ЛОКАЛНО НИВО
Односи со јавност и социјален маркетинг
Вреднување и вложување во сервисите за јавно
здравје
Соработка со корисници на услуги
25. Центарот за јавно здравје, како здравствена институција, според
моменталната поставеност на системот не е препознатлива меѓу
населението.
Повеќето вработени сметаат дека нивната работа не е доволно
препознатлива.
Здравствените работници, вработени во секундарна здравствена
заштита не ги препознаваат услугите на центрите. Единствено
институциите со кои имаат директна соработка и оние кои се
занимаваат со произвотство и трговија на прехрамбени продукти
знаат дел од активностите на центрите.
26. 1. Дистрибуција на одговори на прашањето: Знае
ли јавноста што е “превентива“?
0
2
4
6
8
10
12
14
16
ЗНАЕ НЕ ЗНАЕ НЕ ЗНАМ
10
15
8
27. 2. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали доволно ја
промовираме нашата работа? ( од 1 до 5 ....1 не промовираме до 5 одлично
промовираме)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1 2 3 4 5
1
7
18
10
2
28. Во истражувањето спроведено во месец март 2011год. помеѓу
здравствени работници со високо образование, вработени во ИЈЗ
и Центрите за јавно здравје, 20 од 33 (60.6%) сметаат дека
превентивата не го зазема вистинското место во системот, 8
(24.24%) оцениле дека го зазема местото, а 5 (15.15%) не знаат.
Ни за креаторите на политика превентивата не е приоритет -
26(78.78%) сметаат дека не се вреднува доволно од ресорното
министерство, само 2(6.06%) сметаат дека се вреднува, а 5(15.15%)
не знаат.
25 анкетирани или 75.75% одговориле дека средствата кои се
вложуваат за јавно здравје се недоволни, 5(15.15%) не знаат, а само
3(9.09%) сметаат дека доволно се вложуваат.
29. Некои од центрите имаат добра соработка со прехрамбено-
преработувачките, образовните и здравствените институции, на
база на склучени договори за извршување на услуги од страна на
центрите.
Соработката со локалната самоуправа и институциите под локална
власт, исто така е различна во зависност од тоа кој центар успеал
повеќе да се наметне или пак врз база на лични контакти и
познанства. Анкетираните сметаат дека локаната самоуправа
недоволно ги користи услугите на Центарот за јавно здравје, 15
(45.45%), 11 (33.33%) не знаат, а само 7(21.21%) сметаат дека доволно
ги користи.
30. 1. Локални здравствени планови
2. Промоција
3. Формирање на совет за јавно здравје
4. Регионално планирање и соработка помеѓу два и повеќе
центри за јавно здравје
5. Вработување соодветен кадар
6. Акредитацијата како предизвик за предност во однос на
конкуренцијата
7. Политика и партизација во системот
8. Комуникација меѓу институциите
9. Креирање здравствена политика и можности за
решавање на проблеми од локален тип
10. Максимално спроведување на превентивните програми
31. Локални здравствени планови
Од сите анализи, од извештаите на консултанти при
Министерството за здравство и од досегашните искуства, како и
преку споредба со други системи во соседните и останатите
држави, може да се донесе заклучок дека овој систем за јавно
здравје може со мал напор да прерасне во институција без која
општеството не ќе може да функционира.
Во овој систем се собираат огромен број на релевантни
информации од неколку општествени сфери кои со добра и
навремена анализа ќе можат да се искористат во подобрување на
животот на населението.
Но во соработка со сите институции на локално ниво и креирање
на планови кои доследно би се исполнувале
32. Промоција
Промоцијата е исклучително важна за наметнување, но
и за подигање на свеста на самото население.
-Пример:со еден проектот/акцијата „Здравје за сите“,
истовремено и се разбудува свеста на населението за
почести превентивни прегледи, но и му се дава огромно
значење на носителот на проектот - Центарот за јавно
здравје.
-Може да се користат за оваа цел:секојдневните
испитувања на водите и храните, податоците за
движење на болестите преку мерки и активности за
нивно намалување, координативни активности со
локалните претпријатија и Локалната самоуправа.
33. Формирање на Совет за јавно здравје
Еден од начините кој во иднина би можел да прерасне во
инструмент или концепт за соработка, меѓусебно надополнување и
промоција помеѓу центрите и општините или локалните
самоуправи е формирање на т.н. „Совет за јавно здравје“. Овој совет
би требало да биде тело составено од членови делегирани од
различни сфери на општествениот живот кои со меѓусебни
споделувања на информации, анализи и активности ќе се стремат
за унапредување на квалитетот на животот на населението.
Формирањето на овие тела произлегува од Законот за јавно
здравје, кој ги уредува принципите на соработка, надлежностите и
органите кои треба да членуваат.
Формирањето на ваков совет и неговото заживување во практика,
може доста да придонесе за наметнување на центрите во
општествените средини на делување како фактори за
унапредување на општата здравствена состојба. Закон за јавно
здравје на РМ (Сл.Весник на РМ 22/2010)
34. Дистрибуција на одговори на прашањето: Има ли потреба од
формирање на Регионален совет за јавно здравје“?
0
5
10
15
20
25
ДА НЕ НЕ ЗНАМ
22
6
5
35. Дистрибуција на одговори на прашањето: Кои институции би можеле да
се вклучат во РСЈЗ?(заокружете ги оние кои според Вас треба да имаат
претставници и дополнете со институции кои сметате дека можат да
придонесат во работата на ова тело)
26
23
25
20
17
17
Локална самоуправа
Јавни претпријатија
Јавни здравствени установи
Центар за управување со
кризи
МВР
НВО
36. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали со работата на
ова тело, соработката меѓу овие институции може да се
подобри?(од 1...5,1 не може до 5 може многу)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1 2 3 4 5
1 1
5
17
9
37. Дистрибуција на одговори на прашањето: Кој би имал најголема
институционална корист од информациите и проектите кои би
произлегле од работата на РСЈЗ?
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
ЦЈЗ ЛС Др.инс.
9
19
5
38. Дистрибуција на одговори на прашањето: Ќе има ли
корист населението?
0
5
10
15
20
25
30
ДА НЕ НЕ ЗНАМ
27
1
5
39. Со децентрализацијата ЦЈЗ имаат поадекватна улога за решавање
на специфични јавно-здравствени проблеми- сметаат 75,75% од
анкетираните.
Соработката треба да се остварува во размената на податоците, во
заеднички акции, во координирани активности при масовни
заразни и незаразни болести, при дополнување со кадар, опрема и
сл.
Ставовите на анкетираните се поделени во однос на регионалното
планирање ( 15 одговориле со да, 15-не, 3-не знам).
40. Установа Средна возраст на сите
вработени-години
Средна возраст на
специјалисти-години
ЦЈЗ ПРИЛЕП 48 46
ЦЈЗ ОХРИД 49 51
ЦЈЗ ТЕТОВО 46 46
ЦЈЗ ШТИП 52 56
ЦЈЗ КОЧАНИ 48 53
ЦЈЗ БИТОЛА 46 50
ЦЈЗ КУМАНОВО 48 48
ЦЈЗ СТРУМИЦА 54 55
ЦЈЗ ВЕЛЕС 50 53
ЦЈЗ СКОПЈЕ 49 53
ИЈЗРМ СКОПЈЕ 47 47
Извор:Анкетно истражување 2011год
41. ВРАБОТУВАЊЕ НА СООДВЕТЕН КАДАР
Не е голем бројот на лекари кои имаат желба да
работат во превентивните гранки. Тоа може во
даден момент да се појави како проблем затоа што
поголемиот број млади, тукушто дипломирани
лекари, ги преферираат клиничките гранки кои во
нашето општество повеќе се ценат, а во нивниот
домен гледаат и повеќе можности за идна повисока
заработувачка.
42. Акредитацијата е процес кој чини доста средства и доста труд е потребен од страна
на учесниците, но при секое имплементирање на нов стандард се зголемува
конкурентноста на лабараторијата на пазарот, а со тоа и можностите за евентуални
поголеми добивки.
Дистрибуција на одговори на прашањата :
Граф. 1. Сметате ли дека акредитацијата е врвен предизвик или е огромен трошок? ?( од 1 до 5 ....1 огромен
трошок до 5 врвен предизвик)
Граф. 2. Ќе има ли бенефит установата од тој процес?(од 1 до 5 ...1 нема до 5 голем бенефит)
Графикон 1. Графикон 2.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5
3
2
8
10 10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5
1
5
7
10 10
43. Политика и партизација во системот
Политичкиот систем во Република Македонија и начинот на кој
функционира општеството носи чести промени во раководните
структури во здравствениот систем.
Овие промени имаат позитивни и негативни страни. Нов импулс,
новитети во начинот на менаџирање, а од друга страна при овие
чести промени нема можност за креирање на долгорочни
стратегии за постепен развој.
вработувањата во јавно-здравствениот систем, не по стручна и
стратешка, туку по партиска и национална потреба, со што се
пренатрупуваат институциите со кадар кој воопшто не е потребен.
Единствено решение за овој проблем е креирање на краткорочни и
долгорочни бизнис планови со насоки за движење и развој на
институцијата и дефинирање на потребите од кадар и опрема, од
стручниот колегиум во установата и неговото стриктно
спроведување без разлика на политичките промени и текови.
44. Комуникација меѓу институциите
Комуникацијата меѓу институциите кои го
сочинуваат системот за јавно здравје, како
здравствените, така и институциите од другите
сфери од општеството е од исклучително значење.
Ако таа е навремена, континурана,
стандардизирана, ќе може лесно да се стави во
функција на јавно-здравствените работници или
на решавачите на проблемите.
45. Граф. 1 Дистрибуција на одговори на прашањето: Како ја оценувате
соработката со приватните здравствени установи во регионот?(од 1 до 5...1
нема соработка до 5 одлична)
Граф. 2 Дистрибуција на одговори на прашањето: Како ја оценувате
соработката со јавните здравствени установи во регионот?(од 1 до 5...1
нема соработка до 5 одлична)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5
3
5
10 10
5
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 2 3 4 5
1
2
10
15
5
46. Граф. 3. Дистрибуција на одговори на прашањето: Кои работи Ви пречат во
системот(10 ЦЈЗ и ИЈЗРМ)?
Граф. 4 Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали, според Вас, со
моменталниот проток на информации од Центрите во Институтот, Министерот
навремено ги добива потребните анализи за состојбата на терен?
Графикон 3. Графикон 4.
5
10
8
нефункционалност
неефикасност
нетранспарентност
0
2
4
6
8
10
12
14
ДА НЕ НЕ ЗНАМ
13
10 10
47. Граф.1 Дистрибуција на одговори на прашањето:Која е улогата на центарот во
креирањето на здравствени политики ( од 1 до 5 ....1 нема улога до 5 одлучувачка)
Граф. 2 Дистрибуција на одговори на прашањето: Има ли можности за изработка на
самостојни анализи (од службите во Центарот за јавно здравје) од добиените резултати,
од сработеното во службите за регионални и општински потреби (месечни, квартални,
полугодишни, годишни итн.)?
Графикон 1. Графикон 2.
0
5
10
15
20
25
30
35
ДА НЕ НЕ ЗНАМ
33
0 0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5
2
10
8
10
3
48. Најголе сметаат дека максимално се спроведуваат превентивните
програми , наменски се искористуваат средствата наменети за
реализирање на превентивните здравствени програми од страна
на ЦЈЗ, дека програмите дават доволен придонес во следењето на
здравствената состојба на населението и за преземање на мерки и
активности за подобрување на истата, дека има контрола од
министерството и координација со Институтот за јавно здравје на
Република Македонија.
49. Дистрибуција на одговори на прашањето: Се реализираат ли во целост
задачите кои произлегуваат од превентивните здравствени програми? (од
1 до 5...1 мал дел до 5 сите задачи)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 2 3 4 5
0 0
3
15 15
50. Дистрибуција на одговори на прашањето: Се реализираат ли во целост задачите кои
произлегуваат од превентивните здравствени програми? (од 1 до 5...1 мал дел до 5
сите задачи)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 2 3 4 5
0 0
3
15 15
51. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали сметате дека средствата наменети за
реализирање на превентивните здравствени програми правилно, наменски, се
искористуваат од страна на Центарот за јавно здравје? (од 1 до 5...1 воопшто не се
искористуваат за таа цел до 5 само за таа намена се искористуваат)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 2 3 4 5
1
0
5
11
16
52. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали улогата на превентивните
здравствени програми (онакви какви што се во моментот, а не законски) е голема
т.е. дали се доволен придонес на државата во следењето на здравствената состојба
на населението и за преземање на мерки и активности за подобрување на таквата
состојба ( од 1 до 5 ....1 минимална до 5 одлична)
0
2
4
6
8
10
12
1 2 3 4 5
1
5
10
12
5
53. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали во 2010 г. во вашиот Центар за јавно
здравје имало некаква контрола од Министерство за здравство за да го провери
извршувањето на овие програми?
0
2
4
6
8
10
12
14
ДА НЕ НЕ ЗНАМ
13
10 10
54. Дистрибуција на одговори на прашањето: Дали во 2010 г. во вашиот Центар за јавно
здравје имало некаква координација (освен редовните извештаи) со Институтот за
јавно здравје на Република Македонија околу извршувањето на овие програми?
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
ДА НЕ НЕЗНАМ
18
10
5
55. Институтот за јавно здравје на Република Македонија (ИЈЗ) и Центрите
за јавно здравје (ЦЈЗ) се основа, фундамент на системот за превентивна
здравствена заштита во земјата.
Луѓето кои не се директно поврзани со овој систем недоволно знаат како
тој функционира и кои услуги ги нуди, што резултира со неможноста за
негово максимално искористување.
Вложувањето во овој сектор, ретко е на врвот на листата на јавно –
здравствени приоритети на креаторите на политика.
Мрежата која ја сочинуваат Институтот за јавно здравје на Република
Македонија и 10 Центари за јавно здравје ја покриваат целата територија
на Република Македонија, но заради проблемите кои се реалност, од
типот на недостиг и неправилен распоред на високо квалификуван кадар
и софистицирана опрема, потребна е почеста координација помеѓу
центрите со супервизија од Министерството за здравство при набавките
на опрема и при вработувањето на нови кадри.
56. Кадар: Во најскоро време е потребно вработување на лекари кои би
специјализирале во областите на јавното здравство затоа што има центри
каде нема ни по еден специјалист од една област.
Опрема: Потребно е постепено обновување на целокупната опрема во
центрите, но тоа да биде координирано со Министерството за здравство.
Акредитација: Сите Центари за јавно здравје и Институтот за јавно
здравје на Република Македонија имаат акредитирано по неколку методи
или се во процес на акредитација. Потребно е да се изготви листа на
акредитирани методи од страна на Министерството за здравство или
Институтот за јавно здравје на Република Македонија и да се увиди
потребноста од вложувањето во оваа насока. Исклучително е важно да се
води сметка за рамномерноста на територијалната покриеност за да не се
појави поклопување со исти методи на два Центри кои се оддалечени
петнаесетина минути меѓу себе.
57. Децентрализација: Самостојноста во раководењето моментално е исклучително
голема. Но, потребно е да се овозможи и самостојност при вработувањето на нов
кадар, повторно со претходна координација со ресорното Министерство.
Политика: Законите во Република Македонија даваат право на министерот да
назначува раководни тимови по институциите. Промените можат да донесат и
позитивни и негативни моменти, па затоа треба да се носат среднорочни и
долгорочни планови за секоја институција кои доследно ќе се спроведуваат.
Планови: Потребно е изготвување на среднорочни и долгорочни планови за
развој на институциите кои ќе бидат прифатени од стручните колегиуми на
установите, потврдени на Управен одбор и од страна на Министерството за
здравство со цел да се даде и морална одговорност за нивно спроведување.
Финансирање: Финансирањето треба да биде стабилно и постепено да се префрла
на терет на Буџетот на Република Македонија.
Контрола: Исклучително важен момент во работата на институциите и во
спроведувањето на зададените активности е контролата. Заради трошењето на
средства за овие активности, во голем дел не се спроведуваат и средствата се
пренасочуваат за други потреби. Со тоа се намалува грижата за здравјето на
населението.
58. Хоризонтална и вертикална поврзаност: во најскоро време потребно е
воведување на единствени програми или единствен систем за проследување на
информациите со што би се овозможил навремен достап до нив на сите оние на
кои им се потребни.
Овој систем треба да го овозможи Министерството за здравство и да биде
овозможен достап до информациите во зависност од нивоата на потребите.
Односи со јавност: Транспарентност во работата преку секојдневни контакти со
граѓаните, преку сите достапни медиуми. Факт е дека луѓето ќе ја „видат“ нашата
работа само ако ја промовираме.
Институции: Продлабочување на соработката со институциите од другите
општествени сфери. Формирањето на „Совет за јавно здравје“ ќе помогне во овој
дел, но и таму преку релевантни информации, анализи и насоки треба да се
наметнат како носители на Совет за јавно здравје.
Соработка со други здравствени установи: Информациите кои се собираат во
центрите треба да се враќаат назад низ анализи и препораки за подобра
функционалност на установите. Ако тоа се прави во правилна насока, потребата
значително ќе се зголеми.
